Նման բառ չկա հայերեն լեզվում` բնական է: Ես եմ հորինել: Նման բառերը պիտի հորինվեն, որովհետև չժամանակը զգացմունք է, պահ, երևույթ, իրավիճակ, ոնց ուզում ես սահմանիր, բայց բոլորս անցել ենք դրա միջով, բոլորս մեր սեփական մաշկի վրա ենք զգացել այն:

Սկսենք վերջից:

Նա ինձ ճանապարհել է դեպի իրեն անծանոթ ու օտար ափեր: Այսինքն, այդ պահին ձեռքս չի բռնել ու ասել, որ ինձ կկարոտի: Աչքերը չեն թրջվել, հայացքը անօգնական չի պտտվել շուրջբոլորը: Չէ’: Սենտիմենտալ ոչ մի դրվագ չեղավ նրա` ինձ ճանապարհելու մեջ: Նա ուղղակի ինձ չկանգնեցրեց, երբ ես գնում էի: Ոչ մի բառ անգամ չհնչեց նրա ձայնով: Իմ կողմ նրա սիրուն աչքերի հայացքը չնետվեց, ու ես չկանգնեցի, որ անհագուրդ նայեմ ու ուղեղիս մեջ դրոշմեմ այդ հայացքը: Նա այդտեղ չէր, իմ կողքին չէր հենց այդ պահին: Ողբերգությունը հենց այդտեղ սկսվեց, ու ինձ հետ կես աշխարհ կտրեց ու եկավ հասավ դեպի նրան անծանոթ ափերը:

Իմ հիշողությունը այլևս չի ողողվում բոլոր գունավոր զգացմունքներով, որ նա էր հորինել իմ համար: Ես այլևս չեմ խորտակվում իմ ու նրա երազանքների գիրկը, որովհետև նա ինձ թողնեց, որ ես գամ ու հասնեմ օտար ափեր, որովհետև նա քաջություն չունեցավ ինձ կանգնեցնելու: Բայց այս մտքերը էլ չեն պտտվում գլխումս: Ուղղակի վռնդել եմ գլխիցս: Ներս չեմ թողնելու, որովհետև հենց թողեմ ինձ կրկին տանելու են նրա ափեր, որտեղ նա ինձ չի սպասում:

Նա էլ երևի իր ափերում ամեն ինչ դասավորել է: Երևի մեր երազանքները ծալել ու դրել է մի անկյունում ու մեկ ուրիշի հետ նոր երազանքներ է գծագրել, կառուցել, քանդել… Կամ էլ գուցե մեր երազանքները չի պահել, դրել է մի փոքր տուփիկի մեջ ու ծովի ալիքներով իմ ափ ուղարկել: Հա, հաստատ էդպես է արել: Որ ինձանից ոչ մի բան չմնա իրեն:

Վերջացնենք: Սկիզբը կպատմեմ:

Մենք հանդիպել ենք պատահական: Այսինքն, ոչ հստակ ժամ, ոչ տեղ, ու ոչ էլ օր չկար պլանավորված: Ուղղակի կյանքի ինչ-որ անհասկանալի հեգնանքով մենք բախվել ենք իրար ու մի փոքրիկ պատմություն ենք գրել միասին: Երևի ոչ մեկին էլ պետք չէր մեր գրած պատմությունը: Պատմություն չեմ կոչի,  անունը նովել կդնեմ, որովհետև ավարտը անսպասելի էր թե ընթերցողների, թե կերպարների համար: Ինձ թվում էր, որ մենք իրար համար ենք ստեղծված, նրա հասակը իմ հասակին համապատասխան էր, իմ կարծիքները` նրա կարծիքներին լրացնող: Բայց նա կյանքը սկսել էր բացահայտել, իսկ ես դեռ շարունակում էի նույն ուղով: Հետո էլ, երբ նա վերջացրեց իր փնտրտուքները, ես իմը սկսեցի: Իմ բացահայտումները նույն ափին չէին: Ու նա ինձ թողեց մենակ: Ասաց, որ մենք իրոք իրար համար էինք, բայց հանդիպել էինք կյանքում անհարմար պահի: Ու ես անունը դրեցի չժամանակ: Չժամանակ, որովհետև, բացի այն, որ հանդիպել էինք սխալ պահի, երկուսս էլ գիտեինք, որ ճիշտ պահը չի գալու երբեք: Ես լինելու եմ շատ զբաղված, ինքը լինելու է շատ ազատ, հետո ես լինելու եմ հասանելի բաժանորդը, իսկ ինքը` հակառակը:

Ու մենք հրաժեշտ տվեցինք իրար անհրաժեշտաբար: Ես լաց եղա ու ատեցի Սևակին մեր բախտը մեզնից շուտ կանխագուշակելու համար: Իսկ ինքը… Իսկ ինքը ինձ չկանգնեցրեց ճանապարհի կեսին: Ինքը չժամանակի զոհը դարձրեց համ ինձ, համ ինքն իրեն…

Կարդացե՞լ եք Ռոբին Շարմայի «Վանականը, որը վաճառեց իր Ֆերարին»: Չունե՞ք Ֆերարի, ձերը երևի արծաթագույն Մերսեդես է, այնպես չէ՞: Չէ, սպասեք, երևի Օպել է կամ էլ չէ, երևի ձեր բախտը չի բերել, ու դուք մինչ այսօր ձեր կարմիր 06-ն եք վարում: Բայց ի՞նչ կարևոր է Ֆերարին, եթե տրամադրությամբ եք 06:

***

Խառը մտքերով շտապում եմ կանգառ՝  հասնելու սրտիս ավտոբուսին: Իրար չենք տեսել ուղիղ 6 ամիս, պատկերացնո՞ւմ եք:  Ի՞նչ կլինի սիրող սիրտը: Մտածում եմ՝ բա որ ուշանա՞մ: Չէ՛, ոչ մի դեպքում չի կարելի ուշանալ առաջին հանդիպումից, երբե՜ք: Լուսացույցը կանաչեց, քայլերս արագացան, նայում եմ՝ հեռվից  մոտենում է, վազում եմ. սիրտս դուրս է գալիս տեղից, բայց դռները բացվում են, ու ժպիտով ներս եմ մտնում:

Ինչպես միշտ, սպասելիքներս ավելի մեծ էին իրականությունից: Հուսաթափվում եմ՝  նայելով ուղևորների աչքերին: Դե լավ, վե՜րջ տվեք, այս ի՞նչ դեմքեր են, մտածում եմ: Հո աշխարհի վերջը չէ՞. վիրուս է, էլի, կանցնի-կգնա: Դիմակի տակից փորձում եմ հասկանալ՝  ով է ժպտում, ով է ուրախ, բայց ապարդյուն: Բոլորը տխուր ու հիասթափված են: Լավ, Սոսե, ի՞նչ անես բա, որ գոնե մի քիչ ուրախանան: Հիշում եմ Շարմային, գրել էր՝  եթե, կյանքում ունեք երեք առիթ, որի համար շնորհակալ եք, ուրեմն դուք արդեն իսկ երջանիկ եք:

Որոշում եմ հարցում անցկացնել: Կողքիս մի կին էր նստած:

-Տիկին ջան, բարև Ձեզ, կասե՞ք Ձեր անունը:

-Բարև, աղջիկ ջան, անունս Ջեմմա է: Ինչո՞ւ ես հարցնում:

-Վա՜յ, տիկին Ջեմմա ջան, ինչ լավ անուն ունեք, երևում է, էլի, որ տեղով մեկ քաղցրություն եք, շատ հաճելի է, ես Սոսեն եմ:

Ժպտում  է  և ուրախանում:

Մյուսները աչքերը կլորացրել ու ինձ են նայում, երևի մտածում են էս խելապակասն ով է, իրեն լրագրողի տեղ է դրել, մարդկանց հարցեր է տալիս: Բայց ես հո՞ զգում եմ, որ եռում են հետաքրքրությունից, շարունակում եմ.

-Տիկին Ջեմմա ջան, թույլ կտա՞ք Ձեզ մի հարց տալ, դե մենք էլ ճանապարհին ենք, ասել-խոսելով կգնանք:

-Սոսե ջան, տատիկիդ տարիքին կին եմ, ինչ հարց, ինչ բան, լիքը երիտասարդներ կան, իրենց հարցրու: Ես թոշակառու կին եմ. ո՜չ տրամադրություն ունեմ, ո՜չ էլ հավես: Չէ՜, քեզ չեմ կարող օգնել:

-Վա՜յ, նեղացնում եք, տիկին Ջեմմա ջան, գիտե՞ք, չէ՞, տատիկիս աշխարհի չափ սիրում եմ, այնպես որ, մերժում չեմ ընդունում:

-Է՜, բալա ջան, ասա, լավ, տուր հարցդ, տեսնեմ` հլա էդ ի՞նչ հարց ա, որ տենց կպած ուզում ես հարցնել:

-Ինձ կասե՞ք, թե ինչո՞ւ եք շնորհակալ կյանքում, երեք առիթ, որի համար շնորհակալ եք:

-Սոսե ջան, էս ինչ թիթիզ հարցեր ես տալիս, այ աղջիկ ջան:

-Տիկին Ջեմմա ջան, կուզե՞ք Ձեզ օգնեմ:

-Հլա փորձի:

-Ամուսին ունե՞ք:

-Վըը… Բա էդ հարց ա՞: Ո՞նց չունեմ, Պարգևս, մեռնեմ դրա ջանին, աղջի: Առաջին ու վերջին սերս ա, գիտես,  չէ՞ ` ոնց սիրտս գերեց էդ իրա «ֆինդուֆլուշկաներով», մինչև հիմա էլ հոգուս հետ խաղում ա, բայց որ վատ եմ, չէ՞, զգում, վաաա՜յ, աշխարհն էլ ոտնատակ կտա, մենակ թե ես լավ լինեմ: Հիմա էլ երևի էն ճռռան արևին աշխատում ա այգում: Մեռնեմ ես իրա ջանին, իսկական Պարգև ա. իմ կյանքի նվերն ա: Վայ, շատ լավ հիշեցրիր, է, զանգեմ տեսնեմ ոնց ա…

-Վայ, տիկին Ջեմմա ջան, ինչ սիրուն նկարագրեցիք: Ես էլ եմ էդպիսի Սեր ուզում: Բայց դուք հետո կզանգեք Պարգև պապիկին: Հիմա ինձ ասեք. բա զավակներ ունե՞ք:

-Ասեմ, աղջիկ ջան, երեք որդի ունեմ, մեկը մյուսից խելացի, շնորհքով, բոյով-բուսաթով: Մեծս ամուսնացել է, մի հիասքանչ հարս ունեմ, էդ ինչ լավ աղջիկ ա: Միջնեկս աշխատում ա, մեզ էլ ա օգնում, մեռնեմ ես իրա կյանքին: Էն փոքր տղես էլ սովորում ա: Գիտես, չէ՞, քեզ շատ հավանեցի, աչքիս հարս տանեմ,- ու ինձ աչքով է տալիս:

Զարմանում եմ: Ու տիկին Ջեմմաս սկսեց բարձր ծիծաղել, հիմա ամբողջ ավտոբուսով հո չենք ծիծաղում, դրսից կմտածեին, թե հարյուրամյա ճակատամարտն է:

Ու ամենակարևորն այն է, որ անցել է 15 րոպե, ու ոչ ոք չի իջել ավտոբուսից. բոլորը լսում են ուրախ ու պայծառ աչքերով: Սիրտս ջերմանում է:

-Տիկին Ջեմմա ջան, ասացիք՝ Ձեր մեծ տղան ամուսնացել է, հարսն էլ հոյակապ աղջիկ է, բա թոռնիկ ունե՞ք,- հարցնում եմ՝ զգալով, որ տիկին Ջեմմայի աչքերը հիմա սիրուց կպայթեն, որ թոռնիկի անուն լսեց:

-Արևիկս: Աշխարհի չափ սիրում եմ: 7 տարեկան է, դպրոց է գնում: Իմ մայրիկի պես է, գիտես, չէ՞, երբ պառկած եմ, բերում է վրաս անպայման մի բան է գցում, ասում է՝ տատի՜, չմրսես հանկարծ: Մեր տան էկոնոմիստն է, մինչև լույսերն ու ջրերը չանջատի, չի քնի: Իսկական արև է՝ պայծառ ու լուսավոր: Մեր տան արեգակն է:

-Տիկին Ջեմմա ջան, բա ասում եք` ոչինչ չկա շնորհակալության համար: Այս ինչ հոյակապ ընտանիք ունեք, Աստված տա միշտ միասին լինեք՝ սիրով ու սերով: Շնորհակալ եմ, որ պատասխանեցիք հարցերիս:

-Սոսե ջան, ես եմ շնորհակալ, աղջիկս, երբեք չէի մտածել՝ ինչքան երջանիկ եմ իմ ունեցածով: Հիմա գնամ ու բոլորին գրկեմ, ամուր համբուրեմ, կարոտեցի բոլորին, մանավանդ Պարգևիս:

Ավարտեցի, պայծառ ժպիտով նստել եմ, տեսնում եմ մյուսները մատները ծալելով ինչ-որ բան են հաշվում: Շնորհակալության առիթները… Որոնք այնքան շատ են:

Պետք է բաժանվեմ սիրելի ավտոբուսիցս, մեկ էլ տեսնեմ ավտոբուսի վարորդը՝ Վաչագան ձյաձյան, ասում է.

-Սոսե ջան, քեզ պետք է պահեմ կողքս, որ սենց միշտ համով-հոտով ճանապարհ գնանք: Աստված քեզ հետ, աղջիկս, ապրես:

Բարի օր եմ մաղթում վարորդին ու երջանիկ գնում  դասիս:

Իսկ դուք ունե՞ք շնորհակալության առիթներ:

Իմ սիրելի օրագիր, ես խճճվել եմ։

Ես նորից չեմ կարողանում գրել  ու վախենամ, որ խմբագիրը ետ ուղարկի գրածներս ՝ համարելով` «վերանայման ենթակա» կամ անպետքություն։ Գրելիս կրկին հիշում եմ ինձ, երբ լուցկու տուփում «թուրքական» զատիկներ էի հավաքում։ Մտածում էի զատկական նոր ու լուցկու տուփում տեղավորվող հրաշալի  աշխարհի մասին։

Սիրելի օրագիր, ես չէի էլ կարող պատկերացնել, որ երբ ավարտվի մանկությունս, ու հաճախ խճճվեմ ՝ ես էլ կտեղավորվեմ լուցկու փոքրիկ տուփի մեջ։
Ինձ էլ օտար ձեռքերը միշտ հավաքում են, իսկ որ ավելի հաճախ է լինում ՝ պոկում են տոտիկներս։ Երբեմն կոշտ, երբեմն էլ հոգատար ձեռքեր վերցում են ինձ ու տեղը չեն դնում․ այս վերջինն ինչ-որ տեղ կարդացել էի ու իմ փոքրիկ ուղեղով մտածել․ «Ըհը, իսկն իմ մասին է»։ Երբեմն ինձ երևակայում եմ, թե շաբաթվա դիտած ֆիլմն էլ «իսկն իմ մասին է»։

Սիրելի օրագիր, շաբաթ-կիրակի օրերին ցուցադրվող ֆիլմերը քաղաքում կորած կատվի, խնձորով թխվածք պատրաստողի (ում աշխատանքին խանգարում է խրտվիլակը), չստացված սիրային հարաբերությունների մեջ հմտացած կանանց ու ինկվիզիցիայի վհուկների  մասին է միշտ լինում։

Հիշո՞ւմ ես՝ ինչպես էր արտասանվում Լոլիտա բառը․ Լո-լի-տա՝ լեզուն քիմքին հպելով ու ծերունական ոգևորությամբ։ Ահա գրեթե նույնությամբ ֆիլմի ամենաանհարմար պահին արտաբերում եմ ՝ իսկն իմ մասին է։

Այս մեծ ու փոքր աշխարհում շատ քիչն է իմ մասին․ ես միայն կարողանում եմ գրել։ Չնայած երբեմն  դուռը շխկացնում է երեսիս ու հեռանում  ինձնից։

Սիրելի օրագիր, գաղտնիք չէ, որ երկար ժամանակ է, ինչ հեռանում է ինձնից գրեթե ամեն ինչ, ու եթե համեմատելու լինեմ աշխարհում «ամեն ինչ» ասվածի չափերին, ապա գրեթե ոչինչ։
Հաճախ պատահում է, որ բարձրակրունկները ձեռքիս վազեմ  ամուր ուսերի հետևից։ Հաճախ պտտվում եմ ու թույլ տալիս, որ փխրուն մեջքով պառկեցնեն փոքրիկ լուցկու տուփի մեջ։ Մազերիս միջով անցնում են լուսեղեն կանաչ մատներն ու անհետանում, երբ չեմ էլ հասցնում փոխել մազերիս գույնը կամ նոր կտրվածք անել։
Ավելի հաճախ պատահում է, որ բռնեցնեմ ինձ որոշման վրա․ պետք է ավելի կարճ կտրվածք անել ՝ կոշտ, լուսեղեն-կանաչ մատները չտանջելու։
Պատահում է, որ ամուր ուսերն ամենից հաճախ եմ կորցնում, ինչպես օրինակ սիրելի գուլպայի ձախը կամ աջը։

Գիտես, երբևէ չեմ մտածել՝  ինձ կորցնո՞ւմ են, թե՞ չէ։ Մտքովս էլ չի անցնում, որ ինչ-որ մեկն ինձ կհամեմատի սիրելի գուլպայի ձախի կամ աջի հետ։
Ծիծաղելի է, բայց ի տարբերություն դրանց, որ մշտական շարժման մեջ են, ես միշտ նույն տեղում եմ։
Սիրելի օրագիր, ինձ երբեմն թվում է, թե ես այնտեղ եմ, որտեղից ինձ հեռացրել են կամ հեռացել։ Խճճվում եմ քաղաքում․ անչափելի է, չէ՞, թե որտեղ քեզ կհեռացնեն կամ քեզնից կհեռանան։

Օրեր առաջ, հայտարարեցի, թե ինձ մոտ միայն գրելն է ստացվում․ չգիտեմ թե այսօր ինչ եմ կերել նախաճաշին, բայց բառերը թռել են գլխիցս, ու այժմ, երբ փորձում եմ բառեր տեղավորել էջերում, մտքիս միայն շոկոլադով տորթի բաղադրատոմսն է։ Թվում է, թե կետադրական սխալներ եմ անում ամեն նախադասության մեջ։ Այս օրերի պես օրերին, ես փակվում եմ զատկական լուցկու փոքրիկ տուփի մեջ, ու աշխարհը կրկին  թվում է մանուշակագույն թելի փոքրիկ գունդուկծիկ։
Երբ մանկությունս դեռ ավարտված չէր, թվում էր, թե ճանկերով խաղում էի, վազում դրա հետևից ու  պոկոտում։

Իմ սիրելի օրագիր, երկար ժամանակ է, ինչ ամեն բան գլխիվայր շուռ է եկել․ մանուշակագույն թելի գունդուկծիկն ընկած է հետևիցս։ Հաճախ սայթաքում եմ ու մեկ էլ ուպս՝ խճճվում։

Այսօրն այն օրերից է, երբ սայթաքել եմ։

Քեզ բարի գիշեր եմ մաղթում, վաղը նոր օր է սկսվելու, ու նոր էջից գրելու եմ քեզ․ սիրելի օրագիր, ողջույն, ես նորից խճճվել եմ։

Ժամանակին, այն է 2,5 ամիս առաջ, Նելլին ինձ մի մարտահրավեր նետեց։ Ինձանից վստահ ասացի «вызов принят» ու հավեսով մոռացա դրա մասին մի երկու ամսով։ Մարտահրավերն ընդունողը պետք է գրեր այն մարդկանց մասին, ում չի ճանաչում, սակայն անհասկանալի պատճառներով հիշում է։ Դե ինչ, Նելլի, եկավ պարտքեր տալու ժամանակը (դրամատիկ երաժշտություն)։

Եթե լիներ մարդկանց անունները հիշելու մրցույթ, ես դրան նույնիսկ չէի էլ մասնակցի։ Շատ դժվար եմ մտապահում մարդկանց անունները։ Իսկ այ դեմքերը՝ ընդհակառակը։

Օրինակ՝ մինչև այսօր հիշում եմ այն պապիկի դեմքը, ով համերգասրահի հեռվում նստած նշումներ էր անում իր թերթկի վրա և որոշում իմ՝ հաջորդ փուլ անցնել կամ չանցնելը։ Ամեն անգամ ելույթի վերջում փորձել եմ գուշակել նրա որոշումը, գուցե կարդալ այն իր գրչի շարժումից կամ դեմքից։ Չի ստացվել։

Հիշում եմ նաև նույն համերգի հաղորդավարին, ով ամեն ոչ դաշնամուրային ելույթից առաջ դանդաղ իջեցնում էր ռոյալի կափարիչն ու նույն կերպ բարձրացնում, երբ բեմ էր բարձրանում դաշնակահարը։

Հիշում եմ ավտոբուսի այն վարորդին, ով երևի նույն օրն էլ մոռացավ ինձ ու իմ զարմացած դեմքը, երբ ես սխալմամբ մեկնեցի իրեն 50 դրամ 100-ի փոխարեն, իսկ նա ձեռքի թեթև շարժումով գլխիս գցեց այն։ Հիմա ամեն անգամ կանգառում վարորդին մետաղադրամ փոխանցելիս 5972 անգամ ստուգում եմ, որ ճիշտ լինի։ Աչքս, ավելի ճիշտ գլուխս, վախեցած է։

Հիշում եմ փարիզյան հեծանվորդի՝ օլիմպիական հանգստություն արտահայտող դեմքն ու ինձանից մեծ ուսապարկը, ով հազիվ հասցրեց արգելակել, երբ փողոց էի անցնում։ Առհասարակ սկսել եմ չսիրել հեծանվորդներին։ Միգուցե նրանից է, որ ինքս չեմ կարողանում նորմալ վարել հեծանիվ ու մի քիչ նախանձում եմ այդ հմտությանը տիրապետողներին։

Չմոռանանք նաև Վերնիսաժում վինիլային սկավառակներ վաճառող պապիկին, ով մեծ սիրով հանեց այն, ինչի համար գնացել էինք իր մոտ։ Կամ էլ այն կնոջը, ով ոչ մի պայմանով չէր ցանկանում հայերեն չխոսացող երկու երիտասարդի համար իջեցնել ջերմաչափի գինը։ Չեմ հիշում, վերջը էժանացրեց, թե ոչ։

Մանկապարտեզի մոտ ապրող տատի, եթե կարդում ես այս նյութը, կատուներիդ թող դուրս գան բակ, կարոտել եմ փափուկներին։ Ամեն անգամ դրսում քըս-քըս անելիս աչքի ծայրով նայում էի նրա պատուհանին տեսնելու`  նայո՞ւմ է արդյոք։

Դեռ չեմ մոռացել Բարեկամության կամրջի տակ նստած կնոջ այլայլված դեմքը, երբ մեր երթուղայինը խփեց մեկ այլ երթուղայինի, ու մենք մի կերպ դուրս հանեցինք նրան։ Երբեք վթարի մասնակից չեմ եղել, տեսել եմ միայն ֆիլմերում։ Այդ կինն ամենաշատն էր վախեցել և վնասվել։ Ոտքը չէր կարողանում շարժել։

Ի դեպ, ոտքի մասին․ հիշեցի նաև երաժշտական դպրոցի բակում կանգնած աղջկան, ով ամենաարագը վազեց դեպի ընկնող ինձ, որ օգնի բարձրանամ։ Դեմքիս գնդակով հարվածողին էլ եմ շատ լավ հիշում։

Ելույթից առաջ միշտ կուլիսներից նայում էինք, թե ով կա դահլիճում։ Դիլիջանի համերգասրահի բեմ բարձրանալուց առաջ էլ տեսա ամենասև աչքերն ունեցող տղային, ով բոլորից արագ էր քայլել ամենադիմացը նստելու համար և ուրախությունից ոտքերն օդում ճոճում էր։

Մետրոյում մի աղջիկ էի տեսել, կարծես գիտական ֆանտաստիկայի ժանրի գրքի հերոս լիներ։ Ուներ կարճ կարմիր մազեր, մեծ աչքեր և  երկար թարթիչներ։

Հիշում եմ նաև հաղթանդամ ու ինձնից երկու անգամ բոյով պարոնին, ով զբոսնում էր կոշիկից էլ փոքր շունիկի հետ։

Շենքի բակը մաքրող կնոջն էլ չեմ մոռացել, ով եկավ մեր տուն` դույլը ջուր լցնելու համար և ձեռքի հետ ուղարկեց ինձ «կոֆե դնելու»։

Մի պահ հիշենք նաև 13 համարի ավտոբուսում կողքս նստած երիտասարդին, ով ինձ հետ զուգահեռ կարդում էր իմ իսպաներենի տնայինը, հավանաբար չհասկանալով և ոչ մի բառ։ Իսկ եթե հասկանում էր, ապա այդպես էլ չիմացավ, թե ովքեր էին ժամանել դոն Խոսեի հյուրանոց։

Երբեք չեմ իմանա՝ ինչ ազգության էր նա, ով մեզ հետ միասին սպասում էր իր հերթին, և ում տատիկս Վրաստանի սահմանին տվեց մեր այգու թուզը` «կե՛ր, հոգնած ես» խոսքերով։ Չեմ մոռանա նաև, թե ինչպես նա թուզն առանց մաքրելու ուղղակի գցեց բերանը։

Հուսով եմ՝ Նելլին կընդունի այսքան ուշ կատարած խոստումս։ Եթե հիշեմ, էլի կգրեմ, անծանոթները շատ են։ Իսկ եթե արդեն ծանոթ ես, ապա կներես, բայց այս ցուցակում քո մասին էլ չեմ գրի։

Բարև, Թու՛ղթ։ Նորից քեզ հիշել եմ։ Մի՛ նեղացիր, գիտեմ, որ սկսել եմ ոչ այնքան հաճախ հիշել քեզ։
Այսօր նոր դպրոց պիտի գնամ։
Դե հա, սովորական է, բոլորի հետ էլ մի օր լինում է էս ամենը։ Բայց այդքան էլ ուրախ չեմ։
Գիտես՝ փոփոխությունները գրկաբաց չեմ ընդունում։ Սիրուն չեն։ Ամեն ինչի հետ կապվում եմ։ Մինչև հարմարվում եմ, արդեն փոփոխության ժամանակն է։ Դժվար է։ Մի քիչ։ Բայց դե չեմ կարող փոխել ոչինչ։ Չեմ կարող մնալ նույն դասարանում։ Մի՛ ծիծաղիր, դե լավ։ Դու էլ գիտես, հեշտ չէ ինձ հետ։
Շատ եմ մտածում։ Ես էլ եմ հոգնում։ Դե էս նոր դպրոցն էլ մի կողմից։ Ե՜րբ եմ գալու տուն ու մնամ մամայի, պապայի ու եղբորս հետ։ Հետո էլ ընկերուհուս հետ խոսեմ։ Իմ մարդկանց հետ լինեմ։ Չեմ ուզում էդ նորերին։
Հա, շատ ես ասել, որ առանց նորերը չի լինի, հիշում եմ ասածներդ։ Բայց գիտես, մինչև ինքս չհասկանամ՝ չես կարողանա համոզել։
Արդեն սովոր էի էս հայացքներին ու մեկ էլ հանկարծ պիտի սկսեմ նորերին սովորել։ Անարդար է մի քիչ։ Բա հնե՞րը։
Մի քանի ժամից, կամ օրից, կամ ամսից, կամ տարուց իրենց էլ կսովորեմ։ Կամ էլ երբեք չեմ սովորի։ Ես եմ որոշողը։ Կարող է ցանկություն չլինի իրենց սովորելու։

Մի քանի ժամից ձեռքերս կսառեն։ Մատներս կսկսեմ ճտճտացնել։ Լարվածությունից է, լավ գիտես։ Բայց կժպտամ։ Էսպես թե էնպես միշտ ժպտում եմ։ Լավ է, չէ՞։ Էդ մեկը մեծ շահում է։ Միշտ կարողանում եմ ժպտալ։ Երբեմն էլ թող սառը ձեռքերով ժպտամ, ի՞նչ կլինի որ։ Բայց խոստացել եմ, իրենցից կախված չի լինի, լավ եմ սովորելու, դասերին էլ չեմ ծիծաղելու։ Կսովորեմ զսպել ինձ։ Լավ, էս մեկը չեմ խոստանում։ Էլի ծիծաղում ես։ Ես լրիվ լուրջ էի։
Չէ, իրոք պիտի լավ սովորեմ։ Ավելի ու ավելի լավ։ Մինչև որ սկսեմ ինքս ինձ գոհացնել։

Գնացի։ Մի քանի օրից էլի քեզ կհիշեմ։ Իմ սիրո՜ւն ընկեր։

-Դեռ շա՞տ կա հասնելուն:

-Մեկուկես ժամ,-պատասխանեց ուղեկցորդուհին` միևնույն ժամանակ հարցնողի սեղանից վերցնելով արդեն չորրորդ դատարկված սուրճի բաժակը:

Հաղթանդամ տղամարդը բարձրաձայն հառաչանքով հետ ընկավ նստարանին ու սկսեց մատներով թմբկահարել լայն բազկաթոռի հենակները, ձեռքով մի քանի անգամ շփեց ճաղատ գլուխը, քորեց աղվեսի սուր քիթը, նայեց թանկարժեք ժամացույցին, ուժգին թափ տվեց այն, նորից նայեց:

-Մի հատ էլ սուրճ, եթե կարելի է,-փոքր-ինչ խռպոտ ու ցածր ձայնով ասաց նա` թեքվելով դեպի մյուս ուղեկցորդուհին: Վերջինս լուռ գլխով արեց:

Ուղևորի հագին կնգուղով սև սվիտեր էր ու բազմաթիվ գրպաններ ունեցող մոխրագույն շալվար, ինչպիսիք հագնում են օպերատորները կամ լեռնագնացները: Երեսը սափրած չէր, իսկ աչքերի տակ աննշան մգություն կար: Նա փակեց սեղանը, հետո կրկին բացեց այն, մի քանի անգամ անհանգիստ հետ ու առաջ գնաց նստած տեղում: Երբ սուրճը բերեցին, նա մի փոքր խմեց, շունչ քաշեց ու հենվեց բազկաթոռին` թեքվելով դեպի լուսամուտը: Գլուխը հենելով ապակուն` նա արտաշնչեց: Լուսամուտը ծածկվեց գոլորշու թույլ փառով:

Հեռվում` ամպերի ճերմակ փնջերից մեկի միջից ասեղի պես դուրս սահեց ևս մի ինքնաթիռ` հետևից սպիտակ թելի պես քաշելով գոլորշու երիզը: Արևի վառ լույսից այն շիկացել էր, ու երբեմն դժվար էր տարբերել` դա իսկապե՞ս ինքնաթիռ է, թե լույսի ուժեղ բռնկում: Ինքնաթիռը մեծ արագությամբ էր շարժվում, բայց երբեմն թվում էր, թե այն կանգնած է տեղում, ասես կախված է թանձր մեղրի մեջ:

Տղամարդը ձեռքն առաջ տարավ ու մատով դանդաղ գիծ քաշեց ապակու վրա` փորձելով կրկնել ինքնաթիռի` մուգ կապույտ երկնքում թողած սպիտակ նախշը: Արևի մաքուր լույսը քնկոտ ծորում էր ամպերի վրայով: Նրա մատը հասավ կապույտ անվերջության մեջ ծուլորեն սահող երկաթե թռչունին ու զգուշությամբ դուրս հրեց այն լուսամուտի եզրից այն կողմ` շտապեցնելով:

Գլուխն ապակուն հենած ուղևորի աչքերը փակվեցին: Ձեռքը դանդաղ սահեց ներքև: Մեղմ լույսը զգուշությամբ ծորաց նրա ճմրթված կոպերի վրայով` փորձելով մաքրել աչքերի տակ հավաքված հիվանդոտ կապույտ գույնը: Տղամարդու շուրթերը թույլ բացվեցին` դեմքին հարցական արտահայտություն տալով, ասես  երկար ժամանակ ինչ-որ բան էր մոռացել, ու հիմա` քնի ու իրականության եզրում սավառնելիս, հանկարծ պետք է հիշեր: Ինչ-որ շատ կարևոր բան:

Սրահում հնչեց ամրագոտիները կապելու հրահանգի ազդանշանը: Տղամարդու աչքերը բացվեցին, ու նա մի քանի վայրկյան զարմացած նայում էր բաց երկնքին: Վերջապես նա հետ նստեց, տրորեց հոնքերը, ձեռքը վերցրեց արդեն սառած սուրճի գավաթը, խմեց:

-Շո՞ւտ կհասնենք,-կրկին լսվեց նրա խռպոտ ձայնը:

-Այո,-ժպտաց ուղեկցորդուհին:

Ուղևորը թույլ ժպտաց, գլխով արեց, նայեց պատուհանին, որի վրա դեռ երևում էր իր պատկերած նախշը, այնուհետև թևքով զգուշությամբ մաքրեց ապակին:

Վայրէջքից հետո շտապ վեր կացավ, հագավ շագանակագույն կաշվե բաճկոնը, գլխին քաշեց կնգուղը, դրեց անթափանց արևային ակնոցն ու կանգնեց դեռևս փակ դռան առաջ` սեղմելով բջջային հեռախոսի կոճակները: Ուղեկցորդուհին խնդրեց նրան սպասել միջանցքում: Ուղևորը դժգոհությամբ մի քանի քայլ հետ եկավ` անհամբերությամբ փնտրելով ինչ-որ մեկի համարը: Զանգահարելիս էկրանին մի պահ լուսավորվեց դեռահաս աղջկա մի դեմք: Գծի մյուս եզրին խոսեցին, և նա շտապեց հեռախոսը սեղմել ականջին, ժպտաց ու ցածրաձայն ինչ-որ բան ասաց:

-Խնդրեմ,-հրավիրեց ուղեկցորդուհին, երբ դուռը վերջապես բացվեց:

Տղամարդը շտապ քայլերով դուրս եկավ` հեռախոսը չիջեցնելով:

-Էս են ռուս դերասանը չէ՞ր,-հարցրեց ուղևորներից մեկը:

-Հա, ինքն էր,-հաստատեց մեկ ուրիշը` ուշադիր նայելով հեռացողի հետևից:

Օդանավակայանի սպասասրահում մի խումբ մարդիկ փորձում էին լուսանկարել իմ ուղեկցին, բայց վերջինս արագացրեց քայլերը` հայացքը չբարձրացնելով ու հեռախոսն ամուր սեղմելով կրծքին, ասես այդ պահին աշխարհում ավելի թանկ բան չկար:

Աշունը չեկած՝ ամառս ցրտեց։

Կանաչ տերևները նույնպես պոկվում են ճյուղից ու ցած ընկնում, թեկուզ անպատճառ, ինչպես հավերժ չլինելդ։ Ի՞նչ քամի տարավ քեզ, այն էլ՝ օգոստոս ամսին։ Քսան տարվա ապրածս ամառներին երբեք նման քամու չէի հանդիպել։ Դու էլ չէիր սպասում։ Անգամ հասկացել էի ներսիդ վախը. վախենում էիր ավարտին չհասցնել հիսունհինգերորդ ամառդ։ Շտապում էիր ամեն հարցում, ամեն բան ցանկանում էիր ավարտին հասցնել։ Ինչո՞ւ, զգո՞ւմ էիր, որ ինչ-որ քամի շրջում է սենյակումդ։ Է՜խ, գրողի տարած քամին արդեն ներսումս է, հոգիս տակնուվրա է արել և դեռ շրջում է։ Գիտես, չի էլ լքելու ներսս, ինչպես քեզ հետ կապված ամեն հուշ, միտք, տեսարան, նույնիսկ մահվանդ մի քանի րոպեների տանջանքները։ Աչքերս ասես քարացել են այդ րոպեների վրա, և շրջանակի պես անպակաս են աչքերիցս։ Այն հավերժ է, ինչպես ներսիս չեղածը։

Սո՛ւտ է, թե բժիշկները կյանքեր են փրկում. նրանք նաև խլո՛ւմ են: Հիմա ինչպե՞ս հետ վերադարձնեմ հոգիդ, հա՛յր: Ինչո՞ւ ինչ-որ ոչնչություն, որը կրում է սպիտակ խալաթ, չի մոռանում գումարների ու հաշվարկների մասին և իրեն աստված է զգում, պիտի զրկեր քեզ կյանքից: Ես քո ցավը լա՜վ գիտեի, ավելի լավ, քան «քառասուն տարվա փորձ ունեցող» այդ ոչնչությունը: Պարզապես չհասցրի, կարողացա զսպել ինձ ու համբերել: Ո՛չ միշտ է պետք համբերել, իսկ ես չափից շատ էի համբերատար:

Անկեղծ ասած՝ ցանկանում էի քո մասին գրել։ Չհասցրի… Ցավոք գրում եմ առաջին ու վերջին անգամ, գրում եմ նամակ, որը կկարդան հարյուրավոր, հազարավոր մարդիկ, իսկ դու չես կարդալու, բայց գրում եմ, որ հանգստանա ներսիս քամին։ Կներես, թե հերթական անգամ ևս մի մեծ բան չհասցրի…

Իմ նամակը չի լինի շատ էջերից, բազմատեսակ բառերից ու տողերից կազմված։ Իմ նամակը թողնում եմ անավարտ ու չասված մտքերով, ինչպես կյանքդ էր։ Ես կսպասեմ այն օրվան, երբ կհանդիպենք ու քեզ մի լա՜վ կգրկեմ, ինչպես չեմ գրկել երբևէ, չնայած… գրկել եմ հազվադեպ, չեմ էլ ասել, թե որքան շատ եմ քեզ սիրել ու կարևորել բոլորից էլ ավել: Ես պարզապես չգիտեմ զգացմունքներս արտահայտել: Կներես…

Աշունս եկավ, չի՜ գնալու, հա՛յր իմ։ Ինձ տարվա չորս եղանակներից մնացին աշունն ու ձմեռը։ Ինչո՞ւ է այսպես։ Ինչո՞ւ է կանաչ տերևը պոկվում և ընկնում, ախր այնքա՜ն կյանք ուներ։
Ես դեռ չեմ հավատում, որ կանաչ տերևս այլևս ճյուղին չէ։ Օգնիր ինձ մոռանալ այս ամռան մասին։ Ես կմոռանամ և այս նամակի մասին, որը դու այդպես էլ չես կարդալու։ Ես կմոռանամ և ինձ։ Պարզապես օգնիր ինձ մոռանալ այս ցուրտ ամառվա մասին։ Եվ ներիր, որ այս անգամ էլ չհասցրի…

Դո՛ւ, հենց դո՛ւ, որ կարդում ես հորս ուղղված նամակս, գնա ու գրկիր հորդ, ասա, թե որքա՜ն շատ ես սիրում նրան: Ես չհասցրի և հիմա էլ դա անել չեմ կարող: Ցավոտ է… այն էլ շատ… Գրկի՛ր հորդ: