Բարև: Երկար ընդմիջումից հետո վերադարձել եմ, որ էլի հետդ խոսեմ: Չգիտեմ, բացակայությունս նկատե՞լ ես, թե չէ, բայց ես արդեն հասցրել եմ կարոտել քեզ:

Եկել եմ մի քիչ խոսենք մեր հասարակությունից: Ուզում եմ խոսել այն հասարակության մասին, որ քննադատում ու անբարո է համարում աղջկան, որն ընտանիք է կազմել սևամորթի հետ, բայց միևնույն ժամանակ, նորմալ է համարում հայ տղամարդկանց ամուսնությունը ռուս գեղեցկուհիների հետ: Տես, թե միանգամից քանի խնդիր առաջ եկավ` ռասիզմ, սեքսիզմ… Ու որ մի քիչ էլ փորփրեմ, հավատա, ավելի անտանելի խնդիրներ կգտնեմ, բայց լավ, մոռացիր ու ժպտա: Ժպտա, որովհետև այդ հասարակության կողքին մի ավելի քաղաքակիրթ հասարակություն ունենք: Հասարակություն, որի համար նշանակություն չունի մաշկի գույնը, սեռական հայացքները, կրոնական պատկանելիությունը, ինչ-որ երկրացի լինելն ու էսպես շարունակ: Բայց և այնպես, պիտի հիշեցնեմ, որ ապրում ենք մի հասարակության մեջ, որտեղ քեզ «ողջ-ողջ կթաղեն» իրենց խոսքերով, եթե ասենք, մազերդ կապույտ ներկես: Կամ թե գունավոր զուգագուլպա հագնես սպիտակ դասական վերնաշապիկի հետ ու կեդեր` սև էլեգանտ շրջազգեստի հետ:

Ապրում ենք մի հասարակության մեջ, որի համար վարդագույնը աղջկա գույն է, իսկ կապույտը` տղայի, մի հասարակության մեջ, որի համար ամոթ է, երբ տղամարդն օգնում է իր կնոջն, ու ամոթ է, երբ կինը ամուսնու հետ նստում է նույն սեղանի շուրջ ու զրուցում, կատակներ անում ամուսնու ընկերների հետ: Ախր, ո՞ւր մնաց մեր «հայու գենը», «խպարտ խայուխի» կարգավիճակը»… Լավ, հաա, կատակում եմ:

Գիտե՞ս` դա որ հասարակությունն է, հենց այն, որ խոսում է ազգային արժեքներից, հանդիմանում է երիտասարդին, ով հիմնը լսելիս ձեռքը չի դնում կրծքին, բայց անգիր գիտի ամեն մի տողն ու նշանակությունը, այն հասարակությունն է, որ ասում է, թե հայրենասեր է, սիրում է մեր լեզուն, մշակույթը և սոցկայքերում այս ամենի մասին գրում է ռուսատառ:

Բայց դու աչքերդ մի խոժոռիր, հիմա կհիշեցնեմ, որ այդ ամենի հետ մեկտեղ, ապրում ենք այն հասարակության մեջ, որը մեծարում է հայ զինվորին ու պատրաստ է օգնել նրան ցանկացած պահի: Ապրում ենք այնպիսի հասարակության մեջ, որը ձեռք է մեկնում հիվանդ ու միայնակ ծերունուն՝ փողոցն անցնելիս, վերցնում է ծանր տոպրակներն իրենից տարիքով մեծ մարդու ձեռքից, սառնամանիքին կանգնեցնում է մեքենան ու անծանոթին առաջարկում է տուն հասցնել: Այնպիսի հասարակության մեջ, որն ընկածդ պահին քեզ օգնում է, այլ ոչ թե գցում ու տրորում:

Մի տխրիր ու լավ մնա, հասարակության մի փոքր մասն էլ ես ու դու ենք կազմում, ու գուցե ամեն ինչ հենց մեզնից ու մեզնով պիտի փոխվի:

Հիմա եմ հասկանում, երբ ասում են, որ ինչ-որ բանի շատ ես սպասում, ժամանակը արագ է անցնում: Որքան ժամանակը գնում է, այնքան ավելի եմ համոզվում այս խոսքերի ճշմարտացիության մեջ: Մի՞թե այսքան շուտ անցավ այս ուսումնական տարին: Մի քանի ամիս, ու կավարտեմ դպրոցս: Տասներկու տարին շատ էր թվում: Դե, իրականում շատ է, բայց այնքան արագ է անցնում, որ ժամանակը չենք զգում: Բայց մեկ է, ափսոսում եմ դպրոցում անցկացրած երկու տարիների համար: 

Չէ, էնպես չէ, որ չեմ կարոտելու ընկերներիս հումորները, ուսուցիչների հետ զրույցները, դպրոց գնալու ճանապարհը, ճաշարանը, քննությունները…Կարոտելու եմ։ Բայց երկու տարվա՝ անիմաստ անցկացրած ժամանակի պատճառով, վերջին մի քանի տարիներից ստացած այս հուշերն եմ տանելու ինձ հետ: Իսկ ի՞ նչ պետք է տանեի իրականում դպրոցից: Բոլոր ժամանակներում, ում էլ հարցնենք, նույն պատասխանն են տալու`գիտելիք: Բայց մի՞թե տասը տարին քիչ է գիտելիք ստանալու համար: Ինձ թվում է՝ բավականաչափ է: Բայց այնքան է խոսվել այս հարցի մասին, որ կարծես գրելու ու փաստերով ապացուցելու ոչինչ չի մնացել:

Բազմիցս ասվել է ավագ դպրոցի անիմաստ, ոչ լիարժեք գործելու մասին տարբեր կարծիքներ: Բարեբախտաբար, այս հարցը կարծես լուծվում է: Կարծես… Ինչ-որ բան կարծես փոխվում է դեպի լավը, սակայն լավ պետք է լիներ հենց սկզբից: Կարծում եմ`այս հարցի մասին պետք էր նախապես մտածել: Անիմաստ որոշումներ կայացնելու փոխարեն, այս հարցը պետք է քննարկվեր: Ասում են`քննարկվել է ու արդեն մի քանի օր է, ինչ դպրոցում տեսնում եմ իրենց քննարկածի արդյունքը: Չեմ բողոքում, որոշ չափով կարծես ամեն ինչ իր տեղն է ընկնում: Տասնչորս առարկա անցնելու փոխարեն՝ երեքն են անցնում դպրոցներում, այն էլ՝ աշակերտների ցանկությամբ: Մեծ բան է, չէ՞, ինչ-որ բան լուծվել է, չէ՞:

Քիչ-քիչ հարցը լուծվում է, մինչդեռ լուծված պետք է լիներ տարիներ առաջ: Բայց, ինչպես ասում են՝ լավ է ուշ, քան երբեք: Հուսանք, որ այլևս ոչ մի փորձության առջև չեն կանգնեցնի աշակերտներին։ Չէ՞որ դասագրքերն իրենք իրենցով փորձություններ են, շտեմարանների մասին խոսք գնալ անգամ չի կարող։ Էլ չեմ խոսում, որ շատ դպրոցներ անգամ ոչ լիարժեք են ջեռուցվում: Դե, մենք՝ աշակերտներս, ոչինչ անել չենք կարող, մնում է միայն սովորելը: Ու քանի գնում, այնքան համոզվում եմ, որ վաղվա մասին այսօր պետք է մտածել: Մտածել ու հասկանալ, որ մեր ու ձեր կայացրած և չկայացրած որոշումների պատճառով հաճախ տուժում է մի ամբողջ սերունդ:

Վախով հետևում եմ ԿԳՆ-ի լուրերին, միգուցե կրկի՞ն  բան փոխվի, ո՞վ գիտի: Սպասենք ապագային:

Քիչ մնաց՝ մի քանի օր, մի քանի օր, ու իմ եղբորն էլ կտեսնեմ զինվորական համազգեստով, մի քանի օր, ու հպարտորեն կասեմ, որ եղբայրս իր պարտքն է տալիս հայրենիքին։

Ու ինչքան արագ են անցնում այդ մի քանի օրերը, ինչքան արագ են անցնում այն օրերը, որոնց ընթացքում վերադառնում եմ մանկություն, որտեղ ամեն ինչ խաղաղ էր ու անհոգ։ Ու ինչքան էլ թղթի տարբեր կողմեր լինենք ես ու եղբայրս, մեկ է, կարոտելու եմ անգամ դա, կարոտելու եմ իմ ու նրա ամեն անգամվա լեզվակռիվներն ու իմ կամակորությունները, երբ ինձ, որպես փոքր, ամեն հարցում զիջում էր։

Դե հա, երևի այս ամենը էլ չեմ տեսնի: Բանակից կվերադառնա հասուն տղամարդ, ում հետ լեզվակռիվ անել անգամ կամաչեմ, իսկ նրան դիմավորելուց կես տարի հետո ես կգնամ հայրենիքի սահմանը պաշտպանելու։

Կարծես երեկ լիներ, երբ խաղալիք զենքերով ու զինվորական իրերով էինք զինվոր-զինվոր խաղում, իսկ այսօր եկել է իրական զինվոր դառնալու պահը։

Վերջում բոլոր զինվորներին թիկունքից կասեմ, որ տղերք, համարձակ, թիկունքը պինդ է ու կանգնած ձեր կողքին։

Սպասեք, գալու եմ հերթափոխի․․․

Մի օր, անկախ ինձանից սկսեցի մտածել այն մասին, թե ինչի՞դ է պետք օր ու գիշեր կարդալը, սովորելը, գլուխ ջարդելը, առողջության հաշվին այս կամ այն բանին հասնելը, երբ չգիտես՝ վաղը ինչ կլինի հետդ։ Կլինե՞ս արդյոք դու, թե՝ ոչ։ Մարդիկ անընդհատ ձգտում են ավելիին, առավելին, անում են ամեն հնարավորը և ոչ ստիպված, այլ ներքին պահանջով, տեսակով պայմանավորված։ Չէ՞ որ դու պետք է գծես ապագայիդ ուղին, ինքդ պետք է կյանքդ համակարգես։ Չէ՞ որ ոչինչ հենց այնպես չի տրվում։ Չէ՞ որ բարեկեցիկ ապագա կառուցելու հնարավորությունը տրված է բոլորին, ովքեր ցանկանում են անել ինչ-որ բան, ձգտել, չկանգնել ու տեղում չդոփել։ Ի՞նչ եք կարծում, մարդիկ, ովքեր ի բնե օժտված են տաղանդով, խելքով, ինչ-որ բանի հասնելու ձիրքով՝ հաջողակ ու երջանիկ մարդի՞կ են։ Կարծում եք՝ այո՞։ Իսկ եթե որոշակի հաջողությունների հասնելուց հետո, նա ստիպված է լինելու անժամանակ լքել կյանքը, մի՞թե նա էլի հաջողակ ու երջանիկ է։ Արդեն այդպես չեք կարծում, ճի՞շտ է։

Հունվար 11։ 2017։ Երևան։

Ո՞վ կպատկերացներ, ո՞ւմ մտքի ծայրով անգամ կանցներ, որ այդ օրը վերջին օրն էր Վահեի նման մեկի համար, ով դեռ այնքա՜ն հաշիվներ ուներ փակելու կյանք կոչվածի հետ։ Մարդ, ում մտահորիզոնը սահմանափակումներ չուներ, ում միտքը թռիչք էր, ով փայլում էր իր ընտրած ուղու վրա, ով մեզ տալու դեռ շա՜տ բաներ ուներ։

Համաձայն եք, չէ՞, որ բոլորս չէ, որ կարող ենք հասնել այն ամենին, ինչին հասել էր նա. գերազանց առաջադիմություն ունենալ Ֆիզմաթ դպրոցում, անվճար ընդունվել և սովորել համալսարանում, լինել փայլուն ուսանող և աչքի ընկնող «գանձ» տեղեկատվական տեխնոլոգիաների բնագավառում, հաղթել տարատեսակ մրցույթներում, լինել հրաշալի ընկեր, մարդ… Նա իր կարճատև կյանքում հասավ ավելիին, քան շատ ու շատ կյանքն ապրած և խոր ծերության մեջ կյանքից հեռացած մարդիկ։ Բայց ո՞վ ասաց, թե նա ավարտել էր սկսածը, և որ դա էր իր հասանելիքը։ Եվս մեկ հաղթանակը դարձավ վերջինը և դարձավ մահվան ուղեգիրը։ 10.000 դրամի կտրոն։ Գիրք պետք է գներ։ Գիրք, հասկանո՞ւմ եք։ Ափսոս, այսօր գիրք առնելն այնքա՜ն ամոթ է։ Ո՞նց կարելի է գումար ծախսել, չէ՛, վատնել գրքի վրա։ Ցավալի է ժողովրդիս, ազգիս ու ընդհանրապես ողջ մարդկության վիճակը։ Մենք չենք որոշողը, թե ով ինչպես պետք է ապրի։ Կամ որ ավելի լուրջ հարց է, ով պետք է ապրի և ով՝ լքի կյանքը։ Շատ չե՞ք արդյոք վերցնում ձեզ վրա։ Չէ՜, չեմ անցնի քննադատական խոսքերին։ Ես չեմ դատողը։ Լավ կլիներ ինքներդ ձեզ հաշիվ տայիք ձեր իսկ կատարած արարքների համար։ Այն պահին, երբ դառնաք ինքներդ ձեր քննադատը՝ գուցե մի բան ստացվի, գուցե կյանքում ինչ-որ բան փոխվի։ Հասկացեք, ընդունեք ու փորձեք ուղղել ձեր սխալները: Ուղղվեք ինքներդ։ Պետք չէ սովորել միայն սեփական սխալներից և միայն սեփական մաշկի վրա զգալով հասկանալ։ Դիմացինի սխալ արարքը լավագույն դասն է ձեզ համար։

Թող նոր Վահե Մուրադյան-ներ չլինեն։ Թող ոչ մի ծնող այլևս չկորցնի նման զավակի, և թող մենք չկորցնենք նման տաղանդների։

Դե՛, սկսեմ այնտեղից, որ վերջերս սրտի թրթիռով սպասում էի Նոր տարվան՝ 2017 թվականին, որովհետև Նոր տարուց հետո երկու տարի առաջ բանակ զորակոչված տղաներն են հետ գալիս, որոնց մեջ է նաև եղբայրս:

Ծնողներս արդեն պատրաստվում են իրենց զավակներին դիմավորել հունվարի 20-ին:

Գյուղի մի շարք ընտանիքներ արդեն սպասումով վայրկյաններն են հաշվում և նախապատրաստական աշխատանքներ են տարվում:

Արդեն հասել է ժամանակը…

Դե, իրենց որդիների համար, որ անփորձանք հասան տուն, խոստացել են գառ մատաղ անել և մի գառ էլ՝ բոլոր զինվորների անփորձանք ծառայության համար:

Իսկ գյուղի մի քանի ընտանիքներ բանակ են ճանապարհում իրենց զավակներին՝ անփորձանք վերադառնալու հույսով:

Ճանապարհելու «քեֆը» այդքան ուրախ և հյուրառատ չի լինում, որքան դիմավորելունը…

Սպասում… Գժվել կարելի է… Անընդհատ հետ հաշվարկ ենք կատարում … Հունվարի 20-ին լրանում է ճիշտ երկու տարին, որ եղբայրս զորակոչվել է, և ծնողներիս անհամբեր խոսում են.

-Տեսնես՝ նույն օրը կզորացրեն երեխեքին, որ նույն օրն անենք բանակի քեֆը: է՜հ, առաջ Աստված… Ա՛յ, մարդ, թող անփորձանք հասնեն տուն, թող «քեֆ» էլ չանենք, մենակ՝ թող գան, հասնեն տուն…

Իսկ գնացողներին էլ մաղթում ենք. «Հարևանի աչքով թո սաղ էլ գնան- գան»:

Մնաց՝ 1 օր, 4 ժամ, 59 րոպե, 10 վայրկյան…