Հարցազրույց պապիկիս` Եսաբեկ Դավթյանի հետ

-Պապիկ, ինչպիսի՞ հույզեր են առաջանում մանկությունդ հիշելիս: 

-Հիշում եմ, որ փոքր էինք, ոտքով Աշտարակի մի ծայրից մյուս ծայրն էինք հասնում ու ընդհանրապես չէինք հոգնում: Երևի կյանքիս ամենաանհոգ տարիներն էին:

-Իսկ քո առաջին մուտքը դպրոց հիշո՞ւմ ես:

-Բա իհարկե, հիշում եմ: Չէի ուզում գնալ: Լաց էի լինում, փախնում էի, ինչ է թե` չգնայի:

-Դպրոցական տարիների հետ կապված ի՞նչ զավեշտալի պատմություններ ես հիշում, պապիկ:

-Պատմեմ: Դպրոցում այն ժամանակ ռուսաց լեզվից այնքան էլ լավ չէի: Մի օր էլ դպրոցում թելադրություն էինք գրում: Ուսուցչուհին էլ կանգնել էր կողքս ու ասում էր. «Ապրես, ապրես…»: Ինձ էլ թվում էր, թե ճիշտ եմ գրում: Մեկ էլ հաջորդ դասին տեսնում եմ, որ տետրիս մեջ մի հատ մե՜ծ «մեկ» է դրել: Այսպես անցավ, գնաց: Հաջորդ անգամ թելադրություն էինք գրում, որոշեցի՝ չեմ գրելու: Ուսուցչուհին նկատեց ու հարցրեց , թե ինչու չեմ գրում: Պատասխանեցի, որ չեմ ուզում: Ասաց, որ գրեմ, իսկ ես նորից իմը պնդեցի: Ինքն էլ ասաց, որ եթե չգրեմ, ապա տնօրենին կկանչի: Ես ասացի` խնդիր չկա: Տնօրենն եկավ, հարցրեց չգրելուս պատճառը: Հարցին պատասխանեցի այպես. «Եթե չգրեմ, ի՞նչ կստանամ»: Տնօրենը պատասխանեց, որ «երկուս»: Ես էլ ասացի. «Իսկ որ չգրեմ ու «երկուս» ստանամ, ավելի լավ չի՞, քան թե գրեմ ու «մեկ» ստանամ՚՚՚՚՚:

-Պապիկ, իսկ քո զինվորական տարիներից ի՞նչ կասես: 

-Հաճելի հիշողություններ ունեմ: Խորհրդային բանակում էի ծառայում: Շատ լավ զորամաս էի ընկել: Մեր հետ հա՛մ ռուսներ կային, հա՛մ ուկրաինացիներ, հա՛մ էլ ադրբեջանցիներ:

-Պապիկ, իսկ տատիկին առաջին անգամ ինչպե՞ս հանդիպեցիր:

-Ուրեմն, մեծ եղբայրս պատմեց, որ ինձ համար մի համեստ աղջիկ է նկատել: Որոշեցինք գնանք, տեսնենք: Տեսա ու շա՜տ հավանեցի: Ծանոթացա, հետո էլ ծնողների հետ ծանոթացա: Որոշ ժամանակ հետո էլ ամուսնացանք: Սա էլ պատմությունը:

-Լավ, շնորհակալություն հետաքրքիր պատմությունների ու կիսվելու  համար, պապիկ:

-Քեզ էլ շնորհակալություն, որ ինձ լսեցիր:

Հարցազրույց  հայրիկիս՝ Ռոստամ Աղազարյանի հետ

-Հայրիկ ջան, ո՞րտեղ ես ծնվել: Պատմիր մի փոքր այդ մասին:

-Ես ծնվել եմ Իրանի Իսլամական Հանրապետության՝ Փերիա գավառի՝  հայկական Սանգիբարան գյուղում:  Նույն թվականին տեղափոխվել ենք Իսպահան քաղաք՝ Նոր Ջուղա:

-Իսկ ի՞նչ եղավ այնտեղի հայության հետ:

-Հիմա Սանգիբարանում ոչ մի հայ չկա: 1972 թվականին ոմանք գնացել են Թեհրան, Նոր Ջուղա, մնացածն էլ` Հայաստան:

-Իսկ ինչպե՞ս էիք Նոր Ջուղայում պահպանում ձեր հայությունը:

-Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը տվել էր մեզ իրավունքներ և հարգում էր մեր կրոնը, մշակույթը: Այնտեղ ունենք 12 հայկական եկեղեցի, մանկապարտեզ, նախակրթարան, միջնակարգ դպրոց, ավագ դպրոց, «Հայագիտական» համալսարան: Անգամ հայկական անուններով փողոցներ ունենք` Հովհաննես Շիրազի, Եփրեմ Խանի, Սասունի փողոցը, այլն…

-Ե՞րբ և ո՞ւմ հետ եկար Հայաստան:

-Հայաստանի անկախացումից հետո հրավերք ստացանք Հրազդան քաղաքից՝  հորեղբորս կողմից: 1991 թվականին ծնողներիս և քույրերիս հետ եկանք Հայաստան:

-Ո՞ր թվականին ծանոթացար մայրիկիս հետ, և ինչպե՞ս ընդունեցին քեզ այստեղ:

-1992 թվականին ծանոթացա կնոջս՝ Շուշան Գրիգորյանի հետ: Շատ մտերիմ էինք, և ծնողներս ուրախացան, որ հայ աղջիկ եմ կնության առնում:

-Երբ, որ ծնվեց եղբայրս, ինչո՞ւ որոշեցիր ընտանիքով  գնալ Իրանի Իսլամական Հանրապետություն:

-Առաջին հերթին ծնողներս երազում էին, որ տունը լցվեր թոռնիկի ուրախ ծիծաղով և երկրորդ, կինս ծանոթանար հայկական համայնքների հետ:

-Ինչպե՞ս էր այնտեղ կյանքը: Ինչո՞վ էիր զբաղվում:

-Այնտեղ ունեինք մեր ճաշարանը: Ընտանիքի պայմանները լավ էին: Թեև, իսլամական հանրապետությունում ունեինք իրավունքներ, բայց հայրենիքը միշտ էլ  ձգում էր: Այնտեղ զբաղվում էի սպորտով (թեքվանդո, բռնցքամարտ), կազմակերպում էի սպորտային միջոցառումներ, իսկ ազատ ժամանակ, որպես հոբի, նկարչություն էի անում նկարիչ Երվանդ Նահապետյանի հետ: «Արարատ» մարզամշակութային կենտրոնի ղեկավար Թաթուլ Օհանյանի շնորհիվ ունեցա մի քանի նկարչական ցուցահանդես:  Միշտ ներկա եմ գտնվել մայիսի 28-ի մարզական միջոցառումներին:

-Ինչո՞ւ որոշեցիր չտեղափոխվել ԱՄՆ`  քույրերիդ և եղբայրներիդ հետ, և վերադարձար  Հայաստան:

-Երկար տարիներ` ապրելով օտարազգիների հետ, միշտ երազել եմ ապրել Հայաստանում: Ապրելով նրանց հետ, դու կամաց-կամաց ձուլվում ես: Իմ կարծիքով, դա կարելի է, այսպես ասած  «սպիտակ ջարդ» անվանել:  Հայրենիքը մեր տունն է, և եթե հայը մտածում է, որ պահի իր ինքնությունը, մշակույթը, լեզուն, ուրեմն  պետք է ապրի Հայաստանում:

Երբ բոլոր բարեկամներս գնացին ԱՄՆ,  մենակությունը ինձ համար շատ դժվար էր, և երբ վերադարձանք Հայաստան, դու անընդհատ  զարմանքով հարցնում էիր ինձ, թե արդյո՞ք մենք հայ ենք: Իմ դրական պատասխանից հետո դու շատ էիր ուրախանում, որ մենք ապրում ենք Հայաստանում:

-Կարողացա՞ր շարունակել քո սպորտային գործունեությունը Հայաստանում:

-Որոշ չափով կարողացա շարունակել Աշտարակում, իսկ Երևանում`մարզադահլիճների, նորմալ պայմանների բացակայության պատճառով` չշարունակեցի: Բայց  շատ կցանկանայի:

-Կցանկանայի՞ր նորից ապրել Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում:

-Ոչ, քանի որ այստեղ ամեն ինչ հարազատ է: Ճիշտ է, Իրանը իմ երկրորդ հայրենիքն է, սակայն այնքան ջերմ չէ, ինչպես Հայաստանը

-Իսկ ինչո՞ւ չես ուզում, որ մենք գնանք ԱՄՆ: 

-Ես չեմ արգելում, ուղղակի, դուք  պետք է ծառայություն մատուցեք հայրենիքին, այլ ոչ թե օտար երկրի անունը, դրոշը բարձրացնեք: Մարդը, եթե հայրենիքում չի ապրում, կարծես արմատից կտրված ծառ լինի: Եթե դուք ընդմիշտ հեռանաք հայրենիքից, ձեր սերունդները անհետ կձուլվեն օտարներին:

-Իսկ ինչ-որ բան ունե՞ս ավելացնելու:

-Խոսքս եզրափակիչ դարձնելու համար կասեմ Գյոթեի խոսքերը` «Օտարությունը երբեք հայրենիք չի դառնա»:

Երեկ երբ մտա 17.am , տեսա, որ նոր հոդվածներ են տեղադրվել: Անհամբերությամբ կարդացի հասակակիցներիս մտքերը և ասեմ, որ Հռիփսիմե Բալոյանի «Ո՞ւր են նրանք» հոդվածում շարադրված մտքերի հետ համաձայն չեմ:

Մեր գյուղում ևս կար այս խնդիրը: Դասամիջոցներին բոլորը խոսում էին «ջիթյաների, մայնքրաֆթների, սթրանդիդ դիփերի, քալ օֆ դյութիների, մեդալ օֆ հոներների, պեսերի»  ու այլ խաղերի մասին: Աղջիկներն էլ՝ «Վա՜յ, Սիայի վերջին երգը լսե՞լ ես…», «Էն Նոնան հարսանիքի  ժամանակ տեսա՞ր ինչ շոր էր հագել…»: Մի խոսքով, շատ ահավոր իրավիճակ էր ստեղծվել:  Համակարգչի դիմացից այն կողմ չէի կարողանում գնալ, որովհետև բակում մարդ չկար: Ու միայն հիշում էի, թե փոքր ժամանակ ինչպես էինք վազվզում փողոցով մեկ, գոռում թաղից թաղ: Թե ձմռանը սահնակներով ինչպես էինք մրցույթներ կազմակերպում, ու ինչպես էին մեզնից մեծերը թթվասերի ամանների մեջ պայթուցիկներ գցում ու դնում առուն… Էնքա՜ն լավ ժամանակներ էին: Ու այդ ամենը կազմակերպում էին մեր տարիքի երեխաները` 14-15 տարեկան:  Հիմա էդ երեխեքը՝ տղերքը, բանակում են, աղջիկները՝ համալսարանում, մնացինք մենք: Մենք՝ այստեղ ենք…

Մեզ մոտ խնդիրը որոշ չափով արդեն լուծում է գտել: Օրինակ, անցած տարի ամռանը թաղի երեխեքով ճամբար էինք կազմակերպել: Թելերի վրա կոնֆետի թղթեր էինք անցկացրել, կապել էինք ծառերից: Բանաստեղծություններ էինք սովորել: Հրավիրել էինք մեծերին, որ գան, լսեն մեզ: Նաև բեմադրել էինք Հովհաննես Թումանյանի  «Թագավորն ու չարչին»: Շատ լավ անցավ, մեծերն էլ շատ գոհ էին: Ասեմ, որ երեխեքն էլ հաճույքով մասնակցում էին:

Մի օր դասարանում դասի ժամանակ բարձր ձայնով ասացի.

-Էրեխե՛ք, էսօր ո՞վ ա գալիս` գնանք ֆուտբոլի դաշտ ֆուտբոլ խաղանք…

Պատկերացնո՞ւմ եք, բոլորը համաձայն էին ու եկան մի մարդու պես: Ու խաղալիս էլ անկեղծացան, որ ուզեցել են գան, առաջարկեն, բայց մտածել են, որ ոչ մեկը չի ուզենա կտրվել իր խաղից…

Խնդիրն ունի լուծում:  Առաջ երեխաները իրենք էին կազմակերպում, իսկ հիմա հույսը դնում են ուրիշի վրա: Անհրաժեշտ է կազմակերպել խաղեր, իրազեկել բոլորին դրա մասին, ու խնդիրն իրոք  լուծում կգտնի… Իսկ միգուցե հենց ի՞նքդ անես առաջին քայլը, ի՞նքդ մի բան կազմակերպես:

-Մայրի ՛կ, փոքր ժամանակ ի՞նչ  ես  երազել դառնալ:

-Ես փոքր ժամանակ, շատ եմ երազել դաստիարակչուհի դառնալ:

-Իսկ ինչո՞ւ չես իրականացրել երազանքդ:

-Դպրոցն ավարտելուց հետո ամուսնացել եմ, այդ պատճառով էլ երազանքս չի իրականացել:

-Իսկ  հե՞ շտ  է  մայրիկ  լինելը:

-Այո ՛, բայց շ՜ատ պատասխանատու:

-Ինչո՞ւ:

-Որովհետև, երբ երեխա ես ունենում, մտածում ես այնպես անել, որ ամեն ինչ լավ լինի նրա համար:

-Մայրի ՛կ, քո կարծիքով ի՞նչն է լավ երեխայի համար:

-Ճիշտ դաստիարակությունը, լավ կրթությունը, ուշադրությունը:

-Մայրի ՛կ, սիրո՞ւմ ես մեր գյուղը:

-Այո ՛, շա՜տ եմ սիրում:

-Իսկ ինչո՞ւ ես սիրում:

-Գյուղում օդը մաքուր է, բնությունը՝ գեղեցիկ: