Երբ փոքր էի, սիրում էի հագնել մայրիկի շորերը, նստել հայելու առաջ և վարել հաղորդումը, որ ես էի հորինել: Բայց չէի մտածում, որ կորոշեմ լրագրող դառնալ:

Սկզբում երազում էի երգչուհի դառնալ: Այնքան էի տարվել այդ մտքով, որ ուրիշ մասնագիտության մասին լսել չէի ուզում: Մի օր էլ հասկացա՝ կան երազանքներ, որոնք այդպես էլ մնում են ուղղակի երազանքներ:

Հետո որոշեցի, որ պիտի հնագետ դառնամ (երևի հին քաղաքների ավերակների մասին ֆանտաստիկ ֆիլմեր շատ էի դիտել): Բայց այս շրջանը երկար չտևեց: Հետո սկսեցի մտածել կենսաբան դառնալու մասին. դպրոցում ամենաշատը կենսաբանություն առարկան էի սիրում ու երևի միայն այդ դասերն էի հաճույքով սովորում: Բայց ոգևորությունս շուտ անցավ ու էլի սկսեցի փնտրել, փնտրել մի բան, որ իսկապես կսիրեի, որից չէի ձանձրանա, որ ամբողջ կյանքի համար կլիներ: Փնտրեցի, փնտրեցի ու այդպես էլ ոչինչ չգտա:

Ամեն դեպքում, պետք էր մասնագիտություն ընտրել. շուտով ավարտելու էի դպրոցը: Բոլորը խորհուրդ էին տալիս բանասեր դառնալ: Իսկ ես միշտ էլ սիրել եմ հակաճառել մարդկանց: Մի օր էլ ասացի.

-Ուզում եմ լրագրող դառնալ:

Ես այդ մասնագիտությունն ընտրեցի առանց երկար-բարակ մտածելու, ընտրեցի՝ չգիտակցելով, թե ինչ է լրագրությունը:

Դեռ համալսարան չեկած՝ հասկացա, որ սխալ ընտրություն եմ կատարել, բաց ոչինչ չփոխեցի. արդեն հանձնել էի քննությունները և ընդունվել:

Ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ մտա առանց ոգևորության: Հենց առաջին օրը հարցրի ինքս ինձ՝ ի՞նչ գործ ունեմ այստեղ:

Այդ կուրսում կար մոտ ութսուն հոգի, այդտեղ մարդիկ էին, որոնք սիրում էին լրագրությունը, ոմանք արդեն աշխատում էին որպես լրագրող: Իսկ ես նրանց մեջ ինձ մենակ ու օտար էի զգում: Այո՛, հենց առաջին օրվանից փշրվեցին բոլոր երազանքներս:

Երբեք այնքան ձանձրացած ու զզված չեմ եղել կյանքիցս, ինչքան առաջին կուրսում: Ատում էի մասնագիտական բոլոր առարկաները: Ինձ համար ամենադժվարը մարդկանցից հարցազրույց վերցնելն ու նյութեր գրելն էր: Ես ինձ անզոր էի զգում, ես հասկանում էի, որ ուղղակի մի ամաչկոտ աղջիկ եմ, որը երբեք էլ չի դառնալու լավ լրագրող, չի կարողանալու հետաքրքիր հոդվածներ գրել կամ հաղորդումներ պատրաստել: Միջանկյալներին ու քննություններին պատրաստվում էի միայն լավ գնահատականներ ստանալու համար. չէի ուզում հիշել այն ամենը, ինչ սովորում էի լրագրության մասին: Միակ մխիթարությունս պատմության դասերն էին: Հիշում եմ, թե ինչքան էի սիրում երեքշաբթի օրերը. այդ օրերին ունեինք պատմություն և մասնագիտական ոչ մի առարկա։

Կոտրված, հիասթափված, հուսահատված ավարտեցի առաջին կուրսը:

Երկրորդ կուրսում հաշտվել էի այն մտքի հետ, որ սովորում եմ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետում, բայց ոչ այն մտքի հետ, որ դառնալու եմ լրագրող: Մտածում էի՝ մի կերպ կգլորեմ մնացած երեք տարին, կավարտեմ, իսկ մագիստրատուրայում կընտրեմ այնպիսի մասնագիտություն, որը չեմ ատի:

Այդ շրջանում արդեն այնքան էլ օտար ու մենակ չէի զգում, երբեմն նույնիսկ ոգևորվում էի, ուրախանում էի, երբ մի հարցազրույց կամ հաղորդում լավ էր ստացվում: Բայց էլի մի բան պակաս էր:

Այդպես մի տարի էլ անցավ։ Հետո եկավ երրորդ կուրսը: Այս սեպտեմբերին ես մտա համալսարան՝ մտածելով, որ ոչինչ չի փոխվելու, որ սա հերթական ձանձրալի տարին է լինելու… Իսկ իրականում ինչ-որ բան փոխվեց: Չգիտեմ՝ ինչն է պատճառը. միգուցե երկու տարվա ընթացքում լրագրությունը հասցրել է հարազատ դառնալ, միգուցե այս տարվա առարկաներն են ավելի հետաքրքիր… Այս տարի ես սկսեցի չատել լրագրությունը:

Սա արդեն մեծ առաջադիմություն է, սա նշանակում է, որ երկու տարվա անորոշությունից ու անտարբերությունից հետո ես վերջապես գտել եմ մի բան, որը հետաքրքիր է ինձ, որը կարծես թե սկսում եմ սիրել:

Առաջին կուրսում մասնագիտական առարկաներն ատող աղջիկը հիմա ամենաշատը երկուշաբթին ու հինգշաբթին է սիրում, որովհետև այդ օրերի դասացուցակներում կան իր սիրելի մասնագիտական առարկաները, առաջին կուրսում հարցազրույցներ վերցնելուց ու նյութեր գրելուց խուսափող աղջիկը հիմա երազում է իր սիրած թերթում հոդվածներ գրելու մասին, առաջին կուրսում բոլոր հաղորդումներից ձանձրացող աղջիկը հիմա ամեն օր անհամբեր սպասում է իր սիրելի հաղորդմանը, առաջին կուրսում ուրիշ մասնագիտության մասին երազող աղջիկը հիմա երազում է իր սիրած լրատվամիջոցում աշխատելու և իր սիրելի լրագրողի նման պրոֆեսիոնալ դառնալու մասին…

Երբեք չեմ մտածել, որ լրագրող կդառնամ. ինքս էլ չեմ հասկանում՝ ինչու եմ այդպես որոշել: Որոշելուց հետո էլ երբեք չեմ հավատացել, որ կսիրեմ այս մասնագիտությունը. ինքս էլ չեմ հասկանում՝ ինչպես եմ սկսել սիրել: Իսկ հիմա մտածում եմ, որ մի ժամանակ հայելու դիմաց նստող ու մայրիկի շորերը հագին՝ հաղորդում վարող փոքրիկ աղջիկը գուցե մի օր իսկական ստուդիայում տեսախցիկների առջև նստած՝ կվարի իր հեղինակային հաղորդումը։

Շատ դժվար է խոսել նրա մասին, որին սիրում ես անչափ, որով ապրում ես ամեն օր, ու որը ապրեցնում ես ինքդ։ Նրա մասին, որ քեզ հետ է ծնվելուդ օրվանից, ու դառնում է քո վերադարձի բոլոր նախադասությունների վերջակետը։ Չգիտես նրա սկիզբն ու վերջը, բայց գիտես նրան ամբողջովին՝ ամեն մասնիկ, ամեն քար, ծառ, թուփ, տուն, բնակիչ․․․ Իմ գյուղը Ագարակն է, որ հազարամյակների պատմություն ունի իբրեւ բնակավայր, ու պարբերաբար ամայացել է, որ 1918-ին վերաբնակեցվել է Վանի շրջանից գաղթած հայերով, ու որ վերածնվում է այսօր։

Ես փոքր էի, այդքան լավ չեմ հիշում, բայց նույնիսկ չեմ կարողանում պատկերացնել, թե ինչպես էր առաջ։ Ինչպես էր գյուղն ապրում առանց մատուռի, ինչպե՞ս էր հիշում իր հերոսներին ու քույր-եղբայրներին, ովքեր նահատակվեցին 1915-ին, որտե՞ղ էին խաղում երեխաները․․․ Այս ամենի մասին ես լսել եմ իմ ավագ ընկերների պատմություններից, որովհետեւ երբ 5-6 տարեկան էի, գյուղս սկսվեց վերածնվել մի մարդու շնորհիվ, ով իմ տարիքից (15-16) հեռանալով հայրենի գյուղից ու երկրից, սկսեց կերտել սեփական ճակատագիրը, բայց անգամ հեռվում գտնվելով, իր կյանքը կապեց հայրենի Ագարակի հետ։

Տարիներ անց նա եկավ Ագարակ ու սկսեց շենացնել գյուղը։ Հայոց Ցեղասպանության նահատակների, Մեծ Հայրենականի եւ Արցախյան Ազատամարտի մասնակիցների հուշահամալիր, Մատուռ-եկեղեցի ու Զանգակատուն, խաղահրապարակ, Արարատ 73-ի հաղթանակի հուշարձան, դպրոցի վերանորոգում, սպորտդահլիճի կառուցում, նախակրթարանի ստեղծում, Ցեղասպանության սրբադասված նահատակների սրբապատկեր-խճանկար, խաչաղբյուր, «Արմաթ» ինժեներական լաբորատորիա ու դեռ ավելին, ստեղծվեցին գյուղում հենց այս մարդու շնորհիվ։ Նրա անունն է` Հրաչյա Պողոսյան, բոլոր գյուղացիների համար՝ բարեկամ եւ ընկեր։

2008 թվականին հենց նրա նախաձեռնությամբ կառուցված եւ Գարեգին Բ-ի կողմից օծված եկեղեցու բացմամբ սկիզբ դրվեց Ագարակի վերածննդի ժամանակաշրջանին։ Ամեն տարի հոկտեմբերին Ագարակ գյուղը մեծ շուքով նշում է իր տոնը, իր Վերածնունդը, որովհետեւ հիմա էլ առաջվանը չէ, որովհետեւ փոփոխությունները, որ փոքր քայլեր են գուցե, թռիչք են ագարակցիների համար։ Ու բոլորը դա գիտեն Ագարակում։ Զգում են։

Ագարակի Վերածննդի տասնամյակին բարերարի շնորհիվ գյուղ բերվեց Թավշյա հեղափոխության օրերին տիեզերքում գտնված ՀՀ դրոշը, որը հանձնվեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին։ Ագարակում էին նաեւ տիեզերագնաց Անտոն Նիկոլայեվիչը, Արարատ 73-ի ֆուտբոլիստները, ՀՀ պատվարժան գործիչներ ու վաստակավոր արտիստներ․․․

Անասելի կարեւոր է հիմա, որ ագարակցին չի ամաչում ասել, որ գյուղում է ապրում, որովհետեւ Ագարակը վերածնվել է, որովհետեւ հիմա Ագարակից չեն հեռանում, եւ որովհետեւ Ագարակը դարձել է մեր բոլոր վերադարձների վերջնակետը։

Սեպտեմբերի 28-ը նշվում է որպես Տեղեկության ազատության միջազգային օր։

Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոնը 2003 թվականից ամեն տարի  այս օրը կազմակերպում է մրցանակաբաշխություն` խրախուսելու բաց և հանրային աշխատելաոճ ունեցող գերատեսչություններին, տեղեկատվության ազատության իրավունքից լավագույնս օգտված լրատվամիջոցներին և հասարակական կազմակերպություններին։ Միաժամանակ մրցանակաբաշխությունն ունի բացասական մրցանակներ` ամենափակ գերատեսչությունների համար։ Որպես մրցանակաբաշխության խորհրդանիշ ընտրվել են Ոսկե բանալին և Ժանգոտ կողպեքը։

Ըստ 2003 թվականին ընդունված «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքի՝ յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի պետական մարմիններից և հանրային ծառայություններ մատուցող կազմակերպություններից տեղեկություն ստանալու և փաստաթղթերին ծանոթանալու։ Տեղեկություն ստանալու հարցում անձը կարող է ներկայացնել գրավոր կամ բանավոր հարցում։ Հարցմանը պատասխանելու համար օրեքնով սահմանված է 5 օր, բացառությամբ դեպքերի, երբ տեղեկատվությունը հավաքելու համար անհրաժեշտ է հավելյալ ժամանակ։ Այս դեպքում հարցման պատասխանը պետք է ուղարկվի 30-օրյա ժամկետում։

Տեղեկատվության տրամադրման մերժումը սահմանված է օրենքով, եթե պահանջվող տեղեկատվությունը պարունակում է պետական, ծառայողական կամ առևտրային գաղտնիք։ Անհիմն մերժումը պատժվում է օրենքով։

Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոնը հիմնադրվել է 2001 թվականին: ԻԱԿ-ի առաքելությունն է` նպաստել տեղեկատվության ազատության մասին օրենսդրության կիրառմանը, ՀՀ կառավարման համակարգի թափանցիկությանն ու հրապարակայնությանը և այդ համակարգում քաղաքացիական հասարակության մասնակցության ապահովմանը: ԻԱԿ-ը աշխատանքներ է կատարել նաև «Տեղեկատվության ազատության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու ուղղությամբ։

Տարվա ընթացքում քաղաքացիների հարցումներին ժամանակին չպատասխանած կամ տեղեկատվության տրամադրումը անհիմն մերժած գերատեսչությունները հայտնվում են կենտրոնի «Սև ցուցակում», իսկ ամփոփիչ մրցանակաբաշխության ժամանակ նրանք արժանանում են Ժանգոտ կողպեք մրցանակի։ Սա, ըստ կենտրոնի նախագահ Շուշան Դոյդոյանի, ստիպում է գերատեսչություններին առավել ուշադիր լինել քաղաքացիների հարցումներին, հանրության տեղեկացված լինելու իրավունքին։

Այս տարվա մրցանակաբաշխությունը նշանակալի էր նրանով, որ առաջինն էր հեղափոխությունից հետո, ուստի, հաշվի առնելով այդ հանգամանքը, որոշվել էր մրցանակ չհանձնել ո՛չ ամենաբաց, ո՛չ ամենափակ կառույցներին։ Կառավարությունը ևս մեկ տարի ունի՝ անելիքները հստակեցնելու համար։

ԻԱԿ նախագահը նշեց, որ այս տարվա ցուցանիշները հասել են 2008 թվականի մակարդակին։ «Ուղարկված հարցումները կարող են անպատասխան մնալ ընդհանրապես, եւ կամ՝ գրավոր անօրինական մերժումներ տրամադրվեն։ Կառավարությունը լուրջ անելիքներ ունի,  եւ դրա համար որոշել ենք նրան ժամանակ տալ ոչ թե մեկ-երկու ամիս, այլ մեկ ամբողջ տարի՝ այս ոլորտում համակարգային բարեփոխումներ անելու նպատակով»:

ՀՀ Արդարադատության նախարար Արտակ Զեյնալյանը իր խոսքում նշեց, որ շնորհիվ ՀԿ-ների, իրավապաշտպանների և անհատ քաղաքացիների՝ Հայաստանում տեղեկատվության ազատությունը շատ զարգացած երկրներից առավել բարձր մակարդակի վրա է։ Ի դեպ, հենց Արդարադատության նախարարության կողմից պատրաստված հարցումների ներկայացման էլեկտրոնային միասնական հարթակ e-request.am-ը տեղեկատվության տրամադրման լավագույն ինտերնետային պաշտոնական կայք ճանաչվեց։

Տեղեկատվության ազատության հիմնահարցերը լավագույնս լուսաբանած լրատվամիջոցը Ampop.am-ն էր։

Տեղեկատվության ազատության իրավունքից ամենաակտիվը օգտված ՀԿ-ն՝ «Իրավունքի ուժ» հասարակական կազմակերպությունը։

Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոնի ամենամյա Հատուկ մրցանակը՝ Բաց կառավարման նախաձեռնության շրջանակներում կառավարություն-քաղհասարակություն համագործակցության արդյունավետ համակարգման և ապահովման համար տրվեց ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի Արտաքին կապերի վարչության արարողակարգի բաժնի առաջատար մասնագետ Լիլիա Աֆրիկյանին:

Գրելու ընթացքում մեկ էլ գրիչս կմնա խուճուճ մազերիս մեջ, ու քսան րոպե պետք կգա նորաթուխ խմբավորմանը իրարից բաժանելու համար։ Իսկ էդ ընթացքում մազերիս ներսի հատվածում՝ գլխումս էլի, կջնջվի եղած-չեղած ինֆորմացիան ու կհայտնվի նոր-ժամանակակից-տարբերվող մի բան, կսկսի պայքարել ձեռքերիս դեմ` ստիպելով թղթին հանձնել այն, ինչ մտածում եմ։ Ու չնայած մի ժամանակ ասում էի, թե թղթի վրա գրելն ուրիշ զգացողություն է, հիմա գրում եմ հեռախոսով։ Որովհետև ես ալարկոտ եմ, ու որովհետև սկսել եմ հաշվել ժամանակս։ Իսկ ըստ մանկության լեգենդի՝ եթե ինչ-որ բան հաշվում ես, պակասում է (դե, մենք ատամներն ու օրագրի գնահատականները նկատի ունեինք)։

Գրելու հնարավորությունները հիմա շատ են, գրած-չգրածը հանրությանը «հրամցնելու» միջոցները՝ ևս։

Դե, հետո էլ գուգլը կօգնի, որ մեր գրածը և ոչ մի տող չկորչի համաշխարհային սարդոստայնում։

Մեկ րոպեում մենք՝ աշխարհի 7 միլիարդ մարդկանցից ինտերնետի հնարավորություն ունեցող շուրջ 4 միլիարդս, գուգլին որևէ բան ենք հարցնում մոտ 145 միլիոն անգամ։ Այսինքն՝ ողջ օրվա ընթացքում այդ թիվն անցնում է 20 միլիարդից։ Մինչդեռ սա որոնողական համակարգերին ուղարկված հարցումների միայն 70 %-ն է։

Իսկ եթե ամեն անգամ համացանցից որևէ բան իմանալու փոխարեն փորձեինք այն գտնել գրքերում։ Դե, զարմանալի չէ, որովհետև այդպես է եղել նաև մեզանից ընդամենը մի սերունդ առաջ։ Մեր սերունդն էլ (կամ գոնե ես) շատ բաներ գտել ենք հանրագիտարաններից, լիքը հայտնի ու անհայտ անուններով գրքերից։ Ուղղակի չգիտեմ` կա՞ արդյոք այնպիսի ինֆորմացիա, թե որքան ժամանակ է միջին վիճակագրական հայ դպրոցականը ծախսել «Ի՞նչ է, ո՞վ է», «Հայաստանի սովետական», «Համառոտ» ու ուրիշ սիրուն անուններով հանրագիտարաններից այս կամ այն երևույթի ու մարդու մասին տեղեկություն գտնելու (կոպիտ ասած` տնայինները գրելու) համար։

Իրականում անվերջ կարող եմ լսել նրանց, ովքեր կասեն, թե գիրքն ու համացանցը համեմատելի չեն, ու որ առաջինն արժեք է։

Ուղղակի, երբ նստած ես նախատեսվածից մոտ երեսուն հոգով ավելի շատ մարդ տեղավորած երթուղայինում, կամ թեկուզ դրսում, ու ծանոթներիցդ մեկը հարցնում է, թե, ասենք, քանի լուսնային տարի է պետք X մոլորակ հասնելու համար (հարցնում են, որովհետև լրագրության ֆակուլտետում եմ սովորում, պիտի իմանամ), ավելի հարմար է օգտագործել այս փոքրիկ «անպիտան» սարքը, քան գրպանում պահել 40 սմ երկարությամբ ու 500 էջ ունեցող հանրագիտարան։

Եվ, բացի դա, երրորդ հազարամյակում մեր կյանքն ամեն առումով է կախված մեդիա տարածությունից։ Առավոտից երեկո Ֆեյսբուքի պատին վեր ու վար անել մկնիկն ու օգնել ֆեյսբուքին մտածել, թե որքան կարևոր է նա մեր կյանքում։ Նախաճաշին, ճաշին ու ընթրիքին նկարել ուտելիքն ու տեղադրել ինստագրամում և օգնել նույն ֆեյսբուքին մտածել, թե որքան օգտակար ծրագրեր է պատրաստում մարդկանց համար։

Հետո բողոքել, թե ֆեյսբուքում միայն անհետաքրքիր տեղեկություններ են երևում, այնինչ նախօրոք երևի գուգլից ճշտել էր պետք, թե ոնց է այդ կայքը ֆիլտրում ըստ իրեն` օգտատիրոջը հետաքրքրող ինֆորմացիան։ Իսկ նա ուղղակի ցույց է տալիս այն, ինչին մենք ամենից շատն ենք շռայլում մեր click-ները։

-Կարուսե՜լ, ուխ, հավե՜ս, ուզում եմ նստել…

Այսպես մոտենում ենք կարուսելին, գնում տոմս, և ահա, կարուսելը բարձրանում է: Ոչ մի դժվար բան չկա, կամ այդպես թվում է: Կարուսել, որը սիրում են անկախ տարիքից ու մտածելակերպից: Որը մանկության խորհրդանիշն է: Բայց կարո՞ղ եք պատկերացնել, որ «կարուսել» բառը ինչ-որ մեկի համար նույնիսկ մղձավանջ է։

Կան մարդիկ, որոնց համար կարուսել նստելը մաթեմատիկայի դժվարագույն խնդիր լուծելուց էլ բարդ է կամ թերևս անհնար… Ես ուզում եմ խոստովանել, որ ես այդ մարդկանցից մեկն եմ: Դե, տեսքիցս հեչ չի երևում, որ ես կարող եմ նման տեսակի վախ ունենալ՝ վախ կարուսելից։ Չգիտեմ՝ նման վախը ինչ գիտական անուն ունի, բայց ես իսկապես վախենում եմ կարուսել նստելուց: Չեմ կարող բացատրել զգացողություններս, դրանք շատ ցաքուցրիվ են ու հակասական: Կարծես «Կարապն ու խեցգետինը» պատմությունը լինի: Մի կողմից նստելու և այդ վախը հաղթահարելու ցանկությունն է, մյուս կողմից՝ այդ չհիմնավորված ու ծիծաղելիորեն ամուր վախն է: Ամեն մեկը ինձ իր կողմն է քաշում: Չգիտեմ, կանգնել ու մնացել եմ մեջտեղում: Ախր, այնքա՜ն գեղեցիկ է ու գունավոր, այնքա՜ն եմ նախանձում այն մարդկանց, ովքեր վայելում են չվախենալու հաճույքը: Ես մտովի նստում եմ այն, հա, հենց այն ամենաբարձր կարուսելը և րոպեներ անց հայտնվում ամենավերևում։

Գուցե հենց բարձրն է խանգարում։ Գուցե ես էլ վախենում եմ բարձրանալո՞ւց, այլ ոչ թե հենց կարուսել նստելուց։