Լուսանկարը՝ Արուսիկ Սահակյանի

Տարիներ առաջ, երբ ավելի հաճախ էի ազատ ժամանակ ունենում ու գնում գյուղ՝ տատիկիս ու պապիկիս տուն, պապիկիս հետ ամեն օր դուրս էինք գալիս մեր այգի զբոսնելու: Փարթամ այգի ունեինք, ամեն մի ծառն իր պատմությունն ուներ: Այգու ամենավերևում հաստաբուն մի խնձորենի կար, պապս ասում էր.

-Էս Արմենիս ծառն ա:

Արմենը հայրս է՝ պապիկիս մեծ որդին:

Ես ուրախանում էի, հպարտանում երեխաների մոտ , թե գիտե՞ք, էս իմ պապայի ծառն ա: Բայց երբ հպարտությունս մի քիչ անցավ, սկսեց ինձ հետաքրքրել, թե ինչո՞ւ է սա իմ հոր ծառը: Մի անգամ էլ հարցրի պապիկիս.

-Պա՛պ, էտ խի՞ ա պապայի ծառը:

-Երբ Արմենս ծնվեց, Հայկո պապը էս ծառը տնկեց, արդեն երեսունյոթ տարի ա անցել:

-Պա՜պ երբ մարդիկ ծնվում են ու իրանց պապին ծառ ա տնկում, էտ արդեն իրանց ծա՞ռն ա դառնում:

-Հա, բա ոնց:

-Պապ, բա ես ծառ ունե՞մ:

Պապս աչքի տակով ժպտաց, ու ցույց տվեց խնձորենուց մի քանի մետր այն կողմ գտնվող երիտասարդ ծիրանենին: Ես արդեն ավելի հպարտ էի. այդ մեծ այգում ես էլ ունեմ իմ ծառը:

Լուսանկարը՝ Արուսիկ Սահակյանի

Հորս ծառը շատ էի սիրում, կարելի է ասել, ինչպես հորս: Օրվա մեծ մասը հայրս տանը չէր լինում, նրան փոխարինում էր իր ծառը: Երբ հորեղբորս երեխաները կոտրում էին ճյուղերը, պոկում տերևները, վնաս էին տալիս ծառին, ես պաշտպանում էի ծառը ու ափսոսում ամեն մի տերևը, ամեն մի ճյուղը: Ես կարծում էի, թե այդպես հորս են վնասում: Սկսում էի անհանգստանալ, ավելի անհամբեր սպասել հորս տուն գալուն:

Արդեն մի ամիս է, որ գյուղ չեմ գնացել, կես տարի է, որ այգում չեմ զբոսնել: Կարոտել եմ ամեն մի ծառը, ճյուղերը: Նրանք շատ ավելին գիտեն իմ մասին: Այգում տարեցտարի նոր ծառ է ավելանում, ամեն ծառն ունի իր տերը: Իսկ դա նշանակում է, որ մեր գերդաստանը մեծանում է:

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Դպրոցում հերթական միջոցառումներից մեկն էր կազմակերպվել: Այս անգամ հերոսները հոլանդացիներն էին, իսկ ավելի կոնկրետ հիմա ներկայացնեմ բովանդակությունը:

Ինչպես ասում են, «մի մարդու պես» հավաքվեցինք դահլիճում, հյուրերը ներկայացան, և երբ թարգմանչուհին ասաց, որ պիտի հայերեն երգեն, և մասնավորապես, Սայաթ-Նովա: Բոլորս զարմացանք ու մեջներս կասկած առաջացավ. արդյո՞ք կարող են պատվով դուրս գալ:

Հավատացեք, այնպես երգեցին, որ անգամ փշաքաղվեցինք: Հայացքներից երևում էր, որ հասկանալով ու զգալով են երգում: Կատարեցին Էրեբունի-Երևանը, Կռունկը: Մենք էլ ձայնակցում էինք: Մեջս միանգամից ցանկություն առաջացավ հետները խոսելու ու մի երկու հարց տալու, ու ես ինձ չկորցրի: Երբ ելույթն ավարտեցին, թուղթ ու գրիչս վերցրի, վազեցի թարգմանչուհու մոտ, մի քանի տեղեկություն իմացա երգչախմբի մասին ու սպասեցի հարմար առիթի՝ հետները խոսելու համար:

Դպրոցի աշակերտներն էլ ոգևորվել էին ու հոլանդացիների հետ հայրենասիրական երգեր էին երգում, հետն էլ պարում, սովորեցնում: Մեկ էլ նկատեցի, որ հյուրերից մեկը ֆրանսերեն է խոսում, ու էլ սրանից հարմար ի՞նչ հնարավորություն: Ֆրանսերենի ուսուցչուհիս ծանոթացնում էր դպրոցին, ես էլ արագ գնացի ու որսացի պահը:
-Bonjour.
-Oh, bonjour. Sa va?
-Sa va bien, mercie beaucoup.
Չեմ ասի, թե ֆրանսերենից փայլում եմ, բայց դե ուսուցչուհուս օգնությամբ տակից դուրս եկա:
-Դե, ընկեր Դերունյան, օգնում եք` մի երկու հարց տամ:
Հարցերս տվեցի, ֆրանսերենի խմբի աշակերտներով մի փոքր զրուցեցինք, ու ես թռա լսածս ու գրածս իմի բերելու: Իրավիճակը փոքր ինչ խառն էր, բոլորն ուզում էին հոլանդացիների հետ խոսել, ֆոտոներ անել, դրա համար էլ իմ արած փոքրիկ գործից էլ բավական գոհ մնացի:

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Պարզվեց, որ հոլանդական «Կռունկ» սիրողական երգչախումբը արդեն երեք տարի շարունակ գալիս է Հայաստան՝ մեր մշակույթին ու կյանքին ծանոթանալու ու նաև երկու երկրների միջև բարեկամական կապ հաստատելու համար: Երգչախմբի ղեկավարը Ինգրիդ Վան Ռուին է: Նա նշեց, որ երգչախումբը ոգեշնչված է Խաչատուր Ավետիսյանով: Իրենց խմբում կան նաև հայեր, ովքեր էլ սովորեցնում են հայերենի արտասանությունն ու բացատրում են խոսքերը:
2014 թվականին ճանաչողական այցով գնացել էին նաև Գյումրի:
Ասում են, որ Հայաստանը շատ են հավանել, գեղեցիկ երկիր ունենք,ամեն խաչքար իր յուրահատուկ պատմությունն ունի, (հպարտ-հպարտ ժպտում էի), հարցրի՝ ինչ տպավորություններ ստացան օրվա միջոցառումից, ասացին, որ շատ հավանեցին, հյուրասեր ենք, աշակերտներն ու ուսուցիչներն էլ շատ հաճելի ու խելացի մարդիկ են: Առաջին անգամ են տեսնում, որ մի ազգ այսքան հյուրընկալ լինի: Հյուր են գնում, տանտերերը մի լավ սեղան են գցում ու ժպիտներով էլ ճանապարհում: Սկզբում կարծում էի, թե այս վերջին շրջանի դեպքերի համար են եկել Հայաստան, ու հարցրի նաև, թե երկրում տիրող իրավիճակին ծանո՞թ են: Ասաց, որ ոչ, միայն գիտեն ցեղասպանության մասին, որ մեզ կոտորել են, ու դրա համար իրենք շատ են ցավում:
Հետաքրքիր և ուրախ մարդիկ էին:
Ուզում եմ, որ շատ ազգեր մեզ ճանաչեն ու հետաքրքրվեն մեր մշակույթով: Այն իսկապես շատ հարուստ է ու գեղեցիկ, և բավականություն և ուրախություն ես զգում, որ օտարներն այդքան զգացական ու գեղեցիկ են ներկայացնում քեզ, քո իսկ երաժշտությունն ու արվեստը:

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Երկու բան կա աշխարհում ինձ համար, որ ես կարողանամ զգալ` ապրում եմ` ջուր և քամի, այսինքն` չգիտեմ դա անվանել քամի, թե պարզապես օդ: Ինձ համար այդ երկու տարրերը կարծես իմ մի մասնիկը լինեն, որոնք ցանկացած պահի կարող են ինձ հանգստացնել, կարող են ինձ սթափեցնել և միևնույն ժամանակ, անասելի ուրախություն պատճառել… Պատկերացրեք` քայլում եք մի մեծ դաշտով ու ամբողջ ուժով փորձում եք ներս քաշել շրջապատի մաքուր օդը` կրկին ու կրկին կարծես չհագենալով, կարծես վախենալով, որ, եթե մի վայրկյան հանկարծ փորձեք դադար առնել հանգստի համար, ձեր ուրախությունը կպակասի: Եվ, հանկարծ, ձեր ընկերուհիներից մեկը առաջակում է չկորցնել պահը, օգտվել առիթից, որ դաշտում ոչ ոք չկա և գլխապատառ վազել` ձևացնելով, թե շուն է ընկել ձեր հետևից: Վազել այնպես, որ քամին, ինքն էլ չդիմանալով ձեր արագությանը, իր սառնությամբ կտրի ձեր դեմքը: Բայց ոչ, չի կարելի կանգ առնել. մոռացա՞ք շան մասին: Վազում ենք ամբողջ ուժով, շնչակտուր և հևալով, բայց ոչ, դա մեզ տհաճություն չի պատճառում. բոլորի դեմքին լայն ժպիտն է միայն երևում, և ոչ ոք չի կարողանում խոսել: Հիշում եք երևակայական շանը: Հանկարծ նա դառնում է իրականություն, հիմա արդեն իրոք պետք է վախենալ, բայց դուք վախը փոխարինում եք ծիծաղով, մեկ էլ հանկարծ կարողանում եք ազատվել ձեզ հետևող շնից… Այ, հիմա կարելի է մի լավ շունչ քաշել և ծիծաղել ձեր` իրար հետևող հիմարությունների վրա… Հուսամ, ինձ հաջողվեց ստիպել, որ գոնե մի պահ ձեզ մի քիչ պատկերացնեք մեր «Խելագար հնգյակի» (խոստանում եմ մեկ-մեկ ձեզ տանել մեր մանկություն, ինչու ոչ, նաև մեր օրերը և առավել մանրամասն պատմել մեր այս «ավազակախմբի» մասին) փոխարեն… Գիտեք, ինչ-որ բան հենց այնպես չեն սիրում: Ես ամառը սիրում եմ, այն էլ` շատ-շատ, որովհետև դրանից ավելի սիրում եմ մեր «խելագար հնգյակին»:                                                                                                                                               …Ամառը խենթությունների համար է, ամառը ապրելու համար է…

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Իմ գյուղի՝ Քարվանսարայի պատմությունը գալիս է դարերի խորքից, իսկ ավելի ստույգ՝ Արտաշես Բարեպաշտի ժամանակներից: Շենն էլ Քարվանսարա անունը ստացել է  տեղանքում կառուցված պանդոկի անունից: Հնուց էլ Քարվանսարայում իջևանել են հազարավոր ճամփորդներ, քարավաններ, օգտվել գյուղի աղբյուրներից ու բարիքներից:

Մեր գյուղը թեև շատ մեծ չէ, բայց ունեցել է և հիմա էլ ունի բազմաթիվ թաղամասեր՝ Դեզանոց, Նախրագնե, Ձորաթաղ կամ Թումոյ թաղ, Չորանոցներ, Չռկի թաղ և այլն:

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Գյուղի գրեթե ողջ տարածքում կարող են հանդիպել սառնորակ, քաղցրահամ աղբյուրներ, որոնք իրենց բաղադրությամբ նաև բուժիչ ջրեր են: Ըստ պատմական տվյալների՝ տարածաշրջանն ունեցել է 20-ից ավելի աղբյուրներ: Թաղամասում համարյա ամենուրեք եղել են քաղցրահամ ջրեր՝ Զաքոյ (Բնոյ) աղբյուր, Ծառների (Մնեյ) աղբյուր, Պուպու քարի աղբյուր,Կաթնով աղբյուր, Հախպրտանք, Սինամի աղբյուր, Սալով աղբյուր, Չռկի աղբյուր և այլն:

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Տատս ասում է.
-Մե թուրք ծեր մարդ հորս պատմել ա, որ իրանց ազգի մարդիկ մեր Սալով աղբրի ակունքը մե 200-300 ոչխրի բուրդ են խցկել, որ ջուրը կտրեն, ու մինչև հմի էլ էդ ջուրը բարակ-բարակ ա գալիս:
Թաղամասի Չռկի թաղն էլ իր անունը ստացել է Չռիկ աղբյուրից: Աղբյուրը գտնվում է Կավանոցի սարի դիմաց՝ Զանգու գետի աջ ափին: Թաղի բնակիչները մինչև 1970-ականներն օգտվում էին Չռիկից, երբ թաղամաս մտավ խողովակաշար ջրանցքը, այն անուշադրության մատնվեց և իսպառ ցամաքեց: 1988թ.-ի երկրաշարժից  հետո Չռիկը նորից սկսեց գործել:

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Ամեն եղանակի կարող ես հիանալ թաղամասի պատմական սարով՝ Սուդագանով (Սուդագյան), որը նշանակում է` Ջրահար: Լեռան ամբողջ տարածքից բխել են 20-ից ավելի աղբյուրներ, որոնցից շատերը, ցավոք, ոչնչացել և ցամաքել են: Տարիներ առաջ Սուդագան սարի ստորոտում գյուղացիների կողմից կառուցվել է մի փոքրիկ մատուռ:

Հիմա գյուղի անունը Վանատուր է, իսկ ինչպես գիտեք, Վանատուրը հայոց դիցարանում հյուրընկալության աստվածն է եղել: Գյուղացիներն էլ բավական հյուրասեր մարդիկ են՝ ամենքի առաջ միշտ բաց դռներով ու սրտով: