-Ախր ո՞նց կարողացար դուրս գալ խմբակից, վեց տարիդ անիմաստ ջուրը գցեցիր, գոնե էս մի տարին էլ գնայիր, վկայականդ ստանայիր:

Վերջերս շատ եմ լսում էս հարցը ու միշտ նույն պատասխանը տալիս.

-Դե, ժամանակ չեմ ունենա հաստատ, սկսելու եմ ինձ անհրաժեշտ առարկաները պարապել արդեն, համ էլ համայնքային խոշորացումից հետո վարձը կրկնապատկվեց: Անիմաստ եմ համարում էդքան գումար տալ, մանավանդ, որ էդ վկայականով ոչինչ չեմ կարող անել:

Վերջում էլ պարտաճանաչ ավելացնում եմ.

-Համ էլ հավես չունեմ, մի տեսակ հոգնել եմ:

Չէ, ես չեմ հոգնել ու երբեք չեմ հոգնի դաշնամուր նվագելուց, երբ մենակ եմ կամ մտերիմ ընկերների հետ: Ես հոգնել եմ ու չեմ վարանի ասել՝ ատում եմ բոլոր տեսակի համերգները, որտեղ ներկայանում ու նվագում եմ: Ես դա չեմ համարի բարդույթ կամ կոմպլեքս, ուղղակի չեմ սիրում:

Հիշում եմ, թե ինչպես առաջին համերգի ժամանակ նվագեցի ու առանց խոնարհվելու իջա բեմից, իսկ վերջի՞նը. վերջինի ժամանակ էլ:

Հիմա հնարավորություն ունեմ բացատրելու: Չէ, ես ինքնահավան չեմ: Ուղղակի առաջին համերգի ժամանակ ինձ ասել էին, որ հանկարծ չխոնարհվեմ: Համերգը ամբողջական ներկայացում էր, ու դաշնամուրային համարը՝ պարզապես ներկայացման դրվագ: Իսկ վերջի՞նը: Վերջինի ժամանակ չխոնարհվեցի, որովհետև չէի նվագել: Հա, հենց էդպես: Սառած ու դողացող մատներով մի երկու ստեղն սեղմեցի: Ազնավուր էի նվագում կամ պիտի նվագեի: Հետո տեխնիկական խնդրի պատճառով սկսեցի չլսել ինքս ինձ, խառնվեցի ու հաջորդ վայրկյանին հեռացա բեմից:

Չեմ ասի, որ միակ պատճառը տեխնիկականն էր: Չնայած` չէ, լավ էլ տեխնիկականն էր. ուղեղս անջատվել էր: Հուսամ, կներեք ավելի չմանրամասնելու համար, ուղղակի կան զգացումներ, որ անբացատելի են…

Բեմից իջնելուց անմիջապես հետո տուն շտապեցի: Տանն եմ, Ազնավուր եմ նվագում` «Հավերժական սերը», նվագում եմ այնպես, ինչպես երբեք: Սառած չեմ, հոգիս միացրած է, զգում եմ: Այնպես, ինչպես պահանջում, հորդորում էր ուսուցիչս: Տանը ոչ ոք չկար: Նվագելն ավարտելուց հետո ողբս եմ կապել ու շարունակ մեղադրում եմ ինձ:

Հիշում եմ, թե ինչպես չորս տարի առաջ երազում էի Բեթհովենի «Էլիզեի համար»-ը նվագել, բայց քանի որ այն բավականին բարդ էր, իսկ ես նոր-նոր կարապների, սագերի ու բադերի պարեր էի նվագում, երազանքս չիրականացավ այդ և մոտակա երեք տարիների ընթացքում:

Գալիք հաշվետու համերգին պիտի հենց էդ ստեղծագործությամբ ներկայանայի, բայց չեմ ներկայանա, որովհետև ատում եմ ամեն տեսակ համերգները, ու որովհետև ես էլ խմբակի սան չեմ:

Երազանքս իրականացնելու համար ինձ անհրաժեշտ չեն բեմ, հանդիսատես ու ծափեր, ես դրա իրականացման բերկրանքը զգում եմ ամեն անգամ, երբ տանը մենակ եմ:

Վերջապե՜ս… Վերջապես ես մայրիկին տեսա հանգիստ նստած ու ոչ մտազբաղ: Մտածեցի, որ կարելի է առիթը բաց չթողնելով խոսել իմ ու իմ ապագա անելիքների մասին: Եվ փորձեցի մտքերս ի մի բերել, մտածել, թե որտեղից սկսեմ, կամ ինչպես սկսեմ, որ զրույցը հաջող ընթանա, ու վերջապես մտքերս դասավորելով՝ խոսեցի:

-Մա՛մ։

-Ի՞նչ, Թագուհի՛:

-Մամ, իմ նկարները տեսե՞լ ես, տես, թե ինչ բնական են ստացվել:

Ու նկարած նկարներս հատ-հատ մայրիկիս եմ ցույց տալիս, ակնարկներ անում, որ շատ լավ եմ նկարում, ու որ կարելի է շարունակել։

-Հա՜, լավն են։ Ապրես, լավ էլ ստացվել են:

Ճիշտ է, նա ասաց, որ լավն են, ստացվել է, բայց նա չարձագանքեց իմ մյուս ասածներին կամ ուղղակի չուզեց խոսել:

-Հա՛, մամ, սիրում եմ էդ աշխատանքը ու ուզում եմ նկարչուհի դառնալ, որ ամեն բան, ինչ անցնում է մտքովս, նկարեմ։

-Թա՛գ, էդ քեզ ապագա չի, դրանով ոչնչի չես հասնի:

-Ախր, մամ, ի՞նչ պարտադիր ա, որ ինչ-որ բարձր աստիճանների հասնեմ, ես դա եմ սիրում ու դա եմ լավ անում:

Երկար ժամանակ լուռ էինք, սպասում էի, որ նա մի բան կխոսի՝ լիներ լավ, թե վատ: Բայց նա լուռ էր, նույնիսկ հայացքը չէր շարժում, երևում էր, որ շատ խորը մտածում է, տարուբերում, երևի արդեն հասել էր իմ՝ հասուն մարդ դարձած ժամանակներն ու ընկել երազանքների գիրկը:

-Հըն, մամ, ո՞ւր հասար։

Վերջապես, իմ այս խոսքերը մորս ստիպեցին խոսել․

-Չէ՛, Թագ ջան, հաստատ չէ՛, դա քոնը չի: Դու պետք ա էնպիսի բան սովորես, որ լավ գումար վաստակես ու քո աշխատանքից ինչ-որ բան հասկանաս:

-Մա՛մ, կարո՞ղ ես մի հատ աշխատանքի օրինակ բերել, որ ես կարող եմ անել ու կսիրեմ:

-Դե՜, օրինա՜կ, բանկային կառավարում:

Մայրս սա այն տոնով ասաց, որ ասես վաղուց էր մտածել այդ մասին, ու ուղղակի պահ էր որսում ասելու համար:

Բայց ինչպե՞ս բացատրեմ, որ դա իմը չէ, ի՞նչ կապ ունի, որ լավ գումար կվաստակեմ։ Այդ մասնագիտության համար պետք է սովորել այնպիսի առարկաներ, որոնք ես դեռ վաղուց տանել չեմ կարողանում, և ի սկզբանե չեմ սովորել։ Օրինակ՝ հանրահաշիվ։ Բայց մի կողմից մտածում եմ, որ մայրս միայն իմ մասին է մտածում, ուզում է, որ ես հետագայում լավ աշխատանք ունենամ, բավականաչափ գումար վաստակեմ:

Զրույցը կիսատ թողելով՝ գնացի սենյակ ու սկսեցի նկարել, բայց այս անգամ ինչ-որ կոնկրետ բան չէր, այլ անկապ, իրարից տարբեր իմաստ ունեցող պատկերներ, որոնք նկարագրում էին իմ հոգեվիճակը: Նկարում եմ ու մտածում՝ բայց ես կարող եմ նաև կառավարում սովորելու հետ մեկտեղ շարունակել իմ շա՜տ սիրելի նկարչությունը։ Հաստատ կլինի համատեղել, էդպես և՛ ես գոհ կլինեմ, և՛ իմ շատ հոգատար ու իմ մասին չափից շատ մտածող մայրիկը:

Օյ, բարդ ու դժվար ընտրություն՝ լրագրո՞ղ, թե՞ ոստիկան։ Մանկուց ես որոշել էի՝ ոստիկան և վերջ։ Կամ չէի որոշել, մաման էնքան էր ասել՝ իմ աղջիկը ոստիկան ա դառնալու, ես էլ համոզվել էի։ Բայց մի քիչ մեծանալով հասկացա, որ չէ, ոստիկանը և ես լրիվ տարբեր բևեռներ ենք։

Հիմա ես հոգուս խորքում, եթե անկեղծ, դեռ ցանկություն ունեմ ոստիկան դառնալու, ու հնարավոր է՝ վերջին պահին հենց այդպես լինի։ Բայց ինչո՞ւ եկա կանգնեցի հենց այս ընտրության վրա։ Այս հարցին հստակ պատասխան չկա, ուղղակի ցանկություն ունեմ այնպիսի մասնագիտություն ընտրելու, որ տարբերվեմ բոլորից։ Տարբերվեմ իմ հրապարակած նյութերով։

Հիմա լրագրությունը, մեղմ ասած, լավ վիճակում չէ։ Պակասում է եթերի կուլտուրան։ Ահավոր են հայերենի աղավաղումները։ Հիմա նույն վերաբերմունքով կարդում են զոհված զինվորի ու ինչ-որ երգի պրեմիերայի մասին։ Էլ չեմ խոսում` սերիալների, անիմաստ և անբովանդակ հաղորդումների մասին:
Իմ կարծիքով, եթե ավելի հետաքրքիր հաղորդումներ եթեր հեռարձակվեն, օրինակ՝ իմ հասակակիցներին օգնեն մասնագիտության ընտրության հարցում, մենք ավելի հեշտ ընտրություն կկատարենք։ Չէ՞ որ փոփոխությունը միշտ էլ հետաքրքիր է։

Իմ սիրած լրագրողներից էր Արա Գյուլերը, նա, ճիշտ է, ավելի շատ հայտնի է իր լուսանկարներով, բայց ունի նաև հետաքրքիր հոդվածներ։ Նա տարբերվեց բոլորից, ստեղծեց իրենը։ Նա չէր վախենում խոսել Ստամբուլում հայերի և նրանց դժվարությունների մասին։

Ես ցանկություն ունեմ իմ նյութերում բարձրաձայնել այնպիսի կարևոր հարցեր, որոնք մոռացված են։ Ես բնույթով պայքարող եմ, և եթե ես իմ առաջ նպատակ եմ դրել, ես դրան կհասնեմ։ Ես դեռ շատ նյութեր կհրապարակեմ տարբեր թեմաների շուրջ։

Կյանքիս ռիթմն անսպասելի արագացավ: Ես վաղուց արդեն մի քանի կաթիլով կորցրել եմ ժամանակի զգացողությունս: Նա վազում է, կորչում կյանքիս ու հիշողությանս անկյուններում: Երևի թե ամեն բան էլ վայրկյանում է ծնվում, ու մենք հասցնում ենք միայն մի անկնթարթ բարևել:

Ինձ համար ակնթարթ էր նաև աշնան գալը, որ այս տարի ավելի քան դեղնոտ է: Երբևէ տարվա եղանակների փոփոխությունը չեմ տեսել միայն աչքերով, այլ նաև զգացել եմ: Զգացել եմ այն քաղցր հիշողություններով, որոնք ժամանակին լցրել են իմ կյանքի եղանակները: Ահա ես գյուղից քաղաք եմ գալիս ու ճանապարհին միայն զգում՝ աշուն է՝ չկրկնվող ու արտառոց:

Պատուհանի ապակուց այն կողմ հայացքս ագահաբար սևեռում եմ դեղին-դեղին ծիրանենիներին: Ու ասֆալտի հոծ գծի վազքին համընթաց մտաբերում եմ աշնան համն ու գույները, նրա պարգևած հիշողությունները: Զգում եմ այն տաքդեղի վերջին հատիկի համը, որը հայրս է ամեն տարի աճեցնում, խակ լոլիկի տեսքը, որ գազարի հետ կդառնա մորս դրած թթվի ամենահամեղ մասը, կիսահաս վերջին լոլիկի համը, որը ես այնքան քնքուշ եմ պոկում գետնին հավասարված ճյուղից: Ես հիշում եմ մեր այգու խաղողը, որ առավոտյան իմ նախաճաշն էր, երբ դեռ ուսանող չէի ու գյուղում էի ապրում: Այն այնքան համեղ էր տերևների տակ թաքնված ընկույզի հետ: Երբ հայրս հորթին արդեն սկսում է կապել տանձենու տակ ու խնամքով նրան ջուր է տալիս ամեն առավոտ էմալապատ, կանաչ դույլով, ես զգում եմ, որ աշուն է: Երբ մեր պատշգամբը մերկանում է վարդերի ու հասմիկի թփերի խիտ տերևներից, ուրեմն աշուն է: Ու ես երկար կհիշեմ լիառատ իմ աշունները: Կհիշեմ ու կզգամ: Մինչդեռ երթուղայինը քաղաք կհասնի, ու ես կշտապեմ իջնել: Վաղը՝ առավոտյան, երբ շուտ արթնանամ ու սովորություն դարձրած դառը սուրճը ձեռքիս դուրս չգամ, չնստեմ աստիճաններին՝ այն վայելելու, կզգամ՝ աշուն է, գետինը սառն է, կմրսեմ:

Իրապես ժամանակը թռչում է: Մենք նրա միայն աջակողմյան ստվերն ենք հասցնում տեսնել: Աշունը, որքան էլ պարզ թվա, ինձ համար նաև հոգևոր հաշվարկների եղանակ է դարձել: Կամաց-կամաց ես կսկսեմ շուտով հաշվել. կզարմանամ, վստահ եմ, կտխրեմ նույնպես, կհպարտանամ, կպլանավորեմ ու վերջում էլ մի խորը հոգոց՝ մի ժամանակ եղած ու հանկարծակի անհետացած թանկ ու էժան հիշողությունների համար:

Ես կհաշվեմ ու եղածը մի քանի տակ ծալելով՝ կտեղավորեմ հոգուս մեջ. մեղքս չթաքցնեմ՝ սրտումս այդքան տեղ չկա, հոգուս ծավալն ավելի մեծ է. թող այնտեղ մնա:

Ու հենց ակնթարթի մեջ աննկատ դեղին տերևը պոկվում է հանկարծ, հանդարտ իջնում իր մյուս քույրերի ու եղբայրների մոտ: Քանի-քանի ակնթարթներ են մեր կյանքից պոկվում ու վար իջնում՝ մինչդեռ մենք չենք հասցնում նկատել, թե ինչպես է ծառը մերկանում:

Իմ նարնջագույն մայրամուտներով, երևանյան լուսավոր ու խայտաբղետ փողոցներով, կանաչ մանդարինով ու տաք թեյով աշունը ահա ամեն ակնթարթ սահում է դեպի հավերժություն: Իսկ ես վաղ առավոտյան շտապում եմ աշխատանքի՝ աշնանային վերարկուս հագիս: Ճանապարհին մի սիրուն տերև հենց գտնեմ, շտապով կվերցնեմ ու շատ տաքուկ կպահեմ իմ օրագրում, որը վաղուց նեղացած է ինձնից, քանի որ ժամանակ չեմ նվիրում: Թանկացել է ժամանակս, կներես ինձ, իմ անդավաճան ընկեր:

Մենք շտապում ենք. շտապում ենք չընկնել փողոցի մի անկյունի փոսի մեջ հավաքված աշնանաշատ ջրի մեջ…

Երբեմն մենք ստիպված ենք լինում մեզ պահել այնպես, ինչպես երբեք չենք պահել, կամ երբեք չէինք էլ պատկերացնի, որ կպահենք: Երբեմն հանդուրժում ենք բաներ և երբեմն էլ մարդկանց, որոնց երբեք չէինք հանդուրժի, եթե այլ իրավիճակում լինեինք: Ինչպես կասեր Հակոբ Պարոնյանը՝ գուցե և քաղաքավարության վնասները հենց դրանք են: Չգիտեմ… Գտնվելով գրեթե ինձ տարեկից մարդկանց շրջանում՝ հասկանում եմ, որ այլ եմ, ուրիշ եմ: Չէ, ես ինձ վեր չեմ դասում, պարզապես ինձ համար անընդունելի է նման վարքագիծն ու լեքսիկոնը: Հնաոճ էլ չեմ, բայց մեկ է՝ չեմ ընդունում նման մարդկային բնավորությունը: Ցուցամոլությունը ինքնին ձևականություն է, իսկ ձևական ցուցամոլությունը, չգիտեմ էլ՝ նույնիսկ ինչ անուն տալ դրան: Չափից շատ է դիմացինին, նույնիսկ անծանոթին դուր գալու ինձ համար բավականին տհաճ ցանկությունը:

-Ինչի՞դ են պետք սրանք: Սրանով դուք կորցնում եք ձեզ, ձեր ով լինելը, սրանով դուք ստեղծում եք մի այլ կերպար, մի ռոբոտ՝ ով ունի ձեր դիմագծերը, բայց անում է ձեզանից տարբեր գործողություններ… Ո՞ւմ է պետք սա, վերջիվերջո, մարդը ունի բանականություն և պատշաճ մտածելակերպ ու կարող է տարբերել մարդկանց լավն ու վատը, կեղծն ու անկեղծը: Չէ՞ որ 21-րդ դարն է, և սերունդը փոխվել է՝ դառնալով ավելի հասուն ու զարգացած: Եվ հենց այնպես չէ ասված, որ ինչքան դարը փոխվում է, հասարակությանը պետք են գալիս պարզությունը, անկեղծությունը և բարոյականությունը, քանի որ եթե այնժամ սուտը քառասուն օր էր, ապա այսժամ՝ մեկ ակնթարթ, պատճառը վերելք ապրած ու զարգացած ինտելեկտն է: Հիմա կյանքը այլ է, պետք է ապրել ներկայով՝ վայելելով մեր կողմից ստեղծած բարիքները, պետք է միշտ մնալ հասարակ՝ վայելելով կյանքի ճոխությունը, պետք է միշտ լավատես ու հասկացված մնալ, որ հետո՝ թեկուզ և կյանքից հետո, վայելենք լավով հիշվելու հպարտությունը:

Ավտոբուսը շարժվեց, և մի պահ լռեց ներսում: Ավտոբուսի ներսում: Իսկ իմ ներսում գլուխ էր բարձրացրել աղջկական զայրույթը: Այնքան տհաճ է, երբ լսում եմ ականջ սղոցող ձայնը և շրջվում: Իսկ այդ ձայնը մի աղջկա է, որն այնքան գեղեցիկ է: Ավելի լավ կլիներ՝ լռեր, որ այդքան տհաճ չնայվեր իր գեղեցկությունը: Պարզապես ուզում եմ, որ մեզանից յուրաքանչյուրը իրեն պահի այնպես, ինչպես որ կա: Չմտածենք՝ ո՞ւմ դուր եկանք, ում՝ չէ: Այլ պարզապես ապրենք, գնահատենք և սիրենք մեր իրական «ես»-ը: