Դպրոցն իդեալական են դարձնում աշակերտները

Հարցազրույց Կոտայքի մարզի Սոլակ գյուղի միջնակարգ դպրոցի տնօրեն Լիդա Դավթյանի հետ։

-Նախ կխնդրեի ներկայանալ` ի՞նչ մասնագիտություն ունեք և քանի՞ տարի եք աշխատում որպես դպրոցի տնօրեն։
-Մասնագիտությամբ քիմիկոս-կենսաբան եմ։ Որպես դպրոցի տնօրեն աշխատում եմ արդեն 25 տարի։
-Ե՞րբ է հիմնադրվել Սոլակի դպրոցը։ Քանի՞ աշակերտ է սովորում դպրոցում։ Արդյոք աշակերտների թվաքանակը նախորդ տարիների համեմատ ավելացե՞լ է։
-Դպրոցը հիմնադրվել է 1967 թվականին։ Նախատեսված է եղել 658 աշակերտների համար, այժմ դպրոցում սովորում է 242 աշակերտ։ Նախորդ տարիներին գրանցել ենք աշակերտների թվի կրճատում, բայց այս տարի աշակերտների թիվն ավելացել է 13-ով։
-Ինչո՞վ է տարբերվում գյուղի դպրոցը քաղաքի դպրոցից։ Արդյո՞ք գյուղի դպրոցը ավելի մեծ ուշադրության կարիք ունի, քան քաղաքինը։
-Չեմ կարծում, որ գյուղի դպրոցը որոշակի տարբերություններ ունի քաղաքի դպրոցի համեմատությամբ կամ ավելի արժանի է ուշադրության։ Երկու վայրերում էլ գտնվող դպրոցները պետության հովանավորության ներքո են գտնվում։ Պարզապես տարբեր է ազգաբնակչության վերաբերմունքը կրթության հանդեպ։ Կարելի է ենթադրել, որ քաղաքում ծնողները ավելի մեծ ուշադրություն են դարձնում կրթական մակարդակին, կրթության յուրացմանը, քան գյուղերում, և ես դա բացատրում եմ նրանց սոցիալական վիճակով։ Ամեն դեպքում մեր դպրոցը չունի առանձնակի ուշադրության կարիք։
-Ի՞նչ պրոբլեմներ ունի մեր դպրոցը։ Արդյոք դպրոցը ունի՞ մասնագետների պակաս կամ որևէ նյութական խնդիր։
-Այո, դպրոցը ունի մաթեմատիկայի, ֆիզկուլտուրայի և կերպարվեստի մասնագետների պակաս։ Կերպարվեստը մեծ խնդիր է մեզ համար։ Արդեն չորրորդ տարին է, ինչ մրցույթ ենք հայտարարում, բայց մասնակիցներ չկան։ Սա բացատրվում է ժամերի քիչ քանակով, հետևաբար նաև քիչ վարձատրությամբ։ Նյութական առումով դպրոցը ունի նորարարական տեխնոլոգիաների պակաս, մասնավորապես` էլէկտրոնային գրատախտակների և համակարգիչների պակաս։ Չնայած դպրոցի քիչ ֆինանսավորմանը՝ նախորդ տարի մեզ հաջողվեց չորս նոր համակարգիչ ձեռք բերել։
-Շրջանցելով խնդիրները՝ եկեք խոսենք դպրոցի նախկին շրջանավարտների մասին։ Ի՞նչ հաջողությունների են հասել նրանք, ինչպիսի՞ն է նրանց ու դպրոցի միջև կապը։
-Նրանց վերաբերյալ շատ տվյալների չեմ տիրապետում, թե այժմ ինչով են զբաղվում, որովհետև գրեթե կապ չկա նրանց ու դպրոցի միջև։ Բայց երբեմն առանձնակի հաջողությունների հասած շրջանավարտներին հրավիրում ենք դպրոց։ Պետք է նշեմ, որ դպրոցի շրջանավարտների 40-ից 80 տոկոսը ընդունվում են համալսարաններ, բայց չեմ կարծում, որ դա չափանիշ է, որովհետև ավարտելուց հետո իրենց համապատասխան աշխատանք չեն կարողանում գտնել։ Ես հաճախ եմ տեսնում ուսանողների, ովքեր առանց աշխատանքի մնացել են գյուղում, եթե իհարկե, մնացել են Հայաստանում։ Օրինակ` մեր դպրոցի պահակը ունի բարձրագույն կրթություն, բայց ընդամենը հիսուն հազար դրամի դիմաց աշխատում է դպրոցում։ Նույն կերպ ցավով էլ պիտի արտահայտվեմ մեր ուսուցիչների մասին։ Ես ինձ վատ եմ զգում, որ բարձրագույն կրթություն ստացած և 15-20 տարվա աշխատանքային փորձ ունեցող մարդիկ աշխատում են չնչին գումարի դիմաց, հատկապես՝ այն դեպքում, երբ երկրորդ կիսամյակում դասաժամերը կրճատվում են, քանի որ 12-րդ դասարանցիները շատ առարկաներ չեն ընտրում։
-Ի՞նչ տարբերություններ եք նկատում սերունդների միջև։ Որո՞նք են այս սերունդի դրական ու բացասական կողմերը։
-Խիստ աչքի ընկնող տարբերությունն այն է, որ ներկայիս սերունդը չի սիրում կարդալ, գիտելիքը որպես արժեք չի ընդունում։ Իհարկե, սա չափանիշ չէ բոլորի համար։ Եթե նախկինում աշակերտները մտածում էին, նոր կարծիք հայտնում, ապա հիմա կարծիքը հայտնում են, նոր մտածում։ Ներկայիս սերունդը ազատ է, ինչին ես դեմ չեմ, բայց շատ դեպքերում ծնողները ասում են, որ երեխաները իրենց չեն ենթարկվում, և խնդրում են, որ մենք քայլեր ձեռնարկենք։ Մենք էլ ազդեցության լծակներ չունենք, զուտ պետք է հիմնվել երեխայի գիտակցության ու արժեքների վրա, որոնք էլ գնալով պակասում են։ Իրական արժեքները նրանք չեն համարում արժեք։ Թեկուզ գիտելիքը մնայուն արժեք է ու իրենցն է, իրենց համար գիտելիքը նշանակալի արժեք չունի։
-Արդյոք հեղափոխությունից հետո նկատո՞ւմ եք տարբերություններ ուսուցիչ-աշակերտ հարաբերություններում։
-Ճիշտն ասած՝ ես չեմ նկատել, որ ուսուցիչները բռնանան աշակերտների վրա։ Ես ինքս էլ ազատամիտ եմ եղել և խիստ փոփոխություն չեմ նկատել։ Գուցե փոփոխությունը երեխաների ազատ լինելու և ուսուցիչներին չլսելու մեջ է։ Եվ ուսուցիչները աշակերտներին զսպելու համար ընդամենը դիտողություններ են անում և չեն կիրառում չթույլատրված մեթոդներ` ֆիզիկական բռնություն և այլն։ Ուսուցիչները զգուշացվել են, որ աշակերտի վարքը չպետք է ազդի նրա գնահատականի վրա։
-Արդյոք ուսուցիչները կիրառո՞ւմ են նորարարական մեթոդներ աշակերտի ու ուսուցչի միջև անջրպետներ չառաջանալու և դասը հետաքրքիր դարձնելու համար։
-Այդ խնդրի լուծման համար աշխատում ենք ամբողջ կոլեկտիվով։ Սեմինարներ ենք անցկացնում նորովի դաս կազմակերպելու համար, բայց նորովի դաս կազմակերպելու համար պիտի պայմաններն էլ «նորովի» լինեն։ Եթե ուսուցիչը իր ողջ աշխատավարձը ծախսում է ընտանիքը պահելու համար, ապա ինչպե՞ս կարող է գնալ վերապատրաստումների, եթե ոչ մի անվճար ծառայություն չկա։ Կոնկրետ՝ ես, օգտվում եմ ռուսական կայքերից, որոնցից նյութեր եմ դուրս գրում դասեր կազմակերպելու վերաբերյալ և տալիս եմ ուսուցիչներին, բայց այդ նյութերը ևս անվճար չեմ կարողանում ձեռք բերել։ Ուսուցիչները հինգ տարին մեկ անգամ գնում են վերապատրաստման և կիրառում են դասը վարելու նոր մեթոդներ, բայց աշակերտները ևս պիտի շահագրգռված լինեն դասը յուրացնելու մեջ։
-Ի՞նչ պետք է անել, որպեսզի աշակերտը դպրոցը ավարտելուց հետո ցանկանա վերադառնալ գյուղ։ Արդյոք Սոլակը ունի՞ այդ պոտենցիալը։
-Հարցը ինքնին բարդ է և կրում է սոցիալական բնույթ։ Ես կարող եմ ասել, որ մոտ տասը տարի առաջ, երբ տուն էի գնում, փակ դռներ չէի տեսնում գյուղում, իսկ հիմա, ցավոք սրտի, շատ փակ դռներ եմ տեսնում, և դա ինձ ցավ է պատճառում։ Մեր գյուղը ևս սկսեց դատարկվել։ Առաջ այն այդպիսի խնդիրներ չուներ։ Կարծում եմ՝ երեխաները իրենք պիտի տարբերակներ առաջարկեն, որ իրենց առօրյան հետաքրքիր դառնա, և ամեն բան անեն, որ մնան գյուղում։ Գուցե դրան խանգարում է սերունդների միջև հակասությունը։ Երիտասարդները չպիտի սպասեն, որ մեծերը քայլեր անեն։ Հատկապես՝ հիմա, գյուղի նորընտիր գյուղապետը երիտասարդ է, կարող են միասին լուծման տարբերակներ փնտրել։
Ինչ վերաբերում է դասերից հետո երեխաների հետաքրքիր զբաղմունքին, ապա կարող եմ ասել, որ ուսուցիչները անվճար հիմունքներով հետաքրքիր պարապմունքներ են անցկացնում, որոնք չեն գնահատվում, և աշակերտների ներգրավվածությունը մեծ է այդ պարապմունքներին։
Այսինքն՝ երեխաներն ու ծնողները չպիտի սպասեն, որ որևէ մեկը քայլ անի, այլ իրենք իրենց հնարավորությունների սահմաններում քայլեր ձեռնարկեն։ Հատկապես հիմա, երբ ամեն բան ավելի հեշտ է ձեռք բերվում, քան նախկինում, և երեխաներն ավելի ինքնուրույն են, քան երբևէ։ Գուցե դա է այն պատճառներից մեկը, թե ինչու երեխաները չեն արժևորում այն, ինչ ունեն։
-Իսկ երեխաների ինքնուրույնությունը դպրոցում նկատելի՞ է։ Արդյոք կա՞ն ձևավորված անհատներ, որոնք միանշանակ կգտնեն իրենց տեղն ապագայում։
-Երեխաները ինքնուրույն են։ Եվ այո, ունենք անհատներ, շատ առանձնացող անհատականություններ, որոնք տարբերվում են իրենց մտածելակերպով, վերաբերմունքով։ Նրանց թիվը դպրոցում շատ է, և մենք փորձում ենք նրանց միջոցով ևս դասերը հասկանալի ու հետաքրքիր դարձնել, որովհետև, երբ ուսուցիչն է բացատրում՝ այլ է, երբ աշակերտն է բացատրում՝ այլ։ Քանի որ աշակերտները միմյանց ավելի մատչելի լեզվով են բացատրում, իրենք են առաջարկում տարբերակներ դասարանի ներսում ու իրագործում դրանք մեր աջակցությամբ։
-Եվ վերջում խնդրում եմ ասեք, թե որն է Ձեր պատկերացրած կամ գուցե երազած դպրոցի իդեալը։
-Վաղուց դադարել եմ ինձ համար իդեալներ ստեղծել, որովհետև գործ ունենք «մարդ» արարածների հետ։ Հատկապես, երբ դպրոց հաճախում են երեխաներ տարբեր ընտանիքներից, տարբեր դաստիարակությամբ, չեմ կարծում, որ երբևիցե կարող է իդեալական դպրոց լինել։ Եվ ես ենթադրում եմ, որ դպրոցը իդեալական են դարձնում աշակերտները, իսկ նրանք անհատականություններ են, հետևաբար իդեալական վերանորոգված ու կահավորված դպրոցը, միևնույնն է, իդեալական չէ։

gevorgtergbr

Անաստված կինո թատրոն

Լուսանկարը` Լիդա Արմենակյանի

«Մանանա» կենտրոնը և Հայաստանի պատանի թղթակիցների 17.am կայքը հայտարարել էին Գևորգ Տեր-Գաբրիելյանի «Անաստված կինո թատրոն» գրքի վերաբերյալ անդրադարձների մրցույթ: Մենք ստացել ենք բազմաթիվ անդրադարձներ, և մինչ ժյուրին կհայտարարի հաղթողներին, դուք նույնպես կարող եք կարդալ և ընտրել լավագույններին:

«Ինչու է մարդն ապրում աշխարհում կամ նապաստակի կարծիքը» էսսե

Մեր օրերում բազմաթիվ գրքեր են գրվում, բայց շատերի մասին չենք էլ իմանում, որովհետև գրաքննադատություն չկա: Կամ կա, բայց շատ քիչ, ոչ էնքան, որ դրա շնորհիվ որոշ գրքեր ի հայտ գան ու հայտնաբերենք: Փաստորեն նոր հեղինակներ ու գրքեր գտնելը մարդկանց ինչ-որ զանգվածի համար բարդ է դարձել էնքանով, որ գրաքննադատություն լավ չի արվում: Բայց իրականում էդ ամենը հեշտ է էնքանով, որ հիմա գրական ակումբներ կան, կայքեր ու ծրագրեր կան, որտեղ մարդիկ իրենց կարծիքն են գրում ինչ-որ իքս գրքի մասին, մյուսներն էլ կարդում են ու հետաքրքրվում են կամ ոչ, սա արդեն ուրիշ հարց է: Ես էս բոլոր տարբերակներով եմ ինչ-որ նոր գիրք կամ հեղինակ գտնում, + գրքերի շնորհանդեսների իվենթները:

Այ, Գևորգ Տեր-Գաբրիելյանին էլ  բացահայտեցի 2018-ի ամռանը` գրքի շնորհանդեսից մի քանի օր առաջ, երբ արդեն որոշել էի գնալ շնորհանդեսին, ու պետք էր ուսումնասիրել հեղինակին ու մինչ այդ գրված գործերը: Գրքերի մի մասը հասանելի է ՅԱՎՐՈՒՀՐԱՏ հրատարակչությունում, որոշ բաներ նաև Գրանիշում: Ինչևէ, ամռանը գնացի շնորհանդեսին ու գիրքը հենց նույն օրն էլ ձեռք բերեցի: Օգոստոսի 31-ն էր կարծեմ, եթե չեմ սխալվում, էդպես էդ օրվանից դրեցի գրապահարանումս, որ մյուս ամառ կարդամ: Գիրքը, որ հաստափոր է լինում, առաջին փորձից չես տրամադրվում կարդալ: Հետո, փաստորեն ձմռանը առիթը ստեղծվեց ու որոշեցի ռիսկի գնալ: Պատկերացրածիս նման դժվար չի կարդացվում, բայց դեռ չեմ էլ ավարտել: Սեղանիս դրված է, գնում գալիս մի վերնագիր ընտրում ու կարդում եմ: Գիրքը գրված է արձակ, բաղկացած է տասը արձակ ստեղծագործություններից և չորս էսսեներից: Դե այո, էսսեներն էլ իրենցից արձակ ստեղծագործություններ են ներկայացնում, սակայն նման բաժանումն արվել է հեղինակի, և ոչ իմ կողմից, ի դեպ, թե նկարագրության բաժնում, և թե բովանդակությունում: Գրքի հետաքրքրությունն էլ երևի սկսվում է հենց այդ բաժանումից:

Գիրքը լի է նոր բառերով, բառաստեղծումներով, ինչը երևի պայմանավորված է գրողի անգլերեն և ռուսերեն լեզվամտածողությամբ: Ու դա մեղմ ասած ուրախալի է: Չգիտեմ ինչից է, բայց մեր սերնդին դուր են գալիս փոխառությունները, օտարաբանությունները գուցե, ու նաև լրիվ նոր ստեղծված բառերը, որոնք մի տեսակ խորթ են հնչում, բայց միաժամանակ հաճելի: Գիրքը ընտիր տարբերակ է լիքը բան սովորելու ու փնտրելու: Փնտրելու բաներ, որոնց մասին շատ ես մտածել կամ երբեք մտքովդ չի անցել: Գրքի վերնագրերը ևս ընտրված են այս բոլորը իրենց մեջ ներառելով: Օրինակ, «Ինչու է մարդն ապրում աշխարհում» էսսեն կարդալուց հետո միանշանակ ճիշտ ընտրություն ես համարում: Երկարաշունչ էսսե չէ, բայց առաջին տողից մինչև վերջ պարզաբանում է հարցը: Էսսեն վերնագրված է «Ինչու է մարդն ապրում աշխարհում կամ նապաստակի կարծիքը»: Վերնագրի վերջին հատվածը առաջին մասի խիստ լրջությունը մի քիչ կոտրում է ու դրանով էլ հետաքրքրացնում: Իսկ թե ինչու նապաստակի կարծիքը, միայն հայտնի է դառնում էսսեի վերջում:
Էսսեն սկսվում է հետևյալ մտքով՝ մարդն ապրում է աշխարհում ստեղծագործական աշխատանք անելու համար: Հետո հերթով բացատրվում է, թե ինչու աշխատանք, ինչու ստեղծագործական: Էսսեի առաջին հատվածում քեզ թվում է, որ ահա, դու գտար պատասխանը, ի վերջո, ինչու է մարդն ապրում աշխարհում, բայց քիչ հետո հասկանում ես, որ դա ընդամենը վարկած էր: Ըստ հեղինակի, գուցե երջանկության համար է ապրում: Բայց հեղինակն ինքն էլ չգիտի, թե երջանկությունն ինչ է: Երջանկության ու ստեղծագործական աշխատանքի արանքում մի հետաքրքիր բան կա: Հաճույքը: Օրինակ այն, որ աշխատանքը հաճույք է պատճառում: Ինչու է հաճույքն այդքան կարևոր: Գրքից այս միտքը ընդգծել եմ, որովհետև շատ մերօրյա բան է: Ասում է. «Մարդ հաստատ չի ապրում տառապելու համար: Նա համաձայն է տառապել մի քիչ, չափավոր՝ ասենք չարքաշ աշխատելով կամ պարտքից դրդված՝ որպեսզի հետո հաճույք ստանա»: Եվ սա իրականություն է: Մենք՝ մարդիկս, հաճույքի համար ենք անում գրեթե ամեն ինչ: Բայց հաճույքն էլ չէ: Հեղինակը բազում տարբերակներ է ստեղծել ու իր ընթերցողի հետ քննարկում: Օրինակ, հնարավոր է՝ մարդը գոյատևելու համար է ապրում: Սակայն ինչպես էսսեում է ասվում՝ սա ցածր նպատակ է: Հետո առաջ է գալիս մեկ այլ հարց: Ուրեմն, ի՞նչ է մարդը: Մարդը բնության շոշափուկն է: Այս մտքին դեռ էլի կգանք: Հազիվ փորձում ենք հասկանալ` ինչ է մարդը, որն է լավ և որն է վատ մարդը, երբ մի ուրիշ կարևոր միտք է առաջ քաշվում: Այս միտքը յուրահատուկ է նրանով, որ բացարձակ ճշմարտություն է հատկապես ներկա պահի համար, հատկապես Հայաստանի համար: Միտքը, որ գրողի սերունդը ապրում է ավելի լավ պայմաններում, քան բոլոր սերունդները մինչ նրա սերնդի, միանշանակ ճիշտ է: Իսկ այն, որ գրողի սերնդից հետո եկող սերունդները էլ ավելի լավ են ապրում, չհաշված, իհարկե, զոռով պատերազմ ուղարկվողներին, այ սա ստիպում է մի պահ կանգ առնել, մտածել սրա մասին, և միայն մտածելուց հետո շարունակել կարդալ: Այն, որ ամեն հաջորդ սերունդ ավելի լավ է ապրում, աքսիոմա է, ուրեմն ինչպես են ապրում  «զոռով պատերազմ ուղարկվողները»: Պատերազմ բառի շուրջ էս բառակապացությունը չեմ ուզում շատ քննարկել, բայց ցավոք, չափազանց ճիշտ են շարված այդ երեք բառերը:
Հեղինակն ասում է, որ հաճախ այս ամենը շփոթում են մարդու էգոիզմի հետ, ոմանց կարծիքով մարդ ամեն ինչ անում է իր էգոիզմի պատճառով: Սակայն սա ճիշտ չէ, քանի որ մարդը բնության շոշափուկն է, այսինքն մասնիկը, և մարդկությունը պարզապես հաճախ սխալվում է, հիմքում դնելով կա՛մ միայն անհատին, կա՛մ միայն ոչ անհատին՝ հանրությունը, բնությունը: Մարդն ազատ է ու շատ իրավունքներ ունի, սակայն բնությունն անհատից մեծ է ու գերիշխող: Ստացվում է, որ մարդը անկախ և միաժամանակ կախյալ օղակ է:

Էսսեից շատ հավանել եմ այն միտքը, որ այս ամենը մեծ շանսեր է տալիս մարդուն՝ և՛ ազատ գործելու, և՛ մխիթարվելու, եթե չկարողացավ: Եվ էլ ավելի մեծ շանսեր է տալիս՝ հասկանալու, թե բնությունը մարդուց ինչ է ուզում, և աշխատելու այդ ուղղությամբ: Չէ որ մխիթարանքը հաճախ միակ միջոցն է ինքդ քեզ հանգստացնելու և մեկ այլ նոր բան սկսելու: Եվ չէ որ մեզ պետք է հասկանալ, թե ինչպես անել ու որտեղից սկսել, ինչն առավել դժվար է դառնում, երբ չգիտես, թե քեզնից ինչ է ուզում բնությունը: Սա տարբերվում է մարքսիզմից, ըստ որի բնությանը պետք է հաղթել ու ոչնչացնել կամ կարևորը պետությունն է, և ոչ թե մարդը: Մխիթարանքի հետ կապված մի բան էլ, ասում է՝ եթե ապրում ես ու ստեղծագործում, ու գիտես դա՝ լավ է, ու մխիթարված ես, եթե ոչ երջանիկ: Եթե ապրում ես ու չի ստացվում՝ եթե գիտես, որ դու մեծի մաս ես՝ էլի մխիթարանք է: Իրականում տխուր է լինել մխիթարված, այլ ոչ երջանիկ, բայց դա հաճախ ևս ընտրություն է, որ մարդն է կատարում ու որոշում լինել երջանիկ, թե մխիթարված: Ու մարդիկ առավել հաճախ ընտրում են մխիթարված լինելը՝ կարծելով, որ երջանկությունը մի քիչ այլ բան է:
Էսսեն 2014 թվականին է գրվել, այսինքն, ուղիղ 5 տարի առաջ: Հետևյալ միտքը, որ առանձնացրել եմ, ներկայացնում եմ առանց մեկնաբանության՝ հուսալով, որ գլխի կընկնեք: «Երբ ու եթե փոքրամասնությունն իրեն կրկին ուժեղ զգաց, իր միասնական ուժը կառուցեց՝ նա կփոխի իրադրությունը»:

Կորուստներից ու անհետացումից է խոսվում, ասվում է՝ ճիշտն այն է, որ անհետանում է մի բան, տեղ տալով նորին, որն իր մեջ կրում է հինը, քանի որ հինն անհետանալ չի կարող, այն փոխակերպվում է: Եվ փաստորեն մեր հիմնական նպատակն այն է, որ երբ հինն անհետանալու է՝ այնպես անել՝ որ չանհետանա, այլ փոխակերպվի: Դա մեզ հաջողվել է ու հաջողվում է:
«Այսօր մարդն ավելի շատ ինֆոմացիա ունի չարի մասին, ու իրեն թվում է, թե չարն ավելացել է»: Հեղինակն ասում է, որ իրականում երկու բան է եղել. նախ ինֆորմացիան է հասանելի դարձել, և մարդկանց քանակն է ավելացել, այս երկուսը համադրելով մեզ թվում է, թե չարն ավելացել է: Բայց ոչ թե ավելացել է, այլ չարի մասին մեր գիտելիքն է ավելացել: Ինֆորմացիայի դարում մեզ երբեմն դժվար է ընտրել, թե որ ինֆորմացիան է մեզ պետք, հաճախ մենք փորձում ենք կանգ առնել ու պարզապես գլուխ հանել այդ ամենից: Սակայն հեղինակն ասում է, որ կանգ առնելու կարիք չկա, քանի որ ոչ ոք չի պատրաստվում կանգնեցնել բնության զարգացման ընթացքը, և մարդը երբեք չի հանդիպել իրադրության, որը չկարողանար հաղթահարել: Ուրեմն սա էլ է հաղթահարելի:
Լավ, իսկ ինչ են բնությունը, կենդանին և ֆլորան: Ըստ էսսեի՝ նրանք բոլորը թերմարդ են: Ու սրա մեջ ճշմարտություն կա: Եթե նրանք ավելի քիչ հնարավորություն ունեն իրենց արտահայտել, ապա դա նրանից է, որ այդ հնարավորության ավելի մեծ չափը տրված է մեզ, և մենք պետք է նրանց խոսեցնենք, խնամենք:
Այն, որ Հայաստանը դատարկվել է կենդանիներից և որ Հայաստանը կեղտոտ է, մեզ շատ է մտահոգում: Ճիշտ է, ուրիշ տեղեր էլ նույն վիճակն է, «բայց սա քո տունն է: Հայաստանի բնությունն ափսոս է»:
Բայց ամեն բան պարզ ու միանշանակ չէ իհարկե, ու մարդ կարող է սխալվել ցանկացած հարցում, ցանկացած ընտրության մեջ: Վերջաբանում ասվում է՝ սխալի հավանականությունը փոքրացնելու համար՝ խորհրդակցիր ու նաև լսիր ուրիշների կարծիքը, նաև՝ նապաստակի: Եվ դրա համար նրան մի ոչնչացրու… Ահա ինչու է էսսեն վերնագրված «Ինչու է մարդն ապրում աշխարհում կամ նապաստակի կարծիքը»:
Չեմ ասի, որ կարդացածս լավագույն էսսեներից է, բայց խորհուրդ եմ տալիս կարդալ ու լիքը բան սովորել: Բարի ընթերցում:

gevorgtergbr

«Անաստված կինո թատրոն»

elada«Մանանա» կենտրոնը և Հայաստանի պատանի թղթակիցների 17.am կայքը հայտարարել էին Գևորգ Տեր-Գաբրիելյանի «Անաստված կինո թատրոն» գրքի վերաբերյալ անդրադարձների մրցույթ: Մենք ստացել ենք բազմաթիվ անդրադարձներ, և մինչ ժյուրին կհայտարարի հաղթողներին, դուք նույնպես կարող եք կարդալ և ընտրել լավագույններին:

Գևորգ Տեր-Գաբրիելյանի այս գիրքն ունի որոշ ոճական առանձնահատկություններ, հենց որով էլ այն առանձնանում է շատ ու շատ ժամանակակից գրքերից:

Եվ անմիջապես առաջին վերնագրի մեջ՝  «Համլետի հոր ուռագանը», հեղինակը կարծես ներկայացնում է հենց իր պատմությունը, որքանով որ հիշում է. որքան հասարակ նկարագրություններով, այդքան էլ՝ նուրբ բովանդակությամբ և հեղինակային ելևէջներով: Այստեղ բավականին հասարակ պատկերված են հերոսները՝ Արեգիկը, ով միշտ շատ հարցեր է տալիս:

 Մայրը, ով հիվանդ է և հիվանդանոցում էր, Արեգիկին ժամանակ առ ժամանակ խնամում էր Ամալյա տատը:

 Հայրը, ով կատարում էր Արեգիկի մոր խնդրանքը և տանում էր Արեգիկին հիվանդանոց, որպեսզի մայրը կարոտն առնի:

   Առավել մանրամասնորեն նկարագրված է Ամալյա տատի առօրյան. թե ինչպես է տոլմա փաթաթում, Արեգիկը՝ ինչպես է այփադով մուլտֆիլմեր նայում և հարցեր տալիս, խոսում Ամալյա տատի հետ: Ամալյա տատի հետ միասին նայում են «Համլետ»-ը, որտեղից էլ Արեգիկի վառ երևակայության մեջ ծնվում է «Համլետի հոր ուռագանը»:

  Այսպիսով, անցնելով հաջորդ վերնագրին, հասկացա, որ ինձ՝ ընթերցողիս համար բավականին անհարմարություններ են առաջանում, նախ՝ առաջին, այն առումով, երբ ռուսերեն կամ անգլերեն բառերը գրված են հայերեն տառերով: Մտածեցի, թե դա էլ է հեղինակային առանձնահատկություն,  սակայն առաջ անցնելով, երևացին ռուսերեն տառերով ռուսերեն բառեր, նախադասություններ, որոնք թարգմանելը զուր ժամանակի կորուստ է:

   Շարունակելով «Ժիզնեննին» կարդալ, հասկացա տասնյոթերորդ էջից, որ պետք չէ այս գիրքն ընթերցեն տասնվեց տարեկանից ցածր պատանիները, քանի որ գիրքը տեղ-տեղ իր մեջ պարունակում էր առավել մանրամասնություններ, որոնք միայն հասկանալի կարող են լինել երիտասարդ կամ հասուն կարդացողի համար, իսկ ոչ հասուն ընթերցողը կունենա անպատասխան հարցեր:

   «Ժիզնեննի»-ում հեղինակն  առավել շատ է ցուցադրում իր ոճական առանձնահատկությունը: Օրինակ՝ առօրյա խոսակցական կամ ժառգոնային բառեր են օգտագործված` «ասցի», «ասցին»: Սկզբում, կարդալիս, մտածում էի սրբագրական բացթողում է, բայց մի քանի տեղ նույն բառը տեսնելով հասկացա, որ դա ուղղակի հեղինակի ոճային առանձնահատկությունն է:

   Գրքում նաև գտա մի շարք կետադրական նշանների բացթողումներ, որոնք նույնպես կարող են մտնել հեղինակային առանձնահատկությունների շարքը: Օրինակ՝ «Ժիզնեննի»-ում տվյալ հատվածի մեջ կետադրությունը այսպիսին է. «Բուժքույրն ասաց պապայիս կասեմ կգա քեզ կծեծի՝ նոր ես ինձ թույլ տվի թուլանալ, մեծերին թույլ տվի որ ինձ տանեն պալատ»:

   Այնինչ, կետադրությունն ըստ ինձ, պետք է լինի այսպես.

   «Բուժքույրն ասաց.

-Պապայիս կասեմ` կգա, քեզ կծեծի:

   Նոր ես ինձ թույլ տվի թուլանալ, մեծերին թուլ տվի, որ ինձ տանեն պալատ»:

   «Ժիզնեննի»-իում կա նաև տողադարձային վրիպում օրինակ՝ տողադարձ է արված այսպես՝ որ-ևէ, այն ինչ, պետք է լինի այսպես՝ որե-վէ:

   Անցնելով առաջ կարդացի հաջորդ վերնագիրը.  «Փողփողան առագաստներ»-ը: Այստեղ ինձ առավել դուր եկավ հետևյալ նախադասությունը. «Բա՞խտս որն է… Մարդ ինքն է իր բախտի դարբինը»:

   Կարծես ամեն ինչ ասված է այս մեկ նախադասության մեջ:

   «Ինսպեկցիան ինչպես որ կա» այս վերնագրի «Մաս Դ, Օպերա-2. Մարիա» հատվածում նույնպես առօրյայում կատարվող սովորական գործողություններ են, ինչն ինձ՝ ընթերցողիս, հաճելի էր և հարմար՝ այդպիսի հատուկ ոճով ընթերցելը: Ոչ բոլոր հեղինակներն են կարողանում այդպիսի միջավայր և կոլորիտ ստեղծել:

   Իհարկե, չեմ կարող չխոսել գլխավոր անհարմարության մասին, երբ ընթերցողն արդեն խորացել է հեղինակի պատմության մեջ հանկարծ ու անսպասելի նուրբ ձևով շեղվում է իր գլխավոր թեմայից, և վերադառնում միայն  այն ժամանակ, երբ ընթերցողը մոռացել է գլխավոր կամ բուն գործողության կատարման մասին:

   Խոսքս վերաբերվում է հատկապես «Մաքրուհի-2017 կամ արյունոտ ծաղիկ» պատմվածքին:

   Այս պատմվածքում կան նաև հայհոյանքներ, անհարգալից արտահայտություններ, որոնք նույնպես անհարմարություններ են ստեղծում պատանի ընթերցողի համար:

   Անցնելով առաջ, վերջապես հասա ամենասպասվածին՝ էսսեներ բաժնին, որը սպասվածի համաձայն, առավել հեշտ էր կարդացվում, և իհարկե, անչափ հետաքրքիր էր՝ հատկապես «Ինչու ետ եկա Հայաստան» էսսեն, որտեղ առանձնակի բնորոշումներով է խոսվում Հայաստանում ծնված, բայց հեռուներում գտնվող մարդկանց մասին, ովքեր երանությամբ են հիշում Հայաստանը, Երևանը:

    Հեղինակը հերոսի միջոցով ճիշտ բնութագրումներ և շեշտակի բնորոշումներ է տալիս Հայաստանից արտագաղթողներին:

    Իսկ էսսեի վերջում տրված է հաճելի և հետաքրքիր վերջաբան, որտեղ նկարագրվում է գալիք Հայաստանի մասին և ասվում է. «Աղջիկները գնալով անընդմեջ ավելի ու ավելի կսիրունանան, և այդպես անվերջ»…

    Կարծես ահա այսքանը: «Անաստված կինո թատրոն» գրքից մեծ բտպավորություն ստացա թե՛ լավ առումով, և թե՛ վատ: Իհարկե, խորապես շնորհակալություն Գևորգ Տեր-Գաբրիելյանին, որի այս գիրքը ոչ բոլորի համար կարող է դյուրընթեռնելի լինել, քանի որ այն ունի իր մեջ խորը ասելիք՝ թե՛ կինոյի տեսքով, և թե՛ թատրոնի, հենց որով էլ խիստ տարբերվում է մերօրյա գրքերից:

    Հաճելի էր ինձ համար ճանաչել և ուսումնասիրել մերօրյա գրողներից մեկին, ով ինձ հնարավորություն տվեց կարդալ և քննադատել իր իսկ ստեղծածը:

    Հետո էլ կասեն, թե մեր օրերում լավ գրողները շատ քիչ են:

anahit karapetyan

Մշակույթը սկսում է կենցաղավարությունից

Ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում իմ ռեպորտաժը միջավայրի աղտոտման վերաբերյալ։ Այն անցկացվել է Երևան և Չարենցավան քաղաքներում։ Ռեպորտաժի բուն նպատակն է` բնակչությանը հորդորել մաքուր պահել շրջակա միջավայրը և օգնել իշխանություններին տուգանքների միջոցով լուծել այս աղետը։ Մենք ասում ենք, որ մենք մշակութային ազգ ենք, բայց մոռանում ենք մի բան, որ մշակույթը միայն արվեստը և գրականությունը չէ, այն նաև կենցաղավարություն է։ Զբոսաշրջիկը, տեսնելով մեր կեղտոտ քաղաքները և աղտոտված բնությունը, մեզ մշակույթի տեր ազգ չի համարի։ Ինչպե՞ս կարող է քաղաքակիրթ մարդը հանդուրժել կեղտոտ մուտքերը, կեղտոտ փողոցները, կեղտոտ այգիներն ու անտառները։ Հայաստանում երևի մի կտոր հող չի մնացել, որտեղ մի թղթի կտոր, ցելոֆանե տոպրակ կամ պլաստմասե շիշ գցված չլինի։ Շատ երկրներում տուգանքի կիրառումը կանխել է բնակիչների կողմից միջավայրի աղտոտումը։ Բայց քանի որ Հայաստանում այս հարցը տարիներ շարունակ չի լուծվում, չնայած նրան, որ հավաքարարները պատշաճ կերպով կատարում են իրենց գործը, ապա Հայաստանում էլ մեծ անհրաժեշտություն կա կիրառել տուգանք։

Հայաստանում աղտոտվում են նույնիսկ պատմական նշանակություն ունեցող հուշարձանները։ Իսկ դա միայն բնակչության անհարգալից վերաբերմունքի արդյունքն է սեփական երկրի պատմության և մշակույթի նկատմամբ։

Մեր պատմական Հայաստանից մեզ մի կտոր հող է հասել, մի՞թե չենք կարող գոնե այն պատվով պահել։ Ամոթ է։

Արզականի լուսեղեն խաչը

Լուսանկարը` Վիկտորիա Թադևոսյանի

Լուսանկարը` Վիկտորիա Թադևոսյանի

Փետրվարի 2-ին Կոտայքի մարզի Չարենցավան համայնքի Արզական վարչական տարածքի չորս երիտասարդների՝ եղբայրներ Արծրուն և Արտյոմ Հովհաննիսյանների, Արման Խաչատրյանի և Աբգար Իսահակյանի նախաձեռնությամբ գյուղի սկզբում՝ բարձունքի վրա տեղադրվել է 5 մետր երկարությամբ և 2-3 մետր լայնությամբ լուսեղեն խաչ: Խաչն ունի շուրջօրյա՝ 24-ժամյա լուսավորություն և առավել տեսանելի է երեկոյան ժամերին։

Այս մասին զրուցեցի լուսե խաչը տեղադրող եղբայրներից մեկի՝ Արտյոմ Հովհաննիսյանի հետ: Նա ասաց, որ խաչի ընդհանուր մտահաղացումն իր մեծ եղբորինն է՝ Արծրուն Հովհաննիսյանինը, նաև նշեց, որ Արծրունը որևէ խորհրդանշական երազ չի տեսել, այլ ուղղակի իր մտքով անցել է այսպիսի հետաքրքիր խաչ պատրաստել։

Լուսանկարը` Վիկտորիա Թադևոսյանի

Լուսանկարը` Վիկտորիա Թադևոսյանի

-Իսկ մեզ մնում էր միայն աջակցել և օգնել…

Արտյոմ Հովհաննիսյանն ասաց, որ իրենց աջակցել է նաև Արզականի վարչական տարածքի ղեկավար Լիպարիտ Մարգարյանը, որից շնորհակալ են ամեն ինչի համար:

Արտյոմ Հովհաննիսյանը նշեց նաև, որ երկու-երեք ամիս տարվել են նախապատրաստական աշխատանքներ, աշխատանքների ընթացքում անընդհատ ինչ-որ մի բան պակասում էր կամ խանգարում՝ մասերի հետ կապված։

-Ավելի քան երկու ամիս աշխատել ենք, մեկ օրում հավաքել խաչը։ Այդ օրը ինչ-ինչ պատճառներով չկարողացանք տեղադրել, բայց հաջորդ օրը՝ փետրվարի 2-ին, 23:00-24:00 ընկած ժամանակահատվածում չորս հոգով տեղադրել ենք խաչը:

-Հետագայի հետ կապված էլի՞ անելիքներ ունենք, թեկուզ հենց մեր միջոցներով, կավելանա՞ն խորհրդանշական եռագույն լույսերը՝ կարմիր, կապույտ, ծիրանագույն:

-Չգիտե՛մ, պետք է, որ լավ լինի…

Իսկ իմ հարցին, թե արդյոք խաչն ունի որևէ խորհրդանշական անվանում, Արտյոմ Հովհաննիսյանն ասաց․

-Խորհրդանշական անվանում չունի, փոխարենը, երբ մեզ հարցնում են՝ ո՞ւր եք, ասում ենք՝ խաչի մոտ, ինչն էլ հստակ մատնանշում է մեր տեղը..

Լուսանկարը` Վիկտորիա Թադևոսյանի

Լուսանկարը` Վիկտորիա Թադևոսյանի

Ահա այսպիսի երիտասարդություն ունի Արզականը, որի նպատակներից մեկը տեսանելի դարձավ փետրվարի 2-ին՝ լուսեղեն խաչի տեսքով։

arman arshak

Հայաստանում գարունը սկսում է մարտի 2-ից

Երևի բոլորիս ընտանիքներում լսել ենք մարտիմեկյան դեպքերի քննարկումները ու հիմնականում չենք հասկացել, թե ինչից էին խոսում մեծերը: Հիմա մտածում եմ՝ երևի մեծերն էլ չէին հասկանում՝ ինչ է կատարվել:

2008-ի մարտի մեկին առաջին դասարանում էի ու ամեն ինչ չափազանց աղոտ եմ հիշում: Միակ դրվագը, որ ֆիքսվել է հիշողությանս մեջ, այն է, թե ինչպես էր մայրս համոզում հորս չգնալ Ազատության հրապարակ: Հիշում եմ, թե ինչպես էին հարևանները անհամբեր սպասում, որ լուրերը սկսվեն, և հասկանան՝ ինչ է կատարվում Երևանում:

Անցան տարիներ, և երբ 13-14 տարեկան էի, ավագ ընկերներս սկսեցին ինֆորմացնել՝ ինչ է կատարվել իրականում և տրամադրել մի քանի գիրք ու նաև մի ֆիլմ: Ֆիլմ, որը դիտելիս իրար էին միաձուլվել վախն ու անարդարության զոհ լինելու զգացումը: Կասեք, խնդրեմ, ինչո՞ւ էին հարևանները և մայրս սպասում լուրերին, եթե դա անաչառ լրատվություն չէր, մամուլն էլ անկախ չէր:

Ֆիլմը առաջին անգամ դիտելուց հետո հասկացա, որ ֆիլմը պետք է դիտի հասարակության մեծ մասը, քանի որ շատերն էին զոհ գնացել այդ կախյալ լրատվականներին: Այդ օրվանից ի վեր սկսեցի հույսերիս շարքին ավելացնել ևս մեկը: Ապրել՝ ունենալով հույս, որ կգա մի օր, և կբացահայտվի չտեսագրված լուսաբացը:

Օրեր առաջ մեծ աղմուկ բարձրացրեց այդ ֆիլմի՝ «Հայաստանի կորսված գարունը», ցուցադրությունը: Հուսամ՝ ֆիլմը դիտեցին շատերը և բացահայտեցին մարտի մեկը, իսկ երիտասարդ սերունդը ծանոթացավ իր երկրի պատմության կարևորագույն էջերից մեկին, որի մասին միշտ լռում էին:

2008 թվականից ի վեր Հայաստանում գարունն սկսվում է մարտի 2-ից, իսկ հայ ժողովուրդը միշտ մարտիմեկյան դեպքերի պահանջատերն է:

arman arshak

Կոչված` քայլելու դեպի նույն նպատակը

Երկար ժամանակ է, ինչ թուղթս ու գրիչս չէի վերցրել ու փորձել առանձնանալ իմ փոքրիկ անկյունում՝ մտքերիս հետ: Մի տեսակ կարոտել էի այս պահը, կարոտել էի նյութ գրելու «արարողակարգը»:

Դասերից ու դիմորդական թոհուբոհից փորձեցի գտնել ժամանակ ու գրել: Գրել դիմորդի պատասխանատու կոչումը կրելու մասին:
Ամռանը որոշեցի, որ համալսարանական կրթությունս ուզում եմ ստանալ Հայաստանում Ֆրանսիական համալասարանում, իսկ մինչ այդ գիտեի, որ ինձ են սպասում դաժան ու ձանձրալի պարապմունքները, ինչը ինձ՝ հասարակական կյանքում գերակտիվ երիտասարդիս համար փոքր-ինչ դաժան էր: Այդ իսկ պատճառով կատարեցի երկրորդ որոշումը՝ պարապելու փոխարեն այցելել նախապատրաստական կուրս: Որոշումը կայացրի՝ գիտակցելով, որ չափազանց դժվար է լինելու համատեղել դպրոցի հետ: Միևնույն ժամանակ, դպրոցի աշակերտ և համալսարանի ուսանող լինելը ծանր, բայց հաճելի զգացողություն է:

Ստանձնելով դիմորդի «կոչումը»` ժամանակից շուտ մուտք գործեցի համալսարան: Մի նոր փուլ, որը սովորաբար բոլորի մոտ լինում է դպրոցն ավարտելուց հետո:

Մուտք գործել կյանքի մի նոր փուլ, որը վճռորոշ է ողջ կյանքիդ համար, չափազանց պարտավորեցնող է, քանի որ համալսարանական հետագա կրթությունդ կախված է ընդունելության արդյունքներից: Դե, երևի հասկանում եք՝ ինչ սթրեսային փուլ է, երևի բոլոր դիմորդները ունեցել են այս զգացողությունը: Այդ սթրեսային իրավիճակում և կյանքի նոր փուլին՝ համալսարանի շեմին, ունեցա կուրսընկերներ և դասախոս համադրությամբ մի հրաշք խումբ:

-Բարև ձեզ, երեխեք, ես ընկեր Աննան եմ՝ ձեր անգլերենի նոր դասախոսը:

Այս նախադասությամբ սկսվեց այն դասը, որը հետո դառնալու էր համալսարանի համար մեկ մոտիվացիան: Ութ հոգուց բաղկացած խումբ, որը կարծես կոչված էր քայլելու դեպի նույն նպատակը, և պակասում էր միայն մեկը, և այդ մեկն էլ լրացավ, երբ լսարանում լսվեց «Բարև ձեզ, երեխեք, ես ձեր անգլերենի նոր դասախոսն եմ» նախադասությունը:

elada

Քննություններին ընդառաջ

Ահա և վերջ… Ճոխ ու առատ սեղաններից, տոնական զարդարանքից, հյուր գնալուց ու տոնական տրամադրությունից կամաց-կամաց պետք է հրաժարվենք, և միանգամից մենք՝ ուսանողներս, անցում կատարենք քննական շրջան: Այս անցումն առավել դժվար ու անսովոր է հատկապես առաջին կուրսեցիներիս համար: Այս անցումն անսովոր է թվում, քանի որ դպրոցական արձակուրդների ժամանակ մի կուշտ հանգստանում էինք տոներից, և բացի դա, էլ չէինք նախապատրաստվում քննությունների: Անհոգ կյանք եմ ասել, է՜… Բայց ինչ արած, պետք է կտրվենք այս ամենից և մեզ «հանձնենք քննություններին»:

Հոգեբանական տերմիններով ասված, սա կոչվում է հետտոնական դեպրեսիա:

Այս դեպրեսիան առաջանում է հատկապես այն ուսանողների մոտ, որոնց քննաշրջանը սկսվում է հունվարի 8-ից: Նրանք ստիպված տոնական օրերի, հյուրերի հետ մեկտեղ, պետք է հասցնեն պատրաստվել քննություններին:

Եվ իրոք իրական հերոսներ են նրանք, ովքեր տոնական տրամադրությունը մի կողմ են դնում, և իրենք իրենց տրամադրելով, նախապատրաստվում քննական շրջանին:

Այսպես սկսվեց առաջին կուրսի ուսանողներիս համար 2019 թվականը:

Ռետրո 80, կամ` էն ժամանակ լավ էր

Շաբաթ գիշեր` երեքին մի քանիս պակաս, լսում եմ Виктор Цой – Звезда по имени солнце, աշխարհի ծանրությունը վերցնում ինձ վրա ու չգիտեմ քանիերորդ անգամ շարունակում պատկերացնել 80-ականների կյանքը` և’ ԽՍՀՄ, և’ դրանից դուրս աշխարհում:

Ես չեմ հավատա, եթե ասես, որ ոչ մի անգամ չես ցանկացել հայտնվել որևէ ժամանակաշրջանում: Օրինակ` ընկերներիցս մեկը ցանկանում է հայտնվել տամպլիերների (խաչակիրների), մյուսը` Վայրի Արևմուտքի, երրորդն էլ` Հայրենական պատերազմի ժամանակաշրջաններում: Իմը` (արդեն գլխի ընկած կլինեք) 80-ականներն են:

80-ականները սկսել եմ ճանաչել հիմնականում երգերով: Առաջին քայլերը արեցի,  երբ սկսեցի լսել Ցոյի երգերը: 14-15 տարեկան էի: Սկզբում միայն երաժշտությունն էի հավանել (հա’, գրեթե միատոն ու միաժամանակ յուրահատուկ ռիթմը): Հետո սկսեցի բառերին ուշադրություն դարձնել: Շատ կարճ չանցած արդեն չորս ընկերներով «մնացել էինք Ցոյի տակ» (ուրիշ ձևով չեմ կարող բացատրել): Իսկ մեր պատկերացումները էլ ավելի էր բորբոքում ընկերոջս հոր` սպորտային ակումբի 80-ականների ոճով կահավորված և այդ դարաշրջանով ներծծված սենյակը (իդեպ, առ այսօր մենք հավաքվում ենք նույն սենյակում` բայց արդեն վերանորոգված): Այնտեղից պատահմամբ գտանք ընկերոջս հոր երաժշտական հավաքածուն. պարզապես թվարկեմ` Deep Purple, Dire Straits, Dave Grusin, Сектор Газа, Queen, Группа Кино, Van Halen, David Gilmour, Aerosmith, CC Catch, Michael Jackson…

Փորձեցի առանձնացնել ամենա-ամենաներին: Եվ դրանից հետո գրեթե ամեն օր լսում էինք: Սակայն մեզ ժամանակակից նվագարկիչով լսելն այնքան էլ չէր գոհացնում: Այդ ժամանակ ընկերոջս մոտ նոր գաղափար առաջացավ` ստեղծել մերը` հնի ոճով ու որակով: Մեկ ամսում բոլոր մասերը ճարվեցին, ու մենք գրեթե 100 տոկոսով վայելում էինք 80-ականների ձայնը: Լսելուն զուգահեռ սկսում էինք քննարկել, պատկերացնել 80-ականների ամեն մի դետալ ու ևս մեկ անգամ միմյանց համոզել, որ հիմա երգերը ընդհանրապես չունեն որակ, տպավորություն է, թե ով ինչքան շատ, նոր  ու արագ երգ գրի ու կատարի, նա էլ կարող է հանգիստ համարվել «սիրված», «վաստակավոր», «ժողովրդական» ու էլ չգիտեմ ինչ «տիտղոսակիր» երգիչ: Դե հայկական շոուբիզնեսի (եթե իհարկե գոյություն ունի), կամ ուղղակի բիզնեսի մասին ուղղակի լռեմ…

Արդարության համար նշեմ, որ հիմա նոր թափ է ստանում 80-ականների թեման: Օրինակ`  YouTube-ում կարող եք գտնել տասնյակ ալիքներ, որոնք ստեղծագործում են հին ու բարի 80-ականների ոճով, նույնիսկ տեսահոլովակներն են նկարվում 80-ականների տեսաերիզով (VHS):

Սակայն չեմ կարող չնշել, որ յուրաքանչյուրս պատկերացնում և նույնիսկ մեզ համոզում ենք, որ նախկինում մարդիկ եղել են ավելի բարի, ազնիվ, իսկ արդարությունը հազվադեպ երևույթ չի եղել: Եթե ծնվեինք անցյալում, ապա ավելի երջանիկ կլինեինք: Մենք ՄԵՐ ժամանակաշրջանը պատկերացնում ենք միայն դրական կողմից, որն էլ այդքան ցանկալի է դարձնում անցյալը: Ասվածը ավելի լավ հասկանալու համար խորհուրդ կտամ դիտել «Կեսգիշերը Փարիզում» ֆիլմը: Ասյքանը, իսկ ես միացնեմ «Oliver Cheathman- Get Down Satuerday Night» ու շարունակեմ 80-ականներում հայտնվելու եղանակներ փնտրելը:

Ասում են` Ամանորի գիշերը հաշքներ լինում են, մեկ էլ տեսար…

Խառը օրագիր

Շնորհավորում եմ բոլորիդ Ամանորը ու ցանկանում, որ երբեք հարազատներից հեռու չանցկացնեք էս հրաշքներով լի տոնը: Ձեզ անկեղծ լավագույնն եմ մաղթում: Հիմա ուզում եմ Ամանորի, հունվարի մեկի ու չափազանց կարևորի մասին խոսել:
Հեռու-հեռավոր 2010թ – ցայսօր

Միլուշին վաղուց գիտեի, որովհետև մեր ու իրենց տունը բավականին մոտ էին ու փողոցներում, խանութներում տեսել էի, էդպես գիտեինք իրար, բայց պաշտոնապես ծանոթացա 6-րդ դասարանում, երբ դպրոցս փոխեցի ու տեղափոխվեցի նոր միջավայր: Սկզբում էդպես մտերիմ չէինք, հետո ժամանակի հետ գտանք իրար ու որոշեցինք երբեք չթողնել: Արագ ընկերացանք, որովհետև շատ բան էր կապում. երաժշտական ճաշակ, նախասիրություններ, առհասարակ ճաշակ, երազանքներ ու մտքներովդ էլ ինչ անցնի: Տարիների ընթացքում շատ բաների միջով ենք անցել, անկումներ ենք ունեցել, բայց ավելի շատ վերելքներ ենք ունեցել: Ես օգնության կարիքի դեպքում առաջինը Միլուշին եմ դիմել՝ վստահ լինելով, որ օգնելու է ու ինձ մոտ ստացվելու է: Ուրախ առիթներս սիրով կիսել եմ հետը: Տխուրների ժամանակ զանգել, լացելով վազել իրենց տուն, որ գրկի ու ասի մեր ամենասիրելի արտահայտությունը. «Ավելի վատ կարող էր լինել»: Երկար-բարակ չպատմեմ, բայց Միլուշն ինձ համար միայն ընկերուհի չի, քույր ա, հոգի ա, հարազատ ա:

 

2010թ. – 2018թ. գարուն
7-8 տարի կլինի, ինչ գիտենք, որ հնարավոր է մի օր գա, որ Միլուշենք ընտանիքով մեկնեն Ֆրանսիա: Մի էդքան տարի ամեն անգամ ուրախանում էինք՝ մտածելով՝ ջան, էս տարի էլ չգնացին: Ու ամեն անգամ, երբ մի առիթով հիշեցնում էր էդ գնալու հնարավորությունը, ինձ անասելի հեռու էր թվում էդ ամենը ու էնքան անիրական: Ու երանի էդպես էլ մնար…

 

2018թ. ամառ
-Լիդ, դեսպանատնից կանչել են:

2018թ. ամառ

Մի օր Միլուշը պատմեց, որ Երևանում պիտի գնան ֆրանսերեն պարապելու: Հետո ամեն օր գալիս ու պատմում էր՝ ինչ սովորեց, ոնց անցավ պարապմունքը: Իմացա, թե ինչքան դժվար են բայերի ժամանակաձևերը ու թվականները, մի երկու բառ սովորեցի: Ուրախացանք, տխրեցինք, էլի ուրախացանք, որովհետև գիտեինք, որ հետո դեռ տխրելու առիթ ու ժամանակ կլինի:

2018թ. օգոստոս
- Լիդ, անձնագիր ենք ստացել:

2018թ. սեպտեմբեր

-Գնամ Ժող, թղթերս կարգավորեմ, մի քանի բան ա մնացել գնելու, մտնեմ տատիկենց տանից բան կա վերցնելու, խառն ենք, բայց հա, կգամ ձեր տուն էդ օրը:

2018թ. սեպտեմբերի 30

Կիրակի օր: Ոչ աշխատանքային:
Գնացի Միլուշենց տուն:
- Ի՞նչ կա օգնելու, անելու:
- Արի գնանք պատշգամբ, հեսա մի բան կխմենք:
Պատշգամբում նստած խոսում էինք խառը ամեն ինչից: Անընդհատ ասելով՝ գնամ, տեսնեմ՝ ներսում ինչ են անում, իմանամ ինչ կա օգնելու, բա էլ ինչ մնաց ,ու սենց խառը արտահայտություններով մեզ զբաղեցնելով:
- Համալսարանում դասս 2:30 ա սկսվում, առաջին ժամ չեմ գնա, հետո արաբերեն ա, կգնամ, կհասնեմ:
- Բա նորմա՞լ ա, որ առաջին ժամ չգնաս:
- Խելա՞ռ ես, հարմարը որն ա:

….
- Լավ դե, Միլ, ուշ ա արդեն, գնամ, վաղը կհանդիպենք, անպայման,- պինդ գրկում ենք իրար:

2018թ. հոկտեմբերի 1
Երկուշաբթի: Աշխատանքային: Շաբաթվա ամենաչստացված ու չսիրված օրը:
Ցերեկը դասի եմ, որովհետև 2-րդ հերթ եմ: Առաջին ժամը չգնացի, որովհետև Միլուշենց թռիչքը դրանից առաջ էր: Ու Միլուշենց ընտանիքից շուտ էի հասել օդանավակայան: Հիշում եմ, որ օդանավակայանում քննարկում էինք ու մտածում, թե, գրողը տանի, տեսնես ով ու ինչի ա մտածել էսքան տխուր բաժանումների օդանավակայանի անունը «Զվարթնոց» դնել, թե ինչն ա զվարթ, ինչը, ինչը, գրողը տանի: Հետո բոլորիս, բայց առաջինը ինձ հանգստացնելու համար ասացի՝ հա, գուցե ուրախ վերադարձների համար: Միլուշին երկար գրկում ենք, երկար, շատ երկար: Գնում եմ ընտանիքին գրկելու` հաջող անելու: Ու էդտեղ, Միլուշի մամայի՝ Լիդա ջան, իմ աղջիկ, բառերի վրա էլ չեմ դիմանում: Զգում եմ, թե աչքերս ու կոկորդս ոնց են լցվում շատ արագ: Էլ չեմ էլ կարողանում ինձ զսպել, ու տանը տատիս ասած խոսքերը էն մասին, որ «քիչ կլացեք, էդ երեխեն շատ չնեղվի գոնե», մոռանում եմ արդեն: Ցավոք, մոռանում եմ: Գնացին: Գնում եմ դասի, որովհետև գիտեմ, եթե հետ գամ տուն, ավելի վատ եմ լինելու: Եթե հետ գամ տուն, ավելի շատ եմ նեղվելու: Եթե հետ գամ տուն, չէ, որոշում եմ հետ չգնալ տուն անմիջապես: Գնացին, ախր, իրոք գնացին:

2018թ. հոկտեմբերի 1 – ցայսօր

Էնպես դժվար է արթնանալ ու գիտակցել, որ էստեղ չեն: Դժվար է ՀՊՏՀ-ի կողքով քայլել ու չզանգել Միլուշին, դժվար է Եղվարդի գազելից իջնել ու օրվա բոցի մասին չպատմել Միլուշին հեռախոսով, դժվար է առավոտյան չսպասել, որ գա` միասին գնաք մի տեղ, դժվար է, անկեղծ դժվար է: Երեք ամիս անցել է արդեն, բայց ես դեռ չեմ համակերպվել:

2019թ. հունվարի 1

Երեքշաբթի: Տոն: Ամանոր: Երևի ամենատխուր հունվարի 1-ը: Առաջին հունվարի 1-ն է առանց Միլուշի: Էդպիսի չգրված օրենք ունեինք, որ ամեն տարի հունվարի 1-ին կամ իրենց տանն ենք հավաքվում, կամ՝ մեր: Իսկ էս տարի դատարկ է: Դատարկ, ինչպես բոլոր օրերը առանց Միլուշի:
Էս տարվա Ամանորի հրաշքը պակասել է ինձ մոտ, ու ես մի քիչ այսահարվել եմ: Կարոտել եմ Միլուշին, իր մամային, պապային, երկու քույրերին:

Շնորհավորում եմ բոլորիս Նոր տարին: