Ինչեր ասես, որ չի անում մի գավաթ սուրճը։ Մարդկանց առօրյա հոգսերից հասցնում է մինչև քաղաքականություն։ Քաղաքականությունից էլ` դեպի նոր սպասելիքներ։ Մարդիկ նոր ընտրություններից նոր ակնկալիքներ ունեն։ Եվ այս ընտրություններին մարդիկ իրենց մասնակցությունը պարտադիր են համարում, իսկ իրենց ձայնը արժեվորված։ Այս մասին են պատմում ընտրական շտաբերում և տանը պատրաստված սուրճը։ Այդպես էլ մեր տանը սուճը արեց իր գործը։ Հարևանները պատմում էին իրենց ակնկալիքների ու ցանկությունների մասին։ Նախորդ ընտրությունների համեմատ այս անգամ հաճախ են այցելում ընտրական շտաբներ ու տեղեկանում նոր իրողությունների մասին։ Շտաբներից մեկն էլ մեր հարևանի տանն է։

Գյուղացիների մեջ մեծ հետաքրքրություն է առաջացնում նախընտրական քարոզարշավը և յուրաքանչյուր թեկնածուի մասին տարբեր կարծիքներ են արտահայտում։ Այլ է դրությունը շտաբներում, որովհետև ամեն շտաբ իր թեկնածուին է գովաբանում։ Սակայն կան այնպիսի շտաբներ, որոք փորձում են ինչ որ կերպ շատ ընտրողներ ու բնականաբար նաև շատ ձայներ հավաքել։

Շատերը կարծում են, որ որքան շատ ընտրողներ հավաքեն, այնքան մեծ օգուտ կունենան, բայց թե որտեղից են օգուտ ստանալու` ոչ ոք չգիտի։

Սուրճը, բացի քննարկումից, բերում է նաև բամբասանք։ Մի շտաբում բամբասում են մյուս շտաբից, տանը բամբասում են բոլոր շտաբներից ու նրանց ներկայացուցիչներից։ Բամբասում են այն մարդկանց պահվածքից, ովքեր ինչ որ կերպ աշխատում են ուղղորդել, թե ում ընտրել։ Եվ հենց ուղղորդողներն էլ նկատում են, որ բոլորը տարակարծիք են ու չեն պատրաստվում ընտրել նրան, ում խորհուրդ են տալիս։ Մարդիկ արդեն միամիտ չեն, որ հավատան բոլորին, մարդկանց  տառապանքը փորձ ունի։ Սակայն նրանք հավատում են նոր կառուցվող ապագային, այդ մասին անգամ սուրճի բաժակի տակ մնացած նստվածքն է պատմում։

Այսօր ընտրություններ են, դեռ սուրճ չեն խմել…

Համոզված եմ, որ բոլորդ էլ լսած կլինեք, և չեմ բացառում, որ մտահոգված կլինեք (#չքաղաքականացնել)  ՀՀ պետական պարտքով: Սակայն խնդիրն այն է, որ շատերը չեն էլ պատկերացնում, թե այն իրենից ինչ է ներկայացնում, և պարզապես ալիքի ազդեցության տակ շարունակում են քննադատել կառավարությանը: Դրա համար որոշեցի գրել այս նյութը և փորձել բացատրել:

Նախ, միանգամից տարանջատենք` ներքին և արտաքին պարտքեր հասկացությունները: Առաջինի դեպքում պետությունը «պարտք է» իր իսկ քաղաքացիներին: Անհնա՞ր է, բացատրեմ. ի՞նչ ենք մենք անում, երբ մեր ծախսերը գերազանցում են եկամուտները. բնականաբար պարտք ենք վերցնում: Պարտք կարող ենք վերցնել մեր բարեկամներից (պայմանական` ժողովուրդ) կամ` ֆինանսական կազմակերպություններից (արտասահմանի ծանոթներ): Բարեկամից վերցնելը ավելի շահավետ է. դե, ցածր տոկոսադրույք, համ էլ «լավություն կանես»` տոկոսներ վճարելով: Երկրորդ տարբերակն էլ դասական օրինակով որևէ միջազգային բանկից կամ պետությունից փոխառնություն վերցնելն է:

Իսկ ինչպե՞ս է պետությունը պարտք վերցնում իր իսկ ժողովրդից: Տարբերակները շատ են, սակայն կնշեմ ամենատարածված եղանակը` պարտատոմսերը: Սրանք յուրահատուկ արժեթղթեր են, որոնք գնելուց հետո քեզ տոկոսի ձևով եկամուտով են ապահովում: Պետությունը վերցնելով վճարածդ գումարը, այն ներդնում է որոշակի ոլորտում կամ ծրագրերում, դրա միջոցով ստանում է եկամուտ և որոշ ժամանակ անց քեզնից հետ գնելով պարտատոմսը` մարում է պարտքը: Եվ այստեղ հետաքրքիր բան է տեղի ունենում. բնակչությունը պարտատոմսերի հաշվին ստանում է լրացուցիչ եկամուտ, այսինքն, ստացվում է հայտնի կարգախոսի հակառակ տարբերակը` «Շահում է պետությունը, շահում ես դու»: Սակայն իրականում ամեն ինչ այդպես դրախտային չէ: Պետական պարտատոմսերը, որպես կանոն, ապահովում են ցածր եկամտաբերություն, և բնակչությունը հաճախ շահագրգռված չէ սովորական պարտատոմսերի փոխարեն պետականը գնել: Եվ հենց այս պահին էլ պետությանը «օգնության» են գալիս  արտասահմանի բարեկամները: Վերցնում ենք պարտքը և սկսում ուրախ ապրել, մինչև կգա այն մարելու ժամանակը:

Պետության դեպքում կարելի է նաև լրացուցիչ քանակությամբ փող թողարկել կամ հարկերը բարձրացնել, սակայն երկուսն էլ հղի են վտանգավոր երևույթներով: Չափից շատ թողարկումը կտանի փողի արժեզրկմանը, իսկ հարկերի բարձրացումը` աշխատելու մոտիվացման նվազման: Դրա համար պետությունը հիմնականում դիմում է պարտքային գործիքներին:

Ներկայում չկա այնպիսի պետություն, որը չունենա պետական պարտք: Այդպիսի պայմաններում ոչ մի տնտեսություն չէր գոյատևի: ՀՀ պետական պարտքը Համախառն ներքին արդյունքի (ՀՆԱ) նկատմամբ 2016թ.-ին կազմել է 56.7%, իսկ 2017թ.ին` 58.9%, և ըստ Արժույթի միջազգաին հիմնադրամի (ԱՄՀ), այն կշարունակի աճել: Բանն այն է, որ նախկինում սահմանադրությամբ սահմանվում էր արտաքին պարտքի վերին սահման (ՀՆԱ 60%), սակայն հիմա այդ օրենքը չի գործում, և պետական պարտքը կարող է գերազանցել այդ շեմը:

Սակայն արդարության համար նշեմ. այնպիսի հզոր պետություններ, որոնց պետական պարտքը ՀՆԱ-ի համեմատ ավելի մեծ թիվ է կազմում, քան մեր երկրում` Ճապոնիա` 223,8%, Հունաստան` 180%, Իտալիա` 131%, Բելգիա, ԱՄՆ` 104%, Ֆրանսիա` 98,5%, Մեծ Բրիտանիա` 90,4%, Գերմանիա` 64%: Գուշակեք, թե որ երկիրն ունի ամենափոքր պետական պարտքը. պատասխան` Հյուսիսային Կորեան իր 1,5%-ով:

Վատ կողմն այն է, որ մենք չենք կարող համեմատվել վերը նշված երկրների հետ, քանի որ, նրանք ունենալով ընդգծված տնտեսական առաջադիմություն, ի վիճակի են ժամանակին մարել պարտքը, իսկ մեր նման փոքր տնտեսության համար մեծ  չափերի հասնող արտաքին պարտքը, իրոք, վտանգավոր է: Օրինակ, 2013թ.ին ՀՀ-ն Ռուսաստանի տրամադրած գազի նկատմամբ կուտակել էր 300 մլն դոլարի պարտք և որպես փոխհատուցում «Հայռուսգազարդում» ունեցած իր 20% բաժնեմասը վաճառեց ռուսական «Գազպրոմին», ով դրանից հետո դարձավ «Հայռուսգազարդի» 100%-անոց սեփականատերը: Ուղղակի նշեմ, որ  «Հայռուսգազարդը»-ը համարվում է ռազմավարական նշանակության կառույց, որը փաստացի չի պատկանում ՀՀ-ին…

Հ.Գ.-Հուսամ, մի քիչ լուսավորեցի, հիմա հանգիստ կարող եք մտահոգիչ ստատուսներ գրել պետական պարտքի մասին, և ի դեպ, այս նյութի գաղափարն էլ ծագեց Վալենտինա Չիլինգարյանի պատին արված գրառումից:

Լուսանկարը` Լիդա Արմենակյանի

«Սալամ ալեյքոմ»:

Եկել եմ՝ մի քիչ կարևորի մասին խոսենք: Ֆակուլտետս նշում է 50-ամյակը, արդեն կես դարեկան է:

Երևանի պետական համալսարանում նոյեմբերի 9-ին ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետը նշեց հիմնադրման 50-ամյակը: Մեկնարկեց նաև Հայկական արևելագիտական առաջին միջազգային կոնգրեսը (ACOS’18):

Գիտական խորհրդի նիստերի դահլիճում տեղի ունեցավ բացման պաշտոնական արարողությունը, որին ներկա էին ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը, ՀՀ ԿԳ նախարարի պաշտոնակատար Արայիկ Հարությունյանը, ՀՀ Պաշտպանության փոխնախարար Գաբրիել Բալայանը, ՀՀ Սփյուռքի նախարարի պաշտոնակատար Մխիթար Հայրապետյանը, ՀՀ Արտաքին գործերի աշխատակազմի ղեկավար Վահագն Մելիքյանը, ԵՊՀ ռեկտոր, պրոֆեսոր Արամ Սիմոնյանը, հյուրեր հայաստանյան և միջազգային կառույցներից:

Լուսանկարը` Լիդա Արմենակյանի

Բացման պաշտոնական արարողությունը իր ողջույնի խոսքով սկսեց ԵՊՀ ռեկտոր Արամ Սիմոնյանը: Ապա Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանը ողջունեց և շնորհավորեց ներկաներին՝ ասելով․

-Փայլուն 50 տարիներ, հոյակապ արդյունք և կարծում եմ՝ փայլուն ապագա: Հույս ունեմ, որ արևելագիտության ֆակուլտետի հիման վրա մի շարք հզոր կառույցներ կստեղծվեն, որոնք կկրեն այն կարևոր և նշանակալից ազգային պահանջը, որը մենք ունենք: Հայաստանը կրկին կենտրոնն է Մետաքսի ճանապարհի, Հայաստանը խաչմերուկն է տարբեր քաղաքակրթությունների, կենտրոնն է քաղաքական հսկայական իրադարձությունների, և այդ կենտրոնը լինելով՝ Հայաստանը պետք է ստանձնի իր դերը, որտեղ հսկայական նշանակություն ունի արևելագիտությունը։

ՀՀ Կրթության և գիտության նախարարի պաշտոնակատար Արայիկ Հարությունյանը ներկաներին շնորհավորեց՝ իրականում չիմանալով՝ հանդես գալ որպես նախկին ուսանող, ներկա դասախոս, թե նախարար: Ապա ավելացրեց․

-Ֆակուլտետի անցած ուղին դիտարկելիս՝ ուզում եմ նշել մի առանձնահատկություն, որը մշտապես տարբերել է ֆակուլտետի՝ ակադեմիական ազատ մշակույթի, նվազագույն վարչարարության, իրական ուսանողակենտրոնության մթնոլորտը: 21-րդ դարում այլևս չպետք է լինեն այնպիսի իրավիճակներ, երբ ճնշվում են ակադեմիական ազատությունները, երբ ճնշվում է բուհի ինքնավարությունը: Ես վստահ եմ, որ հավաքագրելով առողջ ուժերը՝ ԿԳՆ անմիջական գործընկերային հարաբերությունների համատեքստում մենք կարող ենք հասնել այս հաջողություններին:

Արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պրոֆեսոր Ռուբեն Մելքոնյանը հանդես եկավ ֆակուլտետի անցած ուղու, ներկա ձեռքբերումների, հայտնի շրջանավարտների և գործունեության հիմնական ոլորտների մասին զեկուցմամբ: Ռուբեն Մելքոնյանը ներկայացրեց 1921-1922 թվականների արխիվային փաստաթղթեր, որտեղ նշված է, որ համալսարանի առաջին հինգ ֆակուլտետներից մեկը եղել է արևելագիտականը, որը հետագայում միացվել է պատմաբանասիրական ֆակուլտետին: Նաև կարևոր մի փաստ արձանագրեց՝ ըստ վիճակագրական տվյալների ՀՀ դիվանագետների առնվազն 1/3-ն արևելագիտության ֆակուլտետի շրջանավարտներ են:

Լուսանկարը` Լիդա Արմենակյանի

Հնչեցին նաև պրոֆեսոր Գուրգեն Մելիքյանի, Մ. Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտի տնօրեն, դոկտոր Վահան Տեր-Ղևոնդյանի, ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, դոկտոր, պրոֆեսոր Ռուբեն Սաֆրաստյանի, ՌԳԱ արևելագիտության ինստիտուտի նախագահ, պրոֆեսոր Վիտալի Նաումկինի ողջույնի ուղերձները:

ԵՊՀ ոսկե մեդալով պարգևատրվեցին արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պրոֆեսոր Ռուբեն Մելքոնյանը և իրանագիտության ամբիոնի վարիչ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Վարդան Ոսկանյանը, ԵՊՀ պատվոգրի արժանացավ ՀՀ ԱԳՆ աշխատակից Լևոն Պետրոսյանը, ապա պատվոգրեր և շնորհակալագրեր ստացան ՀՀ արտակարգ և լիազոր մի շարք դեսպաններ, ինչպես նաև թյուրքագիտության, իրանագիտության և արաբագիտության ամբիոնների ասիստենտներ, դոցենտներ և դասախոսներ:

Հանդիսավոր բացման և պարգևատրման արարողությունից հետո մեկնարկեց Հայկական արևելագիտական առաջին միջազգային կոնգրեսը (նոյեմբերի 9-10): Կոնգրեսի ընթացքում ընթերցվեցին մոտ 70 գիտական զեկուցումներ Մերձավոր Արևելքի պատմության, արևելյան լեզուների, գրականության, մշակույթի, իսլամի վերաբերյալ: Կոնգրեսին մասնակցում էին 30 գիտնականներ ԱՄՆ-ից, ՌԴ-ից, Եվրոպայի և Մերձավոր Արևելքի երկրներից:

Լինելով ֆակուլտետի ուսանող՝ շնորհավորում եմ ընկերներիս և դասախոսներիս, շնորհավորում եմ համալսարանին նման ֆակուլտետ ունենալու համար: