Не выходи из комнаты; считай, что тебя nродуло.
Что интересней на свете стены и стула?
Зачем выходить оттуда, куда вернешься вечером
таким же, каким ты был, тем более — изувеченным?
Иосиф Бродский
Դուրս մի արի սենյակից․ հաշվիր, թե քամի է փչում,
Ի՞նչ կա պատից ու աթոռից գրավիչ,
Ինչո՞ւ դուրս գալ, եթե երեկոյան պիտ վերադառնաս
այնպիսին, ինչպիսին մինչ այդ էիր, դեռ մի բան էլ՝ խեղված․․․
Իոսիֆ Բրոդսկի
«Հասարակությունը պետք է հաշմանդամություն ունեցող անձանց ընդունի որպես սովորական մարդ, ինչպես ընդունում է իր երեխաներին և հարազատներին»
Դիանա
Դիանայի մոտ լսողական խանգարումը չի եղել բնածին, այլ սխալ բուժման արդյունքում է ձեռք բերվել: 1 տարեկանում բժշկի սխալ նշանակած դեղերի արդյունքում ծանրացել է աղջկա լսողությունը: Ծնողները բուժման ընթացքում հասկացել են, որ երեխան սկսել է չարձագանքել և Երևան բերելով ստուգել են լսողությունը և պարզել, որ նա չի լսում:
«7 տարեկան էի, երբ ընդունվեցի Երևանի լսողական խանգարումներ ունեցող երեխաների կրթահամալիր: Որոշ ժամանակ սովորելուց հետո մայրիկս ցանկանում էր դիմել հանրակրթական դպրոց, բայց ես չհամաձայնեցի: Քանի որ արդեն սովորել էի ուսուցիչներին, ընկերներիս և միջավայրին և բացի դրանից՝ մտավախություն ունեի, որ չեմ կարողանա սովորել հանրակրաթական դպրոցում: Չէի հարմարվում անգամ տեղափոխվելու մտքին»,- մեզ հետ զրույցում իր փորձով է կիսվում Դիանան:
Դիանան նշեց, որ իրեն մշտապես օգնել են ծնողներն ու ուսուցիչները, այլ կազմակերպություններ չեն եղել, որոնք աջակցել են: Դպրոցում սովորեցրել են ամեն ինչ, կրթվելուն զուգահեռ ձեռք է բերել նաև այլ մասնագիտություններ՝ խոհարարություն, դիմահարդարում, նկարչություն և այլն: Դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել է Երևանի պետական մանկավարժական համալսարանի սուրդո (հոգեբանության ճյուղ, որն ուսումնասիրում է հոգեբանական և ֆիզիկական խանգարումներով անձանց հոգեկան զարգացման ընդհանուր օրինաչափությունները) ֆակուլտետ:
«Իմ շրջապատում բոլորն ինձ սիրում են այնպիսին, ինչպիսին կամ և ես ինձ երբեք կարիքավոր մարդ չեմ համարել: Հաշմանդամություն ունցող անձանց պետք է օգնի ոչ միայն իշխանությունը, այլ հենց առաջին հերթին՝ մարդիկ: Հասարակությունը հաշմանդամություն ունեցող անձին պետք է ընդունի որպես սովորական մարդ, և վերաբերվի այնպես, ինչպես իր երեխաներին, հարազատներին, քույրերին կվերաբերվեր: Իսկ իշխանությունը իր բաժին հատվածը պետք է կատարի հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց ներառելով աշխատանքային բոլոր բնագավառներում, որպեսզի մարդ իրեն զգա հասարակության լիարժեք անդամ» – ասում է Դիանան։
«ԷԽՈ» հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպության նախագահ Սերյոժա Օհանջանյանը նշում է, որ հաշմանդամ մարդկանց վերաբերող շատ որոշումներ են ընդունվել, բայց դրանք գործնականում չեն կիրառվում: Հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց կյանքում փոփոխություն չի գրանցվում:
«Հաշմանդամությունը կյանքի մեկ բնագավառով չի սահմանափակվում, չի կրում լոկալ բնույթ։ Այն համամարդկային երևույթ է, այդ պատճառով հաշմանդամություն ունեցող անձինք կարող են ունենալ խնդիրներ կյանքի բոլոր բնագավառներում՝ իրավունքների պաշտպանությունից մինչև հասարակական վերաբերմունք ու մատչելի միջավայր։ Մեր կազմակերպությունը գործում է հիմնականում երկու ուղղությամբ՝ իրավապաշտպանություն և սոցիալական-առողջապահական աջակցություն։ Ունենք հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների 8580 թեժ գիծը, որն այս օրերին կրկին ծանրաբեռնված է։ Նաև կուզեի նշել, որ մեր գաղափարախոսությունը արձագանքելն է, արձագանքում ենք այնտեղ, որտեղ պետությունը լուռ է և այնտեղ, որտեղ պետությունը կարող է ինչ-որ բան անել, սակայն տեղեկատվության պակաս կամ իրավունքների պաշտպանության խնդիր կա»։
Սերյոժայի խոսքով չկան մարդիկ, ովքեր ունեն անսահամանափակ կարողություններ, այլ կան մարդիկ, ովքեր ունեն դժվարություններ և խնդիրներ։ Օգտագործելով սահմանափակում բառը՝ առաջացնում ենք կարծրատիպային մոտեցումներ հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերաբերալ, իսկ երբ խոսում ենք դժվարություններից, ապա դրանք կարելի է հաղթահարել։
«Պետք է նշեմ, որ ինտեգրվել բառի փոխարեն անհրաժեշտ է օգտագործել ներառել բառը։ Այստեղ շատ կարևոր է, ոչ միայն հասարակության մեջ հաշմանդամություն ունեցող անձանց առկայությունը, այլ նաև այնպիսի քայլերի ձեռնարկումը, որը թույլ կտա հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց և նրանց ընտանիքներին ապրել լիարժեք հասարկական կյանքով, ունենալ հավասար հնարավորություններ, ինչ հաշմանդամություն չունեցող մարդիկ և բացառել խտրականության դրսևորումները։ Ահա թե ինչու է անհրաժեշտ, որ իշխանությունն իր կայացրած որոշումներում հաշվի առնի համընդհանուր դիզայնի սկզբունքը, այսինքն՝ արդյոք կայացրած որոշումները հարմար են բոլորի, այդ թվում հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար։
Ինտեգրումը դեռևս չի բացառում խտրականությունը, խտրականությունը կարող է բացառվել միայն համընդհանուր դիզային սկզբունքի լիարժեք գործելու դեպքում։ Բայց մենք ՝ հասարակական կառույցներս, պետք է անդադար աշխատենք, խոսենք խնդիրների, հաջողված պատմությունների, հաղթանակների մասին, որոնք ունենում են հաշմանդամություն ունեցող անձինք։
Մյուս կողմից՝ պետությունը պետք է անի ամեն ինչ հասարակության բոլոր անդամների, այդ թվում հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հավասար հնարավորությունների ապահովման գործում»:
Գյուղում ապրելիս շատ ես հանդիպում կարծրատիպերի և սահմանափակ մտածելակերպի։ «Կարծրատիպ» և «սահմանափակ մտածելակերպ» ասվածը շատ լայն իմաստ ունի, առաջ թվում էր, որ 21-րդ դարում դժվար թե մարդիկ սահմանափակ մտածեն։ Ես բնակվում եմ Արտենի գյուղում, որտեղ ականատես էի լինում մարդկանց այնպիսի մտածելակերպի, որը ինձ համար խորթ էր (հիմա արդեն կարելի է ասել՝ սովորական է դարձել)։
Գյուղը բաժանվում է մի քանի մասի՝ մարդիկ, ովքեր հատուկ նստած են որևէ վայրում մեկին քննադատելու նպատակով, մարդիկ, ովքեր արժանանում են քննադատության և մարդիկ, որոնց չեն հետաքրքրում մյուսների առօրյան և կյանքը (այսինքն՝ նորմալ մարդիկ)։
Սահմանափակ ասելով՝ նկատի ունեմ այն մտածելակերպը, որը բացի ուրիշի շարժ ու ձևին նայելուց ու քննադատական խոսքեր ասելուց՝ ուրիշ բան չի մտածում։ Գյուղում պարբերաբար կազմակերպվում են միջոցառումներ, սեմինար-հանդիպումներ, որոնց մասնակցում են դպրոցահասակները։ Այդպիսի սեմինարներին միշտ լինում են ամենաշատը երկու տղա, նրանց մասնակցությունը այդպիսի բաների շատ պասիվ է։ Մենք ապրում ենք գյուղում և այնպիսի մարդկանց կողքին, ովքեր իրենց սահմանափակության պատճառով մեզ են վնասում և հետ պահում շատ ավելի քայլերից ու ծրագրերից, որոնց կարիքը իրոք ունենք։ Չնայած՝ ունենք այնպիսի մարդիկ, որոնք չեն կարևորում այդ մարդկանց ասածը և կարծիքը, իմ կարծիքով՝ դա ամենաճիշտ մտածելակերպն է։
Կարծրատիպեր, սրանք քարացած և կարծրացածներն են։ Տարբեր կարծրատիպերի պատճառով մենք տուժում և հետ ենք մնում այն ամեն ինչից, ինչը մերն է։
Կարծրատիպ կա, որ աղջիկը արևային ակնոցով գյուղում ուղղակի չի կարող պտտվել, կարծրատիպ ստեղծողները կասեն․
-Հլը նայի, ակնոցները դրել աչքերին՝ ազատ գյուղի մեջ ման ա գալիս…
Շատ եմ խոսել իմ տարիքի ընկերների հետ, շատ են հիմնանանում աղջիկները, որոնք իրոք կարծրատիպի «զոհեր» են եղել։ Էդ կարծրատիպ կոչվածները հիմնականում աղջիկներին են վերաբերում ու հատկապես նրանց, ովքեր ազատ ել ու մուտ են ունենում, օրինակ՝ գյուղի Մշակույթի տուն։ Գուցե գրածներս չհասկանաք, որովհետև հնարավոր է դուք այդպիսի միջավայրում չեք ապրում։
Բայց եկեք հանրության կարծիքներին ու քննադատություններին այսուհետ շատ տեղիք չտանք, անենք այն, ինչը մեզ համար օգտակար և նպաստավոր է, և վերջապես, կորտրենք այն կարծրատիպը, որը արդեն շա՜տ տարիների մի մասնիկն է դարձել։ Գուցե սա էլ է փորձություն ինչ-որ բան հաղթահարելու և մերը, նորը ու լավը ստեղծելու համար։ Մենք ապրում ենք այնպիսի երկրում և մոլորակում, որը մեզ համար բավարար պայմաններ է ստեղծել առաջ նայելու և չվհատվելու։ Այսուհետ ո՛չ կարծրատիպերին և սահմանափակ մտածելակերպին։
It’s true we’ll make a better day, just you and me․
Իսկական ժամանակն է տանը նստելու ու Մայքլ Ջեքսոնի «we are the world» երգը լսելու համար: Բայց գիտեմ, որ եթե ուսանող ես ու քո համալսարանն էլ է որդեգրել հեռավար ուսուցման ծրագիրը, ուրեմն հաստատ շատ ազատ ժամանակ չունես երգ լսելու, քանի որ պետք է գլուխ հանես գլխիդ կուտակված հանձնարարություններից (բայց եթե իմ կարծիքն եք ուզում իմանալ՝ ինձ շատ էլ դուր է գալիս տանից դասին մասնակցելը, շատ ծիծաղելի պահեր կան դրա մեջ):
Այո-այո, դու շատ ճիշտ հասկացար, ես չեմ եկել քեզ երգերի, ֆիլմերի կամ այլ զբաղմունքների ցանկ առաջարկելու ու ոչ էլ խոսելու տանը փակված մնալու լավ կամ վատ կողմերի մասին, քանի որ ընկերներս արդեն լավ խորհուրդներ հասցրել են տալ, նույնիսկ հղումներ անել:
Իհարկե, այս պայմաններում ուրիշ թեմայից նույնպես չեմ կարող խոսել, բայց ուզում եմ մի փոքր այլ տեսանկյունից նայել այսպես կոչված «խնդրին» ու կիսվել իմ բացահայտումով:
Դուք՝ չգիտեմ ինչպես, բայց ես վերջին շաբաթներին ինձ համար նոր կողմից բացահայտեցի մարդկանց: Փաստորեն բոլորի մեջ կա լույսի կտոր, շատ ուժ, անսահման հավատ առ Աստված, օգնելու մեծ ցանկություն:
Թվում է՝ եկել է մի պահ, որ մարդիկ տարբերություն չեն դնում՝ հայ է հիվանդացողը, թուրք, թե իտալացի: Հավասարապես բոլորի համար անհանգստանում են ու ի սրտե առողջություն ցանկանում: Առողջացողների համար էլ անկեղծ ուրախանում:
Թվում է՝ եկել է մի պահ, երբ մարդիկ սկսել են չբողոքել, (կամ գոնե քիչ են բողոքում, որ խանութում կիտրոնը վերջացել է), ու սա ցուրտ ու մութ տարիները չեն, այլ անսահմանափակ տեխնիկայի հնարավորությունների ժամանակաշրջան, ինչը հեշտացնում է մեր աշխատանքը: Ամեն դեպքում տատիկ-պապիկները այլևս չեն ասում՝ ինչ կա այդ հեռախոսի մեջ, դուրս արի, այլ ասում են.
-Հը՞ն, մի հատ նայի նորություն չկա՞, ի՞նչ են ասում:
Ու վերջապես, եթե տանը փակված չմնայինք, չէինք կարոտի փողոցներով ընկերների հետ ժամերով քայլելը: Ու դրա շնորհիվ մենք վերջապես սովորեցինք գնահատել ու մեզ երջանիկ զգալ առաջին հայացքից փոքր թվացող, բայց այդքան էական կյանքի պահերից:
Համոզված եմ, որ վանդակից դուրս գալուց հետո կյանքին լրիվ այլ կերպ ենք նայելու ու ավանդության համաձայն՝ լավատեսական նոտայով ավարտելով ասում եմ, որ ամեն ինչ լավ է լինելու, եթե մեր բոլոր քայլերն ուղղենք աշխարհն ավելի լավը դարձնելուն:
Ինքս ինձ հարց եմ տալիս, թե ինչու եմ քիչ գրում ու հասկանում եմ, որ իմ շատ երևիներից մի քանիսը դրևորվում են նաև այստեղ… արդյոք կարիք կա սրա մասին գրելու, արդյոք պետք է սա նյութի վերածեմ, արդյոք սա հենց այն է, ինչ ուզում եմ գրել։ Ու այսպես շատ արդյոքներ, բայց եթե հիմա սա կարդում ես, ուրեմն վերջապես որոշել եմ արդյոքներովս հանդերձ գրել։
Հաստատ ինչ-որ հաճախականությամբ ասած կլինեք, թե «բա պարապ չլինեի», որ սա, սա ու սա անեի։ Խնդրեմ, եկել է այդ բաղձալի պահը։ Այ քեզ բան, հենց նոր հասկացա, որ էս բառը շատ եմ սիրում, հենց նոր «բաղձալի» բառը իրեն շոյված զգաց։ Հա, ասում էի, որ այդ ազատ ժամանակը օգտագործելու վերաբերյալ շատ վեհ ստատուսներ, գուցե հոդվածներ կարդացած լինեք, որոնք խրախուսում են գրքեր կարդալ, ֆիլմեր դիտել, ինքնակրթվել վիդեոհոլովակներով, առցանց դասընթացներով, դե իրականում, շատերի համար ինքնամեկուսացում պետք չէր սրա համար, բայց շատերի համար էլ փաստորեն պետք էր։ Էս մի քանի օրերի ընթացքում հասկացել եմ մի բան, հրաշալի է կարանտինը մի հմտություն զարգացնելու համար, չէ, ձեզ ծանոթ հմտություններից չեմ գրելու, հմտությունը կոչվում է ՝ ամեն ինչից անդին սիրունը գտնելու հմտություն, որը ձեզ պետք կգա բոլոր մյուս հմտությունների համար ևս։ Մի քիչ մանրամասնեմ։ Իրականում սիրունը գտնելը շատ դրական է ազդում բոլորի վրա, օրինակ՝ ես այս մի քանի օրերի ընթացքում դարձել եմ ավելի ուշադիր, թե մերոնք ինչ են խոսում, ու շատ հաճախ, երբ դրանք լուրերին են վերաբերում, ես դառնում եմ փաստերի ստուգման հարթակի անուղղակի մասնակից, դե հասկացաք էլի, մերոնց ասում եմ, որ չկա նման բան ու փաստարկներ եմ բերում, որովհետև մի 10 րոպե առաջ ես էդ նյութի արդեն իսկ հերքման մասին էի կարդացել։
Մյուս սիրուն բանը ինձ համար վերջապես տարբերել սովորելն է, սովորել տարբերել կանաչիների տեսակերը։ Հաց եմ ուտում ու չգիտեմ, թե ինչ եմ ուտում, դե անունը, էլի ու որոշում եմ սովորել տարբերել ըստ տեսքի:
-Տատի, էս որ ուտում եմ, անունը ո՞նց է։
-Սպանախ։
-Իսկ էն, որ չեմ սիրում է, կանաչու տեսակ էր, դա ո՞րն է։
-Ռեհան։
-Իսկ էն, որ շատ եմ սիրում, խառը կանաչու մեջ է։
-Էդ մեկն էլ համեմն է…
Ըհն ու էսպես սկսում եմ ավելի ուշադիր նայել, թե ինչ եմ ուտում, տեսքին եմ ուշադրություն դարձնում ու հասկանում եմ, թե ինչ լավ բան է կարանտինը։
Սիրուն մի բան ևս, որը հաճելի եմ գտնում, այն է, որ ընտանիքիս անդամները շատ էլ ուշադիր են փաստորեն: Դե, քիչ-քիչ զարգացնում եմ սիրունը տեսնելու, դուրս բերելու հմտությունս, կուզեմ՝ դուք էլ այդպես անեք, ինչպես հասկացաք՝ դեռ սկսնակ եմ, որովհետև եթե ավելի ուշադիր լինեի` ավելի շատ օրինակներ կբերեի մեր առօրյայի սիրուն կողմերը գտնելու, գնահատելու վերաբերյալ։ Սիրելի՛ ընթերցող, ու վերջում էլի ասեմ, տանը մնա ու ինքնամեկուսացման առավելություններին ավելացրու նաև քո տարբերակը:
Այս օրերին մենք ապրում ենք համաշխարհային ճգնաժամ՝ պայմանավորված նոր կորոնավիրուսի բռնկմամբ: Ինչպես արդեն հայտնի է, վիրուսի տարածվածությամբ Իտալիան երկրորդ երկիրն է: Վիճակը առավել լարված է Իտալիայի կղզի քաղաքներում՝ պայմանավորված տեղաշարժի սահմանափակումներով: Նախքան վիրուսի տարածումը Իտալիայի նավ քաղաքի՝ Վենետիկի, երկնքում յուրաքանչյուր 3 րոպեն մեկ կարելի էր տեսնել վայրէջք կատարող ինքնաթիռ:
Ամենահամեստ հաշվարկներով Միայն Ռիալտոյի կամուրջ օրեկան այցելում էր 7000 զբոսաշրջիկ:
Այս օրերին Իտալիայում արված բազմաթիվ նկարներ են տեղադրվում տխուր սմայլիկներով և ցավակցական ուղերձներով: Ճնշելու համար բացասականը, այս
ֆոտոշարքով ներկայացնում եմ Իտալիայի լողացող հրաշալիքի չխամրող ու իտալացիների պես տաք գույները, որոնք արել եմ համաճարակից վայրկյան պակաս:
Չնայած փողոցներում մարդկանց մեծ զանգվածներ չկան, ամեն դեպքում այս քաղաքի մի ոտնաչափ փողոցները երբեք չեն դատարկվում, չէ որ այն «հոգիների քաղաք» է: Որոշ ժամանակ անց քաղաքի խելահեղ գույները անկասկած կստիպեն հոգիներին վերադառնալ իրենց գերեզմաններ, և կգա այն օրը, երբ ինձ նման մոլորվածները ուշանալով ջրային տրանսպորտից, կվազեն Սուրբ Մարկոսի հրապարակ՝ էլի ու էլի՜ նկարելու ու նկարվելու:
Հ.Գ. Վենետիկում նկարելը և նկարվելը երբեք շատ չի լինում:
Ապաքինվիր, Իտալիա:
Ամենալավ և ամենամեծ բանը, որ ես ունեմ իմ կյանքում, իմ ծնողներն են։ Հայրս՝ առատաձեռն և անչափ բարի մարդ է։ Իսկ մայրս ազնիվ կին է, չափազանց մարդասեր և հետաքրքիր բնավորության տեր։
Ահա այս ծնողներից ես ծնվել եմ 2002 թ. հունվարի 20-ին, Արագածոտն մարզի Մաստարա գյուղում։
Մաստարան իմ ծննդավայրն է: Գյուղս գեղեցիկ է տարվա բոլոր եղանակներին։ Մաստարան չքնաղ է իր բոլոր գույներով։ Համայնքի յուրաքանչյուր բնակիչ գիտի քարից հաց քամել, կառուցել ու շենացնել իր հայրենի ծննդավայրը։ Շատ է զարմացնում համայնքի հոգևոր-մշակութային նշանակություն ունեցող բազմաթիվ կառույցները։ Օրինակ՝ Սբ. Հովհաննեսը (5-րդ դար), Սբ. Ստեփանոս Նախավկան (17-րդ դար) և այլն։
Ես ապրում եմ մի գյուղում, որտեղ կարևորվում է կրթությունը։ Իսկ կրթության մեջ մեծ դեր ունի համայնքի դպրոցը: Բայց միայն դպրոցի կրթությամբ չի սահմանափակվում գիտելիքներ ստանալու մեր հնարավորությունը։ Գյուղում գործում են տարբեր ոչ ֆորմալ կրթական ծրագրեր։ Օրինակ՝ IMPATC-ը, բանավեճի ակումբը և նմանատիպ շատ այլ ոչ ֆորմալ կրթական ծրագրեր։ Այս ոլորտի բարեփոխումները սկսվել են իրականացվել 5-6 տարի առաջ։ Ավելի քան 5 տարվա ընթացքում իրականացված բարեփոխումները հնարավորություն տվեցին լուծելու համայնքում առկա շատ խնդիրներ։ Օրինակ՝ լուսավորությունը եկեղեցու բակում, տաղավարների, նստարանների, աղբամաններ տեղադրումը տարբեր վայրերում։
Մեր ոգևորվածությունը խոսում է կրթության ոլորտի արդյունավետության մասին, իսկ մեր ազատ ժամանակը փոխարինվել է գիտելիքներ ստանալու նոր հնարավորությամբ։ Մաստարայում կրթության ոլորտը կարևորվում է որպես համայնքի կայուն զարգացման, ինչպես նաև մարդկային կապիտալի պահպանման և վերարտադրության նախապայմաններից մեկը։ Գիտելիքի կարևորության գիտակցումն այսօր անվիճելիորեն առկա է թե՛ յուրաքանչյուր ընտանիքում, և թե՛ ողջ համայնքում։
«Գիտելիքն ուժ է և այն կարող է հարկադրել ենթարկվել իրեն։ Գիտելիքի տիրապետող մարդն իր կյանքի ընթացքում կարող է հարկադրել մարդկանց հնազանդվել իրեն և հետևել։ Հիշե՛ք, գիտելիքը կառավարող է, իսկ հարստությունը՝ հպատակը»: Ահա այսպիսի գաղափարախոսությամբ է զինված Մաստարա համայնքի յուրաքանչյուր բնակիչ։
Իմ հարազատ գյուղ, ես սիրում եմ քեզ։
Ես 17 եմ։ 17 չկայի, երբ 17.am-ի թղթակից դարձա ու ավելի փոքր էի, երբ ուզեցի իմանալ, թե մեր մեծ ընտանիքը ինչու վաղուց այլևս մեծ չէ։ Մեր սեղանը, որ առիթներին երկու կողմից բացվելու «սովորություն ուներ» բոլորին տեղավորելու համար, հիմա դրա կարիքը չունի. չորս հոգուն փակված վիճակում էլ է հերիք։ Ու ինչքան էլ «Թող մենակ ուրախ առիթներով հավաքվենք»-ը հնչեց, տխուր առիթները ուրախներին գերազանցեցին։
Պապիկիս օրհնանքը միշտ կա մեր տան վրա, ու աչքիս առաջ իր պատկերն է` պատերազմի մասին պատմող գրքերի մեջ խորասուզված. գուցե հերոսների մեջ Հայրենականի ժամանակ անհայտ կորած հորն էր փնտրում, ո՞վ գիտի. ինքն էլ երևի չգիտեր: Շատերը նախընտրում են իրենց ծնողներից առանձին ապրել, իսկ մերոնք չընտրեցին էդ ճանապարհը: Կյանքը մեր փոխարեն ամեն ինչ որոշեց։ Ես ու պապս համատեղ նկարներ չունենք, դրանք ինքս եմ ստեղծում իմ մտքում, ինչպես նրա ծննդյան օրերին բացիկներ էի սարքում ու ոչ էդքան սիրուն, բայց շատ մե՜ծ սիրով նկարում էի մեզ` իրար ձեռք բռնած։
Մեր տանը չկան պատից կախած սև ժապավենով նկարներ. դրանք խնամքով պահված են դարակներում, իսկ դիմագծերը մեր մտքերում անգիր գիտենք։ Ծնվել եմ այն ժամանակ, երբ նրանք արդեն վաղուց պատմություն էին դարձել, բայց ասես կարիք չեմ ունեցել դրանք լսելու, որովհետև ծնվել եմ հիշողությամբ։ Չեմ հանդիպել հորաքրոջս, որին միշտ նմանեցրել են, ինչպես նաև հորեղբորս, ով ուներ նույն անունը, ինչ ավագից էլ ավագ եղբայրս պիտի ունենար, որին, ցավոք, որոշված էր թիթեռնիկի կյանք տալ. Սամվելն էլ, Աստծո հրեշտակ է նշանակում… Եվ իրոք. իմ հրեշտակը Սամվել անունը ունի։
Նույնիսկ եթե դրախտ գոյություն չունի, և չկա մի վայր, որտեղ հարազատ հոգիները վերջում հավաքվում են, նրանց հոգիները մեր տանը միշտ ներկա են ստանում։ Մեր պատերն էլ ամեն ինչ հիշում են։ Իսկ մե՞նք. մենք գրքի էջերում չորացող տերևների հետ մեր հուշերն էլ ենք չորացնում ու պահում այնքան, մինչև մի օր որոշում ենք վերընթերցել…
