-Ի՞նչ կենես, տղա՜, ի՞նչ կենես… Ի՜նչ կենե, Աստվա՜ձ…,- ձեռքերը մեկ գլխին ու մեկ ծնկներին էր զարկում ծերունին։

- Թո’ղ, ա’յ մարդ, թո՜ղ, ինչ կենե՝ էնե,- լացակումած փորձում էր հանգստացնել պառավը։

Ալեհեր մարդ ու կին էին, որ տան շեմքին կուչուրած, ողբագին «ա՜խ» էին քաշում՝ տեսնելով իրենց որդուն, որ խենթացած իրեն պատեպատ էր զարկում ու կոտրում-փշրում ձեռքի տակ ընկած ամեն ինչ։ Հերթական պահարանը շուռ տալուն պես, մի բան դուրս թռավ միջից ու ընկավ ոտքերի տակ։ Հայացքը կախեց, թե չէ, կատաղությունից կարմրատակած աչքերից պեծեր թռան, ու արյունն իր շրջանառության ամբողջ ուժով զարկեց գլխին։ Կռացավ, վերցրեց ձեռքը և ուզում էր պատռել, երբ լսվեց պառավի աղեկտուր ճիչը.

- Վո՜ւյ մե, չենե՜ս, բալա՜, ղուրբանդ էղնիմ, մեղք է, բալա՜. մեղք է…

Մայրական աղերսի հետ ձմռան ցրտից պոկված մի սառը շունչ, սահեց բաց դռնից ու զարկվավ երիտասարդի բեղ մորուսով ծածկված դեմքին, մարեց աչքերի կատաղության բորբն ու նորից դուրս սահեց՝ սգավոր քաղաքի գիրկը։

89 թվականի սկիզբն էր։ Նա ոչ թե քայլում, այլ մի կերպ ոտքերն էր քարշ տալիս քաղաքի որբացած փողոցներով, անտարբեր աշխարհի անցուդարձին ու ձեռքում պահած մի հնակազմ, փոքրիկ գիրք։

- Բարի օր, ա’յ մարդ, ի՞նչ գուզես,- արդեն բավական ժամանակ խանութ մտած և ձայն չհանող հաճախորդին դիմեց վաճառողը։

- Կառնի՞ս,- երիտասարդն էր, որ ձեռքի գիրքը դնելով վաճառասեղանին, հարցնում էր վաճառողին,- գծախեմ, կառնի՞ս։

Վաճառողը շփոթված մե’կ գրքին էր նայում, մե’կ հաճախորդին.

- Ծո’, խելռա՞ր։

- Կառնի՞ս, թե՞ էրտամ։

Մի պահ գիրքը նորից զննելուց հետո վաճառողը ձայն տվեց պահեստային մասում ինչ-որ բանով զբաղված ընկերոջը.

- Օնո՜… Ծո, Օնո՜…

- Ի՞նճ է։

- Րոբեմ արի։

Խանութի մյուս ծայրին երևացող դռնից ելավ Օնոն ու վրան-գլուխը թափ տալով մոտեցավ վաճառասեղանին.

- Ի՞նճ է, ծո’, րոբեմ առանց ընձի չկրծա՞ք, չեք թողնում՝ մարտ գորձ էնե։

- Հոս նայե,- մատնացույց անելով սեղանին դրված գիրքը, խոսեց վաճառող ընկերը,- գծախե…

Օնոյի հայացքը մի պահ գամվեց գրքի, ապա վաճառասեղանի մյուս կողմում կանգնած երիտասարդի վրա, հետո սթափվեց ու ի վիճակի եղավ  շուրթերը շարժելու.

- Ծո՜, խո չե՞ս խելռե. «Նարեկ» է, ծո’, հարուր-երգու հարուր տարվա «Նարեկ»։ Էսոր առնել-ծախել մեղք չէ՞, ա’յ մարդ։

- Ա’յ մարտ, ես եմ ու գծախեմ էս գիրքը, կառնի՞ս, թե՞ էրտամ։

- Հո՞ւր էրտաս, ա’յ մարտ, կեծի րոբեմ,- մի պահ խճճվեց Օնոն. համ չէր ուզում բաց թողնել այդքան հնության «Նարեկ» ձեռք բերելու առիթը, և համ էլ վախենում էր այդպիսի սուրբ նշխարի առուծախի մեջ մտնելուց (ախր, տարին էլ` փորձանք տարի)։ Բայց ահա գտավ ելքը.

- Ծո, Կարո’,- դարձավ ընկերոջը Օնոն,- շուդմ հասի ժամ ու եդ դառի։ Տերդերին հարծու՝ խո էս գիրքը առնել-ծախել մեղք չէ՞։

Կարոն շտապ դուրս եկավ խանութից ու վազեց եկեղեցու կողմը։ Իսկ երիտասարդը, որ վաճառասեղանի մյուս կողմում կուչ էր եկել մաշված պիջակի մեջ, փորձեց վերցնել գիրքն ու դուրս գալ՝ հիասթափված խոսքեր նետելով.

- Չէ՜, դուկ բան առնող չեկ…

- Տո կեծի’, ա’յ մարտ, խո տեր վռազը չե՞ս։ Արի, նստինք մե-մե բաժագ բան խմենք, մե երգու բերան խորատա էնենք, հարի Կարոն էլ գուկա, գիրկդ կառնիմ, ընճի՞ գնեղենաս,- ու առանց մերժման սպասելու, ուղեկցեց նրան խանութի անկյունում դրված փոքրիկ սեղան-աթոռի մոտ։

Մեկ-երկու բաժակ օղի էին պարպել արդեն, երբ Կարոն շնչակտուր ներս ընկավ։

- Հը՞ն, տերդերին տեսա՞ր, ի՞նչ ըսավ,- վրա տվեց Օնոն։

-Տո… Տնաշե՜ն,- շունչը հազիվ տեղը բերելով խոսում էր Կարոն,- հբը… Հբը դու մա՞րտ ես, չես ըսե՝ պաղաձ կեղնի խեղջը. դուսը մառոզ է, բաժագմ բան տամ՝ ինկն էլ խմե, նոր հարծ տամ,- մոտեցավ ու ընկերոջ ձեռքից խլեց բաժակը։

- Ծո օղո’ւլ, զահլեդ չունիմ, զավզագուտյուն մի’ էրա, ըսա տեսնիմ՝ ի՞նճ ըսավ տերդերը։

- Պա՜հ,- նեղացավ Կարոն, ապա դժգոհ շարունակեց,- ի՜նճ ըսավ, հա՝ ի՜նճ ըսավ։ Ըսավ՝ «Նարեկ» առնելը մեղք չէ, հըմը ծախելը՝ մեղք է ու մեղք…

Օնոն խոր հոգոց հանեց ու հայացքն ուղղեց գրքի տիրոջ կողմը, ով Կարոյի ասածներին անտարբեր, հերթական օղու բաժակն էր դատարկում։

-Է՜հ, ախպե՜ր, ես էս գիրք կառնիմ, մենագ թե կսեմ՝ կարո՞ղ է չծախես. դու էլ մարտ ես, տերդերի ըսաձ մեղքի տագ չհնգնիս։ Ախր, իսիգ Աստծու բան է, ծախել կեղնի՞։

- Տո ես տերդերի էլ, Աստծու էլ…,- երիտասարդը գազազած բռունցքը զարկեց սեղանին ու կանգնեց տեղում,- ես էդ Աստծու հեդ գորձ չունիմ. էնի՞գ չէր, որ ժաշք բերավ մեր գլխուն։ Էդ Աստվաձ հո՞ւր էր, որ կնիգ-երեխես քարերի տագ մեռան… Ես էդ Աստծու…,- հուզմունքից խեղդվող կոկորդի ամբողջ ուժով գոռում էր նա։

- Սո’ւս կեծի, ա’յ մարտ, սո’ւս կեծի։ Աստծուն բան մի ըսա. թաժա փորձանք գուկա, ա’յ մարտ, մեղք մի’ էրա,- կատաղած երիտասարդին փորձում էր հանգստացնել Օնոն, միաժամանակ երեսին խաչ հանելով, որ Աստված իրեն էլ մեղսակից չկարծի,- ժաշք էր` ելավ,- շարունակում է Օնոն,- խո մենագ քու տունդ չէ՞ր, քանիսի՞ տունը քանդվավ, քանի՞ մենձ ու պզդիկ մեռավ,   Աստվաձ ի՞նճ էներ, ա’յ մարտ։

- Հուր է, թե տունս քանդվիր, քանդվիր ու էս հանդեր գլուխս քարերու տագ մնար, բայծ չէ՜… Կնգաս էրեխու հեդ օրովմ ղրգի հորանծ տուն, ու էդ տունը բլավ, քհասկնա՞ս, իմ տնես քարմ էլ վար չհնգավ, բայծ էդ տունը քանդվավ, քհասկնա՞ս…,- արցունքները լցվեցին աչքերն ու սեղմեցին կոկորդը, լռեց ու փլվեց աթոռի վրա։

Խանութում լռություն էր տիրում։

Խանութում լռություն էր տիրում։ Օնոն Կարոյին հասկացրեց, որ մնա երիտասարդի մոտ, ինքն անցավ վաճառասեղանի ետևը։ Նախ խնամքով վերցրեց ու տեղավորեց թանկագին գիրքը, ապա դրամարկղից հանելով թղթադրամներ, հաշվեց ու դնելով գրպանը վերադարձավ։

- Ա’ռ, ախպե՜ր ջան,- դրամն արդեն քիչ թե շատ հանգստացած հաճախորդի ափի մեջ էր սեղմել Օնոն,- քովիս էղաձն էս է, էսորից ավել, ով գիդե, տվող էլ չի էղնի։ Բայծ չվռազնաս: Հարի հիրար հեդ մե լավմ չխմենք, ես քեզի բած թողնողը չեմ,- ապա դառնալով ընկերոջը,- Կարո’, սեղանմ քիծ. հեսօր բդի խմենք։

Ու խմեցին մինչև կեսգիշեր։ Մարդիկ եղան, որ միացան նրանց։ Ամեն նոր եկողին խանութպանները պատմեցին իրենց մտերմության մասին.

- Ըշտը այդման՝ «Նարեկը» ծախեց, ես էլ փեշմ փող տվի ու առա,- ամեն անգամ պարծենում էր Օնոն, բերել ու ցույց տալով «փեշմ փողով» իր ձեռք բերած գանձը։

Շատ ուշ էր, երբ բաժանվեցին։ Խանութի առջև իրար հրաժեշտ տվեցին, ու ամենքը տարբեր կողմ գնացին։ Թեև Օնոյի ու Կարոյի հետ էր ամբողջ օրը, բայց բաժանվելուն պես մոռացավ նրանց ու կրկին իր մտքերի ու հույզերի գերին դարձավ։ Քայլում էր առանց իմանալու՝ ուր։ Քայլում էր ամայի փողոցն ի վար՝ անտարբեր մթի, ցրտի, ձայների ու շարժերի, աշխարհի հանդեպ։ Ու չհասկացավ էլ, թե որտեղի՞ց սուր ծակոցը հայտնվեց սրտի մոտ, ինչպես մթնեցին աչքերը։ Հետո աչքերի առաջ մի այգեստան տեսավ, ջերմ ու պայծառ մի այգեստան, կինն ու աղջիկն էին այդ պարտեզի մեջ ու ժպտում էին անհոգ։ Հետո սևազգեստ մի մարդ տեսավ  ու ճանաչեց. Նարեկացին էր,  որ տխուր իրեն նայեց ու հեռացավ։ Հետո նորից մթնեց ամեն մի բան, ու խոր մի նինջ իջավ ծանրացած կոպերին։

Արթնանում էր արդեն ձմռան պաղած օրը, իսկ նա՝ մեջքը հենած մի կիսավեր պատի, արյունոտ մատներով սառը հողին փարված, դեռ քնած էր խո՜րը, խո՜րը քնով։ Ու էլ երբեք-երբեք նա չէր արթնանալու, որովհետև մեկը խավար գիշերվա մեջ պիտի փնտրեր գրպաններում նրա «մի փեշ փարան»։

Երբևէ լսե՞լ եք, որ ասում են՝ վանաձորցի երեխաները արևը քառակուսի են նկարում, որովհետև գրեթե երբեք չեն տեսել։ Ճիշտ են ասում։ Վանաձորում ամառն ունի 2 ամիս, որովհետև օգոստոսին արդեն աշուն է։ Ու չնայած, որ ես աշունն ու իր հետ եկող հետևանքները ( ցուրտ, մշուշ, ամպ, թախիծ անհուն, տխրանք հեզ) չեմ սիրում, էս օգոստոսին սկսեցի նորից սիրել Վանաձորը։ Ու օգոստոսներն ինձ միշտ ստիպում են սիրել Վանաձորը, էս մռայլ, բայց ջերմ քաղաքը։

Երբ ինձ հարցնում են, թե ինչին կամ ում եմ շնորհակալ, պատասխանում եմ` ծնողներիս ու Վանաձորին։ Այդ քաղաքը, ինչպես ծնողներս, իմ կայացման, բնավորության մեջ մեծ հետք է թողել։ Մենք մեծացել ենք իրար հետ, հասունացել, հազար կարծիք ու մտածելակերպ փոխել։ Ու ժամանակի ընթացքում փոխվել է նաև իմ վերաբերմունքը Վանաձորի հանդեպ։ Սկզբում չէի սիրում, չէի ընդունում, հետո, ինչպես միշտ է լինում սենց դեպքերում, երբ սկսեցի ավելի լավ հասկանալ իրեն, սիրեցի էդ քաղաքը՝ անվերջ ու միշտ։ Երևի դեռահասական ծայրահեղությունների շրջանն էր պատճառը, որ հնարավորինս վանում էի քեզ ինձնից ու ինձ փակ պահում։ Բայց հետո դու ինձ սովորեցրիր սիրել ընկերներիս, ընկերներս էլ սովորեցրին սիրել քեզ։ Նրանք չլինեին, ես երևի էդպես ծայրահեղ դեռահաս էլ կմնայի։

Մենք իրար հետ հեղափոխություն արեցինք՝ իմ ներսում, քո ներսում, մեր կառավարության մեջ։ Երկուսս էլ ներամփոփ էինք, «անձրևոտ», չշփվող, մի փոքր երկչոտ (գիտական֊գրական տերմիններով ասում են «ինտրովերտ» ), իսկ հիմա… Հիմա ամեն ինչ ուրիշ է։ Երկուսս էլ ավելի համարձակ ենք, «արևոտ», պատրաստակամ ավելի նորն ու լավը ընդունելուն։ Ցավոք, ես հիմա պետք է տեղափոխվեմ էն քաղաք, ուր միշտ ուզել եմ քեզնից փախչել (հիմա չեմ ուզում)։ Բայց ուրախ եմ, որ քեզ լքում եմ էս դրական ու բարի նոտայի վրա։

Հաջող, Վանաձոր։ Հուսով եմ՝ էն ծանոթ֊բարեկամներից չենք լինի, որ իրար տեսնելիս ասում են՝ ես քեզ չհիշեմ, դու ինձ չես հիշի։ Հուսով եմ՝ ամեն անգամ գրկաբաց կդիմավորենք իրար ու շատ ջերմ հաջող կանենք՝ նորից տեսնվելու ակնկալիքով։

Կարոտելու եմ ես քեզ ու բոլորին, բայց ինչ արած, մնաս բարով։

Ահա և սկսվում է նոր ուսումնական տարին։Նոր աշխուժություն է տիրում բոլորի սրտերում, նոր դառարկաներ, ուսուցիչներ, դասախոսներ, նոր մտահոգ և աշխույժ դեմքեր։ Որոշ երիտասարդներ ցանկանում են իրենց առօրյան հետաքրքիր դարձնելու համար ինչ-որ բաներ ծրագրել, որոշները` պարզապես գալ դասի և վերադառնալ տուն։ Ոմանց մոտ քննական շրջան է սկսվում, այո, բարդ կլինի երեք ամիս շարունակ արձակուրդում գտնվելուց հետո, կենտրոնանալ և անցնել դասերին, բայց` բա ի՞նչ պետք է անենք, որ չհասցնենք։ Տրամադրությունից շատ բան է կախված, եթե կարողացար մեկ անգամ տրամադրվել, այդպես էլ կշարունակվի։ Մի մտածիր, ամեն-ինչ լավ է լինելու, մի մտահոգվիր։

 Իսկ այն երիտասարդները, ովքեր բողոքում են, թե ոչ մի հետաքրքիր զբաղմունք չկա բացի դասերից, պարզապես կասեմ, որ դուք ևս երիտասարդության մի մասնիկն եք և դուք ևս կարող եք առաջարկություններ անել, միջոցառումներ կազմակերպել, ձեր օրը հետաքրքիր դարձնել։ Պարզապես հասկանանք, որ բողոքելով ոչնչի չենք կարող հասնել։ Հիշենք, որ մենք ևս ունենք իրավունքներ և պարտականություններ ու եթե մի փոքր ակտիվ լինենք և հետաքրքրված մեր միջավայրի հիմնախնդիրներով, ապա կունենանք այն ամենը, ինչ մենք ցանկանում ենք։ Բողոքելու և դժգոհելու փոխարեն քայլ անենք, չէ՞ որ յուրաքանչյուրիս մեջ էլ մի հետաքրքիր միտք կա, որը պարզապես հարկավոր է կյանքի կոչել:

Անենք այնքան, որքան կարող ենք, պարզապես կյանքի կոչեն մեր գաղափարները: Անենք այն, ինչ սիրում ենք և կտեսնենք, թե ինչ լավ է, և բողոքելու առիթ էլ չենք ունենա:

Երկու օրից կսկսվեն մեր 10 թերթանոց լեկցիաները, 90 րոպեանոց դասերը և մեր բոլորիս ամենօրյա բողոքները։ Նոր ուսումնական տարվա կապակցությամբ բոլորիս մաղթում եմ նորանոր ձեռքբերումներ, հաջողություններ, հասարակական ակտիվություն, իսկ քննական շրջանում գտնվողներին` բարձր գնահատականներ։

«Ապագան մեր ձեռքերում է»,-շատ եմ սիրում այս խոսքերը…

Մեզնից ոմանք երեւի արդեն երազում համալսարանն են տեսնում, ոմանք ուզում են, որ ամառը մի քիչ էլ մնա, բայց շուտով բոլորս նորից վերադառնալու ենք «Երիտասարդական» կամ «Մարշալ Բաղրամյան», իսկ հաջորդ կայարանը ուսանողական կյանքի հաջորդ կիսամյակն է, մեր լեզվով ասած ՝ «սեմեստրը»։ Շուտով միջանցքներում կհայտնվեն լսարանների տեղերը խառնող, միջանցքներում ծանոթ դեմքեր փնտրող առաջին կուրսեցիները (մեր համալսարանում ՝ ֆրեշմնները)։Մի «ֆրեշմն» էլ անցած տարի ես էի, դպրոցից հետո ուրիշ աշխարհ պատկերացնելով, առաջին անգամ բարձրացա Ամերիկյան համալսարանի աստիճաններով ու հասկացա, թե ինչքան նորություններ, նոր դեմքեր ու դժվարություններ են ինձ սպասվում։ Մեր մեջ ասած, ուսանողական կյանքի սկիզբը՝ առաջինկուրսեցիությունը, ամենադժվար շրջանն է, որովհետեւ պատասխանատվությունը, կազմակերպվածությունն ու պատրաստակամությունը ամենակարեւոր հատկանիշներն են, որոնք պետք է տասնապատկել առաջին տարին հաղթահարելու համար։ Ու քանի որ շատերդ ինձ պես դեռ չեք պատկերացնում «ձեր գլխի գալիքը», փորձեմ մի քանի խորհրդով թեթեւացնել մտածմունքները։

Խորհուրդ մեկ՝ «Աստված պարգեւատրում է նրան, ով վաղ է արթնանում»։

Երբեք, երբեք ու երբեք մի ուշացիր։Համալսարանի լեկցիաների ընթացքում նյութը ավելի խիտ է, քիչ ժամանակում շատ ինֆորմացիա կարող ես բաց թողնել, կեսից դասի մտնելու արդյունքում թեկուզ մի բառ բաց թողնելով, հնարավոր է մի ամբողջ թեմա չկարողանաս յուրացնել։ Ինչպես ասում են մեր հարեւան ռուսները ՝ «Աստված պարգեւատրում է նրան, ով վաղ է արթնանում»։

Խորհուրդ երկու ՝ «Ով ալարի` ոչ դալարի»։

Փորձեք ամեն օր սիստեմատիկ աշխատել․ ի տարբերություն դպրոցի՝ համալսարանում հազվադեպ են ամեն օր հանձնարարվում տնային առաջադրանքներ կամ ստուգվում դրանք, իսկ երբ վերջնաժամկետ չկա, ու դու գիտես, որ կարող ես կատարել հանձնարարությունը երբ էլ կամենաս, ամբողջ նյութը մնում է քննաշրջանին։ Մի քանի օրում մեծ քանակի ինֆորմացիա ամբողջովին յուրացնելը հիմնականում անհնար է, իսկ շուտ սովորածը շուտ էլ մոռացվում է։

Խորհուրդ երեք՝ «Նշումները կփրկեն աշխարհը»։

Մինչ դասի ժամին մենք մեզ զգում ենք ինչպես 1 ռեաբայթանոց կրիչ (մեր լեզվով ասած ՝ ֆլեշկա), մեր ուղեղը բաց է թողնում որոշ մանրուքներ՝ ֆիքսելով կոնցեպտուալ գաղափարները։Դպրոցական կյանքն ավարտվել է, բայց մեր տետրերում նշումները գունավոր, տեսակավորած պահելու սովորությունը արժե պահպանել։ Նշումները մրգերի նման են, ինչպես ամառային թարմ մրգերն արժի պահել ձմեռվան, էդպես էլ նշումներն արժի պահել քննաշրջանի համար։

 

Խորհուրդ չորս` «Երբեք մի ամաչիր հարցեր տալուց»։

Եթե քեզ թվա, որ ներսումդ ծագած հարցը «անիմաստ է» կամ անուշադրության հետեւանք, ապա իմացիր, որ շատ հաճախ հնարավոր է, որ նույն լսարանում քեզ հետ նստած մարդկանց մեծ մասն ունի էդ հարցն ու ամաչում է տալ։ Դասախոսներին հարցեր տալը օգնություն է նյութն ավելի հեշտ յուրացնելու։ Չկան «անիմաստ հարցեր», իսկ եթե դեռ ամաչում ես հարցեր տալուց, նստիր առաջին նստարանին, ու քեզ կթվա, որ լսարանում միայն դու ես, ու դասը քեզ համար է անցկացվում։Մի անգամ մի խելացի մարդ ասել է, որ «Մարդկանց գնահատում են ոչ թե պատասխաններ, այլ հարցեր տալու ունակությամբ»։

Խորհուրդ հինգ ՝ «Մի գլուխը լավ է, երկուսն` ավելի»։

Տարբեր մարդիկ երեւույթները ընկալում ու վերարտադրում են տարբեր կերպ, ու խմբով դաս անելը երբեմն շատ արդյունավետ է։Նյութը խմբով քննարկելը, անհասկանալի կամ բարդ հասկացությունները վերլուծելը հնարավոր է դարձնում այն ընկալել տարբեր տեսանկյուններից։ Մինչ «խմբային աշխատանքներ» դպրոցում կատարելը հոգնեցնող, երբեմն ոչ արդյունավետ երեւույթ էր, երբեմն էլ մոռանում էինք, թե ինչի համար ենք հավաքվել։ Համալսարանում խմբային քննարկումները կարող են զարգացնել շատ կարեւոր հմտություն՝ կողքիններին լսել եւ թիմային խաղացող լինել։Վերջինս բավականին կարեւոր հմտություն է, որը հետագայում հաստատ պետք կգա աշխատանքում։

Նոր կիսամյակին համարյա բան չի մնացել, ու վերջին խորհուրդս սա է ՝ վայելիր ամառային արձակուրդի յուրաքանչյուր րոպեն, որովհետեւ հետո հաստատ երանի ես տալու:

Փոքր էի։ Չեմ էլ հիշում քանի տարեկան էի, բայց մանկության թեժ տարիներն էին։ Եթե որոշում էինք կորչել, մեզ գտնելու համար պիտի ողջ գյուղը ոտքի տակ տային, որ գտնեին, հետո էլ պիտի համոզեին, որ գնանք հաց ուտենք, թե չէ չենք մեծանա։ Արդարության համար նշեմ, որ հաց ուտելը իմ ֆիզիկական աճին ոչ մի կերպ չնպաստեց. ես խաբվել եմ։

Հաց ուտում էինք այն տանը, ուր առաջինն էինք հասնում։ Այդ խորհրդավոր ընթրիքներից մեկն էլ այսօրվա թեման է։

Գյուղում հիմնականում հացը թխում էին թոնիրում կամ փռում։ Հաց թխելը սովորական երևույթ էր, բայց մեր տատերի թեթև ձեռքով դարձել էր ավանդույթ-տոնակատարություն։

Մենք, ավելի կոնկրետ տատս, հացը թխում էր թոնիրում, մինչև որ եկավ այն չարաբաստիկ օրը, երբ ես ճաշեցի մեր հարևան Լ*** տոտայանց տանը։ Գնացի տուն ու սկսվեց իմ ու տնեցիների բանավեճը.

- Էն հացից եմ ուզում։

- Որ՞ հացից,- հարցրեց տատս։

- Լ***յանց տան հացից։

Չնայած ինձ բացատրեցին, որ «էն հացը» փռի հաց ա, ու մենք չունենք փուռ, ես հետ չկանգնեցի իմ ցանկությունից։ Առաջին հաջողությունն այն էր, որ տատս համաձայնվեց հաջորդ անգամ հացը թխել փռում։ Դա էդքան էլ հեշտ չէր, պետք էր «հասնել» փռին։ Փուռը բավականին հեռու էր,բայց հասանք։ Երկրորդ հաջողությունը, որն անսպասելի էր ու նշանակալի-շոշափելի, պապիս որոշումն էր.

- Րեխի հմա փուռ տեմ սարքի, որ փռի հաց ուտի։

Անսպասելի էր, որովհետև պապս, մեղմ ասած, փափուկկող չի։ Ինչևէ, սկսեցինք սարքել։ Իմ «կլուչ» տանել-բերելը համադրեցինք պապիս հնարավորությունների հետ ու երկու օր հետո մենք էլ փուռ ունեցանք։ Թոնիրի դարաշրջանը ծածկվեց տախտակներով, իսկ քիչ ավելի ուշ` քանդվեց։ Թոնիրի ավանդույթները փոխանցվեցին փռին, ու բոլորս սկսեցինք փռի հաց ուտել։

Տարիներն անցան։ Որքան շատ սկսեցի բացակայել տանից ու կտրվել փռի հացից, այնքան արժեվորվեց պայքարս։ Ցավոք,տարիներ կանցնեն ու թոնիրի նման փռի դարաշրջանն էլ կփակվի կամ կքանդվի։