Լուսանկարչությունը՝ երկրորդ մասնագիտություն

«Պետք է միշտ առաջ շարժվել և ոչ մի դեպքում չհանձնվել»,- մեզ հետ զրույցում ասաց լուսանկարիչ Աստղիկ Գևորգյանը։ Աստղիկը Երևանից է, 32 տարեկան: Երկու երեխաների մայր Աստղիկը երկու մասնագիտություն ունի՝ առաջին մասնագիտությամբ տնտեսագետ է, իսկ երկրորդով` լուսանկարիչ: Մինչև նոր մասնագիտությամբ զբաղվելը, աշխատել է առաջին մասնագիտությամբ տասը տարի, որպես տնտեսագետ, իսկ արդեն երկու տարի է, ինչ զբաղվում է լուսանկարչությամբ:

-Երբ գտնվում էի 2-րդ ֆիզարձակուրդում, հասկացա, որ երկու բալիկներիս հետ դժվար կլինի վերադառնալ նախկին աշխատանքին և աշխատել ժամը 9-ից մինչև 18-ը։ Մի օր երեխաներիս տարել էի լուսանկարահանելու և հենց այդ ժամանակ մտածեցի, որ կարելի է խորանալ այդ ոլորտում, սովորել լուսանկարչություն և աշխատանքը համատեղել երեխաների խնամքի հետ: Կարելի է ասել, որ ամեն բան շատ արագ ստացվեց. ֆոտոապարատ գնելը, սովորելը և հաճախորդների այցը, իսկ մինչ ցանկացա մտածել` արդյոք ճի՞շտ արեցի, արդեն հաճախորդների մեծ խումբ ունեի,- ասաց Աստղիկ Գևորգյանը:

Աստղիկը սովորել է Բավեյան ստուդիայում, մասնակցել նկարահանման դասընթացներին, և մի շարք օնլայն կուրսեր է անցել ռուսական շուկայի լուսանկարիչների մոտ: Նկարում է բոլոր ոճերով, մեծ մասամբ գերակշռում են ընտանեկան և երեխաների լուսանկարահանումները։ Միայն հագուստի խանութների հետ է համագործակցություն ունեցել՝ հիմնականում «օնլայն շոփերի» հետ: Ատղիկի խոսքով, մեծ հաճույքով է իր աշխատանքը կատարում, և ինչքան էլ հոգնած լինի, երբ նկարում է, ամեն ինչ անցնում Է:

-Ապագա լուսանկարիչներին խորհուրդ կտամ նկարել շատ և չմտածել միանգամից գումար վաստակելու մասին,- եզրափակեց Աստղիկ Գևորգյանը:

Նարեկ Ստեփանյան

Բարև, հա, էլի ես եմ։ Գիտեմ որ երկար ժամանակ է` չկայի։ Վերջին նյութս, որ գրել էի, հերոս եղբորս մասին էր՝ Սևակի։

Այսօր էլի եկել եմ հերոս եղբորս մասին գրելու, բայց այս անգամ  Նարեկի։

Նարեկ Ստեփանյան` ծնված 2003 թվականի սեպտեմբերի 20-ին Կարբիում։

Ծառայող էր… Հա, ճիշտ կարդացիք` էր, բայց միայն ձեզ համար է` էր, իսկ ինձ համար հավերժ ծառայող։

Ու էլի սեպտեմբեր ամիս ու էլի պատերազմ։

Սեպտեմբեր ամիսը չարաբաստիկ ամիս է դարձել մեզ՝ հայերիս համար։

13-ին Ադրբեջանը նորից լայնածավալ հարձակում գործեց… Ու էլի զոհեր ու էլի անմեղ կյանքեր, սգացող մայրեր ու անվերջ լռող, ոչինչ չասող հոր աչքեր։

Նարեկի հետ վերջին անգամ խոսել ենք 13-ին ու դրանից հետո ոչ մի տեղեկություն չունեինք նրա մասին։ Մտածում էինք` գերի է ընկել, որովհետև  նրա հետ խոսելու ժամանակ վերջին բառը, որ լսեցինք, լսել էինք հեռախոսից այս կողմ. «Նարեկ, փախի» բառերն էին։

Հա, մենք չէինք սխալվել. գերի էր, բայց զոհված գերի։

Նարեկը  բարի, ժպտերես ու ընկերասեր մարդ է։ Ընկերների համար ամեն ինչի պատրաստ էր, ընկերների հետ լինելու համար ինքը անձամբ դիմում գրեց, որպեսզի մեկնի ծառայության (նրան ազատում էին բանակից): Կյանքը չէր խնայի իր հարազատների համար, բայց այսօր կյանքը չխնայեց ողջ ազգի համար։ Հերոսաբար ընկավ մարտի դաշտում։

Բայց ո՞նց ասեմ, որ մեզ հերոս պետք չէր, ախր, մեզ մեր եղբայրն էր պետք։

Սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը 32 դի փոխանցեց, որոնցից մեկը իմ հերոսն էր։

Երեկ Նարեկի հոգեհանգիստն էր ու ծննդյան տարեդարձը։ Հիմա ո՞նց շնորհավորեմ ծնունդդ, Նարեկ։

Շնորհավոր երկնային ծնունդդ, հավերժ հերոս։

Ցավս, կսկիծս ու կարոտս կրկնապատկվեց։ Հիմա երկու հերոս ունեմ` Սևակը ու Նարեկը, իմ հերոս եղբայրները։ Կարոտել եմ անչափ: Կարոտը սրտումս  մենակ թողեցիք ինձ։ Ի՞նչ անեմ, հպարտանա՞մ, որ հերոս եղբայրներ ունեմ: Ախր, էս ամենը հպարտանալու չի, է, էս ամենը  ողբալի է։

Տեր իմ, պահպանիր մյուս տղեքին, նրանց քո գիրկը առ ու կանգեցրու այս ցեղասպան աղետը: Մեզ կենդանի հերոսներ են պետք, մեզ մեր տղեքն են պետք` ողջ ու առողջ:  Խնդրում եմ,  Տեր, պահպանիր նրանց։

qnarik.mkhitaryan

Մեր հերոսը` Մանուկը

Ժամանակ առ ժամանակ լռությունը խաթարվում է, մեր դեպքում` հայրենիքի համար կամ հանուն Հայրենիքի: Մենք այդ աղմուկի մեջ կորցնում ենք մեզ,  կորցնում մեր սիրելիներին, և որն ամենացավոտն է, գտնում ենք կարոտը: Ամեն բացվող օր սպասում ենք մի  հրաշքի, որը թվում էր, թե պիտի գա ու փրկի մեզ էս խավարից: Բայց խավարն ավելի է սաստկանում, երբ ցավն անձամբ քո դուռն է թակում: Այսօր մենք կորցրել ենք մեր Մանուկին, դասարանի համեստ և զուսպ տղային, ով  միշտ աչքի էր ընկնում իր լուռ ու հանգիստ բնավորությամբ: Տառապանքի ու խլացնող ձայների մեջ փորձում ենք հիշել ու որսալ հենց իր ձայնը, էն Մանուկի ձայնը, ով 12-րդ դասարանում  հարց ու պատասխանի ժամանակ վստահ ասաց, որ  ցանկանում է դառնալ սպա: Չեմ կարծում հիմա որևէ մեկը կարողանա լսել դա, աղմուկը շատ է. շատ են հիշողությունները, երջանիկ ու սիրուն պատմությունները, որոնք ապրել ենք Մանուկի հետ: Շատ են,  բայց հիմա  ցավը կոկորդում խեղդելով պետք է շնորհակալ լինենք էն փոքր տղային, ով այսօր մեր խաղաղ օրվա համար իր կյանքն է տվել, իրեն և էն բոլոր ծառայակից տղաներին, որոնց միշտ պետք է երախտապարտ լինենք:

Էն ժամանակ, երբ ինչ որ բան էի գրում, հումորի էր վերածում:  Այս աշխարհում ամենաքիչը կուզեի քո մասին այդքան կարոտով ու ցավով  գրել:

Մանուկ Արմենի Միքայելյանը հերոսաբար զոհվել է հանուն հայրենիքի, որի փրկության պայքարը պետք է շարունակենք մենք, պարտավոր ենք շարունակել մեր տեղում լինելով և մեր գործը նույն նպատակի ծառայեցնելով:

Շնորհակալ եմ, եղբայր:

Կներես մեզ …

Մենախոսություն եղբորս հետ

բարև, ախպե´րս, ո՞նց ես:

տղերքը ո՞նց են:

 

ասում են` էդտեղ ես, հա՞, ներքևում:

տեղդ հարմա՞ր ա, բատինկեքդ հո չե՞ն սեղմում,

 

կարոտել եմ:

ես քեզ կարոտում եմ ամեն օր, որովհետև դու չես կարող անցյալ լինել` նույնիսկ վաղակատար:

 

էս ծաղիկները մաշկիդ պես սպիտակ են, երկինքը` աչքերիդ պես կապույտ,  տապանաքարդ` հայացքիդ պես սառը, բայց ջերմ:

 

վերևից ամեն ինչ ավելի լավ ես տեսնում, չէ՞:

ախր նոր ներքևում չէի՞ր:

 

ձեռքս դնում եմ սրտիդ, բայց ափս էնքան փոքր ա սրտիդ համեմատ:

տաքություն եմ զգում էս խոտից, ուրեմն ճիշտ եմ դրել ձեռքս:

 

բա ո՞նց անենք, Ա´րտ, ո՞նց օգնենք տղերքին, որ ձեր մոտ չգան,

ո՞նց ասենք, որ ձեր մոտ ամենալավ մարդիկ են, բայց ամենատխուր դեմքերով:

 

հետս ինչի՞ չես խոսում, հո չե՞ս նեղացել:

մի բա´ն ասա, Արտա´կ, ախպոր պես, մի բա´ն ասա:

էս աղմկոտ աշխարհում քեզ էսքան լռություն որտեղի՞ց:

 

ուզում եմ դեմքիդ նայել:

ուզում եմ` թարթես աչքերդ, երբ անթարթ աչքերիդ եմ նայում:

 

մատներդ քոնը չեն, երկար էին քոնը, ասում էին` լավ դաշնակահար կդառնաս:

չգիտենք, չենք իմանա` ինչ էիր դառնալու:

 

պատերազմից առաջ վերջին անգամ անունդ քննության ցուցակների մեջ էի տեսել:

 

կողքիդ կանգնած հասկանում եմ, որ ինձնից բարձրահասակ ես, բայց ինձնից մեծ չես, ախպե´րս, կներես:

ես չէի ուզում էս հարցում քեզ հասնել:

ես ուզում էի իմ տասնինը նշել քո քսանմեկի հետ:

 

իմացի´ր, որ այստեղ ինձ չեն նեղացնում, այլ միայն սիրում են,

որովհետև ես Արտակի Աննան եմ, քո Աննան, ու միշտ եմ լինելու, հասկանու՞մ ես, Ա´րտ, միշտ:

 

տասնինը վարդ չորացել է հենց քո վրա:

վարդերը հետդ տու´ն բեր, բայց ծաղկած, խնդրում եմ, թոռոմածը քեզ չի սազում:

 

հիմա հանգիստ եմ. վերևում մեր ընտանիքն ավելի մեծ է,

ուրեմն մենակ չես:

 

արևը գնաց, որ դու գաս:

 

ես էլ տուն եմ գնում, թեպետ տարբերություն չկա:

Հայկոն էր ասում, չէ՞,

որտեղ դու կաս, այնտեղ է տունը իմ:

 

բայց այս տանը ջեռուցում ու լույս չկա, մրսում եմ, երևի գնամ մյուս տուն:

գիտեմ` դու էլ ես գալու:

 

լա´վ մնա, իմ ամենալա´վ ընկեր:

մինչ հանդիպում

Արցախը մանրակրկիտ սիրելու համար է

Դժվար չէ այն, որ դու ունես կիսատ հայրենիք, ցավալի է, երբ դու քո ներսում ես այն կիսատ ընդունում։

Առաջին անգամ Արցախում՝ սեփական երկրում ու հողում լինելս ստիպեց հասկանալ պարարտ հողի ու գոյի իսկական պայքարի արժեքը, որը ինձ հանգեցրեց գործի ու գաղափարի իրականացմանը։

Ճանապարհին արցախցի ընկերուհիս հարցրեց՝ կցանկանայի՞նք Արցախում ապրել, թե՞ չէ: Պատասխանը միանշանակ այո էր, բայց նա խոստացավ, որ նույն հարցը տալու է նորից, թե ինչ պատասխանեցի հաջորդ նույն հարցին, կասեմ վերջում…

Երբ մտնում ես Արցախ, առաջին պահին զգում ես տագնապ, հետո կարոտ, սեր և ՈՒԺ…

Միշտ սիրել եմ Արցախը, բայց երբ եղա Արցախում, առաջին հարցը, որը ստիպեց կանգ առնել մի պահ ու ինքս ինձ հարցնել՝ դու ի՞նչն ես սիրում Արցախում։ Հասկացա, որ ճիշտ եմ սիրել, բայց իսկական սերը հիմնված է ճանաչողության վրա։ Արցախը հիմա հստակ ու կոնկրետ եմ սիրում, սիրում եմ կիսաճանաչված, բայց վստահ ճանաչելու եմ ամեն մի ծառն ու թուփը…

Արցախցու կերպարը դարձավ ուժեղ մարդու կերպար, որովհետև երբ խոսում էի իրենց հետ պատերազմի մասին, զգում էի այդ դաժան հոտը ու իրենց ուժը, բայց պատերազմի հոտը առա, երբ մի օր ճամբարում ունեցանք բարդ, շատ բարդ օր…

Շատերը կհասկանան ինչ եմ ասում, բայց բառերը շատ քիչ են զգացողությունը փոխանցելու համար…
Կարող էի թողնել ամեն ինչ ու վերադառնալ կամ մնալ ու «Հաղթել», դե ընտրեցի երկրորդը…

Այդ օրը հասկացա կորցնելու, հոգ տանելու, փայփայելու ու ամուր հողումդ կանգնելու ուժը…

Արցախը ամուր է, ուժեղ, բայց բզկտված, ունի սիրո ու խնամքի կարիք՝ մեր բոլորի կարիքը։ Մենք պիտի ուժեղանանք ու հաղթենք: Մենք կարող ենք, չէ՞ որ մեզ սովորեցրել են, որ հաղթանակներ կերտվում են, երբ կա միասնականություն, երևի ճշմարտությունը այստեղ է թաքնված:

Մենք մեր հայրենիքի մասնիկներ ենք, այդ մասնիկներն են, որ կարող են արարել, ներել ու առաջ ընթանալ, վերջապես մենք այն մեր նախնիներն ենք, որոնք փրկվել են թուրքից ու տան ծուխը վառ պահել: Մենք այն 18 տարեկաններն ենք, որոնք կյանք տալով մեզ ապրեցրել են, մենք այն ծնողների լույսն ենք, որ մեր ուժեղանալու դեպքում կարող են փարատվել: Դժվար է հայրենիք կորցնելը, բայց ավելի դժվար է նրա ներսում ինքնությունդ կորցնելը…

Իսկ վերջում՝ իմ պատասխանը նույնն է. ես կապրեմ Արցախում, իսկ ընկերներս էլ ինձ միշտ կառչած կպահեն Արցախից, և ես էլ նրանց աչքերում միշտ կտեսնեմ ապրածս, որը որպես հույսի ջահ առաջ կմղի ինձ։

Anna Sargsyan

անվերնագիր

այն հրացանը,

որ կրակեց աշնանային մի տաք օր,

երբ կրակողի մատներն էլ քարացել էին վախից,

չգիտեր, որ Քեզ է դիպչելու…

 

փամփուշտն ինքն էլ մտածեց մի քանի վայրկյան,

ու Քո մեջ հավերժ մնալով` կյանքդ խլեց,

որ ինքն ապրի

 

անիծյալ փամփուշտը,

որ տարավ կյանքդ իր կյանքի համար,

այսօր ասես զենքի մեջ խցանված լինի,

բայց մի օր նրա բաժակն էլ է լցվելու

համբերության

ու Քեզ նման դեպի արևն է գնալու,

որ շողա ու ապրի հավերժ…

 

և այն պահին,

երբ վերջին անգամ արևն ասես համբուրեց Քո սպիտակ ճակատը,

անձրևեց,

ու Դու որոշեցիր աչքերդ փակել,

 

ցեխոտ կոշիկներդ տուն չմտան,

ու վերադարձավ միայն հաղթանակը,

որ ցավեցնում էր ո´չ ինչպես ծնկած աղոթքի պահին ծնկներն են ցավում,

այլ` սիրտ խոցող աղեղի նման,

որ խրվում է մինչև հոգու ամենախորքը…

 

դրսում անձրևը դադարել է,

իսկ Դու դեռ չես եկել.

երևի կորցրել ես կոշիկներդ

 

այն, որ չեկար, դեռ չի նշանակում, որ տանը չես,

կամ հակառակը`

այն որ տանը չես, դեռ չի նշանակում, որ չեկար…

 

իսկ գրողի տարած կարոտը ինձ դանդաղ սպանում է ներսից,

և ես չեմ ծնկում, այլ չոքում եմ,

որ մարմնիդ մոտ պահեմ իմ մեջ ապրող Քո հոգին

 

և սեղմում եմ ինձ,

բառերս կուլ տալու համար լալիս եմ,

ձեռքերս բռունցք եմ անում

ու եղունգներովս սեղմում եմ ափերս,

որ խլացնեմ լացս եկող-գնացող մեքենաների ֆոնին,

որ լսեմ` ինչպես է մեքենան կայանում

Քո անունը կրող սև ժապավենի տակ,

և իջնում ու ինքդ էլ զարմանում ես նրա սև գույնից:

 

բայց չես գալիս, չէ՜…

ու բռնում եմ ինձ չգալուդ մտքի վրա

և կրկին սեղմում եմ ափերս,

ու անհավասար աճած եղունգներովս

սևացած ափերիս մեջ

գրվում է անունդ` ոսկեգույն տառերով,

 

որովհետև Դու լավագույնն էիր,

որ եղար,

և որ չես լինի այլևս,

 

իմ մանկությունն ավարտվեց Քեզ հետ

ու Քեզ հետ էլ սկսել էր,

և ես դժբախտ եմ, որ չկաս,

ու երջանիկ, որ եղել ես:

 

Քեզ հավերժ կկանչեմ, բայց էլ չես ձայնի.

պատասխան որպես ես կընդունեմ

գիշերային ծղրիդի այն խուլ ձայնը,

որ գուցե անդադար այդպես կանչում է

ինչ֊որ մեկին գտնելու համար…

 

վերմակով կփակեմ բերանս,

որ լացս խլանա,

կժպտամ ամեն լացելուց հետո,

որ թվա` ուժեղ եմ,

բայց չունեմ Քո ուժից

 

ժպիտը դեմքիս կքայլեմ,

մինչև նորից մնամ մենակ ու ողբամ

մահդ,

ու ոչ ոք, ոչ ոք չիմանա,

որ ամեն անգամ լացում եմ այնպես,

ասես հենց նոր սիրտդ կանգ առավ,

և ինձ ասացին

 

ես այնքան կլինեմ անճար,

որ կուրախանամ Քեզ շուտ գտնելու համար,

կուրախանամ, որ գերի չընկար,

ու կտխրեմ,

երբ չլինես եկող գերիների մեջ…

 

հիմա արևն էլ չգիտի` ում ընտրի Քո փոխարեն

ու շողում է ամեն անգամ,

երբ Անունդ ենք տալիս:

 

զենիթում արևը չէ, ախպերս,

այլ անունն է Քո`

Արտա՜կ

 

Դու էիր արևի պրոեկցիան էս անտեր երկրի վրա…

Արտակ Սերոբի Սարգսյանը զոհվել է 2020 թվականի հոկտեմբերի 29-ին Ճարտարում, երբ ԱԹՍ-ով հարվածել են նրան տեղափոխող շտապ օգնության մեքենային:

«Ոստանի»-ն պատրաստ է հյուրընկալել

Լոռու մարզի Հալավար համայնքում գտնվող «Ոստանի» գյուղական հանգստյան գոտին պատրաստ է հյուրընկալել իր զբոսաշրջիկներին։ Մեզ հետ զրույցում «Ոստանի» գյուղական հանգստյան գոտու հիմնադիր Հենրիկ Մխիթարյանը պատմեց անվան ընտրության, տարածաշրջանում առաջինը նման ծրագիրի մասնակցելու և նպատակների մասին։

- «Ոստանի» անվանումը պատահական չի ընտրված։ Այն նշանակում է ավանների, գավառների, թագավորությունների կենտրոն։ Մենք հիմնական շեշտը դրել ենք հենց կենտրոն բառի վրա, քանի որ նպատակ ունենք մեր գյուղը դարձնել էկոտուրիզմի կենտրոն, նպաստել համայնքի զարգացմանը։ Գյուղում արդեն իսկ կան օրգանական մի քանի տնտեսություններ, և մասնակցելով այս ծրագրին, ուզում ենք Լոռիում բարձրացնել զբոսաշրջության մակարդակը։ Կենտրոնը պայմաններ է ստեղծում գյուղացիների արտադրած մթերքների վաճառքի համար, ինչպես նաեւ կազմակերպում է վայրի հավաք եւ այգեքաղ, դրանցից պատրաստած ուտեստների, հյութերի և չրերի համտես ու վաճառք,- Հենրիկի խոսքով կատարյալ հանգիստ սիրող մարդիկ այստեղ իրենց լիարժեք կզգան,- Մեր հյուրերի համար մենք հունիսի 1-ից նախատեսում ենք նաև գիշերակաց և՛ վրաններում, և՛ տնակներում։ Նախատեսում ենք նաև գյուղական սնունդ, քայլարշավներ, մեղրաքամ, ձիարշավ, ապիթերապիա, ջիփփինգ, աստղադիտում և այլն։ Այն մարդիկ, ովքեր նախընտրում են մաքուր ու անարատ գյուղական սնունդ, մենք խոստանում ենք նրանց ծանոթացնել մեր խոհարարների համեղ ուտելիքներին։

«Ոստանի» սոցիալական ձեռնարկությունը աջակցություն է ստացել «Սոցիալական ձեռներեցության էկոհամակարգի զարգացում՝ սահմանային շրջաններում կանաչ առաջընթացի համար» ծրագրի շրջանակներում, որը Եվրոպական միության աջակցությամբ իրականացնում են «Կանաչ արահետ» հասարակական կազմակերպությունը (Հայաստան) եւ CENN-Կովկասի բնապահպանական ընկերությունների ցանց ՀԿ-ն (Վրաստան)։ «Կանաչ արահետ» հասարակական կազմակերպության ներկայացուցիչ Լուսինե Վերդյանի խոսքով՝ «Այս նախագիծը արժանացել է հավանության և ֆինանսավորվել հասարակական կազմակերպության կողմից, և մենք վստահորեն կարող ենք ասել, որ այն նպաստում է երկրում ագրոտուրիզմի մակարդակի բարձրացմանը», և հույս ունեն, որ նման ծրագրերի ֆինանսավորումը կկրի շարունակական բնույթ։