«Սովետի» ժառանգությունը

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

-Էլիզ, բարև, ո՞նց ես։

-Բարև, լավ չեմ։

-Հա, մի գնա էսօր էլ։ Որ մի օր էլ չգնաս՝ ի՞նչ պիտի լինի։

-Չեմ կարա…

-Էլիզ, ինչի՞ ես աշխատում։

-Էն դարում ու էն երկրում ենք ապրում, Թին… Զուտ գումարի համար չեմ աշխատում, այլ հիմա պատրաստվում եմ մեծ կյանք մտնելուն։ Ոչ թե գնում եմ բանվորություն անում, այլ մասնագիտացված եմ աշխատում։ Հետագան տեսնելով ու արդեն իսկ զգալով։ Որովհետև ստիպում ա երկիրը։ Երբ ծնողիդ աշխատավարձը կազմում ա 50.000, իսկ կոմունալները լրիվ իրար հետ՝ 100.000։ Ստիպված ես օգնել, եթե ուզում ես բարեկեցիկ ապրել։ Երբ տեսնում ես, որ ծնողդ ամեն ինչ անում ա քո լավ ու ապահովված ապագայի համար, իսկ երկիրը՝ չէ։
Մենք ձեր նման չենք, հարգելի «մեծ» սերունդ։ Դուք, ձեզ մեզնից ավելի խելացի, բանիմաց ու փորձառու համարողներդ, ինչպիսի՞ կյանք եք տեսել։ Դուք ուղղակի միանգամից՝ պետականորեն ունեցել եք ձեր աշխատանքը ու մինիմալ աշխատավարձով «յոլա» եք գնացել։ Իմացել եք, որ վաղվա օրվա վրա հույս դնել կարող եք։ Իսկ ի՞նչ ունենք մենք։ Ոչի՛նչ, բացի անորոշությունից։ Մենք ծնված օրից ենք ստիպված եղել սովորել պայքարի մեջ մտնել։
Դուք փորձում եք սահմանափակել մեզ ամեն կերպ։ Ինչ հագնելուց մինչև ինչ խոսել։ Դուք փակում եք մեր բերանները։
Մեր սերնդին թույլ չեք տալիս ասել էն, ինչ մտածում ենք, հատկապես վերջին իրադարձությունների վերաբերյալ։ Փորձում եք զրկել ազատ խոսելու իրավունքից՝ «անչափահաս» ու «տաքարյուն» պիտակավորումը տալով։
Մեր սերնդին «փչացած» եք անվանում։ Մի անգամ մի տեղ կարդացի մոտավոր սենց մի բան. «Էնքան մեր սերնդին փչացած ասացին՝ փչացանք»։ Չէ՛, ասում եմ, սու՛տ է։ Հենց մենք ենք իսկական սերունդը։ Մենք, որ «սովետ» չենք տեսել, «սովետի» սերունդ չենք ու չենք հանդուրժում ստրուկի կյանքով ապրելը։ Մենք, որ պայքարում ենք, մենք, որ երբեք չենք կռանում ու գլուխներս չենք կախում, այլ բարձր պահած առաջ ենք նայում։ Մենք, որ չենք հանձնվում։
Էս խառը իրավիճակների մասին, հատկապես դուք, մեծեր, ասում եք, որ անիմաստ է, ոչնչի չենք հասնի, անիմաստ իրենց են կոտորում ցուցարարները։ Բայց մենք հանձնվելու մտադրություն չունենք։
Երեկ ընկերներիցս մեկի հետ էի խոսում։ Ասացի, որ քաղաքիս բնակիչները, մեծամասամբ դպրոցիս աշակերտները, ցույցի են գնում։ Ասացի, որ հնարավորություն չունեմ ես էլ մասնակցելու։
-Հաս, մի մեղադրի էլի ինձ։
-Քե՞զ։ Չէ, Թին։ Ինչ կարողացել ես՝ արել ես։ Մի՛ նեղվի։
Ընտրությունների նախօրեն էր՝ երկու դասընկերներիս հետ որոշեցի «#մերժիրսերժին» գրությամբ սթիքերներ փակցնել Եղվարդի տարբեր մասերում։ Գիտեի, որ դրանով ոչ մի օգուտ չի լինելու, բայց շարունակում էի։
-Ո՞վ ա ասել, որ սենց բան անեք։
-Ոչ մեկ։ Մոռանում եք, որ մենք անկախության սերունդ ենք։ Մեզ ոչ մեկի հրամանը կամ կարգադրությունը պետք չի որևէ բան անելու համար։ Ինքներս ենք որոշել անել ու անում ենք։

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Հաջորդ օրը բոլորդ դպրոցում մեզ ասում էիք, որ մենք փոքր ենք, անչափահաս ենք։ Մենք ի՞նչ կարող ենք հասկանալ էս ամենից։ Մեզ պարզապես պատճառ է պետք՝ դասերին նորմալ չնստելու։ Չէ՛, ասում եմ, հենց մենք ենք հասկանում էս ամենից։ Ես, Էլիզան, Անուշիկը ու էլի լիքը-լիքը մարդիկ՝ անչափահաս, ովքեր գրեթե ծնողի, կամ ծնողների երեսը չեն տեսնում։ Ում ծնողները օր ու գիշեր աշխատում են ու արդյունքի չեն հասնում։ Էն ժամանակը, որ պիտի մե՛ր, իրենց անչափահաս երեխաների վրա ծախսվեր, ծախսվում է օտարության մեջ, երբեմն լրիվ մեն-մենակ, գումար աշխատելու վրա։
Դուք, էդպես խոսողներդ, գուցե խնդիրներ չունեք։ Ձեր երեխաները կամ թոռները ծնողական ջերմության պակաս չունեն գուցե, դրա համար հեշտ եք խոսում…
Բա, որ անչափահաս ենք, բա, որ ոչինչ չենք հասկանում, ինչի՞ ենք ընտանիքի կարոտը սրտներումս ապրում։
Ծանոթներիցս մեկն էր, Էլիզային ասաց.
-Էդ էն դպրոցն ա, որ շաբաթը 5 օր 7 ժամով գալի՞ս ես։
Դե արի ու բացատրի, որ, այ խելոք, էս մարդը մեղավո՞ր է, որ ոչ նախագահի (արդեն վարչապետի) եղբոր երեխան է, ոչ էլ հարուստ ընտանիքից է ու ստիպված է դասերի հաշվին աշխատել, ընտանիքին օգնել։ Հա՛, 16 տարեկանում։ Ստիպվա՛ծ է։

Թեման մեկն է

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Թեման մեկն է` Նիկոլ Փաշինյան և ընդհանրապես չվհատված նորանշանակ վարչապետ։ Վերջին օրերին բոլորի ուշադրությունը գրաված, ամբողջ Հայաստանը իրար խառնած, առանց բացառությունների բոլորին տարակուսանքի մեջ գցած նոր քաղաքական իրավիճակի  ելքը մեկն է` մեկ քայլ, մեկ հաղթանակ։

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Ելք գտնել բոլորն են ուզում, բայց ոչ բոլորին են թույլ տալիս քայլ անել։ Մեծերի կարծիքով, եթե բոլորը համախմբվեն, արդյունքի կհասնեն, բայց հենց մեծերը թույլ չեն տալիս երիտասարդությանը քայլ անել` գուցե ավելի ճիշտ ու հստակ, քան իրենց արած քայլերը։ Արգելվում են բոլոր տեսակի դասադուլները, թույլ չեն տալիս գնալ և մասնակցել ցույցերին: Ինչպես են պատկերացնում հաղթանակը, եթե իրենք թույլ չեն տալիս միջոցներից օգտվել։ Եվ մի կողմից էլ՝ մեղադրելու չէ։ Գյուղացիների մեծ մասը կազմում են պետական աշխատողները, ովքեր վախենում են կորցնել իրեն ապրուստի միակ միջոցը։ Մյուս կողմից՝ հավատում են, որ եթե անգամ ցույցի մասնակցելուց հետո կորցնեն աշխատանքը, ապա կսփոփեն իրենց, որ ինչ արել են՝ իրենց զավակների ապագայի համար են արել։ Բայց չկա ոչ մի երաշխիք. արդյո՞ք ցույցից հետո լավ կլինի, թե ոչ։
Ինչևէ, սրանք հռետորական հարցեր են, որոնց համար, եթե պատասխան գտնենք, ապա պատասխաններն էլ հռետորական կլինեն։ Արդեն մեկ շաբաթ է, գյուղի ուսանողները չեն կարողանում դասի գնալ, փակ է գյուղից մայրուղի տանող ճանապարհը, և ովքեր էլ որ գնացել են, չեն կարողանում վերադառնալ գյուղ։ Ստիպված գյուղացին նստում է տանը, իսկ ովքեր մնացել են քաղաքում, ակտիվորեն մասնակցում են ցույցերին։

Այսօր Հրազդանը ևս անում էր իր քայլը, և գյուղի երիտասարդները միանշանակ պատվախնդրորեն էին մոտեցել հարցին ու գնում էին ցույցի։ Մեծահասակներն էլ պետք է նրանց միանային երեկոյան` աշխատանքից վերադառնալուց հետո։ Բոլորը մի կերպ տեղավորվել էին մեքենաների մեջ և ուղևորվում էին Հրազդան, երբ նրանց ճամփան խոչընդոտեցին գյուղապետը և մի շարք ոստիկաններ։ Ինչ կարող էին անել, ստիպված պետք է լեզու գտնեին պետական մարմիններին ենթակա անձանց հետ։ Իրավիճանը լարված էր, բոլոր երիտասարդ տղաները զրույցի էին բռնվել ոստիկանների հետ, շատերը իրենց ֆեյսբուքյան էջերում ուղիղ եթեր էին միացրել, ու ողջ գյուղը, թեկուզ և օնլայն, տեղյակ էր տիրող իրավիճակից։ Իհարկե դեռ պարզ չէ՝ վաղը կկարողանան նրանք գնալ ցույցի, թե` ոչ, բայց այսօր ցույցը կազմակերպվեց գյուղում։ Տղամարդիկ փակել էին գյուղից Հրազդան տանող ճանապարհը, կայանել էին մեքենաները ճանապարհի կենտրոնում, խափանել երթևեկությունը, տրանսպորտի աշխատանքը և ցույց էին անում։ Ոստիկանների մի մասը մնացել էր գյուղում, մյուս մասը մի կերպ դուրս էր պրծել գյուղից ու ընկել Հրազդանի ցույցի մեջ։ Ցույցեր էին կազմակերպվել նաև Չարենցավանում։ Ցուցարարների թիվը կտրուկ ավելացավ դասերից հետո, չնայած որ ողջ դասերի ընթացքում աշակերտների զրույցի թեման տիրող անորոշ իրավիճակն էր։ Եզրահանգումը մեկն է. կողմ, թե դեմ, բոլորն են թելից կախված, իսկ թե ինչ կլինի հետո` ցույց կտան քայլերը։ Մի խոսքով, Սոլակը ևս արեց իր առաջին քայլը և վաղը առավոտյան ժամը տասնմեկից կազմակերպվում է նոր ցույց, որին մասնակցելու են նոր ցուցարարներ և արվելու են նոր ու հուսադրող քայլեր։

#իմերազած Հայաստանում

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

 

Ես հենց ուզում եմ Հայաստանի մասին խոսել անկախ ինձնից Համասյան եմ միացնում, որովհետև դրանից տխուր բան չգիտեմ: Բայց էս օրերի Հայաստանի մասին խոսելիս պետք ա միացնել «Որդան Կարմիր», «Լավ Էլի», ի վերջո Սերժ, բայց միանշանակ Թանկյան: Էնպես որ, ընտրությունը քոնն է, որովհետև չնայած ավտորիտարիզմին, մենք «ազատ ու անկախ» Հայաստանում ենք ապրում:

Հիմա աջ ու ձախ գոյատևում ենք, բայց մի օր, երբ էլ չլինենք, (երևի) ափսոսելու ենք, որ ժամանակին չենք ապրել: Բայց ոնց ապրել մի երկրում, որտեղ 400 000 արտագաղթող կա ու ներգաղթի ոչ մի տվյալ, որտեղի արտաքին պարտքը 7 միլիարդն անցնում է, որտեղ ամեն օր զինվոր է մահանում: Հայաստանում բանակը մի տեղ է դարձել, որտեղ տղերքին ուղարկում ենք կորցնելու վախով, բայց և հետ գալու հույսով-սպասումով: Բայց լավագույն տղերքն էլ հեռանում են, ու արդեն չգիտեմ օտար ափերում բախտ որոնելու, թե…  Սիրելի կանանց մասին լռում եմ:

Չասացիր է՝ ոնց ապրել մի վայրում, որտեղ երազանքներդ փշրվում են: Ապակու կտորների պես շրխկոցով թափվում: Ինձ էս Հայաստանում օդը չի հերիքում: Դժվար է: Իմ երազած Հայաստանում իմ երազանքները երազանք չեն մնում, կատարվում են ու նորերը ծնվում: Իմ երազած Հայաստանում ես ամեն օր վախի սինդրոմով չեմ ապրում: Իմ երազած Հայաստանում հերոսները մեր կողքին են, ոչ թե Եռաբլուրում, ու սահմանին ավելի շատ ու հզոր զինտեխնիկա ու անհրաժեշտ պարագաներ ունենք, քան մայրաքաղաք Երևանում:

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Իմ երազած Հայաստանում մենք ազատ խոսքի իրավունք ունենք գործնականում, ոչ թե միայն տեսականում: Գրողը տանի, իմ երազած Հայաստանում դպրոցում սովորեցնում են իրավունքների համար պայքարել, ոչ թե լռել ու անցնել, սովորեցնում են հայրենիք սիրել ու գնահատել, ոչ թե պաթոսախեղդ արտահայտություններ անգիր անել:

Իմ երազած Հայաստանում դասախոսը համալսարանում ինձ չի ասում, որ ես ոչինչ չեմ անում իմ երկրի համար, օգնում է, որ անեմ, համալսարանի ռեկտորը խելացի երիտասարդ է: Իմ երազած Հայաստանում համալսարաններում բոլորը մտավորական ու գիտակից մարդիկ են, ու ի վերջո, համալսարաններն էնքան լավն են, որ ես կարիք չունեմ արտերկրում ուսում ստանալու:

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Իմ երազած Հայաստանում աղջիկներն ու տղաները նույն իրավունքներն ունեն: Իմ երազած Հայաստանում ես կարող եմ անել այն, ինչ ուզում եմ, ոչ թե այն, ինչ ուզում են: Իմ երազած Հայաստանում երիտհանրապետականը իրեն ու ինձ չի խաբում, որ ամեն ինչ ընտիր է լինելու, որ էլի բարեկեցիկ, հզոր ու կայուն երկիր ենք ունենալու, էլի, հաա, էլի՞, էն որ երբեք չենք ունեցե՞լ:

Իմ երազած Հայաստանում ինչ-որ լուրջ ձյաձյաներ չեն որոշում, թե ես ինչ երկրում ապրեմ, ես եմ որոշում, ես: Իմ երազած Հայաստանում, երբ ողջ ժողովուրդը հեռանալ ա պահանջում, ինչ-որ մեկը Բաղրամյան 26-ում հանգիստ չի նստում ու ասում՝ քիչ եք: Իմ երազած Հայաստանում պաշտպանության նախարարը չի ասում՝ բոշան դու ես: Իմ երազած Հայաստանում ոչ ոք ոչ ոքի չի վառում, սիրելիներս:

Իմ երազած Հայաստանում քաղբանտարկյալները ազատ են: Չէ, չէ, կներեք, իմ երազած Հայաստանում քաղբանտարկյալներ չկան, որ մի հատ էլ ազատ լինեն: Իմ երազած Հայաստանում ոստիկանները հղիի փոր ու հավի կերած ուղեղ չունեն:

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Իմ երազած Հայաստանում վարչապետ ընտրելու օրը մարզերում լույսերը չեն տանում: Իմ երազած Հայաստանում տրանսպորտը շահագործումից չեն հանում, որ չկարողանանք ցույցերի հասնել: Իմ երազած Հայաստանում դպրոցներում երեխաներին չեն փակում: Իմ երազած Հայաստանում հեռուստատեսությամբ ցույց են տալիս իրականությունը, ոչ թե այն, ինչ իրենց է պետք:

Իմ երազած Հայաստանում լրագրողներին իրենց աշխատանքը կատարելիս չեն հրում: Իմ երազած Հայաստանում ոչ ոք իր Mercedes-Benz G-դասից չի իջնում ու հարվածում երիտասարդներին: Իմ երազած Հայաստանում ոստիկանը ձեռքի մահակով խաղաղ ցուցարարի չի խփում, խաղաղ ժողովրդի վրա պայթուցիկներ չի նետում:

Իմ երազած Հայաստանում մարդիկ չեն ասում՝ «Բան էլ չի փոխվելու, ոչ մի բան էլ չի լինի, մեկ ա, մեր տեղը արդեն սաղ որոշած ա, էդ ջահելներն ինչ են անում յանի, անիմաստ հելե ընկել են փողոցները»: Կներեք, բայց իմ երազած Հայաստանում սենց ոչ գիտակից մարդիկ առհասարակ չկան:

Իմ երազած Հայաստանում նախկին նախագահին, ներկայիս վարչապետին չեն մերժում, ինքը սուս-փուս քայլ է անում, թողնում-գնում Ուգանդա: Տենց մի նայիր. Ուգանդա, որովհետև ինչքան հեռու, էդքան լավ:

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Իմ երազած Հայաստանում…
Ու ամենավերջում, իմ երազած Հայաստանում ոչ ոք չի օգտագործում #իմերազածհայաստանում արտահայտությունը, որովհետև սա հենց մեր երազանքի Հայաստանն է:

laura sekoyan

Քամուց քշվածները Սոլակում

Մոտ մեկ շաբաթ առաջ էր, երբ Գագիկ Սուրենյանը հայտնեց, որ սպասվում են ուժգին քամիներ, և հնարավոր է՝ դրանք պատճառեն վնասներ։ Իհարկե, գյուղացիները զբաղված էին այգու գործերով, շատերն աշխատանքի էին, և այդ զբաղվածության պատճառով չէին լսել, կամ, եթե լսել էին, ուշադրություն չէին դարձրել՝ հուսալով, որ մեր սարերը թույլ չեն տա քամին մեզ վնաս պատճառի։ Հիմա լսել, թէ չէին լսել, դա արդեն կարևոր չէ, կարևորն այն է, թե ինչ եղավ։

Սովորական օր էր։ Սկսվել էին գարնանային արձակուրդները, և բացվել էր այգին մաքրելու մեծ ու հաճելի գործը։ Այդ գործով շատերն էին զբաղված։ Կեսօրից հետո սկսվեց սովորականից ավելի ուժեղ քամի, և մարդկանց հավաքած տերևների բուրգերը հավասարվում էին հողին։ Ծառերը կարծես մարտի բռնված լինեին, իրարից բավականին հեռու գտնվող ծառերի ճյուղերը ուժգին քամուց հարվածում էին իրար։ Բոլորն անցան տուն, ով մոմ չուներ տանը, շտապ խանութ էր ուղևորվում՝ մոմ գնելու։ Բոլորը սպասում էին, որ ամեն պահի կարող են հոսանքազրկվել։ Այդ սպասելիքները քամին արդարացրեց։ Վնասվել էին մի շարք անասնագոմերի տանիքներ, կտրվել էին հոսանքի հաղորդալարեր, և դեռ սա ամենը չէր։
Հրազդանից մեքենայով տուն էինք գալիս, երբ հասանք դպրոցի մոտ ու ականատես եղանք, թե ինչպես քամին վերցրեց ու գետին տապալեց դպրոցի տանիքի մեծ մասը։ Սա ամենամեծ վնասն էր, որ քամին պատճառեց Սոլակ գյուղին։
Անցել է արդեն արձակուրդների մեկ շաբաթը, բայց դպրոցի տանիքը դեռ չի վերանորոգվել։ Միայն հավաքել են տանիքից պոկված հատվածները և դասավորել դպրոցի բակի մի կողմում։ Եթե գյուղացիները հստակ իմանային, որ իրենք պետք է վերանորոգեն տանիքը, գուցե արդեն նորոգած լինեին, բայց քանի որ որոշ տեղերից եկել, հետաքրքրվել են դպրոցով, նկարել են ավերված տանիքը և որոշակի օգնություն խոստացել, այդպես էլ տանիքը շարունակում է երեք հարկ զիջել իր տեղը ու մնալ գետնին։

Մեկ շաբաթվա ընթացքում տեղացել են անձրևներ, խոնավացել է երրորդ հարկի դասասենյակների մեծ մասը, և քանի որ դպրոցն այլևս չի ջեռուցվում, խոնավությունը դարձել է ջերմանալու միակ միջոցը։ Այս տանիքային հարցը «տանիքավորները» խոստացել կամ գուցե հույս են տվել, որ կլուծեն, բայց քանի դեռ նրանց տանիքը տեղում է, մենք կվայելենք խոնավության ջերմությունը։ Վիճակը, իհարկե, ծայրահեղ ծանր չէ, բայց մեր գյուղի եղանակային պայմաններում յուրաքանչյուրը պետք է տանիք ունենա։ Գյուղի տղամարդկանցից շատերն արդեն որոշ աշխատանքներ են կատարում և փորձում որևէ կերպ լուծել իրենց գյուղի, իրենց զավակների ու իրենց խնդիրը։ Արթնացեք, «տանիքավորներ»։

artyom safaryan

Նամակ անծանոթուհուն

Բարև: Բարևով եմ սկսում այս նամակս, չնայած, որ գրում եմ այն գիշերվա ժամը 1-ին: Հավատա, այն դու կարող ես կյանքում չկարդալ, սակայն խոսքերը, որոնք իրենց տեղը գտել են այս մի կտոր թղթի վրա և իմ թեթև ձեռքով քո աչքերի առաջ հենց այս դասավորությունն են ստացել, գալիս են միմիայն իմ սրտից: Կենացի նման, չէ՞, հնչեց։ Համաձայն եմ, բայց հավատա, երբեմն բառերն անզոր են նկարագրելու ոչ միայն սերը, այլ նաև հրապուրանքը: Իսկ հրապուրվում է սիրտը գեղեցկությամբ, որը նրան է հասնում աչքերի կերտած դոկումենտալ ֆիլմաշարով, որից էլ ուղեղն իր համար ֆուտբոլային ռեժիսորի նման ընտրում է լավագույն դրվագները և վերածում է ֆոտոդիմանկարների, որոնցով էլ կերակրում է սրտի անկուշտ զգացմունքը: «Գեղեցկությունը նայողի աչքերում է»,- այսպես մի անգամ ասել էր Գոգոլը, ու ես ինչ-որ տեղ համաձայն եմ նրա հետ:

Բայց չեմ ուզում շատ շեղվել նամակիս նյութից և ուզում եմ պատասխանել այն հարցին, որը կախված է վերևում ու շատ է ձգտում վայր ընկնել և ստանալ իր պատասխանը: Եվ քանի որ իմ նյութերում ես շատ եմ սիրում ինքս ինձ հարցեր ուղղել, ես հիմա էլ դա կանեմ մեծ հաճույքով․ «Ծյո՜մ, եղբայր իմ, ո՞վ է քո այս անծանոթուհին, ու ինչո՞ւ ես դու իրեն նվիրում քո այս փոքրիկ նյութը»: Շտապելով պատասխանել առաջին հարցին՝ կասեմ, որ լուսամփոփի պես աղջիկ է, բայց տալ նրա անունը ես չեմ կարող, որովհետև «դուխիս» պաշարը նման քայլի համար չի հերիքի, բայց որպեսզի իմ սիրելի ընթերցողը մնա իմ նյութի աշխարհում, ես կբացեմ գաղտնիքը: Համալսարանում մենք ուսումնասիրում ենք նույն առարկան, և ավելին՝ հայկական պոեզիայի լավագույն գանգուրներից մեկի (խոսքը Պարույր Սևակի մասին է) թոռան դասերը ես անցկացնում եմ նրա հայացքի փնտրտուքներում:

Դե ինչ, վերադառնամ քեզ, անծանոթուհի: Դու ինձ վրա թողել ես ամենաբազմաբովանդակ տպավորությունը, միայն նրանով, որ քո ինքնավստահ աչքերի արտահայտությունը և նստելաոճդ կտրուկ փոխվեցին, երբ իմ «մոջահեդյան թրաշի» մեջ խաղաղ բնակվող շուրթերիցս մարտական տագնապի նման ահարկու ու բարձր ձայնով լսեցիր քեզ ամենահարազատ դարձած այդ 4 տառը, որով քեզ դիմում են քո շրջապատի բոլոր մարդիկ: Գիտես՝ ես միշտ մտածում էի, որ մարդու համար ամենահաճելի մեղեդին իր անունն է, բայց տեսնելով թույլ ինտերնետով բացվող վիդեո հիշեցնող քո միմիկան այդ պահին՝ ես հասկացա, որ քո՝ առաջին հայացքից գերմանական հանգստության մեջ ծովի ալիքներից հարբած նավի ոգի է ապրում: Ու ես հասկացա, որ քո գեղեցկությունը, որը քեզ մոտեցող յուրաքանչյուր տղային ծովաձի է դարձնում՝ զրկելով նրան բառերը դասավորելու նույնիսկ նախադպրոցական մակարդակից, քո մեջ արթնացրել են «Փարվանա» արքայադստերը, ով իր ամրոցում սպասում է կրակի մի փոքր կտոր ձեռքին բռնած ասպետին: Ես ուզում եմ, որ դու հասկանաս, որ նույնիսկ չճանաչելով քեզ՝ ես արդեն կապվել եմ քեզ հետ, ուղղակի կապվել եմ քո անտարբեր հայացքին և քո՝ հայկական սերիալի նման քիչ հանդիպող ժպիտին:

Չսպասես, չեմ ասելու, որ սիրում եմ, որովհետև ասում են, որ նկարիչը պետք է սոված լինի, այդ պատճառով ես էլ կլինեմ սոված, բայց այդ զգացմունքի հանդեպ: Ուղղակի ուզում էի, որ իմանաս, որ այ, էն հետևի նստարանին նստած տղան, որ դասերին մեկ գալիս, մեկ չի գալիս, քո մեջ գտել է իր գրվածքի կենարար աղբյուրը: Ու մեկ էլ՝ հաճախակի ժպտա, սիրուն ժպիտ ունես:

Ասելիքս շատ-շատ է, բայց դե, մի կերպ ինձ ստիպեմ ավարտել այս անհասցե նամակն, ու չգիտեմ, եթե մի երեկո պատահաբար քո աչքերը սահեն այս տողերով, իմացիր, որ ես իրոք ուզում եմ, որ քո ասպետը բերի քո կրակը:

emma miqayelyan-2

Գարուն

Արթնացա ժամը 7:30-ին: Արևի շողերը աչքերս ծակում էին. շողերը սենյակս դրախտ էին դարձրել: Աչքերիս ցավից արագ վեր կացա, դուրս եկա սենյակիցս:

Տանը բոլորը քնած էին: Նախաճաշեցի, վերցրի վերարկուս, պայուսակս և դուրս եկա տանից: Արևի շողերը ողջ Երկիրը գրկել էին: Դուրս եկա գլխավոր փողոցի մայթ։ Կողքովս ամառային շորերով վազում էին ամերիկացի կամավորականները։ Տեսնում էին, ճանաչում և հայերից «թասիբով» ասում.

-Բա՛րև։

-Hi, mister Rey,- ասացի ես։

Տարօրինակ է, չէ՞, միստր Ռեյը՝ հայերեն, ես՝ անգլերեն։ Հասա դպրոցի դարպասների մոտ։ Մի կին էր կանգնած՝ ձնծաղիկի փոքր փնջեր ձեռքին, անցող-դարձողին ասում էր.

-Ձնծաղիկ, երեխե՛ք, ձնծաղիկ, ազի՛զ, բալ ջան, լավ հոտ ա գալիս:

Դե, մենք էլ պատասխանում էինք.

-Գնալիս կգնենք, որ մամային տանենք։

Դպրոց մտա, դասղեկս ասում էր.

-Տեսա՞ք ձնծաղիկ վաճառող կնոջը՝ գարունն արդեն եկել է:

Դպրոցի բակում ձնծաղիկի հոտ էր տարածվել։

Այս տարի ե՞րբ էինք ձմեռ տեսել, որ գարունն էլ նոր էր եկել: Մարտ ամիսն անցել է, բայց նույն եղանակն է, ինչ ձմռանը:

Եղանակային քաոսից հասկանում ենք, որ գարունն արդեն պաշտոնապես մեզ հետ է:

Արզականի ավանդույթները

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Այս տարի Հայ Առաքելական եկեղեցին Հիսուս Քրիստոսի «հրաշափառ» հարության տոնը նշում է այսօր` ապրիլի 1-ին: Թե ինչ և ինչպես են Զատիկը նշում եկեղեցում, ինչ խորհուրդ ունի՝ բոլորդ գիտեք, բայց թե ամեն տեղ ինչպես էին նշում մեր գյուղերում, հետաքրքիր կլիներ իմանալ: Տատիկս՝ Էլիդա Պետրոսյանը,  զրույցում  ասաց, որ գյուղերում պահպանվել է տոնի ուտեստային մասը, իսկ կազմակերպվող հասարակական, համայնքային միջոցառումները, խնջույքները, արարողությունները, խաղերը, պարերը, երգերը, միմյանց տներ շնորհավորական այցելությունները մոռացվել են:

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Նաև կային Սուրբ Զատիկի հետ կապված մի քանի անվանդույթներ: Օրինակ, Ավագ հինգշաբթի օրը պետք է թթու դրած կաղամբի ջրով ապուր եփեն, և ընտանիքի բոլոր անդամները պետք է ուտեն այդ ապուրը, որպեսզի օձը վնաս չտա որևէ մեկին: Իսկ ուրբաթ օրը, Կորնջի ձու են եփում, և ընտանիքի անդամներից ամեն մեկը պետք է պարտադիր կերպով մեկ ձու ուտի, որպեսզի աղիքները չցավի և ընդհանրապես ստամոքսի հետ խնդիրներ չառաջանան: Մեկ այլ, առավել հետաքրքիր և պահպանողական ավանդույթ էլ կա մեր Արզական գյուղում: Մինչև Զատիկի շաբաթը նախորդող կիրակին գնում են ջահել հարսներին իրենց հարազատները տանում են դարձ, հետո Սուրբ Զատիկի կիրակի առավոտյան սկեսուրը՝ իր ջահել հարազատների՝ կանանց և աղջիկների հետ, միասին գալիս են աղջկա տուն, և սկեսուրն ասում է, իհարկե, տոնական տրամադրությամբ.

-Գաթա թխեմ, հալվա թխեմ, գա՛մ քեզ սիրով տանեմ, մեր տուն պահեմ:

Եվ այսպես, հավաքվում են և գնում եկեղեցի: Օրինակ՝ մեր գյուղում, գնում են Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցի, մոմ վառում, աղոթք անում,  որից հետո գնում են փեսայի տուն և հարազատներով շարունակում մեծ ցնծությամբ նշել տոնը:

emma miqayelyan-2

Սա էլ իմ արձակուրդը

«Նորից գարնանային արձակուրդներն են, հանգստանալու շաբաթն է մոտենում, վերջապես ընտանիքով միասին կլինենք»,- մտածում էի ես և քայլում դեպի տուն:

Մեկ շաբաթ տանն ենք, 17-ի հոդվածները պիտի ուղարկեմ: Հավաքեցի սենյակս ու գնացի համակարգչի մոտ, մինչ համակարգիչը կմիանար, և ես կբացեի Word ծրագիրը, լսվեց մայրիկի ձայնը.

-Է՛մ, հլը արի՛:

-Ասա, մա՛մ:

-Մի հատ գնա ու հյուրասենյակը փոշեկուլով մաքրի, հետո սենյակներով կանցնես: Արագ-արագ կանես, չքնես կանգնած տեղդ:

Հազիվ ազատ ժամանակ ունեի, հիմա էս էլ կորցրի: Անցավ 1-2 ժամ, վերջացրի ու գնացի մայրիկի մոտ.

-Մա՛մ, այսօրվա համար վերջ, հա՞:

-Հետ արի՛, ի՞նչ վերջ, բա փոշինե՞րը:

-Թող մնա վաղը, հա՞, մա՛մ, գործ եմ անում համակարգչով:

-Կարո՞ղ ա էս գործ չի, արագացրո՛ւ։

Մի կերպ ինձ համոզելով՝ հավաքեցի տան փոշին:

-Մա՛մ, հիմա կարո՞ղ եմ լուռ հեռանալ:

-Իհարկե ո՛չ, սիրելիս, այսօր հյուրեր ենք ունենալու, վազիր խանութ ու արագ հետ արի:

Մի հոգնած հայացք նետեցի առավոտից խոհանոցում ճաշ պատրաստող մայրիկիս.

-Լավ, էս էլ կանեմ:

Հյուրերը եկան, և ազատ ժամանակը մեկ շաբաթվա համար դարձավ երազանք: Իսկ համակարգիչն արդեն անջատել էին, կամ էլ սպասելուց հոգնել էր:

«Գրքամոլն» ու գրքասերը

Արդեն երկար ժամանակ է` «Գրքամոլ»-ի ֆեյսբուքյան էջը դարձել է հայ ընթերցասերների սիրելի վայրը: Այնտեղից կարող եք գտնել բազմաթիվ գրքերից առանձնացված մեջբերումներ, ստեղծագործությունների մասին հոդվածներ, կարծիքներ, երիտասարդ ստեղծագործողների աշխատանքներ, էլեկտրոնային գրքեր:

Զրուցել եմ «Գրքամոլ» նախաձեռնության կազմակերպիչներից մեկի՝ Համլետ Մուրադյանի հետ նախաձեռնության ունեցած հաջողությունների, ստեղծման պատմության մասին:

-Մի փոքր կպատմե՞ք Ձեր մասին:

-Անունս Համլետ է: ԵՊՀ-ի ֆիզիկայի ֆակուլտետն եմ ավարտել, այժմ իմ մասնագիտությամբ աշխատում եմ Հայկական ատոմակայանում: Հետաքրքրություններս միայն աղջիկներն ու գրքերն են:

-Ե՞րբ և ինչո՞ւ առաջացավ միտքը՝ ստեղծելու «Գրքամոլը»: Որքա՞ն ժամանակ է` գոյություն ունի և ովքե՞ր են հիմնադիրները:

-«Գրքամոլը» արդեն 6 տարի է, ինչ գոյություն ունի: Ի սկզբանե էջը բացվել է Հասմիկ Մելիքսեթյանի կողմից, այնուհետև ես միացա նրան, և սկսեցինք շատ ակտիվորեն էջը աշխատեցնել ու զարգացնել, երբ բավականին հաջողության արդեն հասանք, մեզ միացավ Մարիամ Ապերյանը, այժմ երեքով ենք ղեկավարում և՛ էջը, և՛ կայքը, և՛ ակումբը:

-Ի՞նչ ծրագրեր է իրականացնում «Գրքամոլը» և ի՞նչ հնարավորություններ է տալիս ընթերցասերներին:

-Անկախ Հայաստանի ստեղծումից ի վեր «Գրքամոլ»-ն անում է մի բան, ինչը երբևէ չի արվել: Այն հանդիսացել է բոլոր հայ ընթերցասերների հանգրվանը՝ թե՛ վիրտուալ տարածքում, թե՛ Ավ. Իսահակյանի անվան գրադարանում: Ամեն օր ֆեյսբուքյան էջում տարբեր գրքերից հատվածներ տեղադրելով (ընդ որում, մեջբերումները մենք առանձնացնում ենք մեր կարդացած գրքերից, ինչպես նաև մեզ ուղարկում են մեր ընթերցողները)՝ առաջացնում ենք հետաքրքրություն դասական և արդի գրականության հանդեպ, իսկ գրադարանում գրքերի քննարկումներ անելով արդեն փորձում ենք ձևավորել գրագետ և իսկական հայ ընթերցողներ:

Վերջերս բացվեց «Գրքամոլ. Գրքերի փոխանակում» խումբը, որի միջոցով ընթերցողներն իրար օգնելով կարողանում են գտնել իրենց փնտրած գիրքը և կարդալ, ինչպես նաև անհրաժեշտության դեպքում փոխանակում են մեկ այլ գրքի հետ. սա և՛ հարմար է, և՛ օգտակար։

-Ի՞նչ հաջողություններ եք արդեն հասցրել գրանցել:

-Հաջողությունն այն է, որ այսօր Հայաստանում դժվար թե գտնվի մի մարդ, որը չի լսել «Գրքամոլ»-ի մասին և չի հիանում նրա գործունեությամբ:

Բլից հարցում կամ միտքը շարունակում է Համլետ Մուրադյանը

Ես․․․ Սովորական մարդ եմ, ով ունի իր թերություններն ու թուլությունները, իսկ սերն ինքս իմ հանդեպ հիշեցնում է Քամյուի «Անկում»-ի հերոսի սերն իր նկատմամբ: Բայց դեռ «անկում դեպի վերելքը» ինքս ինձ համար չեմ գրանցել:

Գրականությունը․․․ Ապրելակերպ է, հենասյուն է, որի վրա կանգնելով՝ կարողանում ես ավելի հեռուն տեսնել:

Ես և գրականությունը․․․ Ես գրականությունը իմ ներքին զգայարաններով եմ զգում, ես ապրում եմ իմ կարդացած գրքերը, կարողանում եմ մտնել գրողի ներաշխարհի մեջ, անգամ հասնում եմ ոչ թե հերոսների, այլ հենց գրողի բարդույթներին, նրա անձնական ողբերգությունն եմ տեսնում գրքում, հետո, մինչև կարողանում եմ դուրս պրծնել դրանից, զգում եմ, որ ես էլ եմ մի փոքր արդեն «վարակված» իրենով:

Մեր օրերում երիտասարդները․․․ Շա՛տ խելացի են, շա՛տ ազատ, շա՛տ գրագետ ու շուտ կողմնորոշվող: Իսկ արդեն մեր թողած սերունդները ուղղակի կատաստրոֆիկ հաջողված դեմքեր են լինելու, ես հավատում եմ դրան:

Իմ սիրելի գիրքը․․․ «Հանճարը»՝ որպես ինչ-որ տեղ ինքնակենսագրական, «Մեծն Գեթսբին»՝ որպես անձնական ողբերգություն, և Ցվայգի առհասարակ բոլոր նովելները, որոնք խորը հետք են թողել ներաշխարհիս վրա:

Կփախչեմ, եթե․․․ Հայաստանում բոլոր մարդիկ բարի չլինեն:

Գրականությունը չի կարող լինել․․․ Կեղծ:

Քանի դեռ կա գրականություն․․․ Կյանքը միշտ հրաշալի կլինի:

Եթե գրողները չլինեին․․․ Կան գրողներ, որոնք չպետք է լինեին:

Ինձ խանգարում է․․․ Վատությանը վատությամբ պատասխանել չկարողանալը:

Սիրում եմ կարդալ, որովհետև․․․ Ավելի պարզ եմ կյանքը տեսնում:

Ժամանակակից գրողները․․․ Տառապում են «աստղային» կոչվող հիվանդությամբ:

Ստեղծագործելը նման է․․․ Նոր երեխա ունենալուն:

Ստեղծագործող մարդը․․․ Հոգով միայնակ մարդ է:

Սիրում եմ այն գրքերը․․․ Որոնք փակելուց հետո ամբողջ մարմնով դողում ես:

Երբեք չեմ մոտենա գրչին․․․ Միշտ եմ մոտենալու:

Սիրում եմ․․․ Ամեն գեղեցիկը ու բոլոր այն մարդկանց, ովքեր չեն ալարում ինձ սիրել:

Պատմություններ օվկիանոսի այն կողմից. Մի կտոր հայրենիք

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Կիրակի օր էր: Այն սովորական կիրակի օրերից մեկը, երբ բոլորս մի մարդու պես արթնանում ենք առավոտյան ժամը 8-ին, հագնվում ու պատրաստվում գնալ եկեղեցի:

Պատարագից մոտ 15 րոպե էր անցել, երբ տիկին Էմիլին (հոսթ ընտանիքիս մտերիմ ընկերներից մեկը) շնչակտուր մոտեցավ ինձ, բռնեց ձեռքս ու «Էստեղ են, էստեղ են» կրկնելով ուղղվեց դեպի դռները: Վերջապես կանգ առանք մուտքի մոտ: Աչքերս անհանգիստ որոնումների մեջ էին: Հարյուրավոր մարդկանց մեջ անգիտակցաբար փնտրում էի՝ ինքս էլ չգիտեի, թե ում: Հանկարծ հայացքս կանգ առավ: Հուզմունքի ու ուրախության մի ջերմ, անսպասելի ալիք խառնեց ամբողջ էությունս: «Էստեղ են»,-շշնջացի ես ու քայլերս ուղղեցի դեպի նրանց:

-Բարև ձեզ,- ոտքի կանգնելով ինձ ողջունեց կինը:

Ու նրա «բարև»-ը երբևէ լսածս բարևներից անբացատրելի տարբեր հնչեց…

ԱՄն-ում անցկացրածս ամիսների ընթացքում մի նոր հիվանդություն եմ ձեռք բերել: Կոչվում է «հայրենակարոտ»:

Ախտանիշներն են՝

-Հայերեն խոսելու և լսելու խիստ պահանջ:

-Հայֆիլմի գլուխգործոցներն անդադար վերանայելու սովորություն:

-Գյուղի տնական հաց ու պանրի անտանելի կարիք:

Այս կնոջ «բարև»-ը որպես դեղամիջոց ազդեց:

-Բարև Ձեզ,- պատասխանեցի ես՝ ձեռքերիս մեջ առնելով նրա ձեռքերը: Երկուսիս աչքերը լցվեցին ուրախության արցունքներով:

Մեզ մոտեցավ նրա դուստրը՝ Արուսիկը: Արցունքներ, ժպիտներ, գրկախառնություններ, ժամից ավելի տևող զրույց: Ահա թե ինչ է պատահում, երբ օտարության մեջ ապրող հայերը գտնում են միմյանց:

-Հայը պիտի հայ մնա: Մեր Հայաստանից լավ տեղ չկա,- կրկնում էր Արուսիկի մայրն արցունքն աչքերին: Տարուց ավելի էր, ինչ տեղափոխվել էր էստեղ՝ իր դստեր մոտ, բայց միևնույն է, չէր հարմարվում:

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Արուսիկի փոքր աղջնակը մոտենում է ինձ, գրկում ու Գյումրու քաղցր բարբառով ասում.

-Ես քեզի շատ կը սիրեմ:

Ես ժպտում եմ, շոյելով աղջնակի գլուխը:

Երկար զրույցից հետո նրանց ուղեկցում եմ դեպի դռները: Երեխաներից ամենքի

ձեռքում գրպանումս մնացած կավե նռներից եմ դնում ու բարի ճանապարհ մաղթում:

-Դեռ կհանդիպենք, դեռ անպայման կհանդիպենք: