Գրում եմ:
Պառկած գրում:
Ծիծաղելի կլինի, չէ՞, որ մի օր իրոք տպագրվի այս ամենը: Ու դու էլ պառկած, լուռ կարդաս:
Կարո՞ղ եմ մի բան պատմել:

Մի դասընկեր ունեի, հաճախ էր վիճում ուսուցիչների հետ, որ կյանքն էլ պատիժ է՝ ամենամեծ պատիժը: Բայց չէ: Հիմա կարծես հասկանում եմ, որ կյանքը մեզ տրված ամենամեծ նվերն է, բայց չենք գնահատում: Ինչպես նվեր ստացած սրբիչը կամ գուլպաները: Բայց մի օր էլ, երբ ցուրտ ձմեռ կլինի, հենց այդ գուլպաները կհագնենք, երևի նորից դժգոհ դեմքով, սա էլ հերիք չէ, մի լավ կվիրավորենք նվիրողին՝ առանց հասկանալու, որ այդ անիծված գուլպաները պաշտպան են մեզ համար, այն էլ ի՜նչ պաշտպան:

Ոչինչ չենք գնահատում: Տարիքը, օրը, վայրկյանն ու մարդկանց: Բայց այս փոքրիկ դետալները ստեղծում են մի մեծ երջանկություն, որ ֆիլմ դիտելիս մի պահ, այսպես ասած, հեռանում ենք մոլորակից ու հասկանում, որ երջանիկ ենք: Երջանիկ ենք այդ նույն գուլպաներով, մեր դեռահասային տարիքով, հուլիսի 18-ով, ու ֆիլմի՝ շատերիս համար անհայտ դերասանական կազմով:

Արդեն երկու ամիս անցել է վերևի գրածիցս: Հուլիսի 18-ին էի գրել: Ոչինչ էլ չի փոխվել: Դեռ նույն տարերքի մեջ եմ: Սիրում եմ կյանքը: Սիրելը մեղմ է ասված: Պաշտում եմ:
Ամենասիրուն բանն է: Շուտով տարեդարձս է: Կարող եք նվիրել այդ «անիծված գուլպաներից», խելագարվում եմ դրանց համար, մանավանդ, երբ գունավոր են: Ու բացի գուլպաներից՝ սիրում եմ նաև ամեն ինչ ու բոլորին: Բոլորդ էլ իմ ուսուցիչներն եք:
Մեզ հանդիպած յուրաքանչյուր մարդ մեզ համար ուսուցիչ է: Դե, ուսուցիչներն էլ միանշանակ կարևոր են:

Ես հենց նոր կարդացի ու գիտակցեցի մի փաստ. մի օր քո սենյակն այլևս քոնը չի լինի, անծանոթ մեկը կգա ու կջնջի բոլոր էն հիշողությունները, որ դու պահել ես էդտեղ։ Անունդ էլ չի իմանա։

Անծանո՛թ, չգաս, էլի: Ես իմ սենյակը շատ եմ սիրում, չնայած՝ գիտակցում եմ, որ ոչ միշտ եմ մաքուր և հավաքած պահում:

Չգաս, որովհետև ես էստեղ շա՜տ սեր ու ջերմություն պիտի թողնեմ: Չգաս, որովհետև այն նկարները, որոնք հիմա պատիս են, ստիպված կլինենք պոկել՝ ես կամ դու:

Այն cd-ները, որ եռանկյունաձև կպցրել եմ սենյակում ու արևի ճառագայթների հետ սիրուն ծիածանի պես լույս է գցում պատին: Հենց դրանք: Արի երբեք չպոկենք, ու էս սենյակը միշտ թողնենք՝ լինի իմ պես գույներ սիրող դեռահասի սենյակ:

Սենյակումս ամեն ինչ շա՜տ խառն է, ու միշտ ասում են, որ էնքան բան եմ կպցրել, որ սենյակս սարքել եմ «կոշկակարի բուդկա»:

Դու երբեք չես իմանա, որ ամենալավ ու ամենավատ օրերս էստեղ են անցել, ու հիմա էլ գրում եմ՝ սենյակումս նստած:

Եթե գաս էլ, նույն էներգիայով արի։ Ձանձրալի չլինես։ Սենյակս չի սիրում։

Էս նյութս էլ շատ երեխայական ստացվեց, որովհետև գունավոր սենյակի գովք եմ անում: Մեկ-մեկ էլ էսպես է պատահում:

1

Սովորաբար տուն մտնելիս առաջինը լույսն էր վառում, բայց այդ երեկո ուղղակի բաճկոնը նետեց հատակին ու խրվեց կանաչ բազկաթոռի մեջ։ Երբեք այդպիսի զգացողություն չէր ունեցել, թվում էր, թե հիմա կվերանա, քնաբեր խմեց․․․ Ապրում էր Ռիո դե Ժանեյրոյի կենտրոնում՝ երկու սենյականոց բնակարանում, անձամբ էր կահավորել։ Ինչ գույն ասես, որ չէիր գտնի այդ անհասկանալի տանը՝ կարմիր, կանաչ, կապույտ, դեղին․․․ Առաջին հայացքից ահավոր անճաշակ ու անիմաստ տեսք ունեին այդ երկու սենյակները, բայց միայն գույներն էին, որոնց միջոցով կարող էր գոյատևել։ Չէ, նկարիչ չէր, սակայն հյուրասենյակի անկյունում դրված մոլբերտից ու կիսաչորացած ներկերից մեկ-մեկ օգտվում էր։

Կեսօր էր, հանկարծ հեռախոսի զնգզնգոցից վեր թռավ ու հայհոյելով գնաց միջանցք․

— Ո՞ւր ես, Մորտե։ Ժամին չե՞ս նայել, ինչ է։

— Ո՞վ է,- իմիջիայլոց հարցրեց։

— Կամ դու ես ուզում ինձ կաթվածի հասցնել, կամ էլ ուզում ես, որ ես քո գլուխը ջարդեմ։ Ես քեզ երեկ բացատել եմ, որ ամեն րոպեն կարող է ճակատագրական լինել ու որոշիչ, իսկ դու չե՞ս էլ հիշում, թե ով է։ Լսիր, վերջին անգամ եմ ասում, այս գործը տանուլ տալ անկարող ենք, սա Կառավարության հրամանն է։ Դու՝ չգիտեմ, բայց ես ուզում եմ կույտով գումար աշխատել, այնպես որ տասը րոպեից տեսնեմ դեմքդ,- գոռգռաց ու անջատեց:

Մորտեն անգամ ատամները չլվաց (իրականում երբեք էլ չէր լվանում, ում է պետք ատամի մածուկը, եթե կարելի է ծամոն ծամել), հագնվեց ու սլացավ բաժին։ Ինչպես ճանապարհին վերլուծեց, իր քունը խանգարողը Ռաֆայել Կոստան էր՝ քննիչը։

— Բարև, Դայանա։ Կոստային չե՞ս տեսել, սենյակում չէր։

— Բարի կեսօր, Մարտին։ Սենյոր Ֆլորեսի մոտ է, ժողովի։

— Ժողովի՞, ի՞նչ ժողով է, որ։ Ահ, ինչ հիմարն եմ, Աստված իմ, ճիշտ է, նախարարը պետք է գար։ Շնորհակալ եմ, Դի, ինձ մի բաժակ սուրճ բեր, հա՞։

— Իհարկե։

Ինքն իր վրա բարկացած Մորտեն բարձրացավ ժողովների սենյակ, որն ատում էր։ Երբեք չէր հասկացել, թե սրտխառնոց առաջացնող վատ լուսավորված այդ խցում ինչպես կարելի է պաշտոնական քննարկումներ անցկացնել։

— ․․․այո, հենց այդ հանգմանանքներից ելնե․․․

— Ողջույն պարոն նախարար, բարի օր տղերք, – մի քիչ ամաչելով, որ արտաքին գործերի նախարարին ընդհատել է, նստեց աջ անկյունում։

— Ահա, Մորտե։ Եվ այո, ելնելով վերոնշյալ հանգամանքներից՝ կարծում եմ՝ պետք է անհապաղ սկսել որոնումները, այլապես կարող ենք փաստի առաջ կանգնել։ Պարոնայք, հիշեցնեմ, որ գործընթացը գաղտնի է, պետք է անենք մաքսիմալը, որպեսզի ո՛չ ժողովուրդը, ո՛չ առավել ևս ամբողջ աշխարհը չիմանա։

— Հեյ, ի՞նչ հանգամանքների մասին է խոսում ծերուկը, ի՞նչ նորություն կա,- գրեթե անլսելի շշուկով Մարտինեզ Մորտեն հարցրեց իր կողքին նստած կանաչաչյա ջահելին։

— Այսօր երկու նոր մահ է գրանցվել, հինգ հոգու տեղափոխել են հոգեբուժարան։ Մահացածներից մեկն էլ տասնութը նոր լրացած երիտասարդ է։

Այլևս ոչ մի բառ չլսելով ու տրվող հարցերին գլխի դրական շարժում տալով՝ Մորտեն ուղղակի գլորեց առաջիկա երկու ժամը։ Անընդհատ սպանություններ կամ տապալված ճակատագրեր, արդեն հոգնել էր։ Վերջին տասներեք տարում երևի ամեն օր նույնատիպ նախադասություններ էր լսում։

2

Մարտինեզ Մորտեն շատ էր սիրում աշնանային գորշ եղանակը։ Առհասարակ, աշունը սիրում էր, որովհետև աշնան մեջ գույներ կան, լիքը գույներ։

Արդեն երեկոյան 8-ն էր։ Դուրս եկավ աշխատանքից ու ուզում էր զբոսնել։ Բայց դե, բնականաբար, այստեղ էլ բախտը չբերեց․

— Մարտին, մի րոպե կանգ առ, հասնեմ քեզ,- ոչ այնքան հեռվից լսվեց Ռաֆայել Կոստայի ծվծվացող ձայնը։

— Ասա, լսում եմ։

— Հե՜յ, միևնույնն է՝ մենակ ես։ Չե՞ս գա գնանք բար, մի քիչ խմենք, խոսենք, հա։

— Չէ՛, այն կողմ քաշվիր, Ռաֆ, ուզում եմ մենակ մնալ։

— Լավ, գոնե կթողնե՞ս հետդ քայլեմ մի քիչ։

— Քեզ հետ վիճելն ավելորդ է, արի։

Կոստան այնպիսի տեսք ուներ, կարծես հասել է իր վաղեմի երազանքին։ Կարճլիկ ու գիրուկ այդ տղամարդը, ում գլուխը կորել էր լայնեզր գլխարկի մեջ, իրականում վատ մարդ չէր, ուղղակի մի քիչ շահամոլ էր ու պնդաճակատ։

— Ի՜նչ լավ եղանակ է,- երկար լռությունից հետո խոսեց Մարտինը։

— Լսածիս չեմ հավատում։ Երբեք մտքովս չէր անցնի, որ հավերժ թթված իսպանացի ընկերս մի օր կողմնակի թեմաներից կխոսի։

— Ես էլ իմ լսածին չեմ հավատում։ Այդ երբվանի՞ց դարձա ընկերդ, – կեսկատակ-կեսլուրջ պատասխանեց Մարտինեզը։

— Մարտին, մենք հազար տարի է՝ իրար հետ ենք աշխատում, բայց երբեք նորմալ չես ժպտացել, երբեք խնջույքների չես եկել, ոչ էլ պատմել ես քո մասին։ Ո՞վ ես դու, ընկերս,- Կոստան երկար էր սպասել այս պահին։

— Ահա՜, թե ինչի համար կպար ինձ այսօր։ Լավ, արի նստենք էստեղ, կպատմեմ։ Մեկ-մեկ էլ ինձ է պետք թեթևանալ։

— Հմմմ։

— Ես Վալենսիայից եմ։ Երբ մայրս մահացավ, 12 տարեկան էի։ Հայրս մեզ վերցրեց ու տեղափոխվեցինք այստեղ։ Ես չէի ուզում գալ, որովհետև չէի ուզում Սելիային թողնել, բայց ո՞վ է հաշվի առնում երեխայի զգացմունքները։ Դե գիտես, այդ տարիներին Լատինական Ամերիկան զարգանում էր ու շատ էին արտագաղթողները։ Հայրս ոչ այդքան օրինական աշխատանք գտավ, սկսեցինք կամաց-կամաց հարստանալ։ Որոշ ժամանակ անց նա լրիվ մոռացավ մեր դաստիարակության մասին։ Անընդհատ պատճառաբանում էր, որ աշխատանքը շատ է, օրերով տուն չէր գալիս։ Հորս երեսից եղբայրս ընկավ փողոց, սկսեց գողություն անել, խմել ու մի օր էլ տուն չեկավ։ Հայրս մի քանի օր փնտրեց, հետո էլ եկավ ու շատ հանգիստ ասաց, որ մոռանանք նրան։ Մեր ընտանիքի միակ լուսավոր կետը քույրս էր։ Երբ հայրս կապվեց մի երիտասարդ կնոջ հետ ու մեկնեց Ավստրալիա, մենք մնացինք երկուսով։ Առաջին մի տարին հայրիկը ամսական գումար էր ուղարկում, հետո էլ գնալով սկսեցին քչանալ ուղարկվող դրամները։ Երկու տարի անց, երբ արդեն 20 տարեկան էի, քույրս ամսուսնացավ մի ամերիկացի սենատորի հետ, այդ ժամանակ նա մատուցողուհի էր աշխատում, հենց ռեստորանում էին ծանոթացել։ Մի խոսքով, ամուսնացավ ու ինձ տեղավորեց ուսման, շատ էր ուզում, որ ես լավ կրթություն ստանամ։ Ամուսնությունից հետո նրանք տեղափոխվեցին նահանգներ, ես մնացի, սովորում էի այստեղ։ Հիմա միայն քրոջս հետ եմ կապ պահպանում։

— Իսկ հետո՞։

— Դե, ինչ հետո։ Ընտրեցի տեսուչի մասնագիտությունը, որովհետև նախ ուզում էի եղբորս գտնել ու հետ պահել այդ զզվելի աշխարհից, վստահ էի, որ ողջ է։ Հետո ես, առհասարակ, ատում էի օրենքին հակառակ քայլող մարդկանց։ Երևի նրանից է, որ այդ միջավայրում եմ մեծացել, չգիտեմ։

— Ի՞նչ է, հիմա չե՞ս ատում, որ այդպես անցյալով ասացիր։

— Ես էլ չգիտեմ, արդեն հոգնել եմ, ես չունեմ սեփական ես, հասկանո՞ւմ ես։ Անընդհատ խորանում եմ ուրիշների կյանքերի մեջ։ Անգամ մարդկանց եմ սպանում։

— Դու փրկում ես անմեղներին, այդպես մի ասա։

— Փրկում եմ, բայց կործանում եմ մեղավորներին։ Դու ինձ չես հասկանա, քո գործը միայն քննելն է, անգիր արած հարցեր տալը։ Գիտես, հե՞շտ է ամեն անգամ նայել մարդասպանի կամ գողի աչքերի մեջ ու կարդալ, թե նրանց մեծամասնությունը ինչ դժվար կյանք է ունեցել։ Կարդալ, որ իրենք էլ են ուզում անեմեղ լինել, իրենք էլ են ուզում սովորական կյանքով ապրել, որ լավ օրից չէ, որ նման ապրելակերպ ունեն։ Ու այդ ամենն ընկալելով հանդերձ, անսրտաբար փակել նրանց չորս պատի մեջ ու հետո հանգիստ գլուխը դնել փափուկ բարձին, քաջ գիտակցելով, որ նրանք չունեն անխռով քնելու հնարավորություն։

— Չէ Մորտե, սխալ ես մտածում։ Նրանք սպանում են, թալանում, միթե՞ կարելի է նրանց խղճալ։

— Հասկանում եմ, բայց ես էլ եմ երբեմն նրանց սպանում, չէ՞։ Ու նրանց մայրերը կամ սիրելիները նույն ատելությունն են զգում իմ հանդեպ, ինչը, որ իրենք են պատճառում իրենց զոհերի հարազատներին։ Կամ, միշտ ստիպում եմ, որ ձեռքները գլխին պահած հետևեն ինձ, բայց երբևիցե փորձել ե՞մ նրանց լսել, հասկանալ, իհարկե ոչ։ Ես անգութ կենդանի եմ։

— Մարտին, բայց․․․

— Չէ, Ռաֆ, դու ինձ չես կարող հասկանալ, որովհետև իմ տեղում չես եղել։ Ես գիտեմ, որ իրենք մեղավոր են ուրիշների առաջ, բայց նույնչափ էլ ես եմ մեղավոր նրանց առաջ։ Ես էլ չեմ ուզում այսպես շարունակել, սա իմ աշխարհը չէ։ Ես չեմ ուզում փրկել կամ կործանել կյանքեր։ Ես թքած ունեմ բոլորի վրա, ես չեմ ուզում խառնվել ոչ մեկի ճակատագրին, չե՛մ ուզում։ Ես անգամ անձնական կյանք չեմ կարող ունենալ։

— Ինչո՞ւ չես կարող, – փորձելով թեմայից շեղվել, հարցրեց քննիչ Կոստան, քանի որ արդեն հասկանում էր, որ եթե այս խոսակցությունը շարունակվի Մորտեի սիրտը հաստատ կկանգնի։

— Սելիայից հետո ես ոչ ոքի չկարողացա սիրել, ու տարիքը կապ չունի, ես վստահ էի, որ եթե մնայի Վալենսիայում, մենք հիանալի ընտանիք կկազմեինք։ Մի երեք տարի առաջ սկսեցի ուրիշ աղջկա հետ հանդիպել, այն էլ պարզվեց, որ հանցախմբից է, որին այդ ժամանակ փնտրում էի, օգտագործում էր ինձ,- հանկարծ վեր կացավ ու սկսեց այնպես գոռալ, որ անցորդներն ապշած իրեն էին նայում,- տեսնո՞ւմ ես, տեսնո՞ւմ ես, որ անգամ ընտանիք չեմ կարող ունենալ այս հիմար գործի պատճառով։

Աչքերից արցունքներ կաթացին ու վախենալով, որ Ռաֆայելը կնկատի, առանց հրաժեշտ տալու գնաց։

Այդ գիշեր ընկերներից ոչ մեկը չկարողացավ քնել։

3

Մարտինի մտքերը գիշերվա ընթացքում։

1։06, հյուրասենյակում․

«Հենց վաղը տոմս կառնեմ ու կգնամ Իսպանիա»։

1։45, կանաչ բազկաթոռի կողքի դեղնանարնջագույն բազմոցին․

«Ես էլ այսպես չեմ կարող, ոչինչ չի մնում, քան ինքնասպան լինել»։

2։13, լոգարանում՝ նախշազարդ ծայրերով հայելու դիմաց․

«Բայց լավ էլ սիրուն եմ, տեսնես ոչ մի հեռուստաընկերությունում չե՞ն ընդունի գործի»։

2։59, խոհանոցում՝ բաց սառնարանի դիմաց․

«Ո՞րն էր մեղքս, որ սենց ապուշ ճակատագիր ունեցա»։

3։03, դեռ խոհանոցում՝ սառնարանի դուռը փակելիս․

«Եթե հիմա ամուսնացած լինեի, ուտելու բան կունենայի»։

3։55, ննջարանում՝ լուսամփոփի տակ, գետնին նստած․

«Վալենսիան ոնց որ Սելիան լինի»։

4։28, ննջարանում՝ անկողնում շուռումուռ գալուց․

«Պետք է դիմում գրել ու դուրս գալ աշխատանքից, չնայած, թքած է, լավ էլ վարձատրում են»։

4։44, ննջարանում պատուհանի մոտ անընդհատ ծիծաղում է, հետո լացում, հետո աչքերը սրբում․․․

5։17, հյուրասենյակում՝ մոլբերտի դիմաց նկարելիս․

«Ախր, մի՞թե ես էսքան թույլ մարդ եմ»։

5։59, լոգարանում, զուգարանակոնքին ուղղակի նստած․

«Հա, էդպես էլ կանեմ, բայց սկսած բանը պետք է վերջացնել, ամեն դեպքում պետք է մի բանով տարբերվեմ անավարտ հորիցս»։

6։22, խոհանոցում ձու ջարդելիս․

«Էլի էս սառը ու զզվելի արևի շողերը, աչքերս ոնց են ծակծկում»։

6։30, ննջարանում գլուխը գրապահարանին խփելիս․ վրձինններն էր ուզում դասավորել․

«Ինչի՞ ոչ մի էմոցիա չարտահայտեցի, բայց լավ էլ ցավաց։ Լավ, միևնույնն է, արդեն առավոտ է, ու ուղիղ մտածել այլևս անհնար է, գնամ հագնվեմ»։

4

Տեսուչ Մորտեն աշխատում էր քաղաքի ծայրամասերում չհայտնվել, նոխկում էր այդ անմաքուր միջավայրից, համենայնդեպս ինքն այդպես էր բացատրում, բայց իրականում ուղղակի վախենում էր, որ եղբորը կտեսնի գողերի ու հանցագործների շրջանում՝ ինչ-որ թմրանյութի ազդեցության տակ։ Իր ուզել-չուզելուն ոչ ոք ու ոչ մի հանգամանք չէր նայում, գործի բերումով երբեմն ստիպված էր լինում իր կիսաթանկարժեք մեքենայի, որը թերևս Մարտինի լավագույն ընկերն էր, թանկանոց անիվները պտտեցնել քանդված ու ջրափոսաշատ փողոցներով։ Հատկապես վերջին մեկ ամսում համարյա ամեն օր գնում էր հարցաքննելու կամ մարդ ման գալու։ Գործը, որը հիմա հանձնարարված էր նրան Բրազիլիայի կառավորության կողմից, ավելի էր խառնել Մարտինի՝ տեղից էլ վերանորոգվող տան նմանվող ներաշխարհը։ «Էս մեքսիկացիները ոնց որ հանրահաշվի խնդիրների իքսերը լինեն, անկոչ հյուրի պես քիթները խոթում են ամեն տեղ ու բարդացնում ամեն ինչ։ Ա՜խր, որտեղից էլ ճարում են էդքան թմրադեղ, որ համ իրենց ազգին է հերիքում, համ էլ բերում են խեղճ կառնավալցի-բրազիլացիների մեջ են տարածում»,- անընդհատ մտածում էր Մորտեն, երբ ժամ առ ժամ մեքսիկաբրազիլական իսպաներեն լաբիրինթը ավելի էր խճճվում։ Մյուս կողմից էլ ամեն առավոտ Ռաֆայել Կոստան մանրամասնորեն հիշեցնում էր, որ իրենք բացահայտում են շա՜տ կարևոր գործ, որն անձամբ նախագահն է հանձնարարել, հիշեցնում էր, որ իրենք առնչություն ունեն մեքսիկացի նարկոբարոնների հետ, ովքեր չափազանց ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ (այս բառը մի փառահեղ առոգնությամբ էր հնչեցնում) երևույթներ են ու, որ ամենակարևորն է, չեն վախենում ոչ մի օրենք-մօրենքներից։ Մարտինեզ Մորտեն ամեն առավոտ խելոք լսում էր նույն ճառը՝ մտածելով, թե ինչպիսի թանկ գնով կարող էր ծախել իր կյանքի սցենարը, որից հաստատ օսկարակիր տրագիկոմեդիա կստացվեր։

5

— Ինչքա՜ն բանի միջով անցանք վերջին երեք ամսում, Մարտին։

— Իրոք որ, Ռաֆ,- սայթաքելով Նախագահական տան աստիճանների վրա՝ պատասխանեց տեսուչը։

— Չհավանեցի ես Բրազիլիան, Ռիոն հազար անգամ լավն է, իզուր էլ մայրաքաղաքը փոխեցին,- Կոստան ամաչում էր, որ երկրի մայրաղաքաղաքում չի ապրում, դրա համար էլ պահը բաց չէր թողնում գովելու Ռիո դե Ժանեյրոն։

— Ինձ համար տարբերություն չկա, ես, միևնույնն է, գնալու եմ։

— Ի՞նչ,- շենքի ներսում աղմուկ էր։

— Հեչ։

Անընդհատ պաշտոնավոր ինչ-որ անծանոթների ողջունելով և փոխադարձ շնորհակալություններ ու գովեստի խոսքեր լսելով՝ տղաները բարձրացան երկրորդ հարկ, որտեղ էլ տեղի էր ունենալու նախագահի հրավիրած փակ երեկույթը։ Մարտինը չէր սիրում մարդաշատ վայրեր, այն էլ այդպիսի ձևական տղամարդկանց ու ոսկու շուկայի խանութ հիշեցնող պճնամոլ կանանց ընկերակցությամբ։

— Դե ինչ, սենյորներ և սենյորաներ,- վերջապես խոսեց Բրազիլիայի նախագահը,- ուրախ եմ ձեզ ողջունելու այսօրվա պարգևատրման երեկոյին։ Բրազիլիան խաղաղասեր երկիր է, սակայն երբեմն մեր անդորրն էլ են խանգարում։ Աշխարհը, որտեղ մենք ենք ապրում, լի է զզվելի մարդակերպ կենդանիներով, որոնց կյանքի նպատակը մեզ ցավ պատճառելն ու խանգարելն է։ Այօր մենք նշում ենք Բրազիլիայի պատմության մեջ բավականին կարևոր մի իրադարձություն։ Մոտ 6 ամիս տանջանքներից հետո, Բրազիլիայի երկրորդ կարևորագույն քաղաքի փողոցներն այլևս մաքուր են կյանքին ոչ արժանի անձանցից։ Դրանցից շատերը բանտում նեխում են, շատերը էլ չկան․․․ Ինչպես գիտեք, վերջերս մենք իրականացրեցինք նմանը չունեցող բարդագույն օպերացիա, որի ժամանակ մեզ, իհարկե Ռիո դե Ժանեյրոյի ԱԱԾ բաժանմունքի գլխավորությամբ, հաջողվեց բռնել թմրադեղեր տարածող գաղտնի խմբավորման անդամներին, ովքեր հսկայական վնասներ էին հասցնում թե՛ ժողովրդին, թե՛ Բրազիլիայի Հանրապետության բարի համբավին և թե՛ Մեքսիկայի հետ մեր արտաքին և ներքին քաղաքական հարաբերություններին։ Ուզում եմ բոլորիս շնորհավորել այս կապակցությամբ,- նախագահը մի պահ ընդհատեց, որովհետև բոլորը ծափահարում էին,- և ուզում եմ պարգևատրել Ռիոյի ԱԱԾ մասնաճյուղի քննիչներին, ամբողջ անձնակազմին և, դե իհարկե, տեսուչ Մարտինեզ Մորտեին։ Նշեմ, որ մեր ճանապարհին բազմաթիվ մեծ ու փոքր քարեր հանդիպեցին, ինչպես օրինակ պետի դավաճանությունն էր և կեղտոտ համագործակցությունը նարկոբարոնների հետ։ Սենյոր Մորտե՛, Ձեզ հրավիրում եմ բեմ։ Ցուցաբերած պրոֆեսիոնալիզմն ու նվիրվածությունը Ձեր մասնագիտությանը անգնահատելի է, խոնարհվում եմ Ձեր առջև և նկատի առնելով կատարված աշխատանքն ու ԱԱԾ պետի թափուր պաշտոնը, այս պահից սկսած Դուք Ռիո դե Ժանեյրոյի ԱԱԾ մասնաճյուղի պետն եք, շնորհավորում եմ։

Բոլորը քարացած էին տեղներում, չէին սպասում, որ ինչ-որ անհասկանալի ու իրենից բան չներկայացնող հասարակ իսպանացու նման պաշտոն կտան, նախանձն, ինչպես միշտ, հաղթել էր մեծատուններին։ Լռության ելևեջների մեջ Մարտինը կոշիկներով դմփդմփացնելով բարձրացավ բեմ ու կիսաչար քմծիծաղով սկսեց իր ճառը․

— Առհասարակ, իմ ճանապարհին, բնական է, որ շատ եմ հանդիպել օրենքին չենթարկվող ու խարդախ մարդկանց։ Եվ այսօր այս բեմից ես վստահաբար կարող եմ ասել, որ հարստության կամ Կառավարության փեշի տակ գտնվող երևույթներից ավելի անօրինական ու կեղտոտ մարդկանց չեմ զարնվել։ Եթե հանցագործները ուղղակի ենթարկվում են ճակատագրի հարվածներին, ապա դուք անխղճաբար հարվածում եք ձեր ճակատագրին ու ստիպում փչանալ։ Դո՛ւք այստեղ նստած ձեզ ներկայացնում եք իբրև ազնիվներ ու արիստոկրատներ, ու ցեխ եք նետում բանտում փտողների վրա, բայց ինքներդ էլ գիտեք, որ նրանցից ոչնչով չեք տարբերվում, ոչնչո՛վ,- Մորտեի ձայնը թնդում էր ողջ դահլիճով մեկ,- դուք այսքան հարուստ եք, ու համարյա բոլորդ էլ էդ այլանդակ փողերին նմանատիպ ճանապարհով եք հասել, ինչպես օրինակ՝ Դոն Գարսիան, որին երեք օր առաջ ձերբակալեցի ձեր ասած այդ բարդ օպերացիայի շրջանակներում։ Կամ ԱԱԾ պետը՝ Հերնանդեսը՝ վառ օրինակ։ Կամ Դուք, սենյոր Oլիվիերա,- մատնացույց արեց մեջտեղի շարքում նստած բարձրահասակ ակնոցավոր տղամարդուն, որի կլորավուն ակնոցները վախից ընկան սապատավոր քթի վրայից,- Ձեզ թվում է, որ Գարսիային կգտնեմ, իսկ Ձեզ՝ չէ՞։ Ինչպես սենյոր նախագահն ասաց, այո, ցավոք սրտի, ես պրոֆեսիոնալ եմ հենց այս՝ հանցավոր աշխարհում։ Հարգելի ներկաներ, ձեզանից վաթսուն տոկոսը համագործակցել է Դոն Գարսիայի հետ, ի դեմս սենյոր նախագահի տեղակալի և միգուցե անգամ հենց նախագահի։ Ես ավել բան չեմ ասի, չեմ ուզում թռիչքից առաջ գլուխս ծանրաբեռնել ավելորդ մտածմունքներով։ Այսօր ես թողնում եմ իմ կարիերան, հիշողությունները և այն ճակատագրերը, որոնք քարուքանդ եմ արել ձեր նման թուլամորթներին պաշտպանելու համար։ Սակայն, դեռ որպես տեսուչ Մորտե, ես ունեմ անձեռնամխելիություն, ուստի ասում եմ՝ ձերբակալե՛լ բոլոր նրանց, ում անունները տվել եմ երեկույթից առաջ,- կարմիր աչքերից բխող ոչինչ չասող, բայց իր հոգեվիճակը բնութագրող հայացքը հառած Կոստային՝ որպես ներողություն, որ անտեղյակ է պահել ամենից՝ գոռաց Մարտինը,- սա հրամա՛ն է։

Ներս խուժեցին Հատուկ զինված ուժերը, իսկ թե հետո ինչ տեղի ունեցավ Մարտինեզ Մորտեի պետքն էլ չէր, նա իր կյանքի ընթացքում առաջին անգամ իրեն լիարժեք մարդ էր զգում։

***

— Ինձ սուրճ տվեք, por favor:

— De acuerdo, señor, և կապեք Ձեր ամրագոտին։

Ես չգիտեի էլ, թե դու ով ես: Բայց փնտրում էի ձայնդ ու շապիկդ: Չեմ նշելու շապիկիդ գույնը: Բայց փնտրում էի մինչև վերջ: Դու արդեն չէիր էլ երևում, երևի ուղղակի շապիկիդ գույնն ունեցող մի փոքրիկ կետ էիր դարձել: Բայց ես մինչև վերջ նայում էի քեզ: Ես չգիտեմ էլ՝ գրածներս կարդում ես, թե չէ: Բայց շնորհակալ կլինեմ, որ իմանամ՝ չես կարդում: Ինձ պետք չէ, որ իմանաս, թե ինչ-որ նշանակություն ունես ինձ համար: Բայց խոստովանում եմ, սիրելի՛ս, ունես, երևի ունես կամ դեռ ունես:

Այսօրվա լսածս բոլոր երգերը ափսոսում եմ, գիտեմ, որ վաղը լսելիս քեզ եմ հիշելու: Մեղավոր ես դրա համար: Ես սիրում էի այդ բոլոր երգերը, հիմա պիտի թարմացնեմ երգերիս ցանկը, սիրելի՛ս:

Ես չէի էլ հասկանում, թե ինչ է կատարվում, գուցե աչքիս էիր երևում: Հիշո՞ւմ ես, մի անգամ էլ եմ քեզնից հարցրել.

-Իրակա՞ն էիր, թե՞ աչքիս երևացիր:

Իրական էիր, սիրելի՛ս, դու էլ ես ասել, որ իրական ես: Հիմա չգիտեմ, եթե կարդաս, գուցե չհիշես: Բայց թարմացրո՛ւ հիշողությունդ: Ես երբեք չեմ խաբի: Այն էլ քեզ: Ի վիճակի չեմ, հաստատ լաց կլինեմ, եթե խաբեմ: Իսկ դու ասել էիր, որ լաց չլինեմ։ Մեկ-մեկ անտեսում եմ ասածդ: Կներես, ստացվում է: Հայացքդ չէր փոխվել, բայց մի փոքր սառնություն կար: Հիշո՞ւմ ես՝ վախենում էի հայացքիցդ, բայց ասել ես, որ ընդամենը զննող հայացք էր: Էլ չեմ վախենում, սիրելի՛ս: Հավատում եմ քեզ: Ընկերուհուս էլ ասել էի, որ էլ քո մասին չեմ գրելու: Խաբել էի, կգրեմ, էլի կգրեմ, ես էլ ինձ լավ գիտեմ: Ատում եմ քեզ, քո պատճառով ընկերուհուս հաճախ եմ խաբել, բայց փոշմանում եմ: Դու ոչ ոք ես, որ իրեն քո պատճառով խաբեմ: Էլի եմ քո մասին գրելու: Ներիր ինձ: Կիսատ եմ թողնում նորից:

Ես տատիս հիշում եմ: Ինձ էլ եմ հիշում՝ փոքր տարիքում: Տատս էլ մեր գյուղում չի ապրում, հիմա լրիվ ուրիշ գյուղում է: Էլ իր մշակած լոբիները չկան: Հիմա հորաքույրս է մշակում լոբիները:

Երբ դեռ մազերս լրիվ ոսկեգույն էին (հիմա մի փոքր մգացել են) միշտ տատիս հետ շուկա էի գնում, պանիր փորձելն էլ իմ սիրելի զբաղմունքն էր: Մի կտոր ինքն էր փորձում, մի կտոր էլ ինձ տալիս: Ինձ համար էլ միշտ թելիկներով պանիր էր գնում (իսկ ինձ համար մինչև հիմա էլ «փռչիկ» պանիր է):

Սիրում էի քայլել նրա հետ, ես միշտ խելոք էի, ոսկեգույն մազերս ուսերիս էին թափված, երբեք էլ չեմ սիրել պոչիկներ կապել: Լաց էի լինում, տատիկն ու պապիկն էլ մամային չէին թողնում, որ կապի:

Հետո սկսեցի գյուղ չգնալ, հիմա տարօրինակ է, որ շոգ ամռանը ես տանն եմ, բոլորի հետ բողոքում եմ շոգից, ես սովոր չէի այդ շոգին, մեր գյուղում հով է:

Հիմա դատարկ է տունը: Տատիկն ու պապիկը չկան: Պապիկը էլ չի գա, իսկ տատիկը ձմռանը կգա: Մի տեսակ սովորել եմ արդեն, պատահական չեմ հիշում ու լաց լինում բոլորից թաքուն: Կամ էլ տան սպասքն է փոխվել, էլ իրենց չի հիշեցնում, բայց «փռչիկ» պանիրը կա, համարյա միշտ կա:

Սպասում եմ տատիկը գա, որ միասին սուրճ խմենք, դպրոցից պատմեմ՝ ջղայնացած, բողոքեմ, որ նյարդայնացնում են ինձ, ինքն էլ միշտ ասի, որ պիտի բարի լինեմ, ես էլ նայեմ ծեր ձեռքերին ու ասեմ, որ ինքն իմ ամենասիրունն է:

Էլ չեմ շարունակում, աչքերս կկարմրեն, մաման կհասկանա, որ մի քիչ լաց եմ եղել: