Lilit Grigoryan

Եղե՛ք այնպիսին, ինչպիսին կաք

Հարցազրույց Դիլիջանի միջազգային դպրոցի շրջանավարտ Մարիամ Գրիգորյանի հետ: 

Ընկերուհիս՝ Մարիամը, այս տարի ավարտում է Դիլիջանի միջազգային դպրոցը: Որոշեցի խոսել նրա հետ դպրոցական տարիների մասին: Եվ զրույցս, կարծես, վերածվեց հարցազրույցի:
Նախ կարճ ասեմ, թե ինչ է Դիլիջանի միջազգային դպրոցը (UWC): «UWC Դիլիջան» քոլեջը 2014 թվականին բացված երկու նոր քոլեջներից մեկն է, բարեգործներ Ռուբեն Վարդանյանի, Վերոնիկա Զոնաբենդի և նրանց գործընկեր առանձին անհատների և կազմակերպությունների համատեղ նախագիծը: «UWC Դիլիջան» քոլեջը հետխորհրդային երկրների տարածքում UWC կրթական ցանցի առաջին միջազգային քոլեջն է և ներկայումս հյուրընկալել է 63 երկրներից, այդ թվում՝ Եվրոպայից, Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայից ժամանած աշակերտների: UWC-ում, ինչպես և մյուս քոլեջներում, ուսուցումը տարվում է անգլերենով և աշխարհի առաջատար համալսարանների կողմից ճանաչված Միջազգային բակալավրիատի դիպլոմ (IB Diploma) ուսումնական ծրագրով:

-Մարիամ, երկու ամսից դու ավարտում ես դպրոցը: Կասե՞ս, թե քեզ համար ինչ է UWC-ն: Քեզ ի՞նչ տվեց այն։

-UWC-ն կյանքիս ամենալավ բաներից մեկն է, մի անկրկնելի փորձություն: Բառերով բացատրելն անհնար է:

-Ինչպե՞ս որոշեցիր դիմել այդ դպրոց:

-Բոլորի մոտ կարծիք կա, թե այս դպրոցը հարուստների համար է: Մեր ավագ դպրոցից ինձանից մեկ տարով մեծ մի աղջիկ, որն այդքան էլ հարուստ խավից չէր, ընդունվեց: Հետաքրքրվեցի նրանից, իմացա, որ դպրոցը տրամադրում է նաև կրթաթոշակներ: Էդպես դիմեցի և ընդունվեցի:

-Քեզ համար դժվար չէ՞ր երկու տարի ապրել առանց ծնողների:

-Ես սովոր եմ մենակությանը: Ծնողներս գործի բերումով տանը շատ չէին լինում: Շատ ծրագրերով անգամ մեկ ամիս տանից հեռու եմ եղել: Դժվար չէր հարմարվելը: Ես էլ ամիսը մեկ անգամ գնում էի տուն: Այսինքն՝ կարելի է ասել՝ ծնողներս ավելի շատ էին զգում այդ կարոտը, քան ես։

-Որքանո՞վ փոխարինեց UWC-ի ընտանիքը քո սեփական ընտանիքին:

-Ճիշտ ասացիր, UWC-ի ընտանիքը: Մենք մի ընտանիք ենք: Իրականում այն չի կարող իմ ընտանիքին փոխարինել, ամեն մեկն իր տեղում է: Բայց էստեղ հասկացա, թե ինչ է իրական ընկերությունը, ձեռք բերեցի լավ ընկերներ:

-Կներկայացնե՞ս UWC-ում մեկ օրդ:

-Առավոտյան 07:30 արթնանում եմ, նախաճաշում, 8:15 սկսվում են մեր դասերը, ավարտվում՝ 15:15, դե էդ ընթացքում լանչ ունենք։ Հետո՝ զանազան խմբակներ: Էստեղ սովորեցի կիթառ ու դաշնամուր նվագել, թենիս խաղալ: Խմբակներից հետո ընթրում ենք, դաս անում ու քնում: Ընդհանուր առմամբ՝ օրս լեցուն է լինում, կյանքն այստեղ եռուն է։

-Ես գիտեմ, որ էդտեղ սովորում են տարբեր երկրներից եկած աշակերտներ, նաև թուրքեր: Լինո՞ւմ էին կոնֆլիկտներ ձեր մեջ:

-Հաա… Մարդկային հատկանիշները մեկ-մեկ կոնֆլիկտի տեղիք էին տալիս, բայց էստեղ հաշվի չեն առնում ազգը, մտածելակերպը, խտրականություն չկա: Դե, կոնֆլիկտներ էլ էնքան քիչ են լինում։

-Կպատմե՞ս դպրոցի խոհանոցի մասին:

-Մեր խոհանոցի կերակուրները շատ համեղ են: Դու ինքդ էլ եղել ես էստեղ, գիտես համը: Մենք ամեն շաբաթ գոնե մեկ օր ինչ-որ երկրի խոհանոցի մի ուտեստ էինք համտեսում: Շատ տպավորվել են մեքսիկական ու իտալական խոհանոցները։

-Մարիամ, էս երկու տարիդ մեկ բառով ո՞նց կբնութագրես:

-Օյ, դժվար բան ասացիր: Երևի՝ «արկած»:

-Ամենատպավորիչ օրը ո՞րն էր այս երկու տարիների ընթացքում:

-Մեր վերջին օրը: Մի քանի օր առաջ որոշեցինք բարձերով կռվել: Մեր կրտսեր ուսանողներին մի լավ ջրեցինք, լավ ուրախացանք: Հավես օր էր, կարոտով եմ հիշելու ամեն օրս:

-Ի՞նչ կմաղթես դիմորդներին ու ի՞նչ խորհուրդ կտաս:

-Եղե՛ք այնպիսին, ինչպիսին կաք: Այստեղ շինծու բաները չեն անցնում: Պոզիտի՛վ եղեք, ժպտացե՛ք, եղե՛ք պարզ ու անմիջական: Դիմելուց առաջ էլ ամբողջապես ծանոթացե՛ք Դիլիջանի դպրոցին ու անգլերենի վրա մեծ ուշադրություն դարձրեք: Բոլոր դիմորդներին հաջողություն եմ մաղթում:

elada

Մի գերդաստանի պատմություն

Կիլիկիայի հայերը կարողացան պահպանել իրենց ազգային պատկանելությունը դարերի ընթացքում: Սակայն թուրքերն ամեն ինչ անում էին քշելու այնտեղից հայերին։

Թուրքերը հարձակվեցին և սկսվեց հայերի մի նոր ջարդ, որի ընթացքում միայն Մարաշում զոհվեց 12.000, իսկ Հաճնում՝ 7.000 հայ։ Կիլիկիայի հայերը ներկայումս ցրված են աշխարհով մեկ, իսկ Կիլիկիայի Հայոց կաթողիկոսարանը ներկայումս գտնվում է Անթիլիասում, Լիբանան:

Հենց Կիլիկիայից են գաղթել մորս նախնիները: Մայրս՝ Վերժինե Ջրաղացպանյանը, պատմում է, որ իր պապիկի ընտանիքում եղել են չորս երեխա՝ երեք տղա, մեկ աղջիկ, երբ տեղահան են արել և նավերով տեղափոխել:

-Մամ, իսկ դժվար չէ՞ր եղել փոքր երեխաների հետ նավ նստել:

-Բնականաբար դժվար է եղել, երեխաները գրկներին … Նավերով տեղափոխել են մի մասին Սիրիա, մի մասին՝ Ֆրանսիա:

Մայրս պատմեց, որ գաղթի ճանապարհին իր պապի ընտանիքը կորցրել է իրենց մի եղբորը, իսկ մնացածը հայտնվել են Բեյրութում: Այնտեղ են ապրել, մեծացել, այնտեղ ամուսնացել են և ընտանիքներ կազմել…

 -Բա պապի՞կդ. մամ

-Պապիկս ամուսնացել է հույն աղջկա հետ և միասին ունեցել են վեց երեխա: Վերջին տղայի ծննդից հետո՝ դա հայրս է եղել, տատիկս մահացել է: Բեյրութում նրանք ապրել են ծովի ափին, այնուհետև 1947-1948 թվականներին եկել են Հայաստան և բնակություն հաստատել Արթիկի շրջանի Պեմզաշեն գյուղում, իսկ երեխաներին օգնել է պահել տատիկիս քույրը: Նա այդ ժամանակ ապրել է Բեյրութում շատ բարեկեցիկ կյանքով, ունեցել է ամեն ինչ բացի երեխայից:
Հետագայում նա ևս տեղափոխվել է Հայաստան, որպեսզի ապրի իր քրոջ փոքր որդու ընտանիքում, բայց երկար կյանք չի ունեցել և մահացել է:
Հետագայում երեխաները ամուսնանալով ունեցել են իրենց ընտանիքները:

-Մա՛մ, իսկ հիմա քանի՞սն են ողջ երեխաներից:

-Մեկ տղա և երկու աղջիկ դեռ ողջ են:

-Մա՛մ, իսկ այս պատմությունը քեզ ո՞վ է պատմել:

-Ինձ էլ իմ մայրն է պատմել, քանի որ այդ վեց երեխաներից մեկը հայրս էր, ով ցավոք, վաղաժամ հեռացավ կյանքից: Հայրիկս պատմում էր նաև, որ ինքը հորեղբոր երեխաներ ունի ԱՄՆ-ում, Բեյրությում՝ միայն մեկի անունն եմ հիշում:

Նրա անունը Արտեմ էր, իսկ ազգանունը՝ Դերմերճյան: Նա դասախոսություններով հաճախ էր գալիս Հայաստան:

Կիլիկիայում և Բեյրութում ապրելու տարիներին նրանք կրել են Դերմերճյան ազգանունը իսկ Հայաստան վերադառնելուց հետո նրանց մի մասի ազգանունը թարգմանվել է և դարձել է Ջրաղացպանյան:

Ցեղասպանության արձագանքներն այսպիսին են մեր գերդաստանում:

Բազմաթիվ կյանքեր կյանքիս մի գաղտնի անկյունում

Գիտեք, երբ երթուղայինով եմ երթևեկում, հասցնում եմ տեսնել մարդանց հույզերը, ինքս ինձ երևակայելով, պատմություններ հորինել նրանց մասին, հիանալ նրանցով, իսկ հետո` նրանց լուռ հրաժեշտ տալով հեռանալ: Չգիտեմ, այդ ամբողջ գործընթացը կարծես ամենօրյա հաճելի սովորություն դարձած լինի ինձ համար: Դա այնպիսի մեծ ուրախություն է իմ ամենօրյա, սովորական դարձած, անհետաքրքիր օրվա մեջ: Երևի թե իմ օրվա ընթացքում դա ամենահաճելի բաներից է, որ պատահում է ինձ հետ: Չնայած նրան, որ դեպի տուն ճանապարհը շատ երկար է, երբ սկսում եմ ուսումնասիրել մարդկանց, ճանապարհը կարճ է թվում  (ախր, մարդիկ այնքան հետաքրքիր են), և ժամանակը սկսում է չբավականեցնել:

Երբեմն ես կարողանում եմ հավերժացնել որևէ մեկին լուսանկարի մեջ, իսկ երբեմն ափսոսանքով ճանապարհում կամ հրաժեշտ եմ տալիս այն մարդկանց, ում անհատականությունը չի հասցնում որսալ ֆոտոխցիկս: Բայց գիտեք, ես դա գաղտնի եմ անում: Պարզապես մեր հասարակության մեջ քչերն են, որ թույլ կտան իրենց լուսանկարել, չնայած, եթե ուզում եք իմանալ, նման կերպ լուսանկարներն ավելի բնական են լինում, քանի որ մարդիկ ջանք չեն գործադրում գեղեցիկ լինելու կամ ինչ որ հույզ արտահայտելու համար: Նրանք պարզապես լինում են այնպիսին, ինչպիսին կան: Գիտեք, հաճախ այնպիսի մեծ ցանկություն է առաջանում՝ ճանաչել այն մարդկանց, ովքեր ինձ հետաքրքրում են (ձգում են իրենց հայացքով, գեղեցիկ դիմագծերով, նուրբ ձեռքերով, շարժուձևով), իմանալ թե ինչ պատմություն է թաքնված նրանց տխուր ժպիտի, ուրախ աչքերի, մտածկոտ հայացքի հետևում: Չէ որ նրանցից յուրաքանչյուրը մի յուրովի աշխարհ է: Ճիշտ է, մի օր, ինչ-որ պահի մենք բոլորս դառնում ենք միմյանց կյանքի մի մասը, հիշում ենք իրար կամ մոռանում, իսկ հետո հեռանում ենք, սակայն ամեն մեկը իր յուրատեսակ կյանքն ունի, և հնարավոր է, օրերից մի օր մենք կրկին հանդիպենք իրար, գուցե` ոչ, բայց իմ հերոսները անգամ անվերադարձ հրաժեշտից հետո միշտ մնալու են ինձ հետ: Չէ որ իմ կյանքի ինչ-որ պահի նրանք հանդիպել են ինձ, եղել իմ կյանքի մի մասը, ինձ ինչ-որ բան են հիշեցրել կամ սովորեցրել, նոր մտքեր են տվել ինձ կամ ուղղություն ցույց տվել, կամ պարզապես գեղեցկացրել են այն: Ամեն երթուղայինում մի առանձին կյանք է, մի ուրիշ աշխարհ, որտեղ քո  կյանքն է` շրջապատված բազմաթիվ ուրիշ կյանքերով:

Բավականությունս ավելի մեծ է լինում, երբ տեսնում եմ, որ այն, ինչով ես ապրում եմ, ինչով շնչում եմ՝ կարող է ներշնչանքի աղբյուր դառնալ մյուսների համար: Մի այդպիսի աշխատանք է այս փոքրիկ ստեղծագործությունը:

Ինչ-որ մեկը հաղթանակած, մեկը հենց նոր խոստովանություն լսած, մեկը համբույր կորզած, մեկ ուրիշը՝ վշտով, մյուսը՝ կորստով, մեկ ուրիշն էլ՝ դժգոհ, մյուսն էլ՝ զարմանքը չզսպելով, մեկը՝ մտածմունքով, մեկի աչքերը ցրտից լցված, կամ ուղղակի այդպես է թվում, իսկ իրականում դա խեղդված արցունք է: Մեկը՝ ուշացած. բոլորի մեջ մի ընդհանուր տխրություն կա, կիսատ, չլրացված մի բան: Մեկը՝ չսպասված բառերի ապտակի ազդեցության տակ: Մեկի խնդրանքն անպատասխան մնաց, իսկ մյուսի սպասումը ցնդեց, մեկի հոգում պատերազմներ են, մյուսի հոգում դատական նիստ է՝ առանց հայցվորի և առանց դատապաշտպանի: Մեկի սիրտն առանց բաճկոնի և անանձրևանոց թափառաշրջիկ է, մյուսինը նավահանգիստ է` հյուսիսից եկած զբոսաշրջիկի համար: Մեկի մեջ հիշողություններ, մյուսի աչքերին հոգնածություն է իջած, մեկն էլ հենց նոր քնեց` գլուխը սառը ապակուն հենած: Մի տեսակ հայկականություն կա այս ամենի մեջ, անսրտաբավ երգ ու մորմոք, որ հոսում է մեզերից մինչև կնճիռներ և կնճիռներից մինչև նրբազգաց ծնկներ…

karine nahapetyan

Մեղավորը, անշուշտ, սենյակիս բաց պատուհանն է

Վերջերս ուղեղումս մի բառ է մեխվել՝ մոռացում, սակայն ծանոթ վայրերը և ծանոթ մարդիկ ուղիղ համեմատական են այդ ցանկությանը, որովհետև փոքր քաղաքը չարիք է. կորչելու տեղ չկա, անգամ այն զզվելի սպասումը չկա, որ տեսնես սպասված մեկին: Մեղավորը, անկասկած, փոքր քաղաքն է: 

Փոքր քաղաքից առավել մեծ դժբախտություն է առանց ծով երկիրը, ուր մարդիկ ստիպված են խորտակվել ծով-մարդկանց մեջ` իրենց կործանումը չգիտակցելով: Մեղավորը, անշուշտ, անծով երկիրն է: Մեղավորը այն բոլոր գրախանութներն են, որոնք լցված են բազմաթիվ նոթատետրերով և, կարծես, ամեն անգամ ստիպում են, որ գնեմ իրենց: Երբ նոր նոթատետր եմ ձեռք բերում, ամենևին էլ սարսափելի չէ, որ հենց «Նա» կգա ու հարմար կտեղավորվի առաջին էջի առաջին տողերում. սարսափելին այն է, որ դեռ առջևում հարյուրավոր մաքուր ու ճերմակ էջեր կան, և այդ բոլորը նրանով են լցվելու… Մեղավորը, անշուշտ, այդ անիծյալ նոթատետրերն են:

Մեղավորը սենյակիս կիսաբաց պատուհանն է, որտեղից լսվում են գնացքի ձայներն ու սուլոցը։ Ինչպես Նավզիկեն Չարենցին էր կանչում, այնպես էլ՝ նա է ինձ կանչում հեռուներից: Պատկերացնում եմ քեզ այդ գնացքի մի անկյունում նստած` երկար, անկայուն սանրվածքով, որը անգութ քամու խաղի առարկան է դարձել: Վարուժանին ես հիշեցնում: Հա՛, հա, Պետրոսյանի Վարուժանին, որին ես այդպես էլ չբացահայտեցի ու որ քո պես դեռ գնացքի մեջ է ու կանչում է: Միշտ ասել եմ, որ քեզ նմանեցնում եմ նրան, իսկ դու ասում էիր` դու ինձ անգիր գիտես այնպես, ինչպես հին ու սուրբ «Հայր մեր»-ը:
Իրականությունից հեռու լինելդ խանգարում է հասկանալ, որ ես` հավատարիմ հավատացյալս, նորը չեմ յուրացնում. հնին եմ սովոր…
Մեղավորը, անշուշտ, սենյակիս բաց պատուհանն է:
Եվ, առհասարակ, մեղավորը նրան  հիշեցնող ցանկացած երևույթն է, բայց ոչ երբեք Նա…

Նավակ, ձի, թագուհի

Լուսակարները` Chess Academy of Armenia-ի ֆեյսբուքյան էջի

Լուսակարները` Chess Academy of Armenia-ի ֆեյսբուքյան էջի

Նավակ, ձի, փիղ թագուհի, թագավոր, զինվոր, սեւ, սպիտակ… Քո հերթն է խաղալու, քայլ արա, երկար մի մտածիր. Ժամանակդ կգնա…

Արդեն վեց տարի` ամեն օր այս ձայների տակ եմ դաս անում, գնում նրա փոխարեն խանութ, սովորում նրա դասերը, երաժշտությունը ականջակալներով լսում, ես եմ դասավորում գրադարակը, ես եմ օգնում մայրիկին: Արդեն վեց տարի է` մեր տան մի փոքրիկ անկյունում գտնվում է սեւ ու սպիտակ վանդակներով մի երեւույթ: Երեւույթ, որովհետեւ… Որովհետեւ ես գլուխ չեմ հանում` ոչ սեւ ու սպիտակ տախտակից, ոչ դրանց վրա կանգնած խաղաքարերից: Նույնիսկ զարմանում եմ, երբ տեսնում եմ տախտակի առջեւ նստած, գլուխը ձեռքերով բռնած ու անթարթ հայացքով աղջկան: Ինչպես է կարողանում ժամերով կտրվել իրական կյանքից: Իսկ, երբ խոսում ես հետը, գիտեք, ինչքան ծիծաղելի է` սկսում է մտածել, բառերն է դասավորում, որ մտքերը ճիշտ ասի, մտածում է սխալ բան չասելու մասին, ինձ թվում է, ինչպես շախմատում, կյանքում էլ` մտածում է մի քանի քայլ առաջ: Մայրիկի այն հարցին, թե` Նարե, դասերդ սովորել ես, Նարեն երկար մտածում է ու պատասխանն է լինում.

Լուսակարները` Chess Academy of Armenia-ի ֆեյսբուքյան էջի

Լուսակարները` Chess Academy of Armenia-ի ֆեյսբուքյան էջի

-Ես դասս պատասխանել եմ մեկ շաբաթ առաջ, ընթացքում գրել ենք երկու գրավոր աշխատանք, մի օրը դասի չեմ գնացել. Ինձ դաս չեն հարցնելու, վաղը գրավոր ենք գրելու: Կարող էր, չէ՞, պատասխանել, որ գրավոր են գրելու, բայց ոչ: Նարեն պետք է ամբողջ անցածը վերլուծեր, այնպես, ինչպես իր յուրաքանչյուր շախմատային պարտիան է վերլուծում: Ինձ նույնիսկ թվում է` թե ինքը գիտի, թե ինչ է լինելու վաղը, մյուս օրը, որ մտքում ամեն օրվա ավարտին, վերլուծում է իր օրը, դրա համար էլ, օրվա ընթացքում արտասանած նրա բառերը մաթեմատիկայից ամենաթույլն անգամ կարող է հաշվել: Չզարմանաք, երբ հարց տաք նրան ու սպասեք մի քանի րոպե` պատասխանն իմանալու համար: Թե ինչ է մտածում, ոչ ոք չի կարող ասել: Մի անգամ էլ` իր շախմատի ուսուցիչը ասել էր մայրիկին, որ Նարեն չի խոսում, միայն մտածում է: Երեւի դժվար գտնվի մի մարդ, որ հասկանա շախմատ խաղացողներին, ես չեմ հասկանում: Միայն կարող եմ ասել, որ նրանք այլ աշխարհում են ապրում, որտեղ ապրում են թագուհի-թագավոր, մի շարք զինվորներ, այդ աշխարհը սեւ ու սպիտակ է, այնտեղ բոլորը լարված են, մտածում են: Նարեին կարող ենք տեսնել կամ տանը, կամ էլ շախմատի դպրոցում: Երկու դեպքում էլ` շախմատի տախտակի առջեւ նստած, երկու դեպքում էլ լուռ: Էլ չասեմ` երբ վերադառնում է մրցումներից հետը խոսել չի լինում, նույնիսկ դեմքից չես կարող գուշակել` հաղթել է, թե պարտվել: Միշտ խաղերից հետո դեմքի նույն արտահայտությունն ունի: Դե, մեր տանը մի քիչ էլ արտոնություն ունի: Նախ` տան փոքրն է, հետո էլ ինքը պետք է շախմատ խաղա, իսկ տան մնացած հարցերի հետ ինքը գործ չունի: Դե, ես եմ տուժվում, բայց հետո, երբ տեսնում եմ քույրիկիս շախմատային արդյունքները, տեսնում նրա հաջողությունները, պատրաստ եմ լինում ամբողջ գործը ես անել, միայն հասնի հաջողության ու դեմքի արտահայտությունը մի փոքր փոխվի: Ու, չնայած քույրիկներ ենք, բայց ոչնչով նման չենք, այսպես ասում են, մեր բոլոր ծանոթները:

Լուսակարները` Chess Academy of Armenia-ի ֆեյսբուքյան էջի

Լուսակարները` Chess Academy of Armenia-ի ֆեյսբուքյան էջի

Ես չգիտեմ, թե քույրս ինչ է գտել շախմատի մեջ, բայց այդ շախմատը ձեւավորել է մի այլ Նարեի: Նարեն մի քիչ այստեղ է, մի քիչ` իր մտքերում…

Հալվա

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Մտքովս անցավ, որ այսօր հալվա պիտի ուտեմ…

Տատիկին շատ համոզելուց հետո՝ նա անցավ գործի… Դե, տարիքն իրենն ասում է, էլի. հալվայի բույրից իրեն լավ չի զգում, բայց քանի որ ես իր շատ սիրելի թոռնուհին եմ, չի կարողանում խնդրանքս մերժել:

…Պատրաստելու ընթացքում տատիկիս հարցեր էի տալիս. նա պատմում էր, որ հալվան հայկական ավանդական ուտեստ է, և հատկապես այն ժամանակ են պատրաստել, երբ ինչ-որ ուրախ տոնակատարություն է եղել կամ ուղղակի հենց այնպես:

Տատիկը պատմում է, որ հալվան սարքում էին հասանիքի ժամանակ: Երբ աղջիկը հարս էր գնում, իր հետ մի շարք ուտեստներ էր տանում, որոնց մեջ էր նաև հալվան, որը քաղցրացնում էր հարսին և փեսային: Նաև աղջկա հարսանիքի ժամանակ շատ հալվա են պատրաստում, ափսեների մեջ զարդարում և պարացնելով նվիրում են տղայի հարազատներին… Տյառնընդառաջի ժամանակ սկեսուրը և, ինչու ոչ, նաև զոքանչը պատրաստում էին հալվա և քաղցրացնում բոլոր հյուրերին: Հետո գարնան Զատիկին՝ նորահարսների դարձի ժամանակն է: Մի քանի օր աղջիկը ծնողների տանը մնալուց հետո՝ սկեսուրը քաղցրավենիքներ՝ հալվա, գաթա պատրաստելով, գնում է հարսին բերելու տուն:

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

-Իսկ հիմի, բալա ջա՛ն, ով բաշարում ա՝ սարքում ա հալվա ու պահում ա էդ ավանդույթները, ով չի բաշարում՝ չի անում:

Ինչպես տատիկն է ասում. «Ես հայկական ավանդական ուտեստները պահպանում եմ, և ինչի չէ, ով ուզում ա՝ սովորացնում եմ: Չնայած ջահելները էն ժամանակվա ուտեստները չեն ուտի… Բայց Աստված տա՝ չմեռնեմ, սաղ մնամ, եղբորդ հարսանիքի սինու մեջ պարտադիր դնելու եմ հալվա, որ ուտեն՝ բերանները քաղցրացնեն, որ մորդ շատ սիրեն»:

Հիմա անցնենք պատրաստմանը: Սկզբում տատիկը հալեցրեց յուղը, հետո ավելացրեց ալյուրը, հետո սկսեց մեկնաբանել, թե ինչ է անում.

-Լա՜վ խառնում եմ, բովում ալյուրը, մինչև կարմրի: Բալե՛ս, նախօրոք սարքում եմ մեխակով, դարչինով համեմված շիրեն, իսկ երբ կարմրում ա ալյուրը, շիրեն կամաց լցնում եմ բոված ալյուրի վրա, խառնում և լցնում ափսեների մեջ…

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Ա՛յ, այս մասն է ինձ դուր գալիս, որ տատիկը իր կոշտացած ձեռքերով մի կտոր լավաշի կամ գդալի օգնությամբ տմբտմբացնում և ամրացնում է ամանի մեջ հալվան, հետո վրան կոնֆետներ շարում, իսկ հետո… Չես կարող համի գայթակղությանը դիմանալ… Իսկ տատիկն ասում է. «Ով շատ է ուզում ձևը տեսնի, թող գա՝ սարքեմ, տեսնի, ուտի, կշտանա»։

seda harutynyan-2

Մայրիկ

Ամեն անգամ, երբ բացում եմ Անրի Վեռնոյի «Մայրիկ» գիրքը և կարդում եմ առաջին նախադասությունը, աչքերս լցվում են։ Նախադասությունը հետևյալն է. «Մայրիկս մեռնում էր»։ Այս նախադասությունը կարդալիս մեջս մի ողջ աշխարհ է փուլ գալիս։

Մայրս վաղուց առողջական խնդիրներ ուներ և միակ լուծումը վիրահատությունն էր։ Հաշված օրեր էին մնացել վիրահատությանը, և ի զարմանս բոլորի՝ ես ուրախ էի։ Ախր, վերջապես մորս ցավը մեղմանալու էր, մայրս առողջանալու էր։ Առաջին անգամ մարտի ութը մենակ էի դիմավորելու, առավոտյան մորս չէի համբուրելու ու ծաղիկներ չէի նվիրելու։ Երբ ասում են՝ մայրը միակ վարդն է, որ փշեր չունի, շա՜տ ճիշտ են ասում։ Իմ մայրն էլ իմ անփուշ վարդն է, որի ձայնով ականջներս հարուստ են, իսկ մորս բո՜ւյրը…

Որոշեցի նորից սկսել կյանքի օրագիր գրել, և քանի որ մայրս այդ ժամանակ հիվանդ էր, օրագիրս սկսեցի հետևյալ նախադասությունով. «Մայրիկս հիվանդ է»։ Երբ ավարտեցի այդ օրվա մասին գրելը, որոշեցի վերընթերցել գրածս։ Առաջին նախադասությունը կարդալիս՝ ամբողջ մարմինս փշաքաղվեց, և մորս գրկելու, համբուրելու, բույրը ավելի մոտիկից զգալու ցանկությունը ավելի ու ավելի մեծացավ։ Գնացինք հիվանդանոց։ Մորս այդչափ թույլ տեսնելը ինձ ուժ տվեց, որ կյանքիս մնացած բոլոր օրերը ապրեմ միայն իր համար, իր ժպիտն ու աչքերի փայլը տեսնելու համար։
Մի մեծ խնդրանք ունեմ. հենց հիմա գնա՛ մայրիկիդ մոտ և ասա՛, որ սիրում ես, համբուրի՛ր այտը, շոյիր մազերը, և ամուր գրկի՛ր։ Այնքա՜ն ամուր, որ նրա բույրի մի մասնիկը հավետ մնա սրտիդ խորքում։

Աղվերանի մեդիա ճամբար. Սև թիթեռը

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

Լուսանկարը՝ Եվա Խեչոյանի

-Էրեխե՛ք, իմ հոգում երեք հատ թիթեռ են ապրում՝ կանաչ, կարմիր, մեկ էլ…

-Մեկ էլ սև,- ենթադրեցի ես:

-Չէ, մեկ էլ կապույտ, ու գիտե՞ք ինչն ա հետաքրքիր. իրանց թևերը ապակուց են: Էս վերջերս կապույտի թևը կոտրվել էր, մի կերպ կպցրի։

«Կոտրված թևով թիթեռնիկը,- մտածեցի,- տեսնես ո՞վ ա կոտրել»։ Բայց հետո հասկացա, որ կոտրված թևի մասին հարցնելով՝ կապույտ թիթեռին չեմ օգնի, ու լռեցի:

Կարինեի հոգում ապրում են երեք թիթեռներ, որոնց գոյության մասին իմացա ընդամենը երկու օր առաջ: Բուռն երևակայությունս նույն վայրկյանին նկարեց թիթեռներին՝ արծաթափայլ փոշով պատված, թափանցիկ, ապակե թևերով:

Անպատասխան մնացած հարցերի մի ամբողջ պաշարով վերադարձա տուն ու սկսեցի մտածել: Մտածմունքներիս գլխավոր առարկան սև թիթեռն էր, որին փորձել էի բնակեցնել Կարինեի հոգում: Անսովոր հանգստությամբ էի մտածում սև թիթեռի մասին, ինչպես մտածում են հին օրերի լավ ընկերոջ մասին: Սև թիթեռի հանդեպ հետաքրքրությունս գնալով մեծանում էր, ու ինձ տանում այն համոզմունքին, որ նրա բնակության վայրը հենց իմ հոգին էր:

Որոշեցի ուշադիր զննել թևերը, վերջիվերջո հանդիպել էի հոգուս թիթեռին, այն էլ՝ պատահական, մտածմունքների ճանապարհին: Քանի որ փոքր տարիքից սովորել էի, որ թիթեռների թևերին ձեռք տալ չի կարելի, սպասեցի, մինչև կանգ առնի հոգուս մի անկյունում: Թևը կոտրված էր: Վերջերս էր կոտրվել, բայց, չգիտես ինչու, չէի նկատել: Ուզում էի զանգել Կարինեին, հարցնել հոգու թիթեռներին բուժելու մեթոդները, բայց, ախր, Կարինեինը կապույտ էր։

Ի՞նչ լցնեմ թևին։ Ինչո՞վ կպցնեմ…

-Կար, կներես տարօրինակ հարցի համար, թիթեռիդ թևն ինչո՞վ ես կպցրել:

-Կախարդական սոսինձով:

-Բաղադրատոմսն ունե՞ս:

-Հա, սերը խառնում ես հոգատարության հետ:

Կարինեի բաղադրատոմսը արդարացրեց սպասումներս: Սերը խառնում ես հոգատարության հետ, ստանում ես երջանկության համասեռ զանգված, լցնում ես թիթեռի թևի վրա ու շշնջում, որ ամեն ինչ լավ կլինի: Ճիշտ է՝ սոսինձը ստանալու համար երկար ժամանակ կպահանջվի, բայց կարևորը՝ սև թիթեռս արդեն հույսի կաթիլներ է սփռում հոգուս մութ անկյուններում:

elizabet harutyunyan exvard

Կորեական դրամա

Համացանցով շփվում էի ընկերուհուս հետ, որին երկար ժամանակ չէի տեսել։ Հանկարծ խոսակցությունն ընդհատեց նրա այս խոսքը.

-Էլի՛զ, լրջացի՛, հիմա իրական պատմություն եմ պատմելու։
-Ապա՞։
-Այսօր նստած էի, մեկ էլ օդում մի հոգնած թթվածին տեսա։
-Ա՜զ, ես քեզ ինչքան բացահայտեմ, մեկ է՝ դեռ բացահայտելու տեղ կունենամ։ Լավ, շարունակի՛ր։
-Հա՛, լսի. ոտքը դրեց ածխաթթու գազի վրա ու սահեց։
-Հետո՞։
-Օգնության հասան քլորն ու ազոտը։
-Բա վե՞րջը։
-Էլ ի՞նչ վերջ, էս ածխաթթու գազը խեղճ թթվածնին տարավ «Կիսաբաց թոքեր»։
-Վա՜յ, ինչո՞ւ։
-Պարզվեց՝ ազոտը թթվածնի մայրն էր, ու իրեն մայրական իրավունքներից զրկեցին։
-Լա՛վ, բա դու ի՞նչ արեցիր։
-Մի հատ հազացի, ամեն ինչ ընկավ իր տեղը։
-Ազնա՞ր, բա չխղճացի՞ր։
-Դե, ես էլ էի կապվել արդեն իրենց հետ, ալերգիաս ու փոշին էին պատճառը։
-Փաստորեն ալերգիադ չէր սիրում էդ սերիալը։
-Պարզվեց, որ չէ, չէր սիրում։
-Լա՛վ, Ազ, քեզ մի հարց ունեմ՝ քիմիայի ժամի՞ն էիր պարապ մնացել, թե՞ վերջին նայածդ դրաման հետաքրքիր չէր։

Դե, մենք երկուսով հետաքրքրված ենք կորեական դորամաներով։ Ահա այստեղից էլ զարգացել է մեր երևակայությունը, բայց այսպիսի պատմության ոչ մի կերպ չէի սպասում։

-Էլ մի ասա, մի քանի դրամա պիտի դուրս գա, սպասում եմ դուրս գան, որ նայեմ, ու ձանձրույթս անցնի։
-Դե, հաջորդ անգամ եթե այսքան հետաքրքիր պատմությունների մեջ ընկնես, ինձ էլ կանչիր։