Ձմռան երեկո

Պարզկա ձմեռ Հրազդանում

Arman Mkrtchyan

Իր աչքերի մեջ խեղդվողը

Ըստ դասական սահմանման` հոգեկանը օբյեկտիվ աշխարհի սուբյեկտիվ արտացոլումն է` հոգեկան տարբեր երևույթների տեսքով։ Բայց երբեմն սուբյեկտիվ արտացոլումը վերածվում է զգացողությունների չդադարող անձրևի` տրտում ու, որպես կանոն, թարմ հողը ցեխի վերածող։

Չէ, չմտածեք, թե ես դեմ եմ հաճախ ռոմանտիկ ու, ավելի հաճախ, սերիալ դիտելու տրամադրություն հաղորդող եղանակներին։ Բնավ։ Պարզապես այդ դեպքում ստիպված ես լինում պարբերաբար անցնել ցեխի միջով` հագնելով քո անդուր սերկարաճիտք կոշիկները կամ, եթե կուզեք  գիտականորեն` հոգեբանական պաշտպանությունները։ Եթե նայենք մեր ներաշխարհի տեսանկյունից, ապա դրանք ամենատաք ոտնամաններն են ամեն տիպի սթրեսի դեպքում։ Բայց ի՞նչ, եթե պաշտպանությունը գործում է անդադար շուրջ 3 տարվա ընթացքում։ Սփոյլեր. Ոչ մի լավ բան։

Նախ ասեմ, որ տաքացնող կոշիկներից քո հոգեկանը կարող է ընտրել դեպրեսիայով հիվանդ կոշկակարի հորինած թավշյա զույգը։ Դրանք էլ, իրենց հերթին, ավելի ճիշտ` հերթով, կոչվում են դեռեալիզացիա և դեպերսոնալիզացիա։ Սրանք քո ներաշխարհը պաշտպանում են` այն հնավորինս արտաքին աղմուկից հեռացնելով` քեզ համար օտար ու անիրական դարձնելով ռեալ աշխարհը։

Սկզբում չհասկանալով տաքության գինը` շունչ ես քաշում անդադար տագնապից։ Աշխարհին չես նայում վարդագույն ակնոցով, ավելի շուտ` վիրտուալ իրականության ակնոցով։ Քեզ թվում է, թե ինչ-որ հայտնի ֆիլմ ես դիտում, բայց ցավոք առանց քո սիրելի դերասանների… Չնայած այստեղի դերասանները քիչ են զիջում Հոլիվուդի աստղերին։

Այսպիսով, որոշ ժամանակ վայելում ես անվճար կինոդիտումդ մինչև այն պահը, երբ գիտակցում ես, թե ինչ ժանրի է իրականում այդ ֆիլմը. հա, փաստորեն այն սարսափ ժանրի է ու մի պարզ պատճառով. դիտելով մեկ անգամ, ստիպված ես վերանայել այն նորից ու նորից։ Կարճ ասած` դու կորցնում ես իրականության զգացումդ ու վերածվում ես պասիվ դիտորդի` մեխանիկորեն կատարելով ֆիլմի գլխավոր հերոսի գործողությունները։

Ինչպես բազմաթիվ այլ խնդիրների դեպքում, ամենաերկարը տևում է գիտակցման փուլը։ Սա բացառություն չի, քանի որ գիտակցելը, որ դու ապրում ես մեխանիկորեն, չես էլ ապրում, այլ ուղղակի դիտում ես, հնարավոր չէ։ Սկսում ես ինքնուրույն գտնել լուծումներ։ Հետո դիմում ես ընկերներիդ օգնությանը։ Հետո ծնողներիդ, հարազատներիդ, ծանոթներիդ… Շղթան անվերջ է ու ապարդյուն, որովհետև ինքդ ես դժվարությամբ հասկանում քո զգացողությունները, ուր մնաց այլոք։

Բայց հրդեհներին բնորոշ է մարելը։ Ինչո՞վ է ներսդ տարբերվում հրդեհից (հարցը հռետորական է). դու էլ ես հանգում։ Դանդաղ ընդունում ես քո անելանելի վիճակը ու ապարդյուն փնտրտուքները։ Վրա է հասնում հաջորդ փուլը` խաղաղություն, երբ քո ու խնդրի միջև զինադադարի պայմանագիր է կնքվում։

Սակայն, ինչպես բոլոր այդպիսի պայմանագրերը, սա նույնպես կնքվել էր իրեն խախտելու համար։ Ու այդ երեկո ևս դու չդիմացար ու նայեցիր նրան, նայեցիր մեռնող հույսի վերջին թրթիռներով։

(Տեսարանն ամբողջացնելու համար, լավ ֆիլմերի պես, տեսախցիկը դանդաղ հեռանում է աչքերից, ու բացվում է մարմնի ամբողջ ուրվագիծը` հայելու մեջ):

Բայց դու այլևս քո արտացոլանքը տեսնողը չէիր. դու հայելու միջի աչքերում խեղդվողն էիր։

manana arxiv

Եթե ես լինեի Չարենցավանի քաղաքապետը․ 2013 թվական

Յոթ տարի առաջ, երբ «Մանանա» կենտրոնը մեդիա դասընթացներ էր անցկացնում Չարենցավան քաղաքում, ի թիվս այլ թեմաների, մասնակիցներին առաջարկեցինք  գրել «Եթե ես լինեի քաղաքապետ» թեմայով։ Պատանիները գրել էին այն բոլոր խնդիրների մասին, որոնք դուր չէին գալիս հարազատ քաղաքում: Այժմ, երբ այսքան տարիներ են անցել, և քաղաքն էլ ունի նոր քաղաքապետ, փորձեցինք հիշեցնել և զետեղել այդ նյութերից մի քանիսը:  Հետաքրքիր է՝ արդյո՞ք ինչ -որ բան փոխվել է, այս առաջարկներից կա՞ն այնպիսիք, որ  կատարվել են։ Եթե ապրում ես Չարենցավան քաղաքում, գրիր մեզ այդ մասին։

***

Եթե ես լինեի քաղաքապետ, առաջին հերթին կբացեի աշխատատեղեր, կվերանորոգեի սպորտդպրոցները, կկառուցեի երիտասարդական զվարճանքների կենտրոններ, փողոցների ու ճանապարհների մաքրման և ասֆալտապատման աշխատանքներ կտանեի, մանկապատանեկան միջոցառումներին ավելի շատ ուշադրություն կդարձնեի, կլսեի մարդկանց հոգսերի մասին և կփորձեի շտկել թերությունները:

Նաիրի Խալափյան

***

Ես իսկապես շատ կցանկանայի լինել քաղաքապետ, քանի որ այդպես հնարավորություն կունենայի փոխել Չարենցավանը՝ իմ պատկերացումներին համապատասխան: Կկառուցեի մի քանի նոր սրճարաններ, ինչու չէ՝ նաև ռեստորաններ: Կվերափոխեի մեր զբոսայգին, որը, վստահ եմ, վերափոխումներից հետո կդառնա հետաքրքիր ժամանցի վայր երեխաների, երիտասարդների և տարեցների համար: Կբարեկարգեի ճանապարհների քանդված հատվածները, կկանաչապատեի բակերը: Մի խոսքով, կյանքը կդարձնեի ավելի ժամանակակից, որպեսզի Չարենցավանի երիտասարդությունը ժամանակ անցկացնելու, լիցքաթափվելու համար չգնար մայրաքաղաք: Ինձ թվում է, որ այս խնդիրներին երիտասարդների տեսանկյունից նայելով՝ կգտնեինք ավելի արդյունավետ լուծումներ: Գերազանց կլիներ, եթե ես ունենայի այդ արտոնությունները: Իմ կարծիքով՝ բոլորն ինձնից գոհ կմնային:

Մարտին Պանյան

***

Ես, լինելով Չարենցավանի քաղաքացի, ամեն անգամ ցավ եմ ապրում՝ տեսնելով մեր քաղաքի անբարվոք վիճակը: Աշխատատեղերի պակասը ժողովրդին ստիպում է մնալ նպաստների և պարտքերի հույսին:

Քաղաքում գործում էին բազում գործարաններ, որոնցից ընդամենը մի քանիսն են աշխատում, այն էլ՝ ոչ լիարժեք: Քաղաքում չկա շուկա, և ես ձեռնամուխ կլինեի շուկայի բացման հարցում:

Ես կբարեկարգեի 2-րդից 4-րդ դպրոցները: Կվերանորոգեի և կվերաբացեի կինոթատրոնը: Կկազմակերպեի գեղեցիկ հուշակոթողների շինարարությունը: Կիրականացնեի գործարաններում կադրերի թարմացում և այլն:

Արտյոմ Սաֆարյան

***

Ես կփոխեի ընդհանուր քաղաքի դիզայնը: Ես կարգելեի նպաստ տալ այն մարդկանց, ովքեր կարող են աշխատել, սակայն չեն աշխատում և մնում են նպաստի հույսին: Կջեռուցեի այն դպրոցները և մանկապարտեզները, որոնք ջեռուցում չունեն: Կվերանորոգեի փողոցները, որովհետև, եթե չվերանորոգենք, կարող են շատ վթարներ լինել: Բարեգործություն կանեի հանրակացարանում: Ծերերին, հաշմանդամներին, այն երեխաներին, ովքեր ծնողներ չունեն, տներ կնվիրեի, կվերանորոգեի ծերանոցները, մանկատները: Եկեղեցին ավելի կգեղեցկացնեի: Չարենցավանում կան գործարաններ, սակայն դրանցից շատերը չեն գործում: Կկառուցեի գեղեցիկ հուշարձաններ: Կբացեի հին կինոթատրոնը և նորը կկառուցեի:

Գևորգ Շատեյան

***

Եթե ես լինեի Չարենցավանի քաղաքապետ, կփոխեի վատ վիճակում գտնվող ցանկապատները, որոնք տգեղացնեում են մեր քաղաքը: Չարենցավանում կան մարդիկ, ովքեր ապրում են առանց ջեռուցման, առանց ոռոգման և այլն: Կան նաև դպրոցներ, որոնք գտնվում են վատ վիճակում. դրանց պատերն արդեն քայքայվում են, դրանք ևս կվերանորոգեի: Կկառուցեի նոր սպորտդպրոցներ, օրինակ՝ կարատեի, լողի, ըմբշամարտի, ինչպես նաև նկարչության, քանդակի, խոհարարական ուսումնարաններ:

Տիգրան Շահգալդյան

***

Եթե ես լինեի քաղաքապետ, կվերաբացեի գործարանները, որոնք արդեն մի քանի տարի է՝ չեն աշատում, և այդ պատճառով մարդիկ անգործ են մնացել: Կկանաչապատեի տարածքները, կվերականգնեի բակերի փողոցները, քաղաքային զբոսայգին և այլն: Եթե մարդիկ կառուցում են պանդոկներ կամ ռեստորաններ, ուրեմն թող կառուցեն քաղաքի ծայրամասերում, այլ ոչ թե շենքերի տակ ու խանգարեն մարդկանց անդորրը:

Լիլիթ Բալաբեկյան

***

Կարծում եմ՝ քաղաքապետ լինելն այնքան էլ հեշտ չէ: Քաղաքապետ լինել նշանակում է պատասխանատու չլինել միայն իր անձի համար, այլ նաև մի ամբողջ քաղաքի բնակչության: Եթե ես լինեի քաղաքապետ, կվերացնեի ճանապարհային առևտուրը, քանի որ այն աղավաղում է քաղաքի գեղեցկությունը: Կավելացների այգիների և պարտեզների քանակը, դրանք ոչ միայն կապահովեին քաղաքի մաքուր օդը, այլև գեղեցկությունն ու լավ տրամադրությունը: Հատուկ ուշադրություն կդարձնեմ շենքերի, ապօրինի շինությունների կառուցման վրա: Կփորձեմ վերադարձնել այն նոր ծաղկող ու մեծ արդյունաբերություն ունեցող երիտասարդ քաղաքը: Ուշադրություն կդարձնեի նաև հոգևոր-մշակութային, կրթական, սոցիալական ոլորտների վրա: Կհիմնեի մանկատներ, որպեսզի երեխաները չհայտնվեն դրսում, ինչպես նաև ծերանոց, որ անապահով ծերերը չդիմեն մուրացկանությանը: Հուսով եմ, որ ինձ բախտ կվիճակվի լինել Չարենցավանի քաղաքապետ և բարելավել բնակչության վիճակը:

Սիլվա Խանսանամյան

***

Եթե լինեի քաղաքապետ, կվերանորոգեի փողոցները, մեր շենքի կողքով մեքենաները չեն կարողանում անցնել, որովհետև ավտոտնակները խանգարում են: Կկառուցեի ֆուտբոլի դաշտ երեխաների համար, որովհետև ֆուտբոլի դաշտերը շատ քիչ են, և լինում է այնպես, որ տարիքով ավելի մեծ երեխաները խաղում են և չեն թողնում, որպեսզի մենք էլ խաղանք: Լինում է, որ շենքի կողքին է լինում ֆուտբոլի դաշտը, և բնակիչները ասում են՝ քնած մարդ կա, գնացեք, ուրիշ տեղ խաղացեք:

Ավետիս Ավետիսյան

***

Եթե ես լինեի քաղաքապետ, կզբաղվեի քաղաքի գեղեցկացմամբ և կանաչապատմամբ: Կաշխատեի փոխել մեր երիտասարդության միջավայրը: Օրինակ՝ գտնվելով Երևանի կենտրոնում, նույնիսկ հին մարդը կձգտի դրա ոճին, միջավայրը, որտեղ ապրում ես, ազդում է քո հոգեբանության վրա: Ես կուզեի անել այնպես, որ մեր քաղաքի միջավայրը մարդկանց դարձներ ավելի մաքուր, և նրանք ափսոսեին նույնիսկ հացի փշրանքները թափել: Յուրաքանչյուր հինգ մետրը մեկ լինի աղբաման, որը կլինի ոչ թե այժմյան աղբամանների նման փոքր, որոնցում աղբ նետելը դժվար է, այլ ավելի հարմարավետ: Այդպիսով, գոնե եթե յուրաքանչյուր մարդ իր մտածելակերպով ցանկանա չաղտոտել քաղաքը, իմ կարծիքով ամեն ինչ կբարելավվի:

Իսկ մյուս կողմից ես կասեմ, որ սիրում եմ իմ քաղաքը այնպիսին, ինչպիսին որ այն կա, որովհետև ամեն քաղաք պետք է ունենա իր ոճը, իմաստը:

Արսեն Մկրտչյան

Մենք էլ ծանրոց ստացանք

Գլենդելի կրթաշրջանի ՖԼԱԳ ծրագրի նախաձեռնությամբ Կոտայքի մարզի Նոր Երզնկայի միջնակարգ դպրոցի աշակերտները հնարավորություն ունեն սովորելու անգլերեն`   չսահմանափակվելով միայն դասագրքի տված տեղեկությամբ։ Համայնքը գրքերի մեծ ընտրանի է ուղարկել աշակերտներին, որոնց շնորհիվ կբարելավվի նրանց կրթության որակը, քանի որ գրքերը ընդգրկում են բոլոր այն բնագավառները, որոնք հետաքրքրում են 21-րդ դարի երեխային։

Դպրոցի անգլերենի ուսուցչուհին նշեց,որ գրքերը կարող են օգտագործվել տարրական և միջին դասարաններում ՝ դասապրոցեսի ժամանակ և արտադասարանական ընթերցանության համար:

Դպրոցի անձնակազմը և աշակերտները շնորհակալություն են հայտնում Գլենդելի  ամերիկահայ մեր հայրենակիցներին ծանրոցի համար։

Ոչ ոքից չե՞նք գերադասում

«Մենք քիչ ենք‚ սակայն մեզ հայ են ասում, մենք մեզ ոչ ոքից չենք գերադասում»․․․

Ունենալով հազարամյակների պատմություն՝ տարբեր ժամանակներում եղել ենք որևէ կայսրության, պետության կազմում, սակայն այսօր մենք՝ հայերս, կազմում ենք ՀՀ բնակչության 98 տոկոսից ավելին։

Գրելուս պատճառը դարձան «Լուրերի»-ի տեսանյութը  և «Россия 88» ֆիլմը։ Տեսանյութը Մանասի մասին է (ազգությամբ հնդիկ, ծանոթ եմ «Startup Boost Weekend»-ից), թե ինչպես է «UWC Dilijan»-ում հայերեն սովորել։ Մանրամասները կարող եք ինքներդ նայել։ Սակայն խնդիրը վիրավորական մեկնաբանություններն էին (հիմա էլ չկան, ֆիլտրված են)։ Իսկ երեկ որոշեցի նայել ֆիլմը, այն Ռուսաստանում 2000-ականներին գործող նեոնացիստական խմբի մասին է։ Խմբի անդամները իրենց համարում էին հայրենասերներ և նպատակը` երկիրը իմիգրանտներից «մաքրելն էր»։ Հա, մեծ տարբերություն կա, բայց երևույթը՝ գերադասելը, վիրավորելը, նույնն են։ Չեմ ուզում դրամատիկ մտքեր արտահայտել, ուղղակի կփորձեմ լինել պրակտիկ։

Իրականում ամբողջ աշխարհում այս խնդիրը մի քանի տասնամյակ կա, ուղղակի մենք այս խնդրին բախվեցինք վերջերս, երբ հիմնականում հնդիկների ու պարսիկների համեմատաբար մեծ հոսք ունեցանք։

Աշխարհում իմիգրանտների հետ կապված թոփ պոպուլիստական խնդիրներն են՝ աշխատատեղերի ու աշխատավարձի կրճատումը, տվյալ երկրի հարկատուների հաշվին ապրելը, հանցագործությունները։ Մնացածին կարող եք ծանոթանալ հոդվածում։

Ու էլի մենք բացառություն ենք․ մեզ նշվածները չեն հետաքրքրում, մեզ համար կարևորը միատարր ազգ լինելն է։ Հա, ու լինելով 10 միլիոն (դե ասում են)՝ 7 միլիոնը բնակվում է Հայաստանից դուրս, այսինքն՝ իմիգրանտ։

Թեման կարելի է անընդհատ քննարկել, բայց էստեղ կթողնեմ հոդվածներ իմ ամենասիրելի հրատարակությունից՝ «The Economist», որ իրոք մտածելու առիթ կտան․

«Որպեսզի աշխարհը ավելի հարստանա՝ թողեք մարդկանց ազատ շարժվեն (To make the world richer, let people move)», «Ինչպե՞ս է միգրացիան աշխարհը դարձնում ավելի խելացի (How migration makes the world brainier)», դե ու բնականաբար հակառակ պնդումը՝ «Ամենահաջողակ երկրները ամենամիատարրերն են (The most successful countries are the most homogenous)»։

Ի՞նչ կարծիքի եք․․․

Աշնան վերջին օրը Հայաստանում