-Փրկվելու միակ միջոցը մահն է։ Օրինակ՝ դու, վախենո՞ւմ ես բարձրությունից։
-Չէ։
-Բարձրության հետ կապված երազանք ունե՞ս։
-Հա։
-Պատմի՛ր, ես ուզում եմ լսել մարդկային երազանքների մասին։
-Ունեմ երազանք բարձրության հետ կապված՝ պարաշյուտով թռիչք կատարել։ Ունեմ երազանք ջրի հետ կապված՝ հատուկ վանդակով լողալ շնաձկան հետ։ Ունեմ երազանք մարդկային սիրո հետ կապված՝ մորս հետ նույն օրը մեռնել, չէ, չբարկանաս, ես չեմ ուզում մորս մահը տեսնելով՝ ինքնասպան լինել, այլ հակառակը, ուզում եմ մայրս ինձ էլ ծերացնի, ու միասին նույն օրը մեռնենք։ Ու եթե առաջին երկուսը կախված է ինձանից, վերջինի համար ես ամեն օր եմ աչքերս թրջում…

Հավատացեք, ես գնահատում եմ կյանքը, ավելի ճիշտ՝ կյանքը չէ, մարդկանց։ Օրինակ՝ դուք, քանի՞ տարեկան եք։
-Մոտ կես դար գլորել եմ, ունեմ երեխաներ, ամուսին։
-Էդ դեպքում ինչո՞ւ հետ չէիք քաշվում, երբ տեսաք ավտոմեքենան։
-Չէի տեսել։
-Իսկ եթե ասեմ, որ ստում եք։
-Հա, չեմ ուզում փչացնել նոր սերունդը իմ խնդիրների պատճառով, հա, աղջիկս, ես էլ չէի ուզում տեսնել խնդիրների շարան։
Տիրեց լռություն, ես տեսա դիմացովս անցնող 269 համարի երթուղայինը, բայց այս կնոջը մենակ թողնելու ցանկություն չկար։ Հենց այն պահից, որ մեջքից նրան առաջ հրեցի, ինձ տանջում էր մի հարց.
-Լավ, իսկ ձեր երեխաներն ու ամուսինը ձեր այդ քայլից հետո ի՞նչ պետք է անեին։
-Մեկ ուտող բերան կպակասեր։
-Չէ՛, երկու աշխատող ձեռք կպակասեին, մեկ աշխատող ուղեղ կպակասեր, մեկ սիրող սիրտ, ու կկոտրվեին ձեր երեխաների սրտերը։
Այս կինը լռեց, ես էլ լռեցի։ Նա կանգնեց, նայեց ինձ, կյանքում հաջողություն մաղթեց և գնաց։ Ես հանեցի իմ վառ կարմիր ականջակալները, միացրի երաժշտությունը և քայլեցի դեպի կանգառ։ Ես պետք է ճանապարհն անցնեի, կարմիր մարդուկն ինձ ստիպեց կանգնել: Այն նստարանից, որտեղ նստած էինք ես և այդ կինը, ում անունը ես այդպես էլ չիմացա, մինչև անցումը ես չէի մտածում, ես լուռ կիսաժպիտով քայլում էի, շրջվում և նայում այդ կնոջ քայլերին, որոնք դանդաղ հեռանում էին ինձնից։ Կանգնած դեղին գծերից առաջինի վրա՝ ես կարծես վերապրում էի կատարվածը։ Դանդաղ երաժշտության ներքո այդ կինը դանդաղ քայլերով գնում էր առաջ, ահա և ես, գնում եմ նրա հետևից, հասա նրան, քայլում եմ կողքով՝ հասկացնելով մեքենաներին, որ պետք է ճանապարհ տան, ահա և մեկը, որը չուզեց զիջել, տեսնում եմ ինչպես հրեցի կնոջը առաջ և ես էլ առաջ գցեցի ինձ, այդ կնոջ հետևից ես գնացի դեպի նստարանը, որից հիմա հետ եմ գնում։

Օ՜հ, կանաչ մարդուկը, մտածում եմ… Ես ականջակալների կարիք չունեմ, փակում եմ ականջներս մարդկանց չլսելու համար, սակայն հետաքրքիր բան տեսնելիս՝ հանում եմ։ Մենք՝ մարդիկս, տարօրինակ ենք։

Տարին ունի չորս եղանակ, ու ամենացուրտ եղանակը ձմեռն է: Եթե տաք չհագնվենք, ուրեմն՝ բարև՛, թոքաբո՛րբ, ցտեսությո՛ւն, ձնագնդի ու ուրախ ձմեռային արձակուրդներ: Բայց արի ու տես, որ բոլոր եղանակներին էլ կարող ես «բարև՛, թոքաբո՛րբ» ասել: Ուրեմն վերցնում ես 200 դրամ, նստում Հրազդանի 3-րդ համարի ավտոբուսն ու թաթիկով հաջող անում բոլորին: Եթե ուզում ես ընկնել «սկվազնյակի տակ», ուրեմն նստիր ավտոբուսի վերջում, որովհետև 2 մետր լայնությամբ ու 3 մետր բարձրությամբ անցքերից քամին ուղիղ մեջքիդ է փչում: Աղոթելով ենք նստում, որ ուժեղ քամի չլինի ու մեզ չքշի, տանի: Մեկ-մեկ մտքովս անցնում է հագնել Superman-ի համազգեստը ու ավտոբուսի մեջ ինձ հերոս զգալ: Դե, մեկ է՝ քամի է, իսկ այդպես ավելի դրամատիկ է: Աշնանը ես ինձ նույնիսկ Մերի Փոփինս եմ զգում: Վերցնում եմ անձրևանոցը և նստում (ավելի ճիշտ՝ կանգնում) ավտոբուս, որովհետև տանիքից ջուր է կաթում: Ախր, մազերիս դարդն էլ չեմ, այլ մրսելու եմ ու դեղատնից դուրս չգամ:

Լրիվ պատկերասրահ է՝ ինչ նկար ասես կգտնես՝ Ռեմբոյի նկարներից մինչև ռենջերների ու «Winx»-ի նկարները: Բոլորս էլ ավտոբուսով էքսկուրսիա գնալիս նստել ենք տանից բերած աթոռին, որովհետև տեղ չի եղել նստելու: 3-րդ համարի ավտոբուսում նոստալգիա է՝ հինը, ուղղակի նորովի: Ասֆալտի պատճառով ավտոբուսն ասես դժոխքի ճանապարհով ընթանա: Այդ իսկ պատճառով էլ ողնաշարս 90 աստիճան պտույտ է կատարում դեպի հյուսիս (հա, մեր ավտոբուսում հնարավոր է), իսկ «սկվազնյակի տակ» ընկած հոգիս դուրս է գալիս մարմնիցս: Թոքերս ու աղիքներս ժամանակավորապես տեղերով փոխվում են:

Շաբաթ, կիրակի օրերին ես ինձ զգում եմ թոշակի սպասող տատիկի պես, այսինքն՝ 3 ժամ կանգառում սպասում եմ, մինչև թոշակս, է՜, ավտոբուսս գա: 3-րդ համարի ավտոբուսը «Chanel» օծանելիքի գործարանն է հիշեցնում՝ բոլորի «օծանելիքները» խառնվում են իրար: Ավտոբուսում նաև գրկախառնության օրեր են լինում: Վճարում ենք 100 դրամ ու գրկում ում ուզում ենք, երբ ու ոնց ուզում ենք: Անգամ հատուկ ավտոբուսյան դիետաներ կան. այնքան նիհար պիտի լինես, որ կարողանաս մի նեղլիկ նստարանին 4 հոգու հետ տեղավորվել:

Կանգառների մասին էլ խոսեմ: Կանգառներում գործում է «քյարթ style-ը», այսինքն՝ մենք նույնիսկ նստելու տեղ չունենք. կա՛մ պիտի «բոյ քաշենք», կա՛մ «պպզած նապաստակ» խաղանք: Մեր խեղճ կանգառների խեղճ պատերին «Ազատ դեմոկրատներ», «Հայաստանի Հանրապետական կուսակցություն», «Բարգավաճ Հայաստան» և այլ կուսակցությունների պաստառներն են ընտրություններից մնացած: Ու միայն ձախ անկյունում իր համար անդարդ փակցված է «Վերանորոգում էժան գներով. սանտեխնիկ Կարո» հայտարարությունը: Հիմա հարց. «ի՞նչ է սև արկղիկում», կամ ո՞վ է լուծելու կանգառների ու ավտոբուսների հարցը՝ սանտեխնիկ Կարո՞ն, թե՞ մեր իշխանությունները:

Կարճ ասած՝ ցուրտ եղանակին չեն մրսում, այլ մրսում են 3-րդ համարի ավտոբուսում: 3-րդ համարի ավտոբուս. քո՝ «Դեպի հիվանդանոց երկու-շաբաթյա ճամփորդության ավտոբուսը»: Հա, մոռացա ասել. «Ուր որ գնաս, հետդ կգամ, հենց որ կանչես՝ մոտդ կգամ…»: Չէ, երգելը՝ չեմ երգում, ուղղակի ավտոբուսի երաժշտական փոստարկղից մի հատված էր։

Այսօր արթնացա մի տարօրինակ տագնապի զգացումով։ Ժամը ինն էր, բայց Լուսակերտը դեռ ընկղմված էր խավարի մեջ։ Արդեն ձանձրացնում էին ամառային արձակուրդները, պետք էր մի բան անել։ Շուտ հագնվեցի և դուրս եկա տանից։

Ամեն ինչ նույնն էր. նույնն էին մարդկանց դժգոհ հայացքները, որոնք տանել չեմ կարողանում, նույնն էին ապառիկների ու տոկոսների մեջ սուզված վաճառողների դեմքերը, որ խոստանում էին այլևս պարտքով ոչինչ չտալ, և, իհարկե, նույնն էր իմ Լուսակերտը՝ իր բազմաթիվ խնդիրներով։ Այստեղ ինձ համար ոչ մի արտասովոր բան էլ չկար։ Բայց սիրտս տագնապում էր։ Մտածում էի, թե երբ պետք է մեծանամ, հայտնի ու հարուստ դառնամ, որ կարողանամ այս խեղճ ու թշվառ ժողովրդին մի բանով օգնել։

Ինձ թվում էր, որ մի բան իր տեղում չէ, որ մի բան ներքուստ թաքնվել ու բոլորին ուզում է իրար խառնել։ Այս մտածմունքների մեջ ընկած չնկատեցի, թե ինչպես արևը սկսեց շողալ ու ժպիտը փայլեց դեմքիս։ Հասկացա, որ ինչ էլ լինի՝ լույսը միշտ հաղթելու է, կյանքը՝ շարունակվելու։ Բայց Սարոյանի խոսքը ասես իսկը ինձ համար լիներ. «Ինչ-որ տեղ ինչ-որ բան սխալ է»:

Վերջերս սկսել եմ շատ մտորել և մտորումներիս հաջորդ թեման մարդիկ են, որոնք միշտ բողոքում են։ Ինչպես ուսուցիչներն են ամեն ծնողական ժողովի բողոքելու մի բան ունենում, այնպես էլ այս մարդիկ տարբեր առիթներով միշտ բողոքում են։

Կան մարդիկ, որոնք ունեն զգեստապահարան, որի դուռը բացելիս հագուստները թափվում են իրենց վրա, բայց հաջորդ քայլափոխին բողոքում են, որ հագուստ չունեն։ Ամեն չնչին բանից բոլորը բողոքում են։ Բարև ես տալիս՝ բողոքում են, բարև չես տալիս՝ նորից բողոքում են։

Բողոքում են նաև աշակերտները։ Բողոքում են, որ պետք է քննություն հանձնեն, բայց բարեհաջող հանձնելուց հետո կրկին բողոքում են։

Կանայք բողոքում են, որ իրենց տան տղամարդիկ քիչ են վաստակում, բայց երբ շատ աշխատավարձ են ստանում, կամ չեն ասում դրա մասին,կամ նորից բողոքում են։

Երբ հարևանները գալիս են հյուր, սուրճ ես առաջարկում ու հարցնում ես՝ սուրճը դառն են խմում, թե քաղցր, նրանք անպայման ասում են, որ սուրճը լինի իրենց կյանքի պես դառը և անսեր։ Սուրճը խմելու ընթացքում բողոքում են, որ չեն կարողանում քնել ու կես ժամ հետո նորից սուրճ են խմում։

Մարդիկ, չգիտես՝ ինչու, սկսել են իրենք իրենց հակասել։ Նրանք ասում են մի բան, բայց անում են հակառակը, ու այդ ամենը դառնում է բողոքելու պատճառ։ Բայց իրենց բողոքներում չեն նշում իրենց անունը, բոլոր անհաջողություններում մեղավոր է ինչ-որ երրորդ անձ։

Մարդիկ դարձել են վատատես։ Վատատեսությունը հայերին բնորոշ չէ, բայց միշտ բողոքելը դարձել է ազգային նկարագիր: