karine nahapetyan

Տվեք ինձ գրքեր` թռչելու թևեր

Գիրքը մարդու համար ինքնազարգացման, ինքնաձևավորման, ինքնահաստատման լավագույն միջոցն է, բայց իհարկե, լավ գիրքը: Կարծում եմ, որ մարդը մի փոքր «գող» պետք է լինի և իր յուրաքանչյուր կարդացած գրքից որսա իրենը և դարձնի կյանքի բանաձև:

Իսկ ի՞նչ գրքեր եմ կարդում ես: Նախ ասեմ, որ ուղղակի և անուղղակի ձևով կառչած եմ հայ գրականությանը: Հիմա կարդում եմ Հովիկ Չարխչյանի «Չարենցի կրակոցը»: Վերջերս եմ մտել Չարենցի աշխարհը և աներես հյուրի նման չեմ ուզում դեռևս դուրս գալ: Զարմանում եմ, երբ մարդիկ մերը թողնելով, ընկնում են օտարների հետևից, երբեմն փնովում են մերը, ընդ որում` չուսումնասիրելով :

Անդրադառնանք գրքին: Նախ ասեմ ` Չարենցը հանճար է: Ես առաջ շատ էի անտեղի շռայլում «հանճար» բառը, հիմա օգտագործում եմ տեղին: Գրքում, կարելի է ասել, որ պատկերված է Չարենցի կյանքից մի դրվագ` խենթություններով և բազում սիրահարվածություններով լի, իսկ կենտրոնում մեծ սերը` իր կինը` Արփենիկը:

Առաջ կարդում էի այն,  ինչ ընկնում էր ձեռքիս տակ: Հետո սկսեցի զանազանել անարժեքն ու արժեքավորը: Ասեմ, որ ինչ կարդում եմ, ոչ միշտ է, որ «հալած յուղի» նման ընդունում եմ, և ըստ իս,  սխալ է ամեն բան ընդունել այնպես, ինչպես որ գրված է: Այսպես վարվելով կարծես դառնում ես ինչ-որ մեկի ստրուկը և անցնում նրա ենթակայության տակ:

Իմ կարդացածներից շատ եմ հավանել Վարդգես Պատրոսյանի «Կրակե շապիկը»: Այստեղի հերոսները ամեն մեկը յուրովի է կերտված: Գրքում կար մի  այնպիսի հերոս, որ չբացահայտվեց իմ կողմից և կարծում եմ, որ լավ գրքի գրավականը հենց սա է, երբ ինչ-որ բան առեղծված է մնում, և հերոսի կամ որևէ երևույթի բացահայտումը մնում է կարդացողի հայեցողությանը: Այսպիսով մենք էլ ենք դառնում գրքի հերոսներ և որոշ ժամանակ ապրում նրանց հետ, զբոսնում, զրուցում, վիճում, գովաբանում, հիասթափվում, երազում… Եվ վերջիվերջո` լքում:

Լքում ենք , սակայն երբեք չենք մոռանում…
Կան հեղինակներ, որոնք դարձել են «գրասեղանային», միշտ մեր ձեռքին են: Նրանցից են ինձ համար Վահագն Դավթյանը, Չարենցը,  Ակսել Բակունցը, Համո Սահյանը, Վարդգես Պետրոսյանը և այլն:

Գիրք կարդալիս մատիտս միշտ ձեռքիս է, որ ինձ դուր եկած մտքերը արտագրեմ տետրիս մեջ, բայց շատ ժամանակ ծուլությունս ինձ հաղթում է, և դրանք այդպես էլ մնում են:

Ժամանակակից գրականությունը այդքան էլ չեմ հավանում, որովհետև հիմքը կենցաղն է, ոգին բացակայում է: Համ էլ` ժամանակակից աշխարհը, կարծում եմ, որ իր բացասական և դրական կողմերով բոլորիս հայտնի է, և այդքան էլ հետաքրքիր չէ իմացածդ և տեսածդ կարդալ` հազար հատ բառարան քրքրելով:

Ծառը

Լուսանկարը՝ Արուսիկ Սահակյանի

Լուսանկարը՝ Արուսիկ Սահակյանի

Տարիներ առաջ, երբ ավելի հաճախ էի ազատ ժամանակ ունենում ու գնում գյուղ՝ տատիկիս ու պապիկիս տուն, պապիկիս հետ ամեն օր դուրս էինք գալիս մեր այգի զբոսնելու: Փարթամ այգի ունեինք, ամեն մի ծառն իր պատմությունն ուներ: Այգու ամենավերևում հաստաբուն մի խնձորենի կար, պապս ասում էր.

-Էս Արմենիս ծառն ա:

Արմենը հայրս է՝ պապիկիս մեծ որդին:

Ես ուրախանում էի, հպարտանում երեխաների մոտ , թե գիտե՞ք, էս իմ պապայի ծառն ա: Բայց երբ հպարտությունս մի քիչ անցավ, սկսեց ինձ հետաքրքրել, թե ինչո՞ւ է սա իմ հոր ծառը: Մի անգամ էլ հարցրի պապիկիս.

-Պա՛պ, էտ խի՞ ա պապայի ծառը:

-Երբ Արմենս ծնվեց, Հայկո պապը էս ծառը տնկեց, արդեն երեսունյոթ տարի ա անցել:

-Պա՜պ երբ մարդիկ ծնվում են ու իրանց պապին ծառ ա տնկում, էտ արդեն իրանց ծա՞ռն ա դառնում:

-Հա, բա ոնց:

-Պապ, բա ես ծառ ունե՞մ:

Պապս աչքի տակով ժպտաց, ու ցույց տվեց խնձորենուց մի քանի մետր այն կողմ գտնվող երիտասարդ ծիրանենին: Ես արդեն ավելի հպարտ էի. այդ մեծ այգում ես էլ ունեմ իմ ծառը:

Լուսանկարը՝ Արուսիկ Սահակյանի

Լուսանկարը՝ Արուսիկ Սահակյանի

Հորս ծառը շատ էի սիրում, կարելի է ասել, ինչպես հորս: Օրվա մեծ մասը հայրս տանը չէր լինում, նրան փոխարինում էր իր ծառը: Երբ հորեղբորս երեխաները կոտրում էին ճյուղերը, պոկում տերևները, վնաս էին տալիս ծառին, ես պաշտպանում էի ծառը ու ափսոսում ամեն մի տերևը, ամեն մի ճյուղը: Ես կարծում էի, թե այդպես հորս են վնասում: Սկսում էի անհանգստանալ, ավելի անհամբեր սպասել հորս տուն գալուն:

Արդեն մի ամիս է, որ գյուղ չեմ գնացել, կես տարի է, որ այգում չեմ զբոսնել: Կարոտել եմ ամեն մի ծառը, ճյուղերը: Նրանք շատ ավելին գիտեն իմ մասին: Այգում տարեցտարի նոր ծառ է ավելանում, ամեն ծառն ունի իր տերը: Իսկ դա նշանակում է, որ մեր գերդաստանը մեծանում է:

Հայաստանը հոլանդացիների աչքերով

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Դպրոցում հերթական միջոցառումներից մեկն էր կազմակերպվել: Այս անգամ հերոսները հոլանդացիներն էին, իսկ ավելի կոնկրետ հիմա ներկայացնեմ բովանդակությունը:

Ինչպես ասում են, «մի մարդու պես» հավաքվեցինք դահլիճում, հյուրերը ներկայացան, և երբ թարգմանչուհին ասաց, որ պիտի հայերեն երգեն, և մասնավորապես, Սայաթ-Նովա: Բոլորս զարմացանք ու մեջներս կասկած առաջացավ. արդյո՞ք կարող են պատվով դուրս գալ:

Հավատացեք, այնպես երգեցին, որ անգամ փշաքաղվեցինք: Հայացքներից երևում էր, որ հասկանալով ու զգալով են երգում: Կատարեցին Էրեբունի-Երևանը, Կռունկը: Մենք էլ ձայնակցում էինք: Մեջս միանգամից ցանկություն առաջացավ հետները խոսելու ու մի երկու հարց տալու, ու ես ինձ չկորցրի: Երբ ելույթն ավարտեցին, թուղթ ու գրիչս վերցրի, վազեցի թարգմանչուհու մոտ, մի քանի տեղեկություն իմացա երգչախմբի մասին ու սպասեցի հարմար առիթի՝ հետները խոսելու համար:

Դպրոցի աշակերտներն էլ ոգևորվել էին ու հոլանդացիների հետ հայրենասիրական երգեր էին երգում, հետն էլ պարում, սովորեցնում: Մեկ էլ նկատեցի, որ հյուրերից մեկը ֆրանսերեն է խոսում, ու էլ սրանից հարմար ի՞նչ հնարավորություն: Ֆրանսերենի ուսուցչուհիս ծանոթացնում էր դպրոցին, ես էլ արագ գնացի ու որսացի պահը:
-Bonjour.
-Oh, bonjour. Sa va?
-Sa va bien, mercie beaucoup.
Չեմ ասի, թե ֆրանսերենից փայլում եմ, բայց դե ուսուցչուհուս օգնությամբ տակից դուրս եկա:
-Դե, ընկեր Դերունյան, օգնում եք` մի երկու հարց տամ:
Հարցերս տվեցի, ֆրանսերենի խմբի աշակերտներով մի փոքր զրուցեցինք, ու ես թռա լսածս ու գրածս իմի բերելու: Իրավիճակը փոքր ինչ խառն էր, բոլորն ուզում էին հոլանդացիների հետ խոսել, ֆոտոներ անել, դրա համար էլ իմ արած փոքրիկ գործից էլ բավական գոհ մնացի:

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Պարզվեց, որ հոլանդական «Կռունկ» սիրողական երգչախումբը արդեն երեք տարի շարունակ գալիս է Հայաստան՝ մեր մշակույթին ու կյանքին ծանոթանալու ու նաև երկու երկրների միջև բարեկամական կապ հաստատելու համար: Երգչախմբի ղեկավարը Ինգրիդ Վան Ռուին է: Նա նշեց, որ երգչախումբը ոգեշնչված է Խաչատուր Ավետիսյանով: Իրենց խմբում կան նաև հայեր, ովքեր էլ սովորեցնում են հայերենի արտասանությունն ու բացատրում են խոսքերը:
2014 թվականին ճանաչողական այցով գնացել էին նաև Գյումրի:
Ասում են, որ Հայաստանը շատ են հավանել, գեղեցիկ երկիր ունենք,ամեն խաչքար իր յուրահատուկ պատմությունն ունի, (հպարտ-հպարտ ժպտում էի), հարցրի՝ ինչ տպավորություններ ստացան օրվա միջոցառումից, ասացին, որ շատ հավանեցին, հյուրասեր ենք, աշակերտներն ու ուսուցիչներն էլ շատ հաճելի ու խելացի մարդիկ են: Առաջին անգամ են տեսնում, որ մի ազգ այսքան հյուրընկալ լինի: Հյուր են գնում, տանտերերը մի լավ սեղան են գցում ու ժպիտներով էլ ճանապարհում: Սկզբում կարծում էի, թե այս վերջին շրջանի դեպքերի համար են եկել Հայաստան, ու հարցրի նաև, թե երկրում տիրող իրավիճակին ծանո՞թ են: Ասաց, որ ոչ, միայն գիտեն ցեղասպանության մասին, որ մեզ կոտորել են, ու դրա համար իրենք շատ են ցավում:
Հետաքրքիր և ուրախ մարդիկ էին:
Ուզում եմ, որ շատ ազգեր մեզ ճանաչեն ու հետաքրքրվեն մեր մշակույթով: Այն իսկապես շատ հարուստ է ու գեղեցիկ, և բավականություն և ուրախություն ես զգում, որ օտարներն այդքան զգացական ու գեղեցիկ են ներկայացնում քեզ, քո իսկ երաժշտությունն ու արվեստը:

sara harutyunyan

Նոր Հաճն

Հավանաբար գիտեք Հրազդանի կիրճի գողտրիկ վայրերից մեկի՝ Նոր Հաճնի մասին: Այն քաղաքի, ուր ժամանակին աշխուժություն  ու եռուզեռ էր  տիրում, ուր տեղափոխվում էին Հայաստանի տարբեր մարզերից՝ չընկրկելով դժվարություններից. չէ՞ որ հենց այստեղ հնարավոր էր աշխատանք գտնել, ապրել`փոքրիշատե ապահովված և բարեկեցիկ կյանքով:

Արդեն  վաթսուներկու տարի է, ինչ անշուք ու փոշոտ կիրճի եզրին ծնունդ է առել Նոր Հաճնը, որի հիմնադրումը  կապված էր Արզնիի տեխնիկական ճշգրիտ քարերի գործարանի, կամ, ինչպես հայտնի է այսօր, «Սապֆիր» արտադրական միավորման ստեղծման  հետ: Հենց այդ իրադարձության շնորհիվ է, որ նախկին «Սիլավոյի» տեղում հիմա կանգնած  է  Նոր Հաճնը՝ ուրույն և ինքնատիպ մի բնակավայր, որն իր տանիքի տակ  տասներկու հազար հայի է պահում: Այն կարճ ժամանակում դարձավ մեր պետության  արդյունաբերական կենտրոններից մեկը և իր պատվավոր տեղը գրավեց զարգացող ու բարգավաճող քաղաքների կողքին: Սկսած 70-ականներից  Նոր Հաճնի այցեքարտը դարձավ  ադամանդագործությունը: Առաջին և   նախկինում ամենախոշոր գործարանը «Շողակ»-ն էր, ուր աշխատում էր նաև հայրս: Այդ ժամանակաշրջանը, կարելի է ասել, Հաճնի վերելքի տարիներն էին: Նոր Հաճնի  բնակարաններն ավելի թանկ արժեին, քան  մայրաքաղաք Երևանինը: Հենց այդ ժամանակ՝ տասներկու տարի առաջ, մեր ընտանիքը տեղափոխվեց ինձ համար կարճ ժամանակում թանկ ու հարազատ  դարձած Հաճն:

Ի՞նչն էր իմ մեջ տպավորվել: Կզարմանաք, բայց առաջինը ինձ գրավեց հենց քաղաքի անունը: «Ինչո՞ւ Նոր Հաճն»,- մտածում էի ես և փորձում   գտնել հարցիս պատասխանը: Ասեմ, որ  փոքր  ինչ  զարմացած,  բայց նաև հպարտ էի, որ իմ քաղաքը պատմական  Կիլիկիայի 1920-ական թթ.-ի կոտորածներից փրկված հաճնեցիների խնդրանքով է վերանվանվել Նոր Հաճն: Ու քանի որ փոքր էի ու շատ բան  չէի հասկանում, կարծում էի, թե ես հենց Կիլիկիայում էլ  ապրում եմ: Գուցե ծիծաղելի է, բայց չեք պատկերացնի, թե ինչ հպարտ էի: Այդ ժամանակ դեռ  վեց տարեկան էի:

Ամեն ինչ հրաշալի էր, և  թվում էր, թե ոչինչ չի կարող  խանգարել` անկախացումից հետո փոքր-ինչ շունչ առնող ժողովրդի խաղաղ կյանքին:Եվ ո՞վ կարող էր մտածել, որ այդ հանգստությանը հաջորդելու է փոթորիկը, և որ կարող են գործերը կտրուկ վատանալ… Իրար հետևից փակվեցին արդյունաբերական գործարանները՝ փշուր-փշուր անելով հաճնեցիների հույսերը: 2008 թ.-ին լուծարված «Շողակն»-ը  ամենածանր հարվածն էր  Հաճնի համար`  աշխատանքից զրկվեց բնակչության կեսը: Հուսահատություն, գործազրկություն, աղքատություն, ծանր հոգսեր. ահա թե ինչ տարածվեց Հաճնում` համաճարակի արագությամբ: Աշխատանք չունենալու պատճառով մարդիկ  բռնեցին արտագաղթի ճանապարհը: Քաղաքը միանգամից դատարկվեց… Ցավն այն է, որ արտագաղթը դեռ շարունակվում է: Բնակիչների  մի մասը տեղափոխվեց  Ռուսաստանի Դաշնություն,  նույնիսկ Աֆրիկա գնացողներ եղան` աշխատելու և ծայրը ծայրին հասցնելու համար: Թանկարժեք քարերի մշակմամբ հայտնի  Հաճնի վարպետները  ցաքուցրիվ եղան ՝ զարգացնելով օտար երկրների տնտեսությունը:

Այսքանից հետո մտածում եմ՝ էլ ի՞նչ լուսավոր հեռանկարներ: Բայց երբ տեսնում եմ ինձ պես պատանիների, դեռահասների, որոնք հետաքրքրվում և ակտիվ գործունեություն են ծավալում մշակույթի տարբեր բնագավառներում, մարող  հույսս կամաց-կամաց արթնանում է. ուրեմն ամեն ինչ դեռ կորած չէ` մտածում եմ ես…

Հիմա մեր քաղաքում գործում է «Հաճն» պարային անսամբլը, որն ստեղծվել է 2010 թ.-ի մարտի 10-ին: Իր ստեղծման օրվանից այն շարունակում է նորանոր բարձունքներ նվաճել և հաղթանակներ ունենալ: Խումբը համերգներով հանդես է եկել Վրաստանում և այլ երկրներում: Պարախմբի  սաներն իրենց  գեղեցիկ պարով զարդարում են նաև համաքաղաքային տոնական միջոցառումները:

Մշակույթի տանը հարակից գործում է արվեստի դպրոցը տարբեր մասնաճյուղերով՝ կերպարվեստի և երաժշտության, որտեղ հմտանում և փորձ են ձեռք բերում Հաճնի ապագան կերտողները: Քաղաքի ուսումնատենչ երիտասարդներին, սակայն, պակասում է քաղաքային գրադարանը, որ  փակվել է տարիներ առաջ`  վերանորոգման պատրվակով և երբևէ բացվելու հույսով: Մենք՝ երիտասարդներս, չենք կարողանում բավարարել մեր հետաքրքրությունները, գտնել մեզ հուզող հարցերի պատասխանը:

Ահա այսպիսին է իմ քաղաքը, իմ Հաճնը: 

Ամառը ապրելու համար է…

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Երկու բան կա աշխարհում ինձ համար, որ ես կարողանամ զգալ` ապրում եմ` ջուր և քամի, այսինքն` չգիտեմ դա անվանել քամի, թե պարզապես օդ: Ինձ համար այդ երկու տարրերը կարծես իմ մի մասնիկը լինեն, որոնք ցանկացած պահի կարող են ինձ հանգստացնել, կարող են ինձ սթափեցնել և միևնույն ժամանակ, անասելի ուրախություն պատճառել… Պատկերացրեք` քայլում եք մի մեծ դաշտով ու ամբողջ ուժով փորձում եք ներս քաշել շրջապատի մաքուր օդը` կրկին ու կրկին կարծես չհագենալով, կարծես վախենալով, որ, եթե մի վայրկյան հանկարծ փորձեք դադար առնել հանգստի համար, ձեր ուրախությունը կպակասի: Եվ, հանկարծ, ձեր ընկերուհիներից մեկը առաջակում է չկորցնել պահը, օգտվել առիթից, որ դաշտում ոչ ոք չկա և գլխապատառ վազել` ձևացնելով, թե շուն է ընկել ձեր հետևից: Վազել այնպես, որ քամին, ինքն էլ չդիմանալով ձեր արագությանը, իր սառնությամբ կտրի ձեր դեմքը: Բայց ոչ, չի կարելի կանգ առնել. մոռացա՞ք շան մասին: Վազում ենք ամբողջ ուժով, շնչակտուր և հևալով, բայց ոչ, դա մեզ տհաճություն չի պատճառում. բոլորի դեմքին լայն ժպիտն է միայն երևում, և ոչ ոք չի կարողանում խոսել: Հիշում եք երևակայական շանը: Հանկարծ նա դառնում է իրականություն, հիմա արդեն իրոք պետք է վախենալ, բայց դուք վախը փոխարինում եք ծիծաղով, մեկ էլ հանկարծ կարողանում եք ազատվել ձեզ հետևող շնից… Այ, հիմա կարելի է մի լավ շունչ քաշել և ծիծաղել ձեր` իրար հետևող հիմարությունների վրա… Հուսամ, ինձ հաջողվեց ստիպել, որ գոնե մի պահ ձեզ մի քիչ պատկերացնեք մեր «Խելագար հնգյակի» (խոստանում եմ մեկ-մեկ ձեզ տանել մեր մանկություն, ինչու ոչ, նաև մեր օրերը և առավել մանրամասն պատմել մեր այս «ավազակախմբի» մասին) փոխարեն… Գիտեք, ինչ-որ բան հենց այնպես չեն սիրում: Ես ամառը սիրում եմ, այն էլ` շատ-շատ, որովհետև դրանից ավելի սիրում եմ մեր «խելագար հնգյակին»:                                                                                                                                               …Ամառը խենթությունների համար է, ամառը ապրելու համար է…

hayrapi baghdasaryan

Պատերազմը

Սկզբում էնքան հեռու էր թվում պատերազմը: Կիլոմետրերով, տարիներով հեռու: Թվում էր՝ մեզ չի հասնի: Բայց հասավ: Էն էլ ոնց: Վազելով հասավ: Հետն էլ, առանց զգուշացնելու, առանց ցավներս ու վախներս տեսնելու տասնյակ տղերքի տարավ:

Մինչև էսօր չեմ պատկերացրել ծնողների ու երեխաների ցավը՝ իրենց զավակներին ու հայրերին մահվան բերանն ուղարկելուց, բայց երբ տեսա՝ հայրս հանում է զինվորական հագուստը, որ ջոկատով մեկնեն ճակատ՝ սիրտս մղկտաց: Տատս էլ վատացել էր, սիրտը թպրտում էր ջրից դուրս ընկած ձկան նման:

Երբ իմացանք զոհերի մասին, բոլորիս դեմքից կյանքին հավատով նայող հայացքը գնաց: Էլ չենք ժպտում քանի օր է: Հորս հետ էլ խոսել չի լինում էս դեպքերից: Իրենց արյան գնով ազատված տարածքների ու բնակիչների վրա հանկարծ թշնամին էլի ձեռք է բարձրացրել: Ընկերներից մեկը լուրն իմանալուց հետո լաց է եղել: Անասելի է ցավը, կորուստը`ահռելի: Քանի տան ճրագ մարեց…

Սիրտս կտոր-կտոր էր լինում ամեն մի անուն կարդալուց: Չմեռան իրենք: Ապրում են, ապրելու են:

Կապիտան Ուրֆանյանի մասին էլ բառ չեմ կարող գրել: Մի անասելի հերոսություն է արել: Աստվածային կամքի տեր երիտասարդ, որ իր արյան, իր բեկորների գնով փրկեց ընկեր տղերքին ու հայրենի սահմանի մի մասը: Ընկածներից ամեն մեկն էլ մեր հարազատ զավակներն ու եղբայրներն են: Չէ՛, չեն մեռել նրանք: Էս մեր կապույտ երկնքում սավառնող ամեն արծվի մեջ մի զինվորի հոգի է մտել: Նրանք մեռնողները չեն: Անմահ են:

Գիտակցված մահը երբեք էլ մահ չէ՝ այլ հավերժություն:

meri vardanyan hrazdan

16 տարեկանում

Ամեն դեռահասի համար գալիս է այնպիսի տարիք, երբ հարց է ծագում, թե ով է ինքը: Երբ ես ինձ այդ նույն հարցը տվեցի, չկարողացա գտնել հստակ պատասխան: Ես կարող էի ասել` ես Մերին եմ, իսկ հետո՞…

Հիմա ես կարող եմ ասել, որ մեկն եմ, ով ունի նպատակներ, երազանքներ: Ուզում եմ լինել մեկը, ով կփոխի ինչ-որ բան այս աշխարհում: Ես դեռահաս եմ, ով փորձում է վարդագույն ակնոցներով նայել սև ու սպիտակ պատկերներին: Ով փորձում է իրեն գտնել ինչ-որ ոլորտում, փորձում է հաստատվել: Փորձում է հասնել այնպիսի բարձունքների, որոնք այնքան մշուշոտ են թվում: Ես հաճախ վախենում էի լինել այնպիսին, ինչպիսին որ կամ, բայց հիմա ես ոգեշնչվում եմ իմ ընկերներով:

Եվ վերջապես, ես դեռահաս եմ, ով կանի անգամ խենթություններ, չարաճճի քայլեր, հետո կմտածի արարքի լրջության մասին և կքաղի շատ դասեր այս կյանքից:

Ինձ սկսել է հուզել անտարբերությունը մարդկանց մեջ: Երբ մարդիկ կարող են տեսնել ուրիշի ցավը, բայց օգնելու փորձ անգամ չանել: Երբ հարազատի համար մեկ է, թե ինչ վիճակում է իր համար թանկ մարդը: Երբ մարդը ստեղծել է «մի աշխարհ», որի սահմաններից չի ցանկանում դուրս գալ, որովհետև վախենում է մարդկանց կարծիքներից: Մենք ենք ստեղծում այդ չորս պատը, որտեղ էլ մեզ պարփակում ենք: Մենք դարձել ենք վախկոտ և չենք նայում կյանքին պարզ աչքերով:

Եվ հենց այս ամենից էլ առաջ է գալիս անտարբերությունը: Ես ցանկանում եմ, որ մարդիկ մտածեն իրենց համար թանկ մարդկանց մասին, չվախենան ցույց տալ իրենց զգացմունքները, չվախենան խախտել իրենց «աշխարհի» սահմանները, միգուցե  սահմաններն ու օրենքները դրված են խախտելո՞ւ համար…

Երջանկությունը

Հաճախ են, չէ՞, մեծ մտածողները խորհել այն հարցի մասին, թե ինչ է երջանկությունը…

Իմ կարծիքը նոր-նոր ձևավորվեց կամ գուցե ամբողջացավ, գտավ իր` «փազլի» պակասող մի հատիկը, երբ Արագածի փեշերին հանդիպեցի մի խումբ եզդիների, որոնք իրենց ամառային ամիսներն էին անցկացնում այնտեղ: Նրանք ոչ իրենց հագուկապով, ոչ էլ իրենց կացարաններով նման չէին մեծահարուստների: Բայց նրանք երևի աշխարհի ամենահարուստ մարդիկ էին. նրանք ունեին այն, ինչը աշխարհում ամենաթանկն է, և այն, ինչը երբեք ոչ մի գումարով չես գնի` լինես միլիոնատեր, թե` միլիարդատեր:

Նրանք երջանիկ էին, որովհետև գտնվում էին այնպիսի մարդկանց կողքին, ում նրանք սիրում էին, և ովքեր նրանց էին սիրում: Նրանք զերծ էին ձևականությունից, նրանց անկեղծության մասին իրենց աչքերն էին խոսում, իրենց ժպիտը, ծիծաղը ու իրենց հյուրընկալ վերաբերմունքը: Երջանիկ լինելու համար կարևոր չէ, թե որտեղ ես գտնվում կամ թե ինչքան գումար ունես, կարևորը` սիրելի մարդկանցով շրջապատված լինելն է: Սրան պետք է ավելացնել մի քիչ լավատեսություն և համեմել շատ-շատ ժպիտով ու ծիծաղով… Ահա և երջանկության բաղադրատոմսերից մեկը…

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Այսօրվա մասին

Այսօր հասակակիցներս և ընդհանրապես հայությունը պատրաստ է ամեն պահի կանգնել հայոց բանակի կողքին։ Այս ամենը ապացուցում է, որ հավաքական ենք և գիտակցում ենք պահի լրջությունը։ Սակայն պատմությունը ցույց է տալիս, որ յուրաքանչյուր հակամարտություն, պատերազմ, թե պարզապես վեճ, ավարտվում է բանակցություններով։ Այսինքն՝ ինչքան էլ մարդիկ զոհվեն կամ  փոխվեն առաջնորդներ, ամենավերջում խաղաղությունն է, իսկ վատագույն դեպքում` հրադադարը։ 

Բոլորս՝ պատանիներս, ոգևորված ենք, և մեզանից շատերը կարծում են, որ պատերազմը միայն ու միայն հերոսանալու միջոց է։ Համաձայն եմ, բայց գրեթե միշտ մոռանում ենք, որ պատերազմի դաշտն այն վայրն է, որտեղ երևում է մարդկության իրական դեմքը։

Ակամայից հիշեցի «Դանթեական առասպելը»։ Հերոսները նույնպես գնում էին հերոսանալու, սակայն հայտնվելով պատերազմի դաշտում՝ պարզապես կորցնում են իրենց, տեսնելով համատարած քաոսը… Նրանք չէին սպասում, թե ինչ են տեսնելու, և ինչ դաժան է պատերազմի դեմքը:

Պոեմը հրաշալի օրինակ է հասկանալու, թե ինչ է պատերազմն,  ու որոնք են դրա հետևանքները։ Այդ իսկ պատճառով պետք է հնարավորինս պահպանենք հարաբերական խաղաղությունը՝  չթողնելով թշնամուն անպատասխան…

Մի քիչ իմ գյուղի մասին

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Իմ գյուղի՝ Քարվանսարայի պատմությունը գալիս է դարերի խորքից, իսկ ավելի ստույգ՝ Արտաշես Բարեպաշտի ժամանակներից: Շենն էլ Քարվանսարա անունը ստացել է  տեղանքում կառուցված պանդոկի անունից: Հնուց էլ Քարվանսարայում իջևանել են հազարավոր ճամփորդներ, քարավաններ, օգտվել գյուղի աղբյուրներից ու բարիքներից:

Մեր գյուղը թեև շատ մեծ չէ, բայց ունեցել է և հիմա էլ ունի բազմաթիվ թաղամասեր՝ Դեզանոց, Նախրագնե, Ձորաթաղ կամ Թումոյ թաղ, Չորանոցներ, Չռկի թաղ և այլն:

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Գյուղի գրեթե ողջ տարածքում կարող են հանդիպել սառնորակ, քաղցրահամ աղբյուրներ, որոնք իրենց բաղադրությամբ նաև բուժիչ ջրեր են: Ըստ պատմական տվյալների՝ տարածաշրջանն ունեցել է 20-ից ավելի աղբյուրներ: Թաղամասում համարյա ամենուրեք եղել են քաղցրահամ ջրեր՝ Զաքոյ (Բնոյ) աղբյուր, Ծառների (Մնեյ) աղբյուր, Պուպու քարի աղբյուր,Կաթնով աղբյուր, Հախպրտանք, Սինամի աղբյուր, Սալով աղբյուր, Չռկի աղբյուր և այլն:

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Տատս ասում է.
-Մե թուրք ծեր մարդ հորս պատմել ա, որ իրանց ազգի մարդիկ մեր Սալով աղբրի ակունքը մե 200-300 ոչխրի բուրդ են խցկել, որ ջուրը կտրեն, ու մինչև հմի էլ էդ ջուրը բարակ-բարակ ա գալիս:
Թաղամասի Չռկի թաղն էլ իր անունը ստացել է Չռիկ աղբյուրից: Աղբյուրը գտնվում է Կավանոցի սարի դիմաց՝ Զանգու գետի աջ ափին: Թաղի բնակիչները մինչև 1970-ականներն օգտվում էին Չռիկից, երբ թաղամաս մտավ խողովակաշար ջրանցքը, այն անուշադրության մատնվեց և իսպառ ցամաքեց: 1988թ.-ի երկրաշարժից  հետո Չռիկը նորից սկսեց գործել:

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Ամեն եղանակի կարող ես հիանալ թաղամասի պատմական սարով՝ Սուդագանով (Սուդագյան), որը նշանակում է` Ջրահար: Լեռան ամբողջ տարածքից բխել են 20-ից ավելի աղբյուրներ, որոնցից շատերը, ցավոք, ոչնչացել և ցամաքել են: Տարիներ առաջ Սուդագան սարի ստորոտում գյուղացիների կողմից կառուցվել է մի փոքրիկ մատուռ:

Հիմա գյուղի անունը Վանատուր է, իսկ ինչպես գիտեք, Վանատուրը հայոց դիցարանում հյուրընկալության աստվածն է եղել: Գյուղացիներն էլ բավական հյուրասեր մարդիկ են՝ ամենքի առաջ միշտ բաց դռներով ու սրտով: