Չէ՛, ժամանակն իսկապես թռչում է: Բոլորն էլ ինձ հետ կհամաձայնվեն, որ դեռ մանկապարտեզում երազում էինք մեծանալու մասին, հագնում մայրիկի մեծ շորերն ու կոշիկները, ու մեզ հեռու, շա՜տ հեռու էր թվում այն օրը, թե երբ են դրանք մեր հագով լինելու: Բայց… Երեկ փորձեցի մայրիկիս կոշիկները, ու դեռ մի փոքր սեղմում էին ոտքերս:

Ժամանակը կանգնեցնել անկարող եմ, ուզում եմ փոքր-ինչ ընթացքը դանդաղեցնել: Գիտե՞ք ինչպես… Որոշել եմ օրերիս համար «հագուստ» ընտրել, ու մինչ հանեմ-հագցնեմ դրանք, ընթացքը կդանդաղի:
Հագուստներն էլ ի՞նչ. օրերիս նշանաբաններն են: Այսպես,
«Երեք ուղի է տանում դեպի գիտելիքներ. մտորումների ուղի՝ այն ամենաազնիվն է, նմանակելու ուղի՝ այն ամենահեշտն է, և փորձի ուղի՝ այն ամենադառն է»(Կոնֆուցիոս):
«Ստեղծի՛ր քո սեփականը և խուսափի՛ր նմանակել ուրիշներին»:
Ու թե շորը հագնելու պահին է երևում, ապա օրվա վերջում եմ նոր միայն հասկանում՝ սազո՞ւմ է հագուստը նրան, թե՞ ոչ:
Առաջարկում եմ վաղվա օրվա համար մի նոր «հագուստ».
«Եղի՛ր այն փոփոխությունը, որը ցանկանում ես տեսնել աշխարհում» (Մ. Գանդի):
Սազու՞մ է. որոշեք ինքներդ…

Տիեզերքում կարտարվող ամեն բան ունի իր իմաստն ու կարևորությունը, և մարդկային ծնունդն այս առումով բացառություն չէ:
Տեսեք՝ ծնունդը մենք համարում ենք ամեն ինչի ու ամեն բանի սկիզբ, բայց ըստ էության, այն նաև ավարտ է՝ ամիսներ շարունակ ձգվող խավարի ավարտ: Մենք խավարից գալիս ենք դեպի լույս՝ արև, և տևական «արևային» դադարից հետո նորից, ուզած թե չուզած, վերադառնում խավար: Այդ երկու խավարների միջև ընկած լուսավոր ժամանակահատվածում ի՞նչ ենք անում մենք: Ասեմ: Մենք անընդհատ ձգվում ու ձգտում ենք դեպի արևը, փորձում մոտենալ նրան և հնարավորության դեպքում նույնիսկ խաշվել նրանում:
«Դեպի արևն էին գնում ամբոխները խելագարված»
Ու կրկին «ինչո՞ւ» հարցական դերանունն ակտուալ է: Ինչո՞ւ ենք մենք միշտ ձգտում դեպի արևը, որովհետև մենք հավատում ենք, հավատում ենք, որովհետև անկախ քաղաքական կոմնորոշումից, սոցիալական կարգավիճակից, մտավոր ու ֆիզիկական ունակություններից այն միշտ մեզ հետ է: Մարդկության արարումից մինչև օրս անդավաճան ծառայում է մեզ, իսկ ծառայում է, որովհետև մենք էլ միշտ (հաճախ նույնիսկ ենթագիտակցաբար) հավատում ու ձգտում ենք նրան:
«Դեպի արևն էին գնում ամբոխները խելագարված»
Ամբողջ կյանքի ընթացքում մենք պերմանենտ շարժվում ենք դեպի արևը ու ամենաանսպասելի պահին հասնում նրան՝ մեր ամբողջ կյանքի հավատին: Ե՞վ: Հիմա ի՞նչ: Իսկ հիմա դեպի ո՞ւր: Չէ՞ որ արդեն հասել ենք այն բաղձալիին, այն անհասին: Եվ հենց այստեղ՝ եզրագծին, հավատի մեջ կամ հավատը մեր մեջ մենք հասկանում ենք, որ մեր սրտի ամեն կծկման, օդի ամեն շնչի, աչքի ամեն թարթի իմաստը մեր լույսին՝ արևին՝ հավատին հասնելն է: Ու քանի որ «հավատ»-ն ինքն էլ լավ հասկանում է, որ մենք հասնելով իրեն, ապրում ենք մեր կյանքը ու, կոպիտ ասած, արդեն իմաստազրկում այն, նա մի վերջին անգամ, բայց ամենայն ուժգնությամբ շողում է, կուրացնում մեր աչքեր (բայց ոչ միտքը), և մենք նորից հայտնվում ենք խավարում, բայց ոչ վերջի, այլ կրկին սկզբի: Ու նորից.
«Դեպի արևն էին գնում ամբոխները խելագարված»:

Նախ սկսեմ այնտեղից, որ վերջերս մեծ հետաքրքրություն ներկայացնող ֆիլմ եմ դիտել և կցանկանայի կիսվել իմ տպավորություններով: Երևի թե մինչ այժմ դիտած բոլոր դոկումենտալ ֆիլմերից ամենալավը: Մի ֆիլմ, որի մեջ կար ամեն ինչ: Գուցե ավելին, քան ամենահայտնի սցենարիստների և ռեժիսորների` միլիոնավոր ու միլիարդավոր դոլարներ արժեցող ֆիլմերում: Ֆիլմը հիմնված է իրական դեպքերի վրա և 2004 թվականին արժանացել է Օսկարի` լավագույն դոկումենտալ ֆիլմ անվանակարգում: Զանա Բրիսկին` լուսանկարչուհի և ռեժիսոր, մեկնել էր Հնդկաստան՝ վավերագրել «Կարմիր լապտերների» փողոցների կյանքը, որտեղ տիրում էր անօրինականությունն ու քաոսը, զրուցել այդ փողոցներում ծնված և ապրող երեխաների հետ, այդ կյանքը ներկայացրել նրանց աչքերով: Ծրագրի հիմնական նպատակը այնտեղ ապրող երեխաներին այդ վիճակից լուսանկարչության միջոցով դուրս բերելն ու նրանց մտածելակերպը փոխելն էր, որպեսզի նրանք չկրկնեին իրենց ծնողների սխալները:

Գիտեք. ֆիլմը դիտելիս հերոսներից ամեն մեկի հետ ցավ ես ապրում` տեսնելով, թե նրանք իրենց մանկությունն ինչպիսի միջավայրում են անցկացնում, և թե ինչպիսի կյանք է նրանց սպասվում: Ախր, նրանցից յուրաքանչյուրն այնքան տաղանդավոր է, այնքան լավ ապագա կարող էր ունենալ… Ախ, միայն թե սխալ տեղում և սխալ միջավայրում ծնված չլինեին, ախ, եթե նրանք, այդ կեղտոտ միջավայրի պայծառ լուսարձակող մարգարիտները, ճիշտ ժամանակին և ճիշտ տեղում ծնվեին, ինչ բարձունքների կարող էին հասնել: Նրանց լուսանկարներն այնքան հետաքրքիր են և աչքի ընկնող, որ շատ լուսանկարիչներ նման արդյունքի կարող են հասնել միայն երկար տարիների քրտնաջան աշխատանքի արդյունքում: Գուցե դա նրանից է, որ երեխաներն ավելի պարզ են մտածում ու շատ չեն ընկնում մանրուքների հետևից: Նրանց համար կարևորը պահը որսալն է, իսկ մնացած բաներն արդեն կարծես ինքնըստինքյան ստացվում են (սա կարող է օրինակ ծառայել նրանց համար, ովքեր ցանկանում են լուսանկարչությամբ զբաղվել): Առաջին անգամն էր, որ նրանք տեսնում էին լուսանկարչական ապարատներ և մեծ ոգևորությամբ փորձում էին լուսանկարել ամեն հետաքրքիրը և շատ մարդկանց համար անհետաքրիր թվացողը: Իսկ նախաձեռնության հեղինակ Զանա Բրիսկին մեծ համբերատարությամբ բացատրում էր նրանց ամեն ինչ: Ու գիտեք, այդ պահին իմ մեջ արթնացան իմ առաջին լուսանկարչական դասի հիշողությունները, որից արդեն անցել է 4 տարի: Երբ ես նույնիսկ չգիտեի, թե ինչպես ճիշտ բռնել ֆոտոապարատը, թե ինչպես էին բացատրում լուսանկարչության ոսկե կանոնը, ինչպես գտնել լույսը և շատ ուրիշ բաներ, այն դեպքում, երբ ես երկնքից ու ամպերից բացի ոչինչ չէի նկարել: Չգիտեմ, երևի «Մանանայի» ծրագիրն ու առաքելությունն էլ ոչ այնքան պարզապես իրենց ամենօրյա աշխատանք-պարտականությունը կատարելու մեջ է, որքան լուսանկարչության և լրագրության միջոցով երեխաներին, իսկ հետո երեխաների միջոցով հասարակությունը փոխելու, նրանց ապագան ավելի լավը դարձնելու և, այն երեխաներին օգնելու մեջ է, որոնք իրոք դրա կարիքն ունեն:

Հ.Գ. Անպայման դիտեք և սովորեք Born into Brothels ֆիլմից, որը ինձ համար դեռևս լավագույնն է իր ժանրում:

Հունվարի 1. Բարև, հարգելի «ընկերս»: Շնորհավորում եմ Ամանորդ: Հուսով եմ` ինձ չես մոռացել…

Հունվարի 2. Բարև: Քեզ գրում եմ հեռու հեռուներից, ուր կիլոմետրերի օվկիանոս է տիրում: Չգիտեմ նամակս ստացել ես, թե չէ: Պատասխան նամակ չստացա. Կարծում եմ, տեղ չի հասել: Դե, փոստատարս հիվանդ էր: Ինչևէ: Նոր Տարիդ էի շնորհավորում:

Հունվարի 3. Բարև: Փոստատարս երևի շատ ծանր է տանում հիվանդությունը: Վաղը այցի կգնամ: Կգնամ կարկանդակներով, որ շուտ կազդուրվի ու նամակներս քեզ հասցնի: Որ ես էլ քեզնից նամակներ ստանամ ու ինձ պետքական զգամ:

Հունվարի 4. Բարև: Փոստատարիս տանից եմ գալիս: Ինչպես խոստացել էի, այցի էի գնացել: Հինգ օրից կանցնի գործի, մինչ այդ նամակները տաք-տաք կպահեմ իմ տանը, իմ գրկում, իմ մտքում կամ ուր սիրտս կամենա:

Հունվարի 5. Քանի փոստատարս հիվանդ է, նամակներն ինքս պիտի փոստ հասցնեմ: Ինքդ էլ գիտես` մեր տնից ինչ հեռուէ: Ազատ ժամանակ էլ չունեմ, որ այդքան գնամ, բայց քանի որ նամակներս քոնն են ու քեզ են հասցեագրված, չունեցածս ազատ ժամանակն էլ կգտնեմ, չգտնեմ էլ` կստեղծեմ: Հաստատ:

Հունվարի 6. Բարև: Ամեն օր գրում եմ հասցես, հետո հասցեդ, որ գուցե պիտի իմ հասցեն էլ դառնար, լիներ, բայց վաղուց երևի ուրիշինն է դարձել: Ու ցավով եմ նշում, թե ուրիշինն է: Բայց համակերպվում եմ, ինձ համոզում եմ, որ էլ քեզ չեմ… Դե լավ, մոռացիր: Չնայած դու արդեն մոռացել ես, մնում է՝ ես մոռանամ: Կմոռանամ, եթե թույլ տաս: Թույլ չես տալիս ու ոչ էլ հանգիստ ես թողնում մտքերս, ինձ…


 Հունվարի 7. Բարև: Արդեն 7-րդ օրն է նույն «բարև»-ով եմ սկսում: Նույն անպատասխան բարևով, բայց նույն ջերմությամբ: Զարմանալի է, որ քաղաքիս սառնությունը իմ մեջ եղած ջերմությունը չի տարել, իրենով չի արել: Թողել է ինձ, թողել է քեզ: Կամ միայն ինձ…

Հունվարի 8. Բարև: Ցուրտ է: Մրսում եմ: Վառարանն ու տաք ծածկոցներն էլ չեն օգնում: Ոչ էլ տաք թեյը: Պատկերացնու՞մ ես: Իմ սիրած տաք թեյն անգամ չի օգնում: Ասում եմ՝ ցուրտ է: Լսու՞մ ես: Առաջ, երբ ասում էի՝ ցուրտ է, երբ մի թեթև քամի էր լինում, անմիջապես գրկում էիր, ձեռքս բռնում, վերարկուդ կամ իմ սիրած վանդակավոր վերնաշապիկդ առաջարկում: Հիմա ուրախ կլինեի, որ այս ամենից գոնե միայն այն վանդակավոր վերնաշապիկդ առաջարկեիր: Այն, որ լցված էր կյանքի գույներով, դե այն, որ քեզ շատ էր սազում: Հենց այն, որի մի անկյունում ասեղնագործած մի փոքրիկ հատված կար, որտեղ անվանս առաջին տառն էր գրված. արդեն չեմ հիշում՝ իմ, թե հենց քո թեթև ձեռքով….

Հունվարի 9. Բարև: Գիտե՞ս, վերջապես կատու եմ պահում: Իմ մենակության ընկերն է ու քո բացակայության արդյունքը: Երբ ինչ-որ տեղս ցավում է, արագ գալիս ու տեղավորվում է ինձ մոտ, հետո տաքացնում, մլավում, շոյում: Մի ժամանակ կար, երբ ցավող տեղս դու էիր բուժում: Հիմա սիրտս է ցավում, ու կատուն ինչքան էլ տաքացնի ու ինչքան էլ փորձի, ցավը չի անցնի: Հիմա սիրտս է ցավում: Ափսոս, շատ հեռու ենք: Հեռու ենք: Ափսոս:

Հունվարի 10. Բարև: Քեզնից հետո միակ բանը, որ չփոխվեց իմ կյանքում,երաժիշտ մնալս է: Երգեր եմ գրում, կատարում, գործիքավորում: Թե մի ժամանակ հանդիսատեսս միայն դու էիր ու մեր գունավոր տան ջերմ պատերը, հիմա մեծ բեմերն ու դահլիճներն են, բայց մութ ու մռայլ, տխուր ու ամպամած: Տխուր է: Ես մեր գունավոր տան ջերմ պատերն եմ ուզում ու մի լուսաշող գրկախառնություն, որպես պարգևատրում:

Հունվարի 11. Բարև: Այսօր շատ բան չեմ գրում: Միայն տեղեկացնեմ, որ համերգ ունեմ, որտեղ մեր գրած երգով պիտի ներկայանայի, բայց վերջին պահին որոշումս փոխվեց, որովհետև պատրաստ չէի ներսիս կատարվածը դահլիճի գորշ պատերի ու անտարբեր մարդկանց հետ կիսել: Բայց չէ, չմտածես` դժգոհում եմ, չեմ դժգոհում, հանդիսատեսս շատ լավն է, պարզապես այդ հարյուրների մեջ այն մեկի պակասը զգացվում է: Ես զգում եմ:

Հունվարի 12. Բարև: Համերգը հիանալի անցավ: Դահլիճը ցնծությամբ ընդունեց: Գիտե՞ս, այնտեղ էր նաև այն արևաշող, արևադեմ աղջիկը`Արփին: Համերգիս ծաղիկներով էր եկել` իմ սիրած երիցուկներով, շոկոլադով ու մի ջերմ ժպիտով: Ամուր գրկեց, ու միասին գնացինք սրճելու, թեև սովորությանս համաձայն թեյ խմեցի: Կարոտել էի: Քեզ էլ վաղուց չեմ տեսել: Կարոտել եմ: Կարոտել ենք… Չէ, չէ, կարոտել եմ:

Հունվարի 13. Բարև: Այսօր աշխատանքից կրկին ուշացել էի: Երևի հիշում ես, որ ուշանալը թուլությունս է: Ուշանում էի դասերից, պարապմունքներից, կինոյից, թատրոնից, ամեն ինչից: Հա: Անգամ մեր հանդիպումներից էի ուշանում, որ ամենասպասվածն ու ամենակարևորն էին ինձ համար: Առաջներում ուշանում էի չգնահատելով ժամանակը: Հիմա նոր եմ գիտակցում կորցրածս րոպեների արժեքը: Ախ, թե հիմա էլ առաջվա պես լիներ, միայն թե չուշանայի ու քեզ հետ ավելի երկար մնայի: Լավ: Հիմա արդեն ուշ է ու պիտի գնամ: Առայժմ միայն էստեղից եմ գնում:

Հունվարի 14. Բարև: Այսօր չգիտեմ` ինչու, հանկարծ հիշել էի, թե ոնց չպայքարեցիր ինձ համար ու գնացիր: Ոչ մի քայլ չձեռնարկեցիր կողքիս մնալու համար: Մինչև հիմա չեմ ընկալում, թե ոնց կարողացա ամեն դեպքում քեզ հասկանալ: Չնայած ինչի եմ զարմանում. ես միշտ հասկացել եմ քեզ:

Հունվարի 15. Բարև: Երկու շաբաթ է՝ գրում եմ: Իմ կյանքից եմ պատմում: Չգիտեմ էլ՝ հետաքրքիր է, թե չէ: Արդեն չգիտեմ էլ՝ կարդում ես, թե չէ: Կարևոր էլ չէ (երևի): Կարևորը գիտեմ, որ երկրի մի անկյունում մեկը կա, ում կարող եմ օրվա կատարվածը պատմել: Ոչ մի անգամ չես պատասխանում: Համակերպվել եմ: Ինչպես համակերպվեցի այն ժամանակ, երբ գնացիր: Բայց արդյո՞ք համակերպվել եմ: Բայց ամեն անգամ մի նոր պատճառ եմ գտնում, հորինում ինձ համար, որ շատ չտխրեմ:

Հունվարի 16. Բարև: Հուսով եմ չես մոռացել` ինչ օր է: Տարիներ առաջ այս օրը առաջին անգամ ասացիր, որ սիրում ես ինձ, սիրում ես, ու ինչպես իմ սիրելի Փոքրիկ Իշխանն էր ասում` պատասխանատու ես ինձ համար…

Հունվարի 17. Բարև: Ինչպես տեսնում ես, իմ պատասխանատվությունը չի կորել քո հանդեպ: Անընդհատ գրում եմ՝ սպասելով, որ կարող է ինչ-որ մի հրաշքով պատասխանես: Չես պատասխանում: Դե կյանքդ հո կանգ չառա՞վ ինձնով: Բայց այ քեզնով կանգ առավ իմը: Հետո ինչ, որ չնկատեցիր: Գուցե կանցնի ժամանակ, ու ես էլ չեմ նկատի:

Հունվարի 18. Բարև: Ո՞նց ես: Առաջ պատասխանում էիր.
 – Ես քեզ ունեմ, դու կողքիս ես` լավ եմ: 
Իսկ հիմա՞: Հիմա ի՞նչ է փոխվել: Հա: Հիմա ես չկամ, բայց դու էլի հաստատ լավ ես: Շատ լավ ես: Կյանքդ այդ «լոնդոններում» չի կարող վատ լինել: Ի՞նչ: Ո՞վ ասաց, է: Ես չեմ դժգոհում իմ այս հայաստանյան կյանքից: Հիմա շտապում եմ: Պիտի Արփիին տեսնեմ: Ու արդեն հինգ րոպե ուշացել եմ: Սովորական բան է, ու նորություն չէ:

Հունվարի 19. Բարև: Այսօր պիտի ներես ինձ: Շատ գործեր ունեմ ու չեմ հասցնում: Երևի շատ կուրախանաս տեսնելուն պես, որ այս մեկը երկտող է ուղղակի և ոչ ինքնակենսագրական նամակ:

Հունվարի 20. Բարև: Կներես, որ երեկ ոչինչ չասացի: Հիշում եմ, որ առաջներում ասում էիր, թե միայն կարևորներից ենք ներողություն խնդրում, որովհետև թանկ են ու պետք են մեզ: Թե մի թեթև նեղված լինեի ասածներիցդ կամ արարքներիցդ, միանգամից, էն մեր սիրուն այգուց, քո ձեռքով պռճոկած ծաղիկներով գալիս էիր ու.
- Ես` քո ճերմակ ձիով արքայազնս, ներողություն եմ խնդրում դաշտի այս ծաղիկներով, մի ջերմ գրկախառնությամբ ու մի (ինչպես կուզես անվանիր, ու թող տաք բառերն էլ մնան ինձ) համբույրով: 
Այդ ամենից հետո միակ բանը, որ մնում էր անել, քեզ պինդ գրկելն ու բաց չթողնելն էր: 
Բայց թողեցի…

Հունվարի 21. Բարև: Հիմա կասես՝ արդեն քսան օր է, բարևում եմ ու ոչ մի անգամ հաջողություն չեմ մաղթում: Չէ: Որոշել եմ: «Հաջողություն» կասեմ այն ժամանակ, երբ պատրաստ կլինեմ, երբ համակերպված կլինեմ այն վերջին, որ ասես եկել է ու չի ուզում գնալ: Մենակ չի թողնում: Չի լքում ինձ:

Հունվարի 22. Բարև: Մեզ մոտ լավ ցուրտ է, գիտե՞ս: Իսկ քեզ մոտ արև կա: Գոնե մի կտոր արև ծրարիր ու ինձ ուղարկիր, մի քիչ տաքանամ: Մի: Կտոր: Արև:

Հունվարի 23. Բարև: Այս ցուրտ օրով փողոց դուրս եկա, որ տեսնեմ, թե ինչ են անում ճուտիկները դրսում, որովհետև հենց իրենց ձայնից ոգեշնչված էի դուրս եկել: Շոկոլադներ էի տարել: Էլ էն խոզը չեմ, մեկ-մեկ շոկոլադներս կիսում եմ: Առաջ էր, որ.
- Դու ունես 5 կոնֆետ: Որքա՞ն կմնա, եթե ես մեկը խնդրեմ:
- Հինգ: 
Հիմա ուրիշ է ամեն ինչ, ու երևի ուրիշ եմ ես: Ուրիշ ես եմ: Ուրիշ:

Հունվարի 24. Բարև: Երաժշտական ճաշակդ էլ ես փոխե՞լ: Դե, մարդկանց հանդեպ, որ ճաշակդ փոխվել է, պարզ զգացվում է: Անզեն աչքի բան է: Իսկ իմ ճաշակները էդպես էլ չփոխվեցին: Ուղեղումս մեկն ասում է. 
- Cause all of me loves all of you… 
Առաջ էլ էր ասում: Հիմա էլ է ասում: Երևի միշտ է ասելու: Երևի:

Հունվարի 25. Բարև: Այսօր հունվարի 25-ն է: Հուսով եմ չես մոռացել՝ ինչ օր է: Չնայած մոռացած չլինեիր, գուցե զանգ տայիր գիշերվա տասներկուսին, բոլոր այն տարիների նման կամ գոնե գրեիր… Հա, ծնունդս է: Էլի ծնվել եմ…
Ամենավատ ծնունդս է…

Հունվարի 26. Բարև: Տոնածառս այսօր եմ հավաքել, չնայած նրան, որ ամանորյա տրամադրությունս վաղուց էի տեղավորել հին դարակներում: Տոնածառի հետ լիքը ամանորյա հուշեր եմ հավաքել, որ հիշողությունիցս հանել, տեղավորել էի տանս մեջ, բայց ապարդյուն, բայց անիմաստ:

Հունվարի 27. Բարև: Չգիտեմ երբևէ զգացե՞լ ես, թե չէ, բայց էս մենախոսելը մեկ-մեկ էնքան սպանող է: Որ էսպես չխելագարվեմ, լավ է:

Հունվարի 28. Բարև: Շնորհավոր տոնդ ինձնից ու հայրենիքիցդ փախած «զինվոր»: Գիտեմ, որ տողատակերս կհասկանաս: Չէ, չեմ ցավեցնում:

Հունվարի 31. Բարև: Այս ցուրտ հունվարի վերջին օրն է: Վաղվանից պիտի երկրորդ աշխատանք էլ փնտրեմ: Գումարից չեմ դժգոհում, ախր, դե բայց, ու՞մ պետք չէ: Այս աշխարհում շատ բաների համար է գումար պետք: Ասենք, եթե ուզում ես ծաղիկներով տունդ լցնել` գումար է պետք: Եթե ուզում ես շատ ու համեղ շոկոլադներ նվիրել` գումար է պետք: Եթե գրքեր ես ուզում, էլի նույնը: Անգամ եթե սեր ես ուզում, էլի նույնը…

Երբ Մեծ պայթյունը եղավ, մենք ծնվեցինք, միացանք՝ իրար լղոզվելով:
Ես քեզ հիշում եմ: Երբ ոչ մի տեղ, ոչնչից սկսեց էներգիա առաջանալ, մենք ոչինչն էինք, հետո՝ էներգիան: Ես քեզ հիշում եմ:

Մենք իրար մոտ նոր-նոր ծնվող գալակտիկաներ էինք, հետո՝ աստվածներ։ Ու արարում էինք տիեզերքներ, ես՝ քեզ, դու՝ ինձ: Ես հիշում եմ:

Օվկիանոսներ էինք, ապարներ, երկինք, մագմա, լեռ: Մենք եղել ենք անգամ մամոնտ: Մի՛ ծիծաղիր, դինոզավր էլ: Մեզ սպանել են, վերածնվել ենք, փյունիկ կամ արծիվ ենք դարձել: Մենք նույն ջրերում ձուկ ենք եղել, ափ ենք ելել, օձ, առնետ, սարդ ենք եղել: Ես հիշում եմ քեզ՝ ինձ հյուսվելիս, ոստայնիդ մեջ:

Գիշատիչ ենք եղել, գայլ, կատու, շիմպանզե, նեանդերթալացի, հոմո սափիենս: Զարգացում: Դու՝ իմ մտքինը, ես՝ քո: Դու՝ իմ էվոլյուցիան, ես՝ քո: Եղել ենք գիտություն, կրոն, աթեիստ ու հավատացյալ: Քրիստոս, Բուդդա, Զրադաշտ, Հուդա, եղել ենք հրեշտակ, մարդ, սատանա: Դրախտ, դժոխք: Մենք հեթանոս ենք եղել մի օր:

Ես քեզ հիշում եմ Աստվածաշունչ գրելիս, հետո՝ պատռելիս, ինձ՝ քեզ համար մագաղաթ եմ հիշում: Պատերազմներ են եղել աշխարհում, մենք՝ հաշտությունը դրանց: Հաճախ՝ պարտությունը: Ազատագրում ենք եղել: Հեղափոխություն: Ասում են՝ ինկվիզիցիա է եղել: Մենք գիլիոտինն ենք եղել: Հենց նույնը: Գալիլեյի համար նախատեսված կրակն էլ: Պիզայի աշտարակը թեքող ուժը: Էյֆելի էսքիզը, Սենայի ձայնը: Հիտլերի գոռոցն ենք եղել: Դա Վինչիի «Մոնա Լիզայի» աջ աչքը՝ ես, ձախը՝ դու, կամ հակառակը, ներիր, որ լավ չեմ հիշում: Ինչ-որ գրքի նույն էջն ենք մենք, ես հիշում եմ քո գրվելը:

Մենք ժամանակն ենք: Սերը, կիրքն ու ատելությունը: Մենք ծերացումն ենք: Ծերանում ենք: Մի օր կմեռնենք: Մահն էլ ենք մենք: Մեր դիակները կկիզվեն նույն արևի տակ, մենք արևի մեջ ենք, մեզ այրող հուրը, թափորը: Նույն մոխրի մեջ ենք: Մեր փոշուց կաղնի կտնկեն: Հողն էլ ենք մենք: Մեզ կկտրեն, կվառեն, մենք ջերմությունն ենք: Մեզ շաղ կտան Խաղաղ օվկիանոսում: Խաղաղ ենք: Մենք Ին-Յանն ենք: Երբեքը: Հավերժն ենք: Միշտն ենք: Մենք «սկզբնավարտասկիզբն» ենք: