-Ապեր, ինձ կթողնե՞ս Թումո գնամ:

-Գնաս՝ ի՞նչ անես, քույրիկս:

-Ախ, դե էնտեղ տարբեր բաներ են սովորեցնում: Դե, օրինակ՝ մուլտերի ստեղծում, անիմացիա, դե, մի խոսքով տենց բաներ: Ապեր, անվճար ա, ինձ ընդամենը ճանապարհածախս եք տալու ու վերջ:

-Քույրիկս, դու հլը պուճուր ես, գիտես լա՞վ ա հիմիկվանից քաղաք ընկնելը: Մենք էլ հեռու՝ միշտ մտածելու ենք՝ ոնց հասար, ոնց հետ եկար: Դպրոցդ կավարտես՝ որտեղ կուզես, էնտեղ էլ կսովորես: Դասերիդ մասին մտածի, խելոք գնա դպրոց, արի տուն:

-Թին, կուզե՞ս նկարչական գնաս: Ափսոս ա տաղանդդ կորի,-հարցնում է մայրս:

-Հա, մամ, ո՞նց չեմ ուզում:

-Դե էն ծանոթդ որտե՞ղ ա սովորում: Իմացի՝ դու էլ կգնաս:

-Մամ, Դավթաշենում ա:

-Դե Հայաստան հենց գանք՝ կտանեմ էդ դպրոց:

-Ապրես, մամ ջան:

Երկու ամիս հետո.

-Մամ, բա չե՞մ գնալու նկարչական:

-Աղջիկ ջան, ամբողջ օրը էդ հիմարություններն ես նկարում: Քեզ ո՞վ կընդունի էդ դպրոց: Ավելի լավ ա խոսամ՝ ջութակի գնա:

-Ես ոչ մի ջութակ էլ չեմ ուզում՝ նկարչական եմ ուզում:

-Դե չես ուզում՝ նստի տանը: Գումար չկա: Բացի վարձից հազար ու մի ծախս կա: Նկարչական նյութեր ա, ճանապարհածախս ա:

-Միշտ ամեն ինչ սենց եք անում:

-Ձենդ չբարձրացնես, դու ես իմ էրեխեն, ոչ թե՝ հակառակը:

-Մամ, էսօր կարա՞մ «Մանանա» գնամ:

-Չէ, աղջիկ ջան:

-Մամ, լավ էլի, թող գնամ: Տեղից էլ ոչ մի տեղ չեք թողնում:

-Դե եթե դա ավելի կարևոր ա, քան ես՝ գնա:

-Մամ, նկարչական չտարար, գոնե Թումո գնանք էլի, խնդրում եմ:

-Թումո գնաս՝ ի՞նչ անես, աղջիկ ջան:

-Էն, ինչ մնացածը՝ սովորեմ:

-Լավ, վաղը կգնանք:

-Մխիթարը կարո՞ղ ա ջղայնանա:

-Ես կխոսեմ ապերի հետ:

-Ապրես, մամ:

-Քուրիկս, բարև, ո՞նց ես: Էդ ի՞նչ Թումո ես ուզում գնաս:

-Բարև, Արթ: Դե, Թումո, էլի: Չգիտե՞ս էդ ինչ ա:

-Քուրիկս, էդ անկապ տեղ ա: Ով ասես՝ գնում ա:

-Անկապ տեղ չի: Ես էդ «ով ասես»-ի համար չեմ գնում: Գնում եմ՝ սովորեմ:

-Թին ջան, ապերները ասում են՝ պետք չի Թումոն: Թող դասերով զբաղվի:

-Կլինի՞ մի անգամ ես որոշեմ ինձ ինչ ա պետք, ինչ՝ չէ: Մի անգամ մի բան թող իմ ուզածով լիներ: Միշտ ձեր ասածով պիտի լինի՝ անկախ նրանից՝ ճիշտ եք, թե չէ: Ինձ համար ոչ մի բան չեք ուզում անել: Մամա, հետո չասեք, թե ինչի մարդկանց հետ չեմ շփվում, սենյակիցս դուրս չեմ գալիս: Դու եք ինձ փակում՝ թույլ չեք տալիս դուրս գալ, մարդկանց հետ շփվել, զարգանալ: Մենակ դպրոցի տվածը ինձ հերիք չի:

 

Գիտեմ, մամ, չեք կարդալու սա, ոնց մնացած նյութերս: Հենց էնպես, ոնց չեք լսում, էդպես էլ չեք կարդալու: Բայց ես կասեմ՝ շնորհակալ եմ, որ թույլ եք տալիս զարգանալ: Իմ սենյակում: Առանց ընկերներ: Առանց ընտանիքի անդամների: 

Ես չունեմ ոչ մի բանի իրավունք՝ հա դե ես աղջիկ եմ, չէ՞: Էդպես ո՞նց կլինի. ես 17 տարեկանից մենակ Երևան գնամ: Փոքր եմ, ախր: 

Իմ արտահայտվելու միակ միջոցը գրելն է: Հա դե, շատ-շատ փոքր տարիքից ինձ բարդույթներով են մեծացրել: Ներսս մտել է, որ իմ կարծիքը միշտ սխալ է՝ ես երեխա եմ ու չեմ հասկանում: Ինձ միշտ ասել են՝ երբ մեծերը խոսում են, դու սուս մնա: Ու ես սուս եմ մնացել: Մինչև օրս: Ու էդ բարդույթով ապրել եմ համարյա 17 տարի: 

Ոչ ոքի հուզելու մտադրություն չունեմ, ոչ էլ ուզում եմ խղճահարություն առաջացնել: Բարձրաձայնեցի, որովհետև կողքիս նման օրինակներ շատ ունեմ: Գիտեմ, որ ընտանիքս սա չի կարդալու, բայց գրում եմ, որ գոնե ինձ նման մի քանիսի ծնողները կարդան ու գիտակցեն, թե ինչպես են վարվում իրենց երեխայի ապագայի, ինչու չէ նաև հոգեբանության հետ: 

Օհ՜ո,  ի՞նչ է կատարվում… Գլուխս պտտվում է, ինձ է թվում, թե շոգից է: Հանկարծ լսեցի ուսուցչի ձայնը՝ երկրաշարժ… Խուճապ… Ճչոց… Բոլոր երեխաները վազում էին դեպի դուռը: Ես էլ չհասկացա՝ ինչպես դուրս եկա դպրոցից: Այնքան շատ էին դեպի դուռը վազող երեխաները, որ կարծես, ոտքերս օդի մեջ լինեին,- պատմում է մայրս՝ Վերժինե Պետրոսյանը: Այն ժամանակ նրանք ապրում էին Չարենցավան քաղաքում,- Չգիտեմ՝ ինչքան ժամանակ անցավ,  ու երբ արդեն ամեն ինչ պարզվեց, ամեն դասարանից  մի երեխա ուղարկեցին դեպի դասարանները, քանի որ մեր պայուսակները, գրքերը, վերարկուները ներսում էին մնացել, և մենք ցրտից  դողում էինք: Որոշ ժամանակ հետո բերեցին մեր իրերը, ու մեզ ուզում էին ճանհապարհել տուն, երբ հանկարծ ականջիս հասավ, որ «տասներեք»  հարկանին փլվել է… Ինձ համար դա ավելի մեծ խուճապ էր, քանի որ հիվանդության պատճառով քույրս տանն էր մնացել, իսկ հայրս ու մայրս աշխատանքի էին:

Չեմ էլ հիշում, թե ինչպես հասա մեր շենքի բակ: Հասել էի և, ասես, չէի կարողանում գլուխս վեր բարձրացնել և տեսնել, որ շենքին ոչինչ չէր պատահել, շենքի բակում հավաքված բազմության մեջ գտա մորս, հետո եղբորս գտանք, իսկ հայրս, շենքի բակում հայտնվելուն պես, բարձրացավ շենք, թեև չէր թույլատրվում: Երբ բարձրացել էր, տեսել էր, որ հարևանի աղջիկը նույնպես տանն է եղել ու քրոջս ցնցումներից առաջ տարել էր իրենց տուն:

Երբ հայրս բարձրացել էր շենք, նրանց ձայներից էր հասկացել քրոջս գտնվելու վայրը: Հայրս նրանց գտել էր տան մեջ իրար փաթաթված և վախից ճչալիս: Այդ և առաջիկա մի քանի օրը մեզ չէին թողնում բարձրանալ շենք, քանի որ այն բավականին վնասվել էր:

Հատուկ մեքենաներ տրամադրեցին մեզ՝ գիշերելու համար, բայց մենք ինչպե՞ս կարող էինք գոնե մի քանի րոպեով տուն չմտնել և չվերցնել առաջին անհրաժեշտության պարագաներ: Երբ մտանք տուն, առաջին հերթին հեռուստացույցը միացրեցինք, որպեսզի տեսնենք,  թե ինչ է կատարվում, սակայն ոչինչ չէր ասվում, բայց որոշ ժամանակ անց Հարությունյանը ելույթ ունեցավ և հասկացրեց, որ Լենինականը չկա: Խուճապը էլ ավելի շատացավ, քանի որ  մեր բարեկամների մեծ մասը այնտեղ էին գտնվում, այդ պատճառով ինձ, քրոջս, եղբորս տարան մեր բարեկամի տուն, իսկ հայրս ու մայրս մեկնեցին Լենինական…

Ցավոք այդ աղետը խլել էր մեր շատ հարազատների կյանքը…

Այս  ամենը ինձ պատմեց մայրս, ճիշտ է դժվար էր նրա համար վերհիշել այս ամենը, բայց ինչ արած, երբ կրկին այդ օրն է՝ դեկտեմբերի 7-ը:

Ձմռան առաջին ձյունը անշուշտ կարևոր իրադարձություն է, և այդ օրը պետք է լինես տանը: Այդ օրը վարագույրները չպիտի բացես և միայն քիթդ մեկ րոպեով պատուհանից դուրս հանես, համոզվելու համար, որ ձյուն է գալիս։ Այդ օրը պետք է ծածկոցի տակից դուրս չգաս, գիշերային հագուստդ չպետք է հանես և ոչ մի դեպքում լավ տեսք չպետք է ունենաս: Թեյը միշտ կողքիդ լինի և կատուդ էլ ուշադրություն չպահանջի։ Հենց այդ օրը պետք է սոցցանցեր չմտնես, ոչ թե մտնես ձյան մասին մյուսներին տեղեկացնելու համար, նկարվելու և կարճ՝ մի քանի վայրկյան տևողությամբ վիդեոներ նկարելու համար, որտեղ ձյան փաթիլները դանդաղ (կամ էլ արագ, ո՞վ գիտի) իջնում են ներքև, և բացվում է դիմացի տեսախցիկը, որտեղ քո թարթիչներին փաթիլներ են իջել։

Ախր, ձյունը այնքան անձնական է: Ամեն մեկը ձյան փաթիլները յուրովի է ընդունում թե ոչ, չգիտեմ, գիտեի, բայց հենց գրելուս պահին կասկածեցի։ Հանրայնացնելու փոխարեն լավ է միացնես ամենասիրելի ֆիլմդ և նայես, հնարավոր է կեսից քնես։ Երազումդ պետք է տեսնես այն մեկին, ով ցանկալի է, բայց անհասանելի։ Իմ դեպքում, դա ես եմ… Իմ ներսի Էլիզաբեթը, ում չեն կարող կոչել Էլիզա, Էլիզ, Լիզ, Լիզոկ, որովհետև նա դրանցից և ոչ մեկն էլ չէ։ Այն Էլիզաբեթը ով հասկանում է, որ այս աշխարհում որտեղ մեզ մեծացրել են, այնքան շատ է գարշելին, և այնքան քիչ է խաղաղությունը։ Որտեղ երեխայիդ ապագան կախված է քո դրամապանակի հաստությունից։
Տեսա՞ր՝ ինչպես առաջին ձյան փաթիլներից հասա մինչև մարդկանց փողից կախվածությունը։
Ասում են՝ չորեքշաբթի ձյուն է գալու, ու դու սովորականի պես արթնանալու ես ու դպրոց ես գնալու, այս իմ գրածները կարդալու ես և անցնես, քեզ համար ձյունը բնության սովորական երևույթ է, իսկ ինձ համար մարդու վարդագույն ակնոցները աչքերից գցողը։

Բարև: Ես ապրում եմ բազմաբնակարան շենքի 12-րդ հարկում: Մեր վերելակը շաբաթը 3-4 անգամ գնում է արձակուրդ: Հա, մի՛ զարմացիր, չնայած նրան, որ #փողչկա, միևնույնն է, ինքը հասցնում է տեղ-տեղ օգտվել բարիքներից: Մեր շենքի ջրի խողովակները, որոնք վերելակի հետ այդքան էլ լավ հարաբերությունների մեջ չեն, այնքան հին են, որ նույնիսկ Մովսես Խորենացին է իր «Հայոց պատմություն» աշխատության մեջ հիշատակել, ու այնքան անորակ են՝ կարծես ԱլիԷքսպրեսսից են գնել ու տեղադրել:

Ուրեմն՝ սկսում եմ ամենահետաքրքիր մասը պատմել: Մեր համեստ ու օրվա էլէկտրաէներգիայով ապրող վերելակը կարողանում է հանգստանալ, որովհետև մեր շենքի խողովակները միտինգ են կազմակերպում՝ ջրադուլ կամ ՋՐԱԴՈՒՅԼ, ու ամեն անգամ վերելակի շարժիչի աշխատանքին «վայիս» են լինում:
Անցնում եմ հաջորդ բողոքիս: Օրեր առաջ մեկուկես մետրանոց փոս փորեցին վերելակի դիմաց։ Կմտածեք, թե գանձեր էին փնտրում, բայց արի ու տես, որ որոշել էին խողովակները փոխել: Էդ փոսը դժոխքի դարպասների էր նման։ Ու ես ամեն անգամ՝ 15:30 վերածվում եմ ոչ թե Մոխրոտիկի, այլ Տարզանի: Ըհը, ես վերելակ եմ նստում ցատկոտելով, թռչկոտելով, վերելակի դռներից բռնվելով, որ հանկարծ «յոթն ու քառասունքս մեկ չլինի», ոչ էլ դժոխքի հետ մոտիկից ծանոթանամ:
Միշտ ասում են՝ երազանքին ու նպատակին հասնելու ճանապարհը քարքարոտ է ու դժվար: Հավատացե՛ք, ժողովու՛րդ, ճիշտ են ասում… Որովհետև պիտի ոտքով 12 հարկ բարձրանամ, որպեսզի հասնեմ Սառնարանին:
Մեր վերելակի դռները առավոտյան այնպիսի շխկոց-թխկոցով են փակվում՝ աղմկող հարևանների են հիշեցնում։ Այնքան պիտի խփես դռներին, որ փակվեն ու որոշեն, որ ժամանակն է արդեն աշխատելու ու վերև բարձրանալու:
Լուսավորությունը վերելակում շատ թույլ է, այսինքն մեր տեսողության մասին են մտածում կամ ինչպես ասել է Արամայիս Սահակյանը՝ Արեգակին պիտի հեռվից նայես (մեր դեպքում՝ լամպին): Երևի գիտեր, որ ապագայում այսպիսի վերելակներ են լինելու: Ու քանի որ լույսը նորմալ չի, ու վերելակն էլ մի կերպ է իջնում, հենց տեղ ենք հասնում ու լույս ենք տեսնում, մտածում ենք՝ արդեն երկնքում ենք ։ Հետո պարզվում է, որ պարզապես տեղ ենք հասել:
Ամենաջղային մասը: Ես երբեք ու երբեք չեմ հասկանա խոզերից հինգ պակասներին: Շատերի տան աղբը ինչ-ինչ կերպով հայտնվում է վերելակներում: Երևի տեսողական խնդիրներ ունեն, աղբամանը վերելակի հետ են շփոթում: Հավատացա՛ծ եղեք, չափից դուրս հաճելի է, երբ մաքրություն է տիրում:
Վերելակ մտնելիս մարդիկ խաչակնքում են, իջնելիս՝ աղոթում, դուրս գալիս փառք են տալիս, որ ողջ են մնացել… Կոճակները այնպես են ավիրել, որ սեղմելուց պիտի մատով չսեղմես, որովհետև մատդ կմնա կոճակի մեջ…
Որևէ հարկի ու վերելակի միջև մի քանի սմ տարածք է մնում, ու պիտի աստիճանները դնես, նոր նստես վերելակ:
Լավ, մի խոսքով՝ այս ամենը գրողին (բայց ո՛ր գրողին՝ չգիտեմ), մենք դեռ վերելակ ունենք ու, չնայած այս մի շարք թերություններին, էլի գոհ ենք ու տարվա մեջ մի անգամ բողոքելով անցնում ենք առաջ: Հրազդան քաղաքի վերելակների մեծամասնությունում «մե անմխիթար վիճակ» է տիրում, այսինքն՝ վերելակ էլ չկա, որ անմխիթար վիճակ լինի:
Մի խոսքով՝ արդար է, ժողովու՛րդ, ջնջե՛ք ու շահե՛ք…Բայց թե ի՞նչ կշահեք, Տիեզերքը գիտի…