Ավարտին է մոտենում 2018 թվականը: Անցնում է ևս մեկ տարի, և գրեթե բոլորը անհամբեր սպասում են հաջորդ տարվան: Մի քանի օր է, ինչ ամփոփում են այս տարին, ծանրութեթև անում և փորձում հասկանալ՝ ստացված տարի՞ էր, թե՞ ոչ:

Դեռ տարվա սկզբից նպատակ էի դրել ճանապարհորդել Հայաստանով և բացահայտել հայրենիքս: Ճանապարհորդություններս սկսեցի մարտ ամսին, երբ ուղևորվեցի դեպի Տավուշի մարզ: Շատ-շատ հիացած էի այնտեղի բնությամբ՝ անտառներով, լեռներով և այլն:

Ապրիլ-մայիս ամիսներին մասնակից դարձա «Թավշյա հեղափոխությանը»: Ոմանց մեջ հարց կառաջանա, թե ինչու եմ հեղափոխությունը գրել չակերտներում, հիմա չեմ ուզում ասել (դա մի ուրիշ թեմա է, և դրան մի օր կանդրադառամ): Իսկ հունիս-հուլիս ամիսներին ես արդեն Արարատի մարզում էի: Մի կերպ շոգին դիմանալով՝ վայելում էի տեղի բանջարեղենն ու քաղցրահամ մրգերը և հիանում արևածագերով և մայրամուտներով:

Եվ ի վերջո, իմ Հայաստանով ճանապարհորդելու ամենահիշարժան մասը՝ դեպի Զանգեզուր ուղևորությունս: Առաջին իսկ օրվանից սիրեցի Սյունիքը, սիրեցի տեղի անկրկնելի և հոյակապ բնությունը, բարի և ընկերասեր մարդկանց: Այնտեղ անցկացրածս օգոստոսյան մի շաբաթը դարձավ կյանքիս ամենաանմոռանալի և ամենաերջանիկ ժամանակահատվածը: Ճիշտ է դա իմ 10-րդ հոբելյանական ուղևորությունն էր, բայց ես գալիք 2019-ից ակնկալում եմ վերադարձ Սյունիք` Զանգեզուրը բացահայտելու:

Անմոռանալի դարձավ նաև նոյեմբերյան Էկո-ճամբարը Աղվերանում: Ճամբարում անցկացրածս երեք օրերի ընթացքում ձեռք բերեցի բազում լավ ընկերներ: Ծանոթացա և ընկերացա մի մարդու հետ, ում հետ ո99 տոկոսուվ նման ենք: Նման ենք մտածելակերպով, պատկերացումներով, հետաքրքրություններով, և ինչպես նա է սիրում ասել` երկուսս էլ տարօրինակ ենք և աննորմալ: Եվ այդ մարդը գյումրեցի Էմի Մուրադյանն է:

Բայց  այնպես չէ, որ ամեն ինչ այս տարի լավ էր: Տեղի են ունեցել, և վատ, և անհաջող, և տհաճ ու անհիշարժան դեպքեր և իրադարձություններ: Սակայն ես չեմ ուզում խոսել դրանց մասին, չէ որ ամեն վատ բանից պետք է դասեր քաղել, թողնել հին տարում ու մոռանալ…

Ուզում եմ շնորհավորել բոլորիս գալիք 2019 թվականը և  ավարտել հետևյալ մաղթանքով: Կյանքում լինում են շատ վատ բաներ, և Նոր տարին դրա համար է, որպեսզի մենք կարողանանք դրանք մոռանալ և ազատվել դրանց բեռից՝ նայելով միայն ու միայն դեպի առաջ, դեպի ապագա: Չէ որ միայն մենք ենք գրում մեր ճակատագիրը:

Բարև, իմ շատ սիրելի Ձմեռ Պապ: Ինչպես ամեն տարի, այնպես էլ 2018 թվականին գրում եմ քեզ իմ նամակը: Ուզում եմ, որ առաջին հերթին աշխարհին՝ խաղաղություն, մարդկանց՝ առողջություն և բոլոր ընտանիքներին համերաշխություն բերես:

Ես ուզում եմ, որ Ամանորի գիշերը բոլորի երազանքները իրականանան:

Ասում են, 2019 թվականը խոզուկի տարի է, այն իմ տարին է: Եվ ես վստահ եմ, որ իմ տարին ինձ համար լավ տարի է լինելու:

Ժասմին Հովհաննիսյան, 12 տարեկան

Սիրելի Ձմեռ Պապ, հիմա, երբ նայում եմ hետ և թերթում եմ մանկությանս էջերը, հիշում եմ, որ երբեք քեզ նամակ չեմ գրել, ոչ թե, չհավատալու պատճառով, այլ, որ վստահ եմ եղել, որ բոլորի, այդ թվում և իմ ցանկությունները իրականացնելու ես, բերելու ես բոլորի խնդրած նվերները, կատարելու ես երեխաների և մեծերի սրտում թաքուն պահած երազանքները:

Այսօր գրում եմ քեզ իմ առաջին նամակը, բայց գրում եմ ոչ թե ես, այլ ներսիս մանուկը, ով միշտ հրաշքների է հավատում, մանուկ, ով ապրում է յուրաքանչյուրի մեջ և թույլ է տալիս կյանքը ավելի գունեղ տեսնել:

Ճիշտ է, էլ երեխա չեմ, բայց հիմա ավելի շատ եմ հավատում Ամանորի գիշերը կատարվող հրաշքին, որը թակելու է յուրաքանչյուրի դուռը ու սիրտը:

Ուզում եմ քեզ շնորհակալություն հայտնել, որ ինձ նվիրել ես ամենալավ ընտանիքը, ամենալավ ընկերներին, որոնք եկան իմ կյանք այն ավելի լավը դարձնելու համար: Քեզ խնդրում եմ միայն, որ այդ հրաշքը ինձ մոտ թողնես ընդմիշտ:

Արագածոտն մարզ, գյուղ Կարբի, 18 տարեկան, Սվետլանա Դավթյան

Կյանքում երևի չկա ավելի սիրուն բան, քան ինչ-որ մեկին լավություն անելն է, ու դրանից հետո սիրվել, հարգվել ու օրհնվելը։

Իսպանիայից ժամանած տատիկի պատմությունով ես ավելի շատ համոզվեցի, որ պետք է մարդկանց օգնել առանց պատճառի, առանց երևակայական ինչ-որ բաների։
Արաքսի տատը Իսպանիայից էր եկել խնամիների տուն, ճանապարհին կորցրել էր հեռախոսն ու հարազատների տան հասցեն։ Հույս ունենալով, որ իրեն մեկը կօգնի, ճամպրուկներով բարձրացել էր Երևան-Ապարան երթուղայինը, որ բարով-խերով հասնի Ապարան։ Մինչև իմ տեղավորվելը, պարզվում է, որ նա արդեն հարցուփորձ էր արել, թե արդյոք ո՞վ է ճանաչում իր հարազատներին, որպեսզի հասնի նրանց։
-Աղջիկ ջան, դու Էդոյին, Էդոյի մորը` Սեդային (էլի մի քանի անուն տվեց) ճանաչո՞ւմ ես։
-Չէ, տատ ջան։
Անցնում է մի քանի րոպե ու…
-Հը՞ն, հիշեցի՞ր։
-Չէ՜… -, դեմքի տխուր, ներողություն հայցող արտահայտությամբ պատասխանում եմ ես:
Ողջ ճանապարհին մտահոգ էր Արաքսի տատը։ Մի պահ մեր հայացքներն իրար հանդիպեցին։
-Տատ ջան, հանգիստ եղեք, կգտնենք Ձեր հարազատներին։
-Հա՞, կօգնե՞ս։
-Միանշանակ։
-Վայ, աղջիկս, ապրես,- հետո թեքվելով մյուսներին էլ,- ինչ լավ աղջիկ ա, է՜…
Շուրջ 20 տարի է, ինչ Արաքսի տատը Հայաստան չէր եկել։ Ողջ ճանապարհին մթության մեջ ինքն իրեն բողոքում էր. «Էս ի՞նչ բան ա, մի հատ լույս չկա»։
Խեղճ տատը, ի՜նչ իմանաս, երևի այլ սպասելիքներ ուներ։
֊Էս ի՜նչ ա, տնաշենը լույս էլ չի վառում,- խոսքը երթուղայինի վարորդի մասին էր։
Ամեն կանգառում, երբ մեկը իջնում էր, նայում էր ինձ ու ոգևորված ասում.
֊Ես էլ իջնե՞մ։
֊Չէ՜, տատ ջան, ինձ հետ կիջնեք, մենք միասին կգտնենք Ձեր բարեկամներին։
Էլի ժպտում էր, բայց, միևնույնն է, մտահոգություն կար մեջը: Լսողության հետ խնդիրներ ուներ, մի հարց էլ որ տալիս էինք, պատասխանում էր, հետո ուրիշ հարց էինք տալիս, անորոշ պատասխան էինք լսում կամ ասում էր, թե իջնենք նոր կպատասխանի հարցերին: Ու մեզ թվում էր` տատը հիշողության հետ խնդիրներ ունի, իսկ ամենավերջում, երբ տատին հասցրինք հարազատների տուն, պարզվեց, որ տատի լսողության սարքի մարտկոցն էր նստել։
Երբ հասանք Ապարան, տատիկին հորեղբորս հետ հասցրինք հարազատներին (պարզվեց Էդոն մերոնց ընկերն է)։ Տատը կարծել էր, որ պիտի վճարի մեզ օգնության համար, իսկ մենք պարզապես օգնել էինք անշահախնդրորեն, սովորական հայի նման: Երևում էր, որ իսկապես երկար տարիներ Հայաստանում չէր եղել և մոռացել էր հայկական հյուրընկալության մասին: Հրաժեշտից առաջ տատն անվերջ իր շնորհակալական խոսքերն էր հղում ինձ ու հորեղբորս։

Իրականում չեմ գրելու, թե ինչերի մասնակցեցի, ինչ հաջողություններ ունեցա և նման այլ բաներ. դրանց մասին կարող եք իմանալ ընդամենը ֆեյսբուքյան էջս ստուգելով: Կգրեմ նրա մասին, ինչը չեք կարող «պեղել» իմ էջից:

Լավ: Ուրեմն սկսեմ նրանից, որ ես տարին համարում եմ բարենպաստ, եթե մի պահ հիշում եմ ինձ մի տարի առաջ, իմ ցանկությունները, գաղափարները, կատարած գործողությունները ու ծիծաղում եմ ինձ վրա: Հա-հա, եթե դու ժպտում ես` մտածելով մի տարի առաջվա «եսիդ» մասին, ապա հաստատ փոխվել ես:

Իսկ 2018-ը լրիվ ուրիշ տարի էր, ուրիշ գաղափարներով, ցանկություններով, իրականության հետ կապ չունեցող երազանքներով ու առօրյա ձգտումներով: Տարի էր նաև արկածներով, նոր ընկերներով, այս անգամ նաև այլ երկրների ընկերներով և տարի էր` նոր ընկալումների, կողմնորոշումների ու ամփոփումների, նաև «փիլիսոփա» դառնալու: Տարի էր` նոր զարգացումների ու այդ հեղափոխական զարգացումների մի մասնիկը լինելու: Տարի էր` կարոտելու ու գնահատելու, տարի էր` ուղղակի վայելելու ու փորձելու, առանց վախենալու ձախողումներից, տարի էր` գրքերը քո կյանքը մտցնելու ու երգերով ինքդ քեզ մոտիվացնելու: Տարի էր մի երկու ձախողումների, որոնք քեզ ավելի առաջ են մղում: Սիրեցի 2018-ը, այն ինձ էլ հեղափոխեց:

Հուսով եմ, որ 17.am-ի իմ նկարը գալիք տարում կփոխեմ:

Ամենամեծ ցանկությունը 2019 թվականի համար, երկրից դուրս գնալն է, թեկուզ կարճ ժամանակով: Ուզում եմ պտտվել այդ ուրիշ երկրում, մշակույթին ծանոթանալ ու համեմատել մեր երկրի հետ ու էլի ավելի սիրել մեր երկիրը:

Հայրենիքիս համար ուզում եմ խաղաղ բանակցություններ ու լավ արդյունքներ: Իրոք, շատ-շատ եմ ուզում, որ մեր բոլորի հույսերը արդարանան կապված նոր կառավարության հետ: Հիասթափություններ ընդհանրապես չեմ ուզում: Շատ-շատ եմ ուզում, որ ավելի մարդասեր աշխարհ ունենանք: Իսկ ինչ չեմ ուզում գալիք տարո՞ւց. թող նոր կատարելագործված հեռախոսներ չարտադրվեն, ու մարդկային շփումը չհասցնեն նվազագույնի (մի քիչ անհավանական է թվում, բայց…):

Անմոռանալի, ջերմ ու խաղաղ 2019 եմ ուզում և ամեն բան անելու եմ իմ չափով դրան նպաստելու համար:

Ձմեռն եկավ, և Արագած գյուղում մարդիկ սկսեցին իրենց շներին բաց թողել: Չգիտեմ, թե ինչու են հենց ձմեռը շներին բաց թողում, բայց էդպես են անում: Գուցե պատճառը այն է, որ գայլերը իջնում են գյուղ: Բայց դե գայլերը գիշերով են իջնում: Աշակերտները առավոտյան գնում են դասի ու ճանապարհին ինչ-որ մի շուն հարձակվում է երեխեքի վրա, կամ էլ ուղղակի հաչում: Երեխեքի բախտը բերում է, եթե հետ գալուց շունը էդտեղ չի լինում: Բայց էդ բախտը մեկ-մեկ է վիճակվում:

Ես շներից չեմ վախեցել: Միայն էն մեծ շներից ու էն դեպքում, երբ ինձ կծելու հավանականությունը շատ է եղել: Երբ ամռանը գնացել էի հայրիկենց մոտ` Աբխազիա, մի շուն ունեին: Մենք էինք պահում, կարճ ասած մեր շունն էր՝ Մաքսը: Երկու ամսվա ընթացքում էնքան շփվեցի հետը, որ շներից էլ չեմ վախենում:

Գիտե՞ք, ինձ շների հոգեբանությունն է հետաքրքրում: Ախր, հետաքրքիր կենդանիներ են: Մեր հարևանի շունը, օրինակ: Իր համար հանգիստ նստած է տիրոջ դռան դիմաց: Մենք էլ գնում ենք խանութ ու էդ շանը ոչինչ չենք անում ու չենք խանգարում: Բայց էդ շունը հաչալով գալիս է դեպի մեզ ու տիրոջ տան հատվածից առաջ չի գալիս: Շունը բավականին փոքր-մոքր է, բայց էնպե՜ս է հաչում: Ու ինչու, ոչ ոք չգիտի: Մեր մյուս հարևանի շունը՝ Ռեքսը, հենց ինձ տեսնում է, վազելով գալիս է մոտս ու գլուխը դնում ձեռքիս տակ, իբր ուզում է ասել` շոյիր ինձ: Ճարս ի՞նչ: Մեկ էլ տեսար` նեղացավ ու էն մյուս շան նման անիմաստ հաչեց: Մարդ չի հասկանում, թե ինչպիսին են շները:

Իրականում իմ էս կարճ նյութով բոլոր շուն ունեցողներին ուզում եմ ասել կամ խնդրել, որ ձեր հաչացող ու կծող շներին էս ձմեռով բաց մի թողեք: Աշակերտները սառույցի վրա դժվար են վազում ու վազում են գիտե՞ք ինչու, որ փախչեն ձեր կծող շներից: Եթե արձակում եք, որ գայլերին դուրս հանեն գյուղից, ուրեմն արձակեք գիշերը: Գայլերը գիշերն են իջնում գյուղ: