milana gevorgyan

Է՜ն կորած քաղաքը

Հրազդանը մերն է, մեր կորած ու մոռացված քաղաքը: Ավելին ասեմ՝ Կոտայքի մարզկենտրոնն է: Ժամանակին (1930-50 թթ.) Ախտա գյուղն էր: Հետագայում վերանվանվեց Հրազդան: Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ մեր քաղաքում ապրում է 59 364 մարդ, բայց ընդամենը ասում են, էլի: Վաղուց են լքել Հրազդանը, թողել են ու ընտանիքներով գնացել այլ երկրներ, շատերն էլ` մայրաքաղաք: Մեր քաղաքում կա 290 հատ շենք: Անգույն ու սառը շենքեր են՝ ձանձրույթ են առաջացնում, որովհետև դատարկ են, ոչ ոք չի ապրում էնտեղ:

Չքայլես այստեղով, կվախենաս: Դու կվախենաս միայնությունից, մարդկանց անտարբերությունից: Դու կվախենաս, երբ չլսես երեխաների ծիծաղ, երբ ծեր մարդիկ բարձրաձայն չեն խոսի փողոցում: Դու կվախենաս, երբ տեսնես դատարկ բակեր: Կվախենաս, երբ առավոտյան աշխատանքի շտապող մարդկանց չհանդիպես: Վախենալու ես, բայց ես չեմ վախենա: Հրազդանցին չի վախենա:

Դու չես տեսնի մանկապարտեզներում վազվզող երեխաներին: Չես տեսնի ինչպես են պատանիները խմբերով ջերմ մթնոլորտում զրուցում: Չես էլ տեսնի հրազդանյան պապիկներին, ովքեր նստած սպասում են, թե երբ պիտի թոշակ ստանան ու բողոքում են կառավարությունից՝ իմանալով, որ ոչ ոք նրանց ձայնը չի լսելու: Ոչ մի բան էլ չես տեսնելու, ու գիտես՝ ինչո՞ւ: Որովհետև էսպիսի լավ երևույթները մեր քաղաքում թաքնված են: Հրազդանցու աչքեր են պետք տեսնելու համար: Հրազդանցու՝ ամեն տեղ մի նոր բան փնտրող աչքեր: Մեր քաղաքում սրճարաններ չկան, կինոթատրոն չկա, մի խոսքով՝ ժամանցի ոչ մի վայր չունենք: Մենք էլ ենք ուզում ֆիլմ դիտելու գնալ, նկարվել ու գցել Facebook: Դե հա, մեզ մոտ «կյանքը չի եռում», բայց մենք չենք ուզում մոռացված քաղաք ունենալ: Ագահ չենք, չէ, ու շատ բան էլ չենք պահանջում: Պարզապես ուզում ենք վառ գույներով ներկապնակ նվեր ստանալ ու ներկել մեր քաղաքի մութ անկյունները:

Gayane Avagyan

Խնձորի այգին

Երևի ես երբեք էլ չէի կարդա այս ստեղծագործությունը, երևի երբեք էլ չէի նայի կինոնկարը, եթե չլինեին ընդունելության քննությունները: Մի ուրիշ անգամ, եթե ինձ ասեին՝ մի լավ բան ասա՝ կարդամ, հաստատ այս պատմվածքը չէի խորհուրդ տալու: Բայց հիմա շատ եմ սիրում այս պատմվածքը:

Սովորական առավոտ, սովորական օրերի նման, էլի: Հազիվ քնից արթնանալով` մոտեցա պատուհանին` տեսնելու, թե ինչ եղանակ է դրսում: Իմ օրվա տրամադրությունը հենց եղանակից էլ կախված է: Մոտեցա պատուհանին, քնաթաթախ վիճակում նույնիսկ չհասկացա, թե ինչպես գլուխս խփեցի պատուհանին: Ձեռքս գլխիս դրեցի ու սկսեցի նայել: Բախտս բերեց. դրսում տաք էր, թռչունները իրենց ձայնով ողջունեցին ինձ: Արև էր, ձյունը քիչ-քիչ հալվում էր: Բարձր տրամադրությամբ գնացի գիրքս վերցրի, նստեցի պատուհանի մոտ ու սկսեցի կարդալ: Գլուխս մեկ-մեկ բարձրացնում էի, նայում ներքևի այգուն. ինչ-որ ծառեր էին երևում, երևի խնձորենիներ էին: Զուգադիպություն` ձեռքումս էլ Ստեփան Զորյանի պատմվածքների ժողովածուն էր, ու ես պիտի կարդայի «Խնձորի այգին»: Ինչ-որ տարօրինակ տրամադրությամբ սկսեցի կարդալ: Հինգ էջ կարդալուց հետո այլևս հայացքս չբարձրացրի` տեսնելու համար դրսի եղանակը: Տարօրինակ է, բայց ուզում էի արագ վերջացնել պատմվածքը ու գարնանային տրամադրությամբ գնալ զբոսանքի: Բայց գրքի ընթերցումից հետո այլևս ոչ պատուհանից նայելու հավես կար, ոչ էլ, առավել ևս, զբոսնելու: Մինչև այս գիրքը կարդալը, երբեք չէի մտածի, որ մարդիկ ծայրահեղ վատ քայլերի են պատրաստ իրենց լավ լինելը ապահովելու համար:

Եթե չես կարդացել, անպայման կարդա, թեկուզ առաջին էջը, թեկուզ երկու տող, մեկ է՝ առաջին նախադասությունը կարդալուց հետո կարդալու ես մինչև վերջ: Իսկ եթե կարդացել ես, կամ էլ ֆիլմն ես նայել, շատ ավելի լավ, հուսով եմ՝ կհասկանաս շարադրածս: Բայց եթե ձեռքդ չի ընկել այդ պատմվածքը, կամ էլ պատահմամբ ֆիլմը չես տեսել էկրանին, ապա մի փոքր պատմեմ: Պատմվածքի գործողությունները պտտվում են Մարտին ապոր այգու շուրջ: Նրա այգին հայտնի է ամբողջ գավառում, և նա սիրով խնամում է իր խնձորի այգին: Երբ մահանում է Մարտին ապոր կինը, նրա ավագ աղջիկը` Նոյեմը, և փեսան` Արտուշը, ամեն ինչ անում են այգին ժառանգելու համար: Մարտին ապերը ամուսնանում է երկրորդ անգամ` Նունուֆարի հետ: Աղջիկը ոչ մի կերպ չի հարմարվում հոր ամուսնության հետ: Իսկ երբ իմանում է, որ հայրը զավակ է ունենալու, ամեն ինչ անում է, որ այգին կտակի միայն իրեն, անգամ պատճառ է դառնում խորթ մոր և նրա չծնված զավակի սպանությանը: Իսկ Մարտին ապերը, իմանալով աղջկա՝ իր երկրորդ կնոջ սպանության պատճառը դառնալու մասին, կտրատում է այգու բոլոր ծառերը: Սակայն նրան խելագար են կարծում և, ի վերջո, պատմվածքի վերջում այգին մնում է ավագ դստերը:

Այս փոքրիկ պատմվածքը ինձ ստիպեց մտածել նաև այս տեսակ մարդկանց մասին: Այս հերոսուհին և իր ամուսինը իրենց նպատակին հասան կեղծավորություն անելով, խաբելով, նույնիսկ արդեն հարազատ դարձած մարդու մահվան պատճառը դառնալով: Ինձ թվում է, որ կարդալիս մի միտք կպտտվի ուղեղումդ, ինձ մոտ այդպես է եղել. ինչպե՞ս կարող է մարդը շահի համար ամեն ստորաքարշության դիմել: Հետո, երբ ավելի ես խորանում, հասկանում ես, որ իրականում մարդկային արժեքները ավելի կարևոր են, քան հարստությունը, շահը, էլ ուր մնաց՝ մարդու կյանք խլելը շահի հասնելու համար: Այս մասին չէի մտածել մինչ կարդալս: Հիմա եմ սկսում մտածել, թե ինչպես են մարդիկ կարողանում ձևացնելով, խաբելով հասնել որևէ արդյունքի: Այնինչ քսանմեկերորդ դարը, ինչպես ասում է մեր շենքի ամենատարեց բնակիչը, ստելու, խաբելու դար չէ: Ամեն ինչ բոլորն ի վերջո իմանում են: Դե, այս պապիկը չգիտի, լավ է, որ մտքով էլ չի անցել, որ նման մարդիկ ամեն դարում էլ լինելու են: Եղել են և Զորյանի ժամանակ, և կան հիմա: Հուսով եմ, որ գոնե հետաքրքրություն առաջացավ ` պատմվածքը թերթելու: Ես այս պատմվածքից շատ բան սովորեցի, ծանոթացա նաև այս տեսակ մարդկանց հետ: Փորձեցի նույնիսկ հասկանալ նրանց, բայց ոչ մի կերպ նրանց արաքը չկարողացա արդարացնել:

Չէի ուզի, որ նյութիս մեջ նախընտրական տարրեր փընտրես, թեպետ, շատ փնտրելու դեպքում կարող է գտնես: Թե Զորյանն ինչ իմանար, որ իր ստեղծագործության գաղափարը` քծնելը, խաբելը, շահից դրդված ամեն ինչ անելը, այսօր էլ կլինի:

Առավոտվա տրամադրությունս միանգամից փոխվեց: Չէ, այս անգամ եղանակը մեղավոր չէր, և ոչ էլ դասերիս շատությունը: Մեղավորը այս փոքրիկ պատմվածքն էր, որը իր մեջ պարունակում էր այն ասելիքը, որի մասին մինչ այս չէի մտածել:

«Հարկավոր է միայն ազատ կամք»

Հարցազրույց Բջնիի հոգևոր առաջնորդ, Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հովիվ Տեր Արիստակես քահանա Բաղալյանի հետ: 

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

-Ինչու՞ որոշեցիք դառնալ հոգևորական: 

-Դպրոցական տարիքում երեխաները իրենց առջև դնում են մի հարց. ի՞նչ դառնալ: Ու հետաքրքիրն այն է, որ առաջին մասնագիտությունը, որը գրավում է երեխաներին, լինում է ուսուցչի մասնագիտությունը: Իսկ երեխաների մյուս մասի համար օրինակ են լինում իրենց ծնողները: Իմ ծնողները նույնպես մեծ ազդեցություն ունեցան իմ ընտրության հարցում: Իմ ընտանիքի բոլոր անդամները քրիստոնյա մարդիկ էին, ու մենք հաճախ էինք գնում եկեղեցի, Պատարագի էինք մասնակցում ու երբեմն էլ մատաղ էինք անում: Էդ ամեն ինչը նպաստեց իմ մեջ հոգևորական դառնալու ցանկության առաջացմանը: Սակայն իմ որոշումը դեռևս հաստատ չէր, մինչև չծանոթացա ու չընկերացա ճեմարանում սովորող տղաների հետ: Այդ ժամանակ կամքս վերջնական հաստատվեց: Ինձ գրավեցին նրանց գիտելիքները, հաստատակամությունը, աշխարհընկալումն ու Աստվածճանաչողությունը. դա ավելի ամրապնդեց իմ ցանկությունը: Քննություններ հանձնելուց հետո դարձա ճեմարանի սան:

-Որքա՞ն ժամանակ է, ինչ դուք ծառայում եք եկեղեցուն: 

-Սկզբում ծառայել եմ Մայր Աթոռում, որպես սարկավագ, հետո որպես քահանա: Իսկ յոթ տարի առաջ տեղափոխվել եմ Բջնի:

-Ի՞նչ կպատմեք ձեր գյուղի ու եկեղեցու մասին: 

-Գյուղը կոչվում է Բջնի, եկեղեցին՝ Սուրբ Աստվածածին: Գյուղում կա բերդ, որը Բջնին երկու մասի է բաժանում ՝ Մեծ Բջնի ու Փոքր Բջնի: Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին գտնվում է Մեծ Բջնիում: Այն կառուցվել է 1031 թվականին: Սկզբում եղել է վանք, հետո դարձել է եկեղեցի: Բջնին հայտնի է իր խաչքարերի ու եկեղեցիների բազմազանությամբ, սակայն այստեղ գտվող երեսունից ավելի եկեղեցիներից գործող է միայն Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին: Երբ եկեղեցին վանական համալիր էր, նրա ձայնը որոշիչ էր կաթողիկոսական ընտրությունների ժամանակ:

Կա մի պատմություն, որ Լենկթեմուրի արշավանքի ժամանակ եկեղեցում փակված ժողովուրդը գաղտնուղու միջով անցնելով, հասել է բերդի մոտ ու փրկվել: Մենք գիտենք, որ եկեղեցին ծառայում է որպես հոգու փրկության միջոց, սակայն որոշ դեպքերում ծառայում է նաև մարմնական փրկության համար:

«Քարից հաց քամող» արտահայտությունն էլ լիարժեք ներկայացնում է բջնեցուն:

-Ի՞նչ եք կարծում, հավատացյալների թիվը գնալով քչանո՞ւմ է: 

-Յուրաքանչյուր մարդ, անկախ ամեն ինչից, հավատում է Աստծո գոյությանը, անգամ աթեիստը գիտակցում է, որ կա մի գերբնական ուժ ՝ ամենակարող Աստված, որին հավատում են շատ մարդիկ, իսկ ինքը ՝ իրեն բացառություն համարելով, հերքում է նրա գոյությունը:

-Իսկ տարիքային ո՞ր խմբի ներկայացուցիչներն են ավելի հաճախ գալիս եկեղեցի՝ Պատարագի: 

-Տարիքային բոլոր խմբերից էլ մարդիկ են գալիս. թե՛ փոքրերը, և թե մեծերը: Մարդիկ գալիս են այն դեպքում, երբ ունեն դրա կարիքն ու պահանջը:

-Ի՞նչ է անհրաժեշտ հավատացյալ մարդուն, որպեսզի նա շփվի Աստծո հետ: 

-Դրա համար հարկավոր է միայն ազատ կամք: Իսկ շփման միջոցը աղոթքն է:

Եթե մենք մի որևէ տեղից անընդհատ մի բան ենք վերցնում, այն սպառվում է, իսկ Աստծո օրհնությունը անսպառ է:

Կյանքը մարդուն մի անգամ է տրվում: Այն պետք է օգտագործել արդյունավետ: Եվ այնպես ապրել, որ երբեք չզղջաս քո որևէ քայլի համար: Մարդիկ ձգտում են բարեկեցության և կատարելության, իսկ լիարժեք կատարելության կարելի է հասնել միայն Աստծո ներկայությամբ:

Հարցազրույցը վարեցին Եվա Խեչոյանը և Ասպրամ Փարսադանյանը

elizabet harutyunyan exvard

Բու, էլի քայլում եմ

Քայլ առ քայլ մոտենում եմ քեզ։ Իմ ընկերները անշունչ են, ոչնի՞նչ։ Թուղթ, գրիչ, որ գրեմ՝ ինչ եմ զգում, ախր, ասելն անհնար է, ոչ ոքի չի հետաքրքրում այն, ինչը դու ես ուզում ասել: Բոլորն ուզում են, որ դու ասես լոկ այն, ինչ իրենք են ուզում լսել։ Դրա համար ես ուղղակի կլռեմ ու կգրեմ, նրանք ովքեր կուզենան լսել ինձ, թո՛ղ կարդան։ Թուղթ, մատիտ, որ նկարեմ. ես երբ հիասթափված եմ, նկարում եմ։ Հեռախոս, ականջակալ, որ կտրվեմ էս աշխարհից։ Որ չլսեմ այն, ինչն ինձ ստիպելու է մատիտը ձեռքս վերցնել։

Հա,  քայլում եմ. մեկ, երկու, երեք… Մի քանի քայլ արել եմ դեպի քեզ, դեռ շատ կա, բայց քիչ մնաց։ Սպասո՞ւմ ես ինձ, իմ աղջիկ, թե՞ դեռ լեզու չես առել։ Դեռ անունդ էլ չգիտեմ, կարծեմ դեռ չես էլ ծնվել, բայց անունդ Էրլին կդնեմ։
Անհասկանալի՞ է, լավ սկսեմ սկզբից։ Դուք գիտե՞ք մանկատունն ինչ բան է։ Դա մի վայր է, որտեղ օթևանում են անտուն երեխաները։ Դու հիմա տանն ես, չէ՞, կամ էլ գիտես, որ տեղ ունես վերադառնալու, ուր քեզ սպասում են։ Իսկ նրանց չեն սպասում։ Պատկերացրեցի՞ր: Հա, շատ դժվար է պատկերացնելը, բայց դու փորձիր։ Ես տեսել եմ այդպիսի երեխաների։ Նրանք չեն տարբերվում քեզանից, ունեն երկու ոտք, ձեռք, քիթ, աչքեր, ականջներ, բայց դրա հետ մեկտեղ տանջվում են։ Ինչի՞ց: Սիրո պակասից։ Ամեն մեկը մտածում է. «Ինչո՞ւ հենց ես»։
Մի բան ասեմ՝ չզարմանաք։ Աստված գիտի ինչ է անում։ Հավատո՞ւմ եք հրաշքների։ Իսկ ես՝ այո՛, ինձ հետ շատ անգամներ են հրաշքներ կատարվել, ու ձեզ հետ նույնպես։ Ուզո՞ւմ եք պարզաբանեմ սկզբի գրածներս։ Ես էլ հրաշք կգործեմ, մանկատան մի մանկանը իմը կդարձնեմ։ Երևի ամեն կարդացող, եթե մանկատան մեկ երեխայի որդեգրի, մանկատները կդատարկվեն, և կշատանան  ժպիտները։

Իսկ դու ի՞նչ ես մտածում, մի փոքրիկի էլ դու չե՞ս ցանկանում երջանկացնել։

gor gevorgyan

Փոխելով որոշումս

Երաժշտությունն ինձ հոգեհարազատ է դեռ փոքր ժամանակից: Երաժշտությունն ինձ այնքան գերեց, որ վեց տարի հաճախեցի Եղվարդի արվեստի դպրոցի՝ ակադեմիական վոկալի բաժինը:

Այս վեց տարիներն ինձ շատ բան տվեցին. Նախ, ձայնս շատ լավ մշակվեց։ Ապա շրջապատս ավելի մեծացավ, և ձեռք բերեցի լավ ընկերներ, որոնց հետ մինչ օրս էլ ընկերություն եմ անում:

Ես այս տարիների ընթացքում ունեցել եմ շատ ձեռքբերումներ: Ունեցել եմ փոքրիկ շրջագայություններ Հայաստանի տարբեր քաղաքներում և գյուղերում՝ Հրազդանում, Աբովյանում, Երևանում և այլն: Բոլոր քաղաքներում ու գյուղերում լավ եմ հանդես եկել և դժգոհությունների առիթ չեմ տվել, թե՛ հանդիսատեսին, թե՛ ուսոցչուհուս: Այս ամենի պատճառը շատ աշխատելն է: Լինում էին օրեր, երբ երեկոյան ուշ էի վերադառնում երաժշտական դպրոցից, քանի որ համերգի էինք պատրաստվում: Մասնակցել եմ նաև մարզային մրցույթի, բայց այս անգամ արդեն երգչախմբի հետ, և մենք գրավել ենք երկրորդ հորիզոնականը:

Ինչպես յուրաքանչյուր ուղի, այնպես էլ իմ երաժշտական ուղին այս դպրոցում մոտեցավ իր ավարտին: Վերջին ելույթս էր բեմահարթակից: Հավաքեցի ուժերս և ամբողջ ձայնով կատարեցի իմ վերջին երգը: Ասում են՝ լավ ստացվեց:

Ավարտելուց հետո երաժշտությունը չդադարեց ինձ ամուր ձեռքերով պահել: Անցյալ ուսումնական տարում, երբ ավարտում էի 9-րդ դասարանը, որոշեցի ընդունվել Առնո Բաբաջանյանի անվան երաժշտական ուսումնարան: Արդեն պետք է սկսեի պարապել ընդունելության համար, բայց… Այս մի բայցի պատճառով անէացան իմ բոլոր նպատակները երգչի կարիերայի հետ կապված։ Բոլորն ինձ որպես երգիչ լավ էին ընդունում, ասում էին, որ լավ եմ երգում, բայց իսկական հարազատը նա է, ով քո սխալները չի թաքցնում և ասում է քեզ: Ընտանիքիս անդամներից էի դժգոհություններ լսում: Մայրս ինձ անդադար բացատրում էր, որ մեր օրերում երգիչ դառնալն այնքան էլ հեշտ չէ, և իմ հերթը միգուցե չհասնի, քանի որ իմ ձայնի նման ձայն ունեն շատ երգիչներ։ Ես մի կողմ դրեցի երազանքներս ու սառը գլխով դատեցի իրավիճակը: Հասկացա, որ ես չեմ կարող դառնալ այն երգիչը, որը տարիներ շարունակ ցանկացել եմ դառնալ։

Ես փոխեցի ընտրածս մասնագիտությունը… Մեծ ցանկություն ունեմ հաղորդավար դառնալու։ Մայրս, ընտանիքիս անդամներն ու ընկերներս կողմ են իմ այս որոշման հետ: Այսօր ծանոթների կողմից կան էլի հորդորներ, որ փոխեմ մասնագիտությունս և դառնամ ծրագրավորող, բայց իմ որոշումը արդեն հստակ է: Ես անելու եմ ամեն հնարավորը, որպեսզի դառնամ լավ հաղորդավար:

Ես փոխեցի մասնագիտությունս, սակայն մինչ այսօր էլ չեմ դադարում կատարել իմ սիրելի երգերը: Երգը դարձել է ինձ համար հոբբի: Սիրում եմ ցանկացած ժանր, բացի ռոքից: Չգիտեմ ինչու, բայց միշտ ինձ դուր չի եկել այս ժանրը, հատկապես ծանր ռոքը: Միշտ նախապատվությունս տվել եմ հայկական ժողովրդական երգերին: Ճիշտ է, դրանք այնքան լավ չեմ կարողանում կատարել, ինչպես օրինակ՝ դասական ոճը, սակայն ես միշտ սիրել եմ և կսիրեմ այդ ժանրը: Շատ եմ սիրում նաև ջազը: Սա մի այլ աշխարհ է: Վերջերս փորձեցի ինձ նաև այս ժանրում, և ստավեց: Ինձ համար կատարելություն է Լուի Արմսթրոնգը: Նրա հրաշալի, բնատուր ձայնը ուղղակի ապշեցնում է ինձ: Արմսթրոնգի`«What a wonderful world» երգը որքան էլ լսեմ, չեմ հոգնի, և ընդհակառակը՝ այն ինձ հանգստացնում է:

Ես համոզված եմ, որ ինչ էլ դառնամ, երաժշտությունը մնալու է իմ կյանքի անբաժան ուղեկիցը:

arevik manukyan

Ինչո՞վ զբաղվել

Առավոտ էր․․․ Արթնացա քնից, նախաճաշեցի ու գնացի դպրոց։ Երբ ընկերներիս հետ գնում էինք դպրոց, մտածում էի, թե ինչ եմ անելու դասերից հետո: Ամեն ինչ պարզ էր. երբ տուն էի գալիս, դաս սովորելուց բացի ուրիշ զբաղմունք չունեի, կամ էլ համակարգիչն էր զբաղմունքս։

Անեղծ ասած, գրքեր էլ շատ չեմ կարդում։ Երբ զրուցում եմ ուրիշ քաղաքներում ապրող իմ ընկերների հետ, նրանց միշտ հարցնում էի, թե ի՞նչ են անում, երբ դասից տուն են վերադառնում։ Շատերից լսել եմ հետևյալ արտահայտությունը․ երբ տուն ենք գալիս, դասերը վերջացնում ենք ու ընկերներով գնում զբոսնելու, կամ կինո ենք գնում, ժամանցի այլ կենտրոններ։ Իսկ մե՞նք, Հրազդանում ապրող իրենց հասակակիցներս։ Մենք նույնպես ուզում ենք զբոսայգիներ կամ ժամանցի կենտրոններ ունենալ։

Հուսով եմ, Հրազդանում բնակվող յուրաքանչյուր երիտասարդ և պատանի համաձայն է, որ մեզ նույնպես անհրաժեշտ են ժամանցի վայրեր և զբոսայգիներ:

elizabet harutyunyan exvard

Էլի ես ու էլի սպորտը

Երբ ես փոքր էի, ինձ զարմացնելն անչափ հեշտ էր։ Ես միշտ իմ տարիքի աղջիկներից տարբերվել եմ։ Չեմ սիրել երկար մազեր, չեմ սիրել պարել, չեմ սիրել վարդագույնը, չեմ ցանկացել լինել արքայադուստր, դեռ ավելին՝ դասարանցիներիս խաբում էի ու ասում՝ իբր գնում եմ կարատեի, մազերս ձգտում էի կարճ կտրել, աղջիկների հետ խոսելու ընդհանուր թեմաներ կարծես թե չունեի, իսկ տղաներին անդադար նեղացնում էի։ Ու ծնողներիս միշտ խնդրում էի, որ ինձ տանեն կարատեի։ Հա՜, մոռացա ասել, որ այդ ժամանակ 9 տարեկան էի։ Փոքր էի, չէ՞։ Ինչպես ասում է տատիկս՝ «մեյմուն» եմ եղել։

Ծնունդիցս օրեր անց հայրս, ձեռքիցս բռնած, ինձ տարավ որևէ «սպորտի տալու»։ Սկզբում ոտք եմ դրել մի սպորտդահլիճ, որտեղ ձյուդո էին պարապում, ու սարսափահար փախել եմ, հետո՝ ըմբշամարտ, հետո՝ սամբո։ Շարունակ վախկոտի նման փախչում էի։ Շուտով հայրիկիս հետ առաջին անգամ ոտք դրեցի մի սպորտդահլիճ, որտեղ առաջին անգամ տեսա հիմա ինձ արդեն հարազատ ուսուցչիս և ընկերներիս։ Տարիները ձգվում էին մեկը մյուսի հետևից, և արդեն 7 տարի է, ինչ ես զբաղվում եմ կարատեով։

Ջեյ Քեյ Էյ (JKA) Արմենիա շոտոկան կարատեի ֆեդերացիան միակ և բացառիկ կարատեի կազմակերպությունն է, որը համալսարաններում և միջազգային կառույցներում ևս սկսեց անցկացնել պարապմունքներ և մարզումներ։
1957 թվականին Ճապոնիայում տեղի ունեցավ JKA-ի առաջին կարատեի առաջնությունը։ Այս ընթացքում կարատեի ուսուցման համակարգը ապրեց իր հետագա զարգացումն ու մշակումը և ընդլայնեց իր մասնաճյուղերը ողջ Ճապոնիայի տարածքով։ 2016 թվականին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում Սևակ Հակոբյանը պաշտոնապես գրանցեց JKA Armenia-ի Ամերիկյան մասնաճյուղը, որը ստեղծեց սպորտային յուրահատուկ կամուրջ երկու երկրների միջև։ Ես շատ շնորհակալ եմ մարզիչիցս՝ Տիգրան Կարապետյանից, որ ծնողներիս հետ հավասար դաստիարակեց ինձ և սիրեց հարազատ աղջկա նման։ Լինելով նրա սանը՝ ծանոթացա ուրիշ տարբեր մարզիչների հետ, որոնցից շատ բան վերցրի և դեռ վերցնում եմ։ Սևակ Հակոբյանը նույնպես, և՛ ուսուցիչ է, և՛ ընկեր, լավ մարզիչ, և՛ ուղղակի սպորտին նվիրված մարդ։ Նրանք երկուսով բացեցին իմ առջև մի ճանապարհ, որով ես որոշել եմ ուղղորդվել ողջ կյանքիս ընթացքում։

 

Lilit Grigoryan

Անընդհատ խաչմերուկներում

Մենք միշտ հայտնվում ենք անընդհատ խաչմերուկներում: Այդ խաչմերուկները  մեկ գրամ անգամ չեն ուզում ընդհատվել…

Մենք՝ ես ու նա: Նա մի աղջիկ է, ում հետ, սկսած  յոթ տարեկանից, կապեցի իմ աշխարհը, երազանքները,  իմ պարզ կյանքը: Մենք ուղիղ  յոթ տարի ապրեցինք իրար հետ, իրարով: Պատմեմ՝  իմացեք:
Մենք սովորում էինք նույն դասարանում, ասեմ ավելին՝  դեմ դիմաց էինք նստում: Սովորում էինք հավասարը հավասարի պես: Ապրում էինք նույն հետաքրքրությունների շրջանում: Երբ նա էր իրեն վատ զգում, ես էլ էի ինձ վատ զգում, գնում էինք մեր տուն, ձվածեղ պատրաստում, թեյ խմում: Երբ ես էի ինձ վատ զգում, նա էլ էր սկսում  վատ զգալ, ու այդ դեպքում  գնում էինք իրենց տուն, բրդուճներ պատրաստում, ուտում, սելֆի անում… Մեկ-մեկ էլ մեզ օգնում էր  խանութում վաճառվող բուլկին, որը մենք կիսում էինք հավասար:
Մենք երազում  էինք ուսանողական  գեղեցիկ տարիներ, ընդհանուր բնակարան, գնումներ, սիրուն  կյանք: Չեմ ասում, թե մինչ անցած ամառ ինչեր ենք արել իրար հետ, ինչերի միջով ենք անցել, ոնց ենք հասել մեր ուզածին, ոնց ենք  անընդհատ փնտրտուքների  պատճառով  թափառել մեր մարդաշատ փողոցներում: Ո՞նց   ենք առանց իրար ապրում հիմա:
Հիմա նա բնագետ է,  ես էլ լեզվաբան եմ: Մեզ տարանջատեց մեր ապագա մասնագիտությունը, տարանջատեցին շատերը, հայտնվեցինք խաչմերուկներում՝ սկսած իններորդ դասարանն ավարտելու օրից: Սկսած չարաբաստիկ հունիսից: Իրական ընկերությունը դարձավ չգիտեմ, թե ինչ:
Հիմա մի քանի խնդիրներ են ծագել մեր մեջ, չենք էլ նայում իրար դեմքի, չնայած  գիտեմ,  որ իրար զգում ենք: Ես ինչքան  ժպտում եմ,  ցույց եմ տալիս, որ ամեն բան լավ է, բայց այդպես չէ: Երկուսս էլ  իրար նկատմամբ  վատ բաներ ենք անում առանց հասկանալու: Բայց երևի ամենալավ  ընկերության մեջ  կա  զիջում, ներողամտություն, սեր… Սրանք  թույլ կտա՞ն այդքան շուտ հանձնվել: Ախր…
Ուզում եմ  հին օրերս հետ բերել, նորից ամեն օր,  ամեն  ժամի զանգահարել նրան, խոսել, ամեն վայրկյան լինել նրա հետ: Շատ եմ ուզում: Կթվա,  թե կեղծավորություն եմ անում,  բայց  ամենաշատը նրան եմ  սիրում իմ ընկերներից: Շատ եմ սիրում, շատ:  Մեր միամիտ քայլերը խառնեցին ամեն ինչ: Կստացվի՞ նորից ամեն բան սկսել:

Ես  շատ եմ սիրում քեզ, Սերինե: Չեմ ուզում հեռանալ մի մարդուց, ում հետ անցկացրել եմ իմ ապրած տարիների կեսը: Ի՞նչ ես կարծում, գուցե լինենք ներողամիտ, զիջող, փորձենք հասկանալ իրար:

Հավատում եմ, եթե դու կարդում ես այս տողերը, շուտով ամեն բան լավ կլինի…

Էսքիզներ Լա Կալետայից

Համարյա երեք ամիս առաջ Կադիսի համալսարանից հրավեր ստացա ու իմացա, որ Էրազմու+ ծրագրի կրթաթշակ եմ ստացել և փոխանակման ծրագրով կես կիսամյակ պիտի սովորեմ Կադիսում: Ծրագրի և ծրագրին դիմելու ընթացքի մասին հավանաբար ավելի մանրամասն կանդրադառնամ իմ մյուս նյութերում: Հիմա, երբ ուզում եմ պատմել Կադիսի մասին, առաջին բանը, որ գալիս է մտքիս այն է, թե ինչպես էր մեր ինքնաթիռը վայրէջք կատարում Մադրիդի օդանավակայանում, ինչպես էր ամբողջ ճանապարհին Մանեն կրկնում, որ չի հավատում, որ իր երազանքը կատարվում է, ու թե ինչպես անտարբեր հայացքով պատասխանեցի, որ ինձ համար Իսպանիան երբեք էլ երազանք չի եղել, չնայած… ո՞վ գիտի…

Լուսանկարը` Մանե Բուդաղյանի

Լուսանկարը` Մանե Բուդաղյանի

Կադիսում չկան օրինաչափություններ: Կարծես` այստեղ ոչ մի բան չի կրկնվում: Ամեն ինչ քեզ ստիպում է հասկանալ, որ կյանքում չկան ցիկլիկ ալգորիթմներ, որ ամեն ինչ պահի զգայական ընկալման մեջ է: Թվում է` չկա գոյաբանական ժամանակ, որից դու կարող ես ուշանալ կամ ժամանակից շուտ հասնել. ամեն ինչ քո ժամանակի մեջ է: Հենց այդ անցողիկության զգացումն է, որ երբեմն դրդում է վավերագրել ժամանակը, պահել ամեն մի րոպեն նոթատետրիդ էջերում:

… Փետրվարն անցավ, մարտն էլ համարյա վերջանում է: Օվկիանոսն արդեն երկրորդ անգամ է հետ ու առաջ անում: Շաբաթվա մեջ մի քանի անգամ մի շիշ գինի ենք վերցնում ու գալիս Լա Կալետա: Օվկիանոսը էլի հետ է գնացել` ափին թողնելով խեցիների, կորալների կտորտանքներ: Ձկնորսների փոքրիկ նավերը անփույթ «շպրտվել են» ափին` կածես ամբողջացնելու այդ անհոգ տեսարանը: Օվկիանոսը, թվում է, չի շարժվում. միայն տեղ-տեղ շերտատվող ջուրը հուշում է, որ ինչ-որ շարժում կա, փոփոխություն: Թաց ավազի վրա տպվել են քաղաքի լույսերը, իսկ լուսինը մեծ ու անփույթ փռվել է օվկիանոսի վրա:

Մենք նստած ենք ափին` լուռ, ամեն մեկս մեր մտքերի հետ:

-Երեխե´ք, էն ի՞նչ լույսեր են,-լռությունը խախտեց Մանեն:

-Երևի Ամերիկան ա… կամ Աֆրիկան,-գինու վերջին մնացորդները բաժակների մեջ դատարկելով եզրակացրեց Հայկը:

-Երեխե´ք, բա գիտե՞ք, որ Կոլումբոսը Կադիսից ա գնացել Ամերիկա: Այ, էն ծառերը տեսնում եք համալսարանի դիմացի, հա, այ հենց սրանք, ասում են Նոր Աշխարհից ա հետը բերել,-արագ-արագ պատմում էր Լուսոն` քարտեզի վրա փոձելով փնտրել օվկիանոսի մյուս ափը:

Երբեմն-երբեմն կարճ խոսակցություն ենք ունենում, հետո` էլի լռություն: Հինգով նստած ենք կողք կողքի` լուռ, ականջակալներում ինչ-որն երաժշտություն: Մենք ենք, Լա Կալետան, ափին զբոսնող մի քանի զույգեր ու էլի մի մարդ. հավանաբար գրող է: Առաջին անգամ մի քանի շաբաթ առաջ տեսանք ափին: Մանեն, արդեն չեմ հիշում որերորդ անգամ, երբ գալիս ենք Լա Կալետա, շատ համոզված ու նույն չպակասող զարմանքով ավազի վրա փնտրում էր ինչ-որ անցքեր ու.

-Վա՜յ, երեխե´ք, նայե´ք, էս էն ձկներից ա: Եթե աղ լցնենք դուրս կգան: Անունը ի՞նչ էր… չեմ հիշում: ՈՒ՞մ մոտ աղ կա, շուտ. ես պիտի որսամ սրանց:

Ամեն անգամ, երբ Լա Կալետա ենք գալիս Մանեն հիշում էր իր ձկներին ու ամեն անգամ հարցնում, թե ով աղ ունի` կածես թե դա ինչ-որ սովորական ու բնական երևույթ պիտի լիներ, եթե յուրաքանչյուր մարդ իր գրպանում աղ ունենար պահած, բայց ախր ինչու՞… իսկ ինչու՞ ոչ:

Հենց այդ ժամանակ, երբ Մանեի ձկներով էինք տարված, պատահաբար հանդիպեցինք Մարդուն: Պառկել էր ավազին. մտածեցինք մուրացիկ է, հետո տեսանք թուղթն ու գրիչը: Դրանից հետո միշտ տեսնում ենք նրան. նույնիսկ արդեն սովորել ենք նրա մշտական ու արդեն անձնավորված ներկայությանը: Թվում է, թե այդ տեսարանի մեջ ինչ-որ կարևոր դետալ է ներկայացնում: Այստեղ հաճախ կարելի է տեսնել այդպիսի մարդկանց:

Ոմանք գալիս են լուսանկարելու, ոմանք` գրելու, ոմանք` սիրվելու, իսկ ուրշները` վայելու օվկիանոսի ներդաշնակ աղմուկը ու երևի կարոտելու, երազելու կամ նման մի բան: Բայրոնն էլ, երբ համարյա մեր տարիքին էր, ոգեշնչվել էր Լա Կալետայից ու գրել իր բանաստեղժություններից մեկը:

Մեր կյանքի իսպանական շրջանի հետ կապված համարյա ամեն ինչ առնչվում է այս ափի հետ: Ինչ-որ անսովոր կապ կա տեղանքի հետ, որ ամեն օրվա վերջում էստեղ է բերում` վայելեու մթության մեջ նեոնային լույսով ճախրող ճայերի ընթացքը:

Հետ եմ գնում, պառկում սպիտակ թաց ավազին: Մեր ստվերները ինչ-որ կանոնիկությամբ տպվել են գետնին. ինչ-որ խիստ լրջություն կա ստվերների մեջ:

-Երեխե´ք, ինչ-որ շտրիխներ պակասում են:

-Շտրիխները մնացել են Երևանում,- անթարթ, բայց ժպտացող հայացքով պատասխանում է Լուսոն:

Հետո ինչ-որ մեկը առաջարկում է, որ նամակ գրենք թղթի վրա, դնենք գինու շշի մեջ ու նետենք ջրի մեջ: Էլի լռություն է. շարժվում են գրիչները, ինչ-որ բան է խզբզվում թղթի վրա, ինչ-որ կարևոր մի բան: Շիշը էլ չկա. կորավ ալիքների մեջ…

17.03.2017

Ինչ-որ ժամանակ գիշերվա մեջ, Լա Կալետա, Կադիս 

elada

Ես Էլադան եմ

2016 թվականն ինձ համար հաջողակ էր, քանի որ օգոստոս ամսին միացա 17.am-ին և հիմա կարող եմ պատմել իմ մասին, քանի որ այս տիրույթում դեռ շատ կհանդիպենք…

Ես Էլադա Պետրոսյանն եմ: Ծնվել եմ 2000 թվականին, Կոտայքի մարզի Արզական գյուղում: Պաշտոնական եղավ, այնպես չէ՞… Լա՛վ, ինչ արած, սրանք պաշտոնական տվյալներն էին։ Ինքդ քեզ ճանաչելու համար, կարծում եմ, նախ պետք է իմանաս, թե որտեղից ես սերում, ո՞վ և ինչո՞ւ որոշեց քեզ համար անուն որոշել և այլն։

Հիմա պատմեմ այն մասին, թե ի՞նչու Էլադա։ Այս անունը որոշ չափով կապված է տատիկիս անվան հետ… Դե հայերիս մոտ ավանդույթ կա, չէ՞, երբ երեխան ծնվում է, կամ տատիկի անունը պետք է դրվի կամ պապիկի… Ավանդույթը պահպանելով՝ ծնողներս որոշեցին ինձ անվանել Էլիդա, սակայն տատիկը դեմ եղավ՝ ասելով.

-Չէ՛, չէ՛, էդ ի՞նչ անուն ա, որ էրեխու վրա դնեք, հանկարծ էդ անունը չդնեք… Իբր ես իմ անունից գոհ ե՞մ, մի հատ էլ էրեխու վրա եք դնում…

Հայրս և հորաքույրս էլ որոշել են ինձ անվանել Էլիտա, հետո անձնագրային բաժնում, վերջապես ընդհանուր հայտարարի գալով, անվանել են Էլադա…

Ինչո՞ւ ոչ՝ տարբերվող անուն… Հիմա իմ անվան նշանակության մասին պատմեմ։ Այն ունի հունական ծագում: 1803 թվականին Հունաստանը անվանել են նաև Էլադա անվամբ: Իսկ իմ պատմության ուսուցիչն ասում է.

-Որ գնաս Հունաստան, քո անվան համար քեզ շատ հարգալից կվերաբերվեն…

Հուսամ, որ մի օր կգնամ…

Շարունակելով անվանս մասին պատմել, կարող եմ ասել, որ երբ ինչ-որ մեկի հետ ծանոթանում եմ և նշում անունս, միշտ հարցնում են.

-Ի՞նչ, մեկ անգամ էլ կասե՞ս։

Արդեն սովորական է դարձել այս հարցն ինձ համար։

Մի անգամ, երբ հայրիկիս ընկերը եկավ մեր տուն, հարցրեց անունս, դե ասացի՝ Էլադա…

-Ի՞նչ, Էլադա՞։

-Հա՛-հա՛։

-Ի՞նչ անուն է…

Ես պատմեցի անվանս նշանակության մասին, նա թուղթ ու գրիչ խնդրեց և ինչ-որ բան էր գրում թղթի վրա: Բոլորիս համար հետո պարզ դարձավ, որ անվանս առաջին տառերով բանաստեղծություն էր գրում՝ աքրոստիքոս… Երբ վերջացրեց գրելը, կարդաց…

-Էկզոտիկ, նուրբ, նրբաճաշակ,

Լույսի աղբյուր ու հրեշտակ,

Արշալույսն ես շրջապատի,

Դարձել ես մի շքեղ փերի,

Ավետում ես աստվածներին, որ քեզ պահեն միշտ անթերի…

…Եվ այն նվիրեց ինձ, ես մինչև հիմա պահում եմ այդ թուղթն ու հպարտանում…

Ազգանվանս ծագման մասին նույնպես տեղեկություններ ունեմ։ Պետրոսյանը մեր տոհմի ազգանունն է: Իմ պապիկի պապիկի անունը Պետրոս է եղել, այդտեղից էլ ծագել է մեր տոհմական ազգանունը, իսկ Պետրոսյաններիս տոհմածառը ամենամեծերից մեկն է գյուղում: Նախնիներս գաղթել են Մուշ քաղաքից 1827-1828 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ: Արտագաղթել են դեպի Արևելյան Հայաստան և հետագայում հիմնական բնակություն հաստատել Արզականում: Մեր ազգն ունի նաև ժողովրդական անվանում՝ «Մնեյենց» ազգ: Իսկ իմ գերդաստանի հպարտությունը՝ պապենական դարբնությունն է։ Հիմա էլ հայրս է զբաղվում այդ արհեստով: