24.05.2019

-Չեմ հավատում: Ավարտեցի՜ք: Մյուս տարի էլ ի՞մ հերթն ա:

-Հա՛: 2020-ը ինչ հավես տարի կլինի ավարտելու համար: Կլինես Class of 2020:

09.07.2020

Ես ավարտել եմ դպրոցը ոչ թե բեմի վրա ճառս ասելով ու ավարտական գլխարկս անվերադարձ դեպի վեր նետելով, այլ ուղղակի մեքենայով դպրոցի կողքով եմ անցել, վերցրել եմ ատեստատս, մեդալներս ու տխուր հայացք եմ նետել դպրոցի կառույցի վրա: Վա՜յ, մոռացել էի, մեկ էլ 8 վայրկյան տևողությամբ վիդեո եմ նկարել, որտեղ ասել եմ․ «Շնորհավո՛ր վերջին զանգ»: Վիդեոն միացրել են մնացած 673 աշակերտների վիդեոներին ու այդ երկու ժամանոց յութուբյան վիդեոն անվանել ենք վերջին զանգ: Ես ընդունվել եմ համալսարան Zoom-ով, ու հանդիպել եմ իմ ապագա դասախոսներին միայն մի պարզ յութուբյան հղման վրա սեղմելով: Ավելին` ես գնալու եմ համալսարան սեպտեմբերին: Համալսարանը հավանաբար գրասեղանիս է լինելու, սպասելու է, որ ես լոգինս ու գաղտնաբառս գրեմ համապատասխան դաշտերում, որ դասացուցակս տեսնեմ, դասախոսությունները ներբեռնեմ ու տնայիններս ճիշտ ժամանակին հանձնեմ: Հա, համ էլ, համալսարանի համար մեկ է լինելու, թե ես աշխարհի որ ծայրից եմ դասերին միանալու, որովհետև կարևորը լինելու է այն փաստը, որ վիդեոն Zoom-ում չի կտրտվելու ու մեյլերս ճիշտ ժամանակին են հասնելու պրոֆեսորներին: Կարծում եմ՝ արդեն դուք էլ էկրանի մյուս կողմից լսում եք, թե բախտը ինչքան բարձր ու հեգնանքով է ծիծաղում իմ վրա: Բախտի հետ կորոնովիրուսն էլ է քրքջում:

Եթե հանգամանքներն ուրիշ լինեին, ես սիրով իմ ու կորոնովիրուսի հարաբերությունները կտեղափոխեի իրավական դաշտ: Այսինքն՝ դատական գործ կհարուցեի կորոնովիրուսի դեմ՝ գողության մեղադրանք առաջադրելով: Երազանքներ կոտրելը պիտի անօրինական լինի բոլոր սահմանադրություններում ու օրենսգրքերում: Իմ ամառը գողանալը արդար չէ ու պիտի պատժվի: Կորոնովիրուսը պիտի պատժվի իմ բոլոր պլանները քանդելու համար: Ինքնաթիռիս տոմսերը անվավեր հայտարարելու ու սիրելիներիս ինձ համար անհասանելի դարձնելու համար: Ընկերներիս հետ բոլոր հանդիպումները անամոթաբար չեղյալ հայտարարելու համար: Ավելի անմարդկային քայլերն ու մեղադրանքները ներառում են ընկերներիս ինձնից անհայտ ժամանակով մի օվկիանոս հեռու տանելն ու իմ երազանքները խլելը (առանց իմ թույլտվության): Վիրուսը նաև մեղավոր է, որ ես տանը նստած Ռեյն Ջոնսոնի վերջին ֆիլմն եմ նայում ութերորդ անգամ ու բոլոր կերպարների խոսքերն անգիր արած: Եթե այս դատը ավարտվեր առանց կորոնովիրուսին ցմահ դատապարտելու, ուրեմն դատավորը կոռումպացված էր, հաստատ: Հա, բախտն էլ դատարանում ավելի բարձր կծիծաղեր ինձ վրա:

Բայց դեռևս ոչ մի դատարան պատրաստ չի վերոհիշյալ սցենարը ու իմ մեղադրանքները ընդունել: Չնայած դրան` ես ավարտել եմ, ոնց որ պլանավորել էինք մի տարի առաջ` ժպիտը դեմքիս, Class of 2020 բացականչելով: Բայց ժպիտը կիսատ էր, բացականչություններն էլ հեռուստացույցի էկրանին էին ուղղված: Իմ երազանքների համալսարանը էլի ինձ սպասում է, բայց ոչ թե դռնաբաց, այլ մեկ մետր հեռավորությամբ ու դիմակով: Ռեյն Ջոնսոնի ֆիլմերն էլ ինչպես միշտ սիրով եմ նայում, բայց ադի-բուդիի ու հարմարավետ նստատեղերի պակասը շատ է զգացվում:

Ողջույն, ես Աննա Ֆրանկը չեմ։ Չեմ թաքնվում հետնատանը, իմ օրագրի անունը Կիտտի չէ ու իմ երկրում պատերազմ չկա։ Բայց, այնուամենայնիվ, ես ամեն օր գրում եմ։

Ես շատ թափթփված եմ ապրում, որ կապվեմ բնակարանիս իրերին՝ դրանք անվանակոչելով։ Ես վաղ եմ արթնանում, փորձում ճիշտ ժամին նախաճաշել, ու սկսվում է իմ օրը, որը շատ նման է նախորդ 3 ամիսների օրերին։

Իհարկե, ես կարող եմ անգամ իմ անկողնուն անվանակոչել։ Նույն հաջողությամբ թեյի սիրելի բաժակին, ճաշի ափսեներին, գդալին, համակարգչին, օրագրին ու անգամ յոգայի գորգին։ Բայց ինձ թվում է՝ բազմիցս հասցրել եմ նախաճաշին մի կարգին ցավի բաժին կուլ տալ ու իմ այս փոքրիկ գլխով հասկացել եմ՝ չպետք է կապվել, որովհետև Նախշունիկը (թեյի բաժակը) անզգուշորեն կարող է կոտրվել ու չի հաջողվի հանրապետության որևէ վաճառակետում գտնել նույնից կամ գոնե նմանը։ Դե հա, մեր սիրելի առարկաները մեզ շատ հանգիստ լքում են։ Մենք ցավում ենք, ափսոսում դրանց բացակայության համար, երկար ժամանակ դարակում ազատ տեղ թողնում՝ հիշատակը հարգելու։ Իսկ հետո մենք հարմարվում ենք։ Մեր աչքերը ընդունում են, որ կապվելը ցավ է բերում։ Իմ փոքրիկ գլխով ես հասկացել եմ՝ կորցնելու ցավից մեզ փրկում են տան լիքը անկյունները, որտեղ կարող են հայտնվել մարդիկ, ովքեր ապրում են մեզ հետ։

Այստեղ ուզում եմ գրել մորս մասին։ Եթե քեզ ծանոթ է «Որ չկորչես թաղամասում» գիրքը, ուրեմն քո մտքին էլ կգա հաստատուն նշդարենու ծառը։
Ըհը, ինքն իմ նշդարենու ծառն է, որի վրա միշտ թեքվում կամ հենվում եմ։

Հիշո՞ւմ ես, չէ՝ ես Աննա Ֆրանկը չեմ ու իմ երկրում պատերազմ չկա։ Բայց ստացվում է այնպես, որ միշտ ինքս ինձ հետ ու շատ հաճախ մամայի հետ պատերազմների մեջ եմ։ Դրանք «բազկաթոռային կռիվներ» են, նման հարևանի տան իրավիճակին, երբ տեղափոխություններ է անում։
Մեր հարաբերություններն էլ անընդհատ տեղափոխվում են։

Իմ սիրելի օրագիր, կարո՞ղ ես պատկերացնել, թե որքան մոլեռանդությամբ է մայրս կապված իր աղջիկներին։ Վերջերս պարզեցի, որ դա կոչվում է «գերհոգատարություն»։
Ամերիկա չեմ բացահայտի, եթե քեզ ասեմ, որ ինքնամեկուսացումն ու անընդհատ տանը մնալը շատերիս համար բացահայտումների առիթ դարձավ։
Ես բացահայտեցի մորս մոլուցքն ու իմ անկարողությունը՝ նրա գերհոգատարությունը մեղմելու։

Իմ փոքրիկ գլխով հասկացել եմ՝ ներքին պատերազմները փորում ճիճվակրությունից ավելի սարսափելի ու տհաճ են։ Բայց ինչ կարող եմ անել, երբ մայրս օրական հազար և ավելի անգամ հարցնում է «ո՞նց ես», «ի՞նչի կարիք ունես», «կուզե՞ս պառկել, եթե հոգնած ես»։
Իմ սիրելի օրագիր, ես Աննան չեմ, որ քեզ անվանակոչեմ։ Երևի ես համարձակություն չունեմ այդքան։ Բայց կարող եմ խոսել քեզ հետ։ Օրինակ՝ հարցնել՝ ի՞նչ անել, երբ տեսնում ես, թե ինչպես է քո հաստատուն կետը իրեն մաշում։

Իմ սիրելի օրագիր, գիտե՞ս՝ մայրս ու գերհոգատարությունը հոմանիշներ են։ Ես վստահ եմ, որ այս պատմությունը սկսվել է շատ վաղուց։

Մոտավորապես այն ժամանակ, երբ որոշվեց՝ ինձ պետք է Շուշանիկ կոչել։ Հիշո՞ւմ ես, պատմում էի քեզ, որ անվանակոչումը կապ է ստեղծում։ Իսկ կապվելը միշտ ցավ է բերում։
Ես Աննա Ֆրանկը չեմ, որ կանչեմ քեզ՝ իմ սիրելի Կիտտի ու պատմեմ նկուղի մեծ աշխարհի ու սիրո մասին։ Բայց կարո՞ղ ես պատկերացնել՝ որքան ցավ եմ բերել ու բերում մորս։ Նրան Սոնա են կոչում ու իր հետ էլ հազար կապով կապված է տատս։
Իմ փոքրիկ գլխով հասկացել եմ՝ մեր կորցրած առարկաների ցավը մեղմում են կապերը, որ հազար ու մի թելով ձգվում են դեպի մեկը։ Իսկ մենք կարող ենք միշտ ցավ ու վարդեր բերել:

Իմ սիրելի օրագիր, ես պատկերացում չունեմ՝ կարո՞ղ եմ երբևէ անվանակոչել բնակարանիս առարկաները կամ ինչ-որ մեկին։ Դե հա, իմ և մորս ցավը չափելի չէ, բայց երբեմն զգում եմ՝ ինչպես եմ հոգնած աչքերս տանում դատարկ տեղ թողած դարակներին, հետո մորս, ով խոհանոցից կանչում է անունս՝ հմտորեն բաժանելով երեք վանկի՝ Շու-շա-նիկ, իսկ հետո․ «Հոգնա՞ծ ես, չէ՞, արի երիցուկով թեյ խմի»։

Ես Աննա Ֆրանկը չեմ, բայց ամեն անգամ օրագրում նշումներ անելիս չեմ մոռանում ողջունել կամ բարի երազներ մաղթել գրոտած էջերին։

Բարի երազներ, իմ սիրելի օրագիր։

Մենք հաճախ ենք մոռանում մեր ով լինելու մասին: Մենք հաճախ ենք հիասթափվում, որովհետև ունենք սպասելիքներ, բայց չկան դրանք արդարացնողներ: Մենք մոռանում ենք հիշել նրանց, ովքեր հեռանալուց խնդրել էին չմոռանալ իրենց։ Գուցե դա չասեին, և չմոռանայինք հենց դրա համար: Մենք սիրում ենք սիրահարվել անպատասխան, ոչ մի բառ չասել դրա մասին և տրվել միայն երազներում: Բայց երբ անպատասխան չենք, կորցնում ենք հավեսը, ցանկությունը, մոռանում երազների մասին, համարում ևս մեկին պարտված ու դառնում հաղթող: Մենք լռում ենք, երբ պետք է խոսել, և խոսում ենք շատ, երբ դրա կարիքն այլևս չի լինում. կորցնելուց հետո գնահատելն ու փորձել hետ բերելն անմտություն է: Մենք միշտ ենք կորցնում:

Ահա՛, թե ինչու ենք մոռանում մեր ով լինելու մասին:

Երբևէ մտածե՞լ ես, թե ով ես դու։ Մարդկանց կարծիքը քեզ փաթաթելն ու ապրելը մի՞թե այդքան հաճելի է: Ու դու քննադատո՞ւմ ես ինձ իմ՝ բոլորի վրա թքած ունենալու մտքի համար: Լավ, շարունակիր ապրել այդպես, քանզի կարևորում ես դիմացինիդ ու մոռանում էությանդ, տեսակիդ մասին, ինքդ քեզ գրողի ծոցն ես ուղարկում: Իսկ երբևէ հարցրե՞լ ես դիմացինիդ, թե ով ես իր համար։ Երևի միայն նրանց, ովքեր սիրում են քեզ։ Իսկ երբևէ քեզ չի՞ հետաքրքրել, թե դու ով ես երկրորդական ու տասնորդական մարդկանց համար, որոնց կարծիքն էլ այդքան կարևորում ես։ Գուցե հիասթափվես բոլորից և նույնիսկ ինքդ քեզնից, բայց լավ է լինես ոչինչ, քան այն, ինչ կաս իրենց համար։ Շենքի հարևանների համար ոտքից գլուխ քննարկման, զննման առարկա ես, սերիալները վերջացնում, անցնում են քեզ։ Ավտոբուսի վարորդի համար հարյուր դրամանոց ես, կամ երկու հատ հիսունանոց, վատագույն դեպքում՝ չորս հատ քսանանոց ու երկու հատ տասանոց, ավելի վատի մասին չխորանամ… Համալսարանիդ համար պոտենցիալ քամվող դրամապանակ ես. կքամի ու դեմքիդ թղթի կտոր կշպրտի։ Խանութում քայլող փող ես, հերիք է, որ վաճառողի աչքով անցնես։ Կկանգնի շնչիդ, մինչև մի բան չգնես։ Ինչ-որ տականքի համար ժամանակ անցկացնելու, հաճույք բավարարելու կամ լավագույն դեպքում ինչ-որ մեկին մոռացնել տալու «ապրանք ես»: Պաշտածդ Աստծո համար իրեն հնարող ու ապրեցնող մեկն ես, որ մեղքերի թողության համար վերջի կոպեկն էլ Տեր Հորը կտա (դե, Տեր Հայրն էլ դա երկրորդ «բենթլիի» գումարի վրա կավելացնի), բայց դրսում թափառող ու գումար մուրող որբին մի կոպեկ էլ չես տա: Ծնողներիդ համար մշտապես երեխա ես՝ սեփական կամքից ու ցանկություններից զուրկ: Բարեկամներիդ համար արդեն վաղուց տունը մնացած, անհույս ու «հաստատ մի բան արած» մեկն ես: Տարեկիցներիդ համար թաշկինակի պես զուգընկեր փոխող ես, թքած, որ ինչ-որ մեկի ձեռքը բռնած չկաս: Քո նմանների համար էլ կարծիք թելադրող ես, իրենք էլ քո կարծիքով ապրող: Շարունակե՞մ, թե բավական է:
Դու ոչնչություն ես… Ու դեռ ուզում ես ինձ ողջ-ողջ այրե՞լ քո և մնացածի կարծիքի վրա թքած ունենալու համար: Գուցե ես էլ եմ հիասթափվում, որովհետև ունեմ սպասելիքներ, բայց չկան դրանք արդարացնողներ, ես էլ եմ մոռանում հիշել նրան, ով հեռանալուց խնդրել էր չմոռանալ իրեն: Գուցե ես էլ եմ սիրահարվում անպատասխան, ոչ մի բառ չեմ ասում դրա մասին և տրվում միայն երազներում: Ես էլ եմ լռում, երբ պետք է խոսեմ և խոսում եմ շատ, երբ դրա կարիքն այլևս չի լինում: Ես էլ եմ կորցնում: Բայց ես երբեք չեմ մոռանում իմ ով լինելու մասին:

Մակ սուրճը

-Լիլիթ, ուզո՞ւմ ես «մակկոֆե»,- ամեն ինչ սկսվեց այս խոսքերից: Ավելի շուտ՝ մի բաժակ մակ սուրճից:

«Բլիչը»

-Ինձ թվում ա՝ արդեն կարելի ա սկսել «Բլիչը» նայել,- ասացի ես՝ շատ լուրջ տոնով:

-Ինչի՞,- հարցրեց հայրիկը:

-Որովհետև 366 սերիա ա: Մինչև Հայաստանում կորոնայի ավարտը կվերջացնեմ: Երևի:

Սքեյթը

-Պապ, արդեն գարուն ա, քանի կարանտինը նորից չի սկսել, գնանք սքեյթ առնենք,- ասացի՝ մի շաբաթանոց կարանտինից հետո:

-Էս շաբաթ գնում ենք սքեյթ առնե՜նք: Գոնե սքեյթ քշել սովորեմ, զբաղմունք ունենամ,- ասացի երեկ:

Նինձյայի ուղին

Մի օր նկատեցի, որ էլ մարզվելու մոտիվացիա չունեմ, որովհետև «Տիտանների գրոհի» Միկասան չափից ուժեղ է:

Դիմակը

Երբ հիշում եմ, որ պետք է դիմակ կրել, մարդկանցից հեռու մնալ, ալկոգել օգտագործել, տուն վերադառնալուն պես լվացվել, լվանալ դիմակը, փոխել շորերը, նախընտրում եմ ուղղակի մնալ տանը:

Ամեն ինչ սկսվեց մի բաժակ սուրճից, մի սերիա «Բլիչից», մի օր սքեյթ քշել սովորելու մտքից, մի օր մոտիվացիան կորցնելուց, մի օր բակ իջնել ալարելուց:

Ամեն ինչ սկսվեց կորոնավիրուսից:

Կար ժամանակ, երբ մենք բողոքում էինք գործերը չհասցնելուց։ Այսօր մենք ծով ժամանակ ունենք, բայց գործերը չկան։

Ամիսներ առաջ մենք պլանավորում էինք ամառային հանգիստը, իսկ այժմ մենք ամառ չունենք։

Այն ժամանակ ճամփորդելու համար պետք էր գումար, այսօր գումարը կա, բայց երկրից դուրս գալու հնարավորությունը չկա։

Այնժամ գործերի ու առօրյայի մեջ խրված չէինք նկատում ծառերի ծաղկելն ու կանաչելը, օդում հայտնված ծիծեռնակների մեծ քանակը։ Հիմա մենք միայն դրանք ենք տեսնում։

Մի ժամանակ մենք չէինք հասցնում շփվել ընտանիքի անդամների հետ, միասին ճաշել։ Այսօր արդեն հոգնել ենք երեք անգամ նույն սպասքով ու նույն սեղանի շուրջ սնվելուց։

Ամիսներ առաջ մենք՝ աղջիկներս, զարդարվում ու պատրաստվում էինք երեկույթների ու ծննդյան արարողությունների համար։ Այս ընթացքում մեր զգեստները մնացին չհագած, իսկ մազերը հարդարվեցին խանութ գնալու ժամանակ։

Այնժամ մարդիկ ցանկապատված էին, փակված էին իրենց ներսում, խուսափում էին անծանոթներին ժպտալուց ու զրույցի բռնվելուց։ Հիմա նրանք ունեն հաղորդկացման ու շփման կարիք, բայց դիմակավորված են ու կասկածում են դիմացինի վարակված լինելու մեջ։

Այն ժամանակ մենք աղոթում էինք մեր գործերի հաջողության ու առողջության համար։ Այժմ ուզում ենք, որ մյուսներն էլ առողջ լինեն։

Կար ժամանակ, երբ մեր թշնամին մարդն էր։ Այսօր մի անտեսանելի երևույթ է, որ ուժեղ է բոլորից, իշխում է ու օրակարգ թելադրում։ Այսօր մեր չուզողը, մեզ ծնկի իջեցնողը վարակն է։

Այն ժամանակ մենք երազում էինք մեծ ու դժվար հասանելի նյութականի մասին՝ մեքենա, բնակարան, հանգիստ Մալդիվներում, միլիոններ։ Այսօր մեր ուզածը փոքր ու աննշան պահեր են միայն՝ գրկախառնություն, բաց դեմքեր, ժպիտներ, ժամանց, հավաքույթներ բարեկամների, ընկերների ու հարազատների հետ։

Ես հիմա պարզապես ուզում եմ եղբորս գրկել, մեծ բան չեմ ուզում, չէ՞․․․

Կեսգիշերային աղմուկը չէր թողնում քնել, մյուս կողմից՝ շների հաչոցը, ինչ-որ ազդա՞կ էր, նշա՞ն, թե՞ պարզապես քնել չէի ուզում։ Գիշերը երևի ամենասիրուն ժամանակահատվածն է մենակ մնալու, ծալապատիկ նստելու, թեյդ վերցրած՝ քեզ հետ զրուցելու։

Զրուցակիցս ասում է՝ ոչինչ չի փոխվել, պարզապես ինքն է մեծացել։ Մեծացել ու հասկացել է, որ կիսասառած թեյի շուրջ ինքն իր հետ զրույցը ավելի հաճելի է, քան մի խումբ «ընկերների»։

Երբեմն պետք է ինքդ քեզ թեյի հրավիրես, սեղանին դնես քո իսկ սիրած ուտեստները, ինքդ քեզ նվերներ անես, մի վայրկյան… Ո՞րն էր լավագույն նվերը, իհարկե՝ ժամանակդ։

Ժամանակդ նվիրեցի՞ր նրան, ով գնահատեց, թե՞ վատնեցիր նրա վրա, ով թքեց հոգուդ մեջ։ Ճիշտն ասած՝ ես պիտի չասեմ․ դու ես որոշողը։

Մի կողմից էլ ցուրտը չի թողնում՝ քնես, մի կողմից  էլ՝ գիտակցումդ, որ ունեցածդ գրկախառնությունները կեղծ էին ու ձևական։

Գիշերը տխուր էր, ամենատխուր գիշերներից մեկը։

Ու մի օր, բարեկամս, ես կնստեմ իմ պատշգամբում ՝ թեյը ձեռքիս, իսկ դու քոնում ծխախոտի հերթական գլանակը կծխես, կզրուցենք անցած-գնացածի մասին, կթքենք մեզ վրա «թքողների» վրա ու հեգնական կծիծաղենք՝ չէ՞ որ մենակությունը նույնպես գայթակղիչ է։