Ողջու՛յն, մեկ դարաշրջան է չենք հանդիպել․․․ Իրականում, եթե իմ դասընկեր Դավիթը լսեր սա, ապա կասեր, որ հումորի զգացումս ինչպես միշտ, ինչ-որ մեկի բռունցքներին է բախվել։
Սակայն Դավիթն այժմ բանակում է, ինչպես իմ մյուս ընկերները, որոնց անչափ կարոտել եմ։ Բայց վստահ եմ, որ եթե Դավիթը կամ նրանցից որևէ մեկը կարդար հոդվածս, ապա կասեր, երջանիկ է, որ ինձ հետ հանդիպումը ևս երկու տարով հետաձգվել է։ Դե՛, ես չեմ նեղանում, որովհետև գիտեմ, որ կատակում են (հը՛մ, իրականում գիտեմ, որ չափից շատ եմ խոսում ու երբեմն առիթ եմ հանդիսանում, որ նրանց նեյրոնները ինքնասպան լինեն)։
Լավ, անցնեմ բուն նյութին։ Ինչպես տեսնում ես՝ այս ընթացքում բոլորիս կյանքում ինչ-որ փոփոխություն է եղել։ Օրինակ, իմ կյանքում ավելացել է ակնոցը, նաև՝ քաշս։ Հա՛, քիչ մնաց մոռանայի․ նաև երկիրը, որտեղ ապրում եմ։ Այս փոփոխությունները ՖԼԵՔՍ փոխանակման ծրագրի շնորհիվ է, որն ինձ հնարավորություն է տվել մեկ ակադեմիական տարի ուսանել ԱՄՆ—ում` Կանզաս նահանգի Հատչինսոն ավագ դպրոցում։
Բայց ավելի կարևորն այն է, որ երկար դադարից, մաքառումներից, հերթական «ալարումների» տեղատարափը հաղթահարելուց հետո, ես կրկին վերագտա գրելու ցանկությունս։ Այսօր եկել եմ, որ օվկիանոսի այն կողմից քեզ հետ կիսվեմ իմ փոքրիկ պատմություններով ու զրույցներով, որոնք հուսամ քեզ դուր կգան։ Ուզում եմ նաև նշել, որ հնարավոր է` դրանք քեզ անավարտ անհեթեթություններ թվան, բայց ինձ համար ինչ—որ խորհուրդ ունեն․․․
Միսս Ստատսմենը
-Good morning. My name is Anush. I am an exchange student from Armenia,- ողջունեցի կենսաբժշկության ուսուցչուհուս առաջին ուսումնական օրը։
-Բարև, ո՞նց ես, ես լավ եմ,- պատասխանեց նա ինձ հայերենով՝ հանգեցնելով բբերիս լայնացմանը և դոպամինիս մակարդակի բարձրացմանը։
Սկզբում մտածեցի, որ նա հայ է, ու արդեն պատրաստվում էի հայկական ավանդական քոչարին միացնել, խորոված պատրաստել ու նշել այդ փաստը։ Չեմ թաքցնի, այդ մի քանի նանովայրկյանների ընթացքում հազար ու մեկ վարկած մտածեցի նրա հայ լինելու ու հայերեն խոսելու փաստի մասին, սակայն դրանք ապացուցելու ճանապարհին, միսս Ստատսմենը (այդպես է ուսուցչիս անունը) առաջ քաշեց այնպիսի փաստեր, որոնք միանգամից հերքեցին դրանք։ Նա պատմեց, որ ծնվել է Գլենդելում ու շրջապատված է եղել հայերով։ Իրականում, հաճախ կատակում է, որ կիսով չափ հայ է։ Ավելին, առաջին եռամսյակում չկար մի դասաժամ, որ Հայաստանի պատմությունից, մշակույթից, խոհանոցից ու սովորություններից չխոսեինք։ Միսս Ստատսմենը հիշում է, որ ապրիլի 24-ին գրեթե ոչ ոք դպրոց չի գնացել, որովհետև դպրոցում մեծամասամբ հայեր են եղել, ու իր ընտանիքն էլ, ինչպես ամեն հայ ընտանիք, անսահման ցավով է լցվել այդ օրը։
Նա ամենից շատ սիրում է պատմել, թե ինչպես են հայ տատիկներն ու պապիկները խնամում թոռնիկներին, երբ ծնողները գնում են աշխատանքի։ Նաև հաճախ դժվարանում է առանձնացնել իր ամենասիրելի հայկական ուտելիքը և բոլորին հորդորում է այցելել Հայաստան։ Երբեմն դասերից հետո միասին թերթում ենք նրա ֆեյսբուքյան ընկերների ցանկը, փնտրում հայերի ու երկար զրուցում նրանց մասին։ Միսս Ստատսմենը սիրում է պատմել իր հայ ընկերների մասին, թեպետ երբեմն դժվարանում է արտասանել Իշխանուհու կամ էլ Ոսկեհատի անունը։ Արդարության համար նշեմ, որ այս վեց ամիսների ընթացքում նա միակն է, ով ճիշտ է արտասանում անունս․ դեռ մի բան էլ՝ իսկական հայի նման։ Ինձ հանդիպելու հաջորդ օրը նա ոգևորությամբ պատմում էր, որ խոսել է իր մայրիկի հետ, ով Գլենդելում ուսուցիչ է, ու պատմել է իմ մասին։ Մենք որոշեցինք երբեմն խոսել նրա մայրիկի հետ տեսազանգով, որպեսզի տեսնեմ նրա հայ աշակերտներին։ Միսս Ստատսմենի դասերին ես ինձ տանն եմ զգում։ Իզուր չէ, որ նա իմ ամենասիրելի ուսուցիչն է այստեղ։
Իմ անսովոր անունը
Ամերիկայի պատմության դասաժամ, երբեմնի Անուշ, ում այժմ դիմում են ամեն կերպ՝ բացի Անուշից, ու անհամար հարցեր․․․
-Հե՜յ, Անուկ, Ռումինիայում կովեր կա՞ն,- հարցրեց դասընկերներիցս մեկը։
-Անուշ, Արմենիա, այո՛, կան,- արդեն հազարերորդ անգամ ուղղելով, սեփական նեյրոններիս մահը տեսնելով, բայց խոհեմաբար ժպտալով պատասխանեցի ես։
Երկու րոպե լռություն․․․
-Աշուն, իսկ խոտ ունե՞ք,- լսվեց դասարանի մյուս ծայրից։
Թեպետ ես կուզեի գարուն լինել կամ գոնե ամառ, բայց ինչ արած, համակերպվել է պետք:
-Դե հա, ունենք: Ինչ-որ բան պիտի լինի՞, որ այդ խեղճ կովերն ուտեն,- փորձեցի սրամտել ես։
-Ա՜շ, Աշո՜տ, իսկ խնձոր ունե՞ք։
Այս սա արդեն չեղավ․․․ Անկեղծ ասած, դժվար է զսպել ծիծաղդ, երբ քեզ դիմում են եղբորդ անունով։ Իրականում, այն մարդիկ, ովքեր ինձ ճանաչում են ու կարդում հոդվածս, գիտեն, որ բնույթով համբերատար չեմ, սակայն ուզում եմ շնորհավորել նրանց․ համբերատար դառնալը, երևի, իմ փոխանակման տարվա ամենամեծ ձեռքբերումն է։
-Ը՜մ, ունենք, կախարդական համ ունի,- պատասխանեցի ես ու մտքումս ավելացրի,- բայց ի տարբերություն այստեղի խնձորների՝ Մոխրոտի քեռակին կախարդուհին թղթից չի պատրաստել, այլ արևից։
Երանի հիմա այդ խնձորներից մեկը այստեղ լիներ՝ կանա՜չ, խրխրթա՜ն… Երանի հիմա ուտեի ու այնպե՜ս խրթխրթացնեի, որ մամաս կողքի սենյակից ամեն անգամվա նման բղավեր, որ դուռը ծածկեմ, կամ էլ անձայն ուտեմ, կամ էլ ուրիշ սենյակում ուտեմ։ Ու ես շարունակեի այդպես ուտել, որովհետև խնձորն այդպես են ուտում:
Հետաքրքիր է, եթե մի փոքր կարոտելու տրամադրություն ունես, ինչքա՜ն կարոտելու բաներ կարող ես գտնել: Նույնիսկ ամենափոքր ու աննշան բաները կարող են բացել մտքերիդ կծիկը, թափանցել հոգուդ մեջ ու քեզ հիշեցնել, տխրեցնել ու․․․ Առաջին արցունքդ արդեն պատրաստ է ցած սահել։
Մետրո, տաք շոկոլադ…
Փակիր աչքերդ ու մտովի վերադարձիր այնտեղ, որտեղ ամենից շատ կուզեիր կրկին լինել․․․ Դե՜, օրինակ այն այգին, որտեղ սիրում ես նստել ամռանը ու սուզվել ժամանակի մեջ, չնկատել շուրջդ ոչինչ, մոռանալ խնդիրներդ, խմել հյութդ և ուտել սիրելի բուլկիդ: Կամ էլ այն պոնչիկանոցը, որտեղ մի անգամ պատահաբար թափել ես ձեռքիդ կակաոն, հետո արագ անձեռոցիկները լցրել վրան, որ ոչ ոք չնկատի, թե ինչ անփույթ ես: Այն փողոցը, որ քեզ տանում է տուն՝ գարնանը լի կանաչով ու թռչունների ծլվլոցով, ամռանը՝ երեխաների բղավոցներով ու աղմուկով, աշնանը՝ ջրափոսերով, իսկ ձմռանը՝ ցեխով, մինչև ծնկներդ կեղտոտված հագուստով՝ ողողված քո անուշադրության մասին ընկերներիդ բողոքներով ու հորդորներով։ Մեր մոլորակը լի է նման վայրերով․ վայրեր, որոնք կարող են փողոցն անցնող կնոջ համար ոչինչ չնշանակել, իսկ մեզ համար լինել ամենախաղաղ ու տաքուկ անկյունն աշխարհում։
Ահա այդպիսի մի վայր է ինձ համար Մետրոն, որը ես գտա այստեղ ժամանելուս առաջին օրվանից: Բայց այս Մետրոն նման չէ աշխարհի մյուս մետրոներին․ այն տաքուկ է, հարմարավետ, չափից շատ համեղ ու մտերմիկ։ Մետրոն սուրճի խանութ է, որտեղ չի կարելի գնալ առանց գրքի։ Մի վայր, որտեղ կարող ես գնալ, երբ տխուր ես, երբ ուզում ես հանգստանալ ու կտրվել առօրյա հոգսերից, որովհետև մարդիկ այնտեղ ջերմ են, բարի, տաք շոկոլադն այնտեղ ազդում է ավելի արագ, քան հանգստացնող հաբերը, իսկ այ, բանանով ու ընկույզով թխվածքի մասին ավելի լավ է լռել․․․
Երեկ, նման շաբաթվա մյուս օրերին, ես վերցրի գրքերս ու քայլեցի դեպի Մետրո։ Այս անգամ որոշել էի փորձել հաղարջով կեքս, բայց, ինչպես հետո պարզվեց, բանկային քարտս դեմ էր դրան։ Երբ քարտս պարզեցի վճարելու, համակարգը մերժեց այն։ Ես շփոթված ներողություն խնդրեցի, որին ի պատասխան վաճառողն ինքը սիրալիր ներողություն խնդրեց՝ ցավելով, որ քարտիս հետ ինչ-որ բան այն չէ։ Ես քայլեցի դեպի սրճարանի իմ սիրելի անկյունը։ Հենց նույն պահին ինձ մոտեցավ վաճառողը՝ ձեռքին հաղարջով կեքս։ Նա պնդեց, որ այն պարզապես նվեր է՝ այս արևոտ օրվա առթիվ։
Ուրիշ ի՞նչ անել, եթե ոչ ժպտալ, վայելել կեքսդ ու հուսալ, որ Հայաստանում էլ մի օր բոլոր սրճարանները ու դրանց վաճառողները կնմանվեն Մետրոյին։
Ինձ թվում է, երբ վերադառնամ Հայաստան, ամենաշատը հենց այս վայրն եմ կարոտելու:
