OfelyaSargsyan

Հիշողություններ դպրոցական տարիներից

Ողջույն, սիրելի ընթերցող։ Ես Օֆելյան եմ, սովորում եմ ՀԱՊՀ-ի Վանաձորի մասնաճյուղի առաջին կուրսում: Շատ եմ կարոտում դպրոցս, ընկերներիս, ուսուցիչներիս, այն լավ ու վատ օրերը, որ ունեցել եմ այդ 12 տարիների ընթացքում: Նախկինում մտածում էի՝ երբ պետք է ավարտեմ դպրոցս։ Այո, արդեն մեկ տարի է, ինչ ավարտել եմ, բայց շա՜տ եմ կարոտել դպրոցական տարիներս: Համալսարանում նույնպես լավ է, բայց դպրոցական տարիներն ուրիշ են: Հիշում եմ այն պահերը, երբ կանչում էին գրատախտակի մոտ, բայց շատ մեծ դժկամությամբ էինք գնում, հիշում եմ քիմիայի, կենսաբանության ժամերը, երբ դասը ուսուցչուհին բացատրում էր, բայց մենք մտքով ուրիշ տեղ էինք. մտածում էինք, թե ինչպես փախչենք դասերից, որ չնկատեն: Դասի ժամանակ անընդհատ քչփչում էինք և անընդհատ նայում էինք մեր ժամացույցներին, թե երբ պետք է ավարտվի տվյալ դասը, որպեսզի շուտ տուն գնանք: Բայց հիմա, երբ մտովի տեղափոխվում եմ, մտածում եմ՝ ինչո՞ւ էինք այդքան շտապում, ի՞նչ պետք է անեինք տանը: Ես վերջապես հասկացա, որ պետք չէր այդքան շտապել, այլ ուղղակի մեր ժամանակը ճիշտ պահին, ճիշտ ձևով օգտագործել: Հասկացել եմ, որ պարզապես հարկավոր էր ընկերներիս հետ ավելի շատ ժամանակ անցկացնել, թեկուզ դասերից փախչելով: Ասացի դասերից փախչել՝ հիշեցի այն օրը, որ բոլորով փախել էինք և գնացել այգի: Դասղեկս անընդհատ զանգում էր հերթով բոլորիս հեռախոսահամարներին, բայց ոչ մեկս չէինք պատասխանում: Խեղճ դասղեկս ինչքան է մեր պատճառով իրեն վատ զգացել: Բայց պատկերացրու՝ դրանք են հետո հիշվելու: Իսկ համալսարանը կյանքի լրիվ ուրիշ էտապ է, այնտեղ արդեն խենթությունները պակասում են:

Համալսարան գնալով դառնում ենք ավելի կշռադատված ու լուրջ: Դպրոցում, երբ սխալ ես գործում, մտածում ես, որ ոչինչ, դեռ փոքր ես, ամեն ինչ կուղղես: Իսկ համալսարանում արդեն պետք է ավելի ուշադիր լինես: Ցանկանում եմ նորից մի քանի րոպեով տեղափոխվել դպրոցական տարիներ ու թեկուզ այն պահեր, երբ դասը չէի սովորում, ուսուցիչս կանչում էր, որ դաս պատասխանեմ, իսկ երբ սովորած էի լինում, չէր հարցնում: Սովորեցի, որ պետք է գնահատել այն պահերը, որոնք մեզ տրված են, նույնիսկ այն պահերը, որոնք երջանկություն չեն պարգևում մեզ, քանի որ միայն պահի անցնելուց հետո ենք հասկանում ու գիտակցում անցածի քաղցրությունը:

vahan chobanyan

Ինչո՞ւ չի փոխվում ոչինչ

Հասկանալու համար, թե ինչ է փոխվել, կամ փոխվե՞լ է արդյոք ինչ-որ բան վերջին մեկ տարվա ընթացքում, մի քիչ քայլենք Երևանի փողոցներում։

Պայմանական երթուղի՝ Շրջանայինից-Երիտասարդական։ Բոլոր խանութները կարծես տեղում են՝ իրենց սովորական անցուդարձով։ Ահա և գրավաճառ պապիկը՝ իր նույն տեղում, և այն կինը, որ միշտ սակարկում է գրքերի գինը։ Մի քիչ ներքև արագ սննդի կետն է՝ ճիշտ նույն տեղում, ճիշտ նույն ճաշացանկով։ Ճիշտ նույն տեղում է և այն երիտասարդը, որ ամեն անգամ ուտելուց հետո հեռանում է լուռ՝ շնորհակալությունն ու ափսեն թողնելով սեղանին, մինչդեռ պետք է երկուսն էլ փոխանցել փոքրիկ պատուհանի մոտ միշտ նույն դեմքով կանգնած մատուցող-գանձապահին։

Ուղիղ առջևում նույն կանգառն է՝ նույն գովազդներով ու նույն երկարության մարդկային պատով։ Անգամ տոմս չստացողներն են նույնը, նույնն են նաև վարորդի՝ նրանց հասցեին հնչող անհասցե խոսքերը։ Ահա և այն երիտասարդը, որ ամեն անգամ անտեսելով սուլիչի ձայնը՝ փողոցն անցնում է նույն անթույլատրելի տեղով։

Քայլենք դեպի այգի։ Այստեղ էլ ամեն ինչ նույնն է. արձանները, նստարանները, սրճարաններից լսվող երգերը։ Ցավալի է, բայց նույն կերպ թարմացված են նստարանի մոտ թափված ծխախոտի մնացորդները ու արևածաղկի կեղևները, քամին նույն ոգով թարմ տոպրակներ է փաթաթել ծառերի վզին։ Աղբամանից բարձրացող ծխի հոտն էլ է նույնը, բայց թարմ։

Մնացած նույնություններին անդրադառնալն անիմաստ է, հավատացեք։

Ես առանձնապես չգիտեմ, թե իշխանափոխությունից հետո ինչեր են փոխվել մեր հաստափոր օրենսգրքերում, ով որ համակարգից որն է տեղափոխվել, բայց մի բան գիտեմ հաստատ։ Չի փոխվել ամենակարևորը` մեր մտածելակերպը։ Մենք շարունակում ենք կարիքավորի օրվա հացի փողի հաշվին գին սակարկել, բայց թեյավճար թողնել սրճարանում, որտեղ չունեն դրա կարիքը, խախտում ենք օրենքը և սրտնեղում, երբ տուգանվում ենք, կամ նույնիսկ երբ հանդիմանում են։

Մենք կեղտոտում ենք մեր շրջակայքը մի ամբողջ օր՝ մոռանալով, որ մարդիկ գիշերը մեզ նման հանգստանալու փոխարեն աշխատելու են` փորձելով մի քանի րոպեում մաքրել ամբողջը։ Դեռ ավելին, առավոտյան արթնանալուն պես մեր պարտքն ենք համարում հիշել բոլոր իշխանական օղակներին, ներքևից վերև, մեղավոր ու անմեղ՝ մեղադրելով գարշահոտությունը չվերացնելու մեջ։

Մենք զլանում ենք շնորհակալություն հայտնել մեր քաղցը հագեցնողին, ու նեղանում ենք, որ հաջորդ անգամ լայն ժպիտով չի դիմավորում մեզ։

Մենք մի քանի քայլ վերև, սահմանված տեղում կանգառ պահանջելուն սովոր չենք։ Էլի ու էլի շատ բաների սովոր չենք, բայց սովոր ենք պահանջելուն։ Մենք պահանջատեր ենք, պահանջատեր ենք բոլորի նկատմամբ, բացի ինքներս մեր։ Ու ով էլ գա իշխանության, ինչ փայտիկ էլ որ ունենա, մեր մտածելակերպը փոխողը մենք ենք։ Ինչ հրաշք էլ որ կատարվի աշխարհում, մենք չենք տեսնելու, քանի դեռ մեր աշխարհը սահմանափակված է մեզանով։

Ու համաձայն եք, թե չէ, բայց այո, աղքատությունը մեր գլխում է, դեռ ավելին, այն նաև մեր հոգում է։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Տեղեկատվական անվտանգության այսօրվա խնդիրները

Տեղեկատվական անվտանգության զարգացմանը զուգընթաց, կիբերհանցագործների կողմից ամեն օր նոր տեխնոլոգիաներ են մշակվում, և այդ պատճառով ներկայումս «տեղեկատվական անվտանգություն» մասնագիտությունը հանդիսանում է պահանջված ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Հայաստանից դուրս։ Այս մասնագիտության և Հայաստանում կիբերանվտանգության մակարդակի մասին զրուցել եմ տեղեկատվական անվտանգության առաջատար մասնագետներից մեկի՝ Սիփան Վարդանյանի հետ։

-Ինչո՞ւ եք ընտրել հենց այս մասնագիտությունը։ Որքա՞ն ժամանակ է, որ այս ոլորտում եք։

-Մասնագիտության ընտրության հարցը ինձանից երկար ժամանակ չի պահանջել, որովհետև սա միակ բանն է, ինչ ինձ հետաքրքրում է։ Ես 13 տարեկանից աշխատում եմ։ Սկզբից Network Engineer էի, հետո քիչ-քիչ System Administration –ով սկսեցի զբաղվել, մինչև վերջնականապես խորացա Cyber Security-ի մեջ։ Մոտ 9-ից 10 տարի է, ինչ այս ոլորտում եմ, որից վերջին երկու տարին իրենից ավելի շատ  բիզնես աշխատանք է ներկայացնում։ Մինչ սեփական բիզնեսը՝ այլ կազմակերպությունների, օրինակ՝ բանկերի պաշտպանությամբ էի զբաղվում։

-Ի՞նչ դրական և բացասական կողմեր ունի այս մասնագիտությունը։

-Բացասական ոչինչ չունի, որովհետև եթե դու սիրում ես քո մասնագիտությունը, այն չի կարող քեզ համար որևէ բացասական կողմ ունենալ։ Բայց եթե խոսենք մասնագիտության դժվարությունների մասին, ապա կարող եմ ասել, որ պետք է շատ ճկուն լինել, որովհետև ոլորտը անընդհատ փոփոխությունների է ենթարկվում, և հնարավոր է, որ մի քանի ամիս քեզ ուղղակի տարրական հանգստի ժամանակ չկարողանաս տրամադրել։ Իսկ դրական կողմերը զգալիորեն գերակշռում են, նախ և առաջ դու անկախ ես քո գաղափարների, աշխատանքային լուծումների ընտրության մեջ։

-Ի՞նչ մակարդակի վրա է գտնվում կիբերանվտանգությունը Հայաստանում։

-Փորձում է զարգանալ։ Եվ երևի թե ճիշտ ճանապարհով է շարժվում: Ժամանակը ցույց կտա․․․

-Որո՞նք են ամենաառանցքային խնդիրները։ Այդ խնդիրները ավելի հաճախ ստեղծման փուլում  տեխնիկական խնդիրնե՞ր են, թե՞ մարդկանց վատ տեղեկացվածության գործոնն էլ դեր ունի։

-Միանշանակ ձեր երկու նշած գործոններն էլ մեծ դեր են խաղում։ Վերջերս ես ավելի հաճախ եմ մտածում մարդկանց անձնական տվյալների անվտանգության մասին։ Սա երևի առաջնային խնդիրներից մեկն է։ Ես կարծում եմ, որ անհրաժեշտ է մշակել նոր օրենքներ, տեխնոլոգիաներ, որոնք միտված կլինեն անձնական տվյալների պաշտպանությանը։

-Ինչքանո՞վ են համացանցի հայ օգտատերերը պաշտպանված։ Ի՞նչ քայլեր են անհրաժեշտ ձեռնարկել ցանցերում ավելի ապահով լինելու համար։

-Ինչպես արդեն նշեցի, անձնական ինֆորմացիայի անվտանգությունը վտանգված է։ Եվ իհարկե ամեն ինչ հենց սոց. ցանցերում էլ սկսում է։ Մարդկանց վատ տեղեկացվածությունը հանգեցնում է նրան, որ նրանք չեն հասկանում` ինչով կարելի է կիսվել սոց. ցանցերում, ինչով չի կարելի։ Օգտատերերի մեծամասնությունը չի կարողանում տարբերակել public ինֆորմացիան private-ից։ Եվ անձնական ինֆորմացիայի հանրային դառնալը սկսում է սոց. ցանցերից մինչև այն ամենափոքր կազմակերպություն, որը ձեր հեռախոսահամարը, էլեկտրոնային փոստի հասցեն կամ ուրիշ անձնական տվյալներ է ուզում։

-Ի՞նչ եք կարծում, համալսարանական գիտելիքը բավարա՞ր է լավ տեղեկատվական անվտանգության մասնագետ լինելու համար, թե՞՝ ոչ։

-Իհարկե ոչ։ IT ոլորտում առհասարակ բուհական գիտելիքը չի կարող բավարար լինել։ Դու պետք է ձգտում ունենաս ինքնազարգացման, ինքնակրթության համար։ IT-ին առհասարակ այնպիսի ոլորտ է, որտեղ կրթել կարելի է միայն միջակ մասնագետի, իսկ լավ մասնագետ ծնվում է հետաքրքրության և ինքնուրույն աշխատանքի շնորհիվ։

-Հայաստանյան աշխատանքային շուկայում տեղեկատվական անվտանգության մասնագետների պահանջարկ կա՞։ Եթե այո, ապա արդյո՞ք շատ են այդ մասնագետները։

-Մի քիչ բարդ է պատասխանել, դե հասկանում եք շահերի բախում ունեմ (կատակում է)։ Բայց եթե անկեղծ լինեմ, Հայաստանում տեղեկատվական անվտանգության մասնագետներին կարելի է մատների վրա հաշվել, հետևաբար, այո՛, պահանջարկ կա։

vahan chobanyan

Իմ Ագարակ, ես լքեցի քեզ

Այսօր վերջապես գյուղ գնացի, երկու ամսվա ընդհատումից հետո նեղ գրաֆիկիցս ավելի նեղ ազատ ժամանակահատված գտա ու գնացի` Լոռու մարզ, գյուղ Ագարակ։ Ամեն անգամվա նույն ճանապարհն այս անգամ ավելի կարճ թվաց հակառակ իմ սպասումների. կարոտը կրճատել էր և ճանապարհը, և ժամանակը։

Գյուղս նույնն էր, նույնն էր տխրությունը։

Փակ դռները չէին բացվել, դեռ ավելին, ժանգոտել էին նրանց գոտիները, ծանրացել, փակվել էին նորերը։ Ծերացել էր գյուղս, ծերացրել ենք գյուղս։

Ծառերն առաջվա պես ինքնամոռաց չեն կանաչում, դաշտերն առաջվա նման իմ առաջ սեղան չեն փռում հյուրասիրության, անմշակ են այգիներս։ Ուժ չի մնացել արտասվելու. ոնց են ցամաքել գետ-վտակները։

Ձորն էլ էն հեռվից էլ չի շառաչում. համակերպվել է իր ցավի հետ։

Թռչունները չեն չվում հարավ. ի՞նչ հույսով թողնեն բները դատարկ։

Կնճռոտվել է ճակատն անտառի, հատել են աջ-ձախ, էլ ոնց դալարի։

Եկեղեցու տանիքն են փոխել, երկդարյա պատմությունն ինչո՞ւ են ջնջել։

Ծածկել-փակել են մեր թոնիրները, որտեղի՞ց առնեմ հացի հոտերը։

Ախ, էս ոնց են փոխել պատկերդ, լքել են քեզ որդիներդ։ Մնացել են ծերերը, հավատարիմ տատ ու պապերը։ Իսկ ե՞ս…

Դավաճանի պես էլի կլքեմ քեզ, կգնամ, որ կարոտեմ, որովհետև էնքան համարձակություն չունեցա, որ մնամ սիրեմ։ Կդողամ ուրիշ արևի տակ քո ձմռան ցրտից, խոտի բույր կզգամ ասֆալտներից տաք։ Իսկ դու հավատարիմ կմնաս քո մութ ամպերին, հպարտ սարերին ու խոր ձորերին։ Դու կմնաս, կմնաս, որ կարոտենք, որ մի օր խելքի եկած գիրկդ թռնենք, որ կանաչես ու ջահելանաս, որ հավերժանաս:

seda mkhitaryan

Ինչու լինել երջանիկ

Մարդ արարածը զգացմունքային է։ Ինչքան էլ լինեն մարդիկ, որոնց որակենք որպես անզգա, սառը, այնուամենայնիվ մենք բոլորս էլ ինչ որ բան զգում ենք։ Բայց հատկանշական է, որ երջանիկ զգալու դեպքում մենք դա չենք ֆիքսում, երջանիկ զգալիս, երբեք չգիտենք, որ հենց դա է երջանկությունը։
Երջանիկ լինելու պատճառները տարբեր մարդկանց համար տարբեր են։ Մեկին շատ բան է պետք, որ նա ասի, որ երջանիկ է, մյուսին, ընդհակառակը` շատ քիչ բան։ Ինչու՞ լինել երջանիկ, դե որովհետև կյանքը հենց երջանիկ պահերի հանրագումարն է։ Ասել է թե, եթե ուզում ես ապրել, ապա երջանիկ եղիր։

Մենք ամեն ինչի համար պատճառներ ենք փնտրում, բայց կարծում եմ, որ երջանիկ լինելը այն քիչ բաներից է, որի համար մեծ հաշվով պատճառ պետք չէ, մանավանդ այն դեպքում, որ մենք չենք էլ զգալու երջանիկ եղած պահը։

Կարելի է երջանիկ լինել ասենք, միայն նրա համար, որ կանք, որ հնարավորություն ունենք զգալու, տեսնելու, վայելելու մեր հարազատների ներկայությունն ու լինելիությունը, որ այս աշխարհում ունենք հազարավոր հնարավորություններ։
Այսպիսով երջանկությունը պետք է փնտրել մանրուքների ու մանրամասնությունների մեջ, պետք է փորձել ժպիտով ու լավատեսությամբ նայել ամեն ինչին ու բոլորին և հասկանալ, որ երջանիկ չլինելու պատճառները կարելի է ոչնչացնել միայն երջանիկ լինելով։

Դե ինչ, ժպտանք, ապրենք և չմոռանանք` տխրել կարող են բոլորը, բայց երջանիկ լինել հաջողվում է քչերին։

seda mkhitaryan

20 տարեկանից մի շաբաթ առաջ

Երկուշաբթի

Սովորական ու ձգվող առավոտ։ Բացում ես աչքերդ, նայում ժամին ու անկախ թվերից՝ նորից քնում։

Հետո արթնանում ես, ինչպես միշտ, դուրս գալուց կես ժամ առաջ։ Մեյքա՞փ, դիմահարդարո՞ւմ, քսվե՞լ, չէ, չգիտեմ, չեմ լսել։ Հասնում ես ավտոբուսին։ Ու սա վերջին երկուշաբթին է, երբ դու 19 տարեկան ես։ Երկուշաբթի, քո չսիրած օրերից մեկը, հույս կա, որ 20-ից հետո ինչ-որ բան կփոխվի։ Ավտոբուսում գտած 100 դրամը քո ու կողքիդ կնոջ տոմսի գումարից քիչ կլինի, կլրացնեք… Ու կիջնես կանգառում, կիջնես, քայլելիս կզգաս նոր ծաղկած ծաղիկների հոտը, դրան կխառնվի քիչ առաջ թափված անձրևի հոտը, ու դու կիմանաս իդեալական եղանակի մասին ամեն ինչ:

Երեքշաբթի

Փողոցը կկտրի մոտոցիկլը, արագ կսլանա դիմացովդ, ու դու կերազես դրա ղեկին լինել։ Սլանալ, ճեղքել օդը, մտքերդ ցրիվ տալ։

Այնքան շատ դեմքեր կան քաղաքում, որ ոչինչ չեն արտահայտում։

Երբ հասկանաս, որ քեզ վեպ են ուղարկել ու կարծիք են հարցնում, ու գրողն էլ այնքան անհայտ մեկը չէ, ձեռքերդ կսկսեն դողալ։ Դու կկարդաս վեպը մի շնչով ու կզգաս, որ քո կարծիքը գուցե ոչինչ է։ Լուսնի լույսի տակ սարդոստայնը կփայլի ու կհասկանաս, որ սա վերջին երեքշաբթին է, երբ դու 19 տարեկան ես։

Չորեքշաբթի

Հերթական օր։ Մայիսի 1 է։ Տոն։

Գարնանային ու սիրուն երեկո։ Քայլում ենք այգում։ Ամեն տեղ ժպիտ է։ Ծանոթ մարդիկ։ Հայրիկը իր աղջկա հետ գնդակ է խաղում։ Չշարունակե՞մ։ Ես էլ եմ էդպես կարծում։

Հինգշաբթի

Շաբաթվա ամենաատելի օրը։ Սրան գումարվում են առաջին հերթով դասերը, ու կատարյալ վատ տրամադրությունը պատրաստ կլիներ, եթե իհարկե արևը չլիներ։ Դուրս ես գալիս, ու միանգամից արևը մտնում է մեջդ։ Հետո նստում ես երթուղային։ Երկու աղջիկները քեզ տեղ են տալիս իրենց կողքին։ Նստում ես, ավելի ճիշտ` խցկվում։ Մի կանգառ այն կողմ երթուղային է նստում մի կին։ Նստելու տեղ չկա։ Եթե կանգնեմ էլ, անիմաստ է, նա հաստատ չի տեղավորվի իմ տեղում։ Ու սկսվում են խոսակցությունները, երկու յուղոտ ու իրենց տեղերում լավ հարմարված, կարմիր վառ շրթներկով կանայք սկսում են փնովել «հիմիկվա սերնդին»։ Մենք ախր լսում ենք, էդտեղ ենք, բայց իրենք բամբասում են մեզնից։ Եթե ուղղակի երեսիս ասեին, ես կբացատրեի, որ անտեր երթուղայինը տեղավորում է սահմանափակ թվով մարդկանց։

Մի խոսքով՝ արևոտ օրը փչանում է։ Հետո պատկերասրահում քեզ հարցնում են, թե քանի տարեկան ես, որ իմանան՝ ինչ տոմս տան՝ չափահասի, թե անչափահասի։ Դու նայում ես տոմսարկղի ապակու մեջ ու հասկանում, որ 20 տարեկանի հեչ նման չես։ Վերջին անգամ պատկերասրահում տարիքիդ մասին հարցին պատասխանում ես՝ 19, գնում չափահասի տոմս ու մտնում ներս։

Վերջին հինգշաբթին ավարտվում է խորն ու մի տեսակ կազդուրիչ քնով, ու սա վերջին մայիսի 2-ն է, երբ դու 19 տարեկան ես։

Ուրբաթ

Օր, երբ տուն ես գնալու։ Օր, որի գալուն սպասում ենք միշտ, անկախ նրանից՝ ուսանող ես, աշխատող, թե աշակերտ։ Բայց երևի 3 տարեկան երեխայի համար միևնույնն են շաբաթվա օրերը։ Ու մեզ համար էլ պիտի էդպես լիներ։ Ուղղակի ուրիշները բաժանել ու անուններ են տվել սովորական, իրար հետևից ձգվող օրերին։ Ուրբաթ, բայց 13 չի։ Սա վերջին ուրբաթն է, երբ դու 19 տարեկան ուսանող ես, որը տուն է գնում։ Փնթփնթալով քայլում ես, մտքումդ քիչ առաջ դեմքիդ շպրտած ճշմարտությունն է, որը գիտեիր, բայց կարծես սպասում էիր, որ ինչ-որ մեկը ասի դա։ Այդպես ավելի համոզիչ է, այդպես է, որ իմանում ես։ Հիշում ես դպրոցում ունեցած առաջին հաջողությունդ։ Երբ ասացիր, որ եթե ուզում ենք տվյալ գույնը ավելի բաց դարձնել, դրան պիտի սպիտակ խառնենք։ Տարօրինակ հաջողություն։ Իսկ ուրբաթ փիլիսոփայության ժամին ունեցածդ հաջողությունը վերջինն էր, որը եղավ 19 տարեկանում։

Շաբաթ

Ուշ ես քնել։ Ու դրա համար առավոտն էլ ուշ սկսվեց։ Երկու գիրք զուգահեռաբար կարդալը անմտություն էր, ու դու մտածեցիր, որ ավելի լավ է ոչ մեկը չկարդաս։ Լավ երգեր, քրոջդ հետ կռիվներ։ Սովորական օր։ Մատներիդ դեղինը շատ է։ Գուցե ինչ-որ բան այնպես չէ՞, բայց չէ, ամեն ինչ կարգին է, ուղղակի մատներդ զգացել են գունային ճաշակդ։ Սա կարող էր լինել առավոտ, որը կսկսվեր կաթով սուրճով, բայց մաման մոռացել է պահել քո բաժին կաթը։ Մի քանի տարօրինակ երազներ ես տեսել, սարսափելի, անհավանական մարդկանց տեսել ես իրար հետ, կռվել ես մի քանիսի հետ։ Մի խոսքով՝ տարօրինակ երազներ ու նույնքան տարօրինակ օր։ Վերջին տարօրինակ օրը, երբ օրացույցին շաբաթ է, իսկ դու՝ 19 տարեկան։

Կիրակի

Ու… մնաց մեկ օր։ Մի քանի ժամ։ Տանը բոլորը խառն են՝ տորթ, «բլինչիկ», աղցաններ։ Մի խոսքով՝ մերոնք հասկացել են, որ իրենց միջնեկ աղջիկը 20 տարեկան է դառնում։ Վախենում եմ այս թվից։ Ես էլ չգիտեմ՝ ինչու, մտքումս մի բան եմ հասկանում, որ եթե մարդը մահացել է, ու իր մասին խոսողների մեծ մասը իրեն անունով է դիմում, ուրեմն նա երիտասարդ է։ Հիմար գաղափար։ Բայց ճիշտ է։ Հասկանո՞ւմ եք, եթե մարդուն «ձյաձյա», «պապիկ» կամ չգիտեմ ուրիշ բան են ասում, բայց ոչ անունը, ուրեմն նա մի քիչ հասցրել է ապրել։ Մեր ապրած տարիների քանակը որոշվում է այն մարդկանց թվով, ովքեր մեզ դեռ անունով են դիմում։ Ինձ միշտ անունով են դիմել։ Բան չեմ ապրել, էլի։ Երևի մի կարգին ապրելու համար մարդկանց շատ ժամանակ է պետք։

Հիմա իմ կյանքի վերջին ժամերն են, երբ ես 19 տարեկան եմ։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Մամուլի ազատությունը և մեդիա սպառողը

Մայիսի 3-ին մեր ինքնաթիռը վայրէջք կատարեց Զվարթնոց օդանավակայանում, և այդտեղ ավարտվեց մեր Սլովակիայի հագեցած մեկ շաբաթը։ Շաբաթ, որի ամբողջ ընթացքը նվիրված էր մեդիայի ազատության և մեդիագրագիտության խնդիրներին։ Եվ շաբաթ, որը մեզ համար ավարտվեց մայիսի 3-ին՝ մամուլի ազատության միջազգային օրը։

Ծրագրի ընթացքում կատարված քննարկումները, հետազոտական աշխատանքները բոլորիս ապացուցեցին, որ մամուլը շատ եզակի դեպքերում է իր իրական նպատակներին ծառայում, դա է՝ ճշմարտացի, անկախ և ոչ միակողմանի լրատվության տարածումը։ Բայց ավաղ, ներկա իրականության մեջ մեդիան ավելի հաճախ հանդես է գալիս որպես գործիք անհատների ձեռքերում, միջոց՝ մեծաքանակ դիտումների հաշվին գումար աշխատելու համար։ Այսօր գերակշռում են ոչ պրոֆեսիոնալ լրագրողները, որոնց գլխավոր նպատակը ավելի գրավիչ դեղին լրատվություն ստեղծելն է, իսկ պրոֆեսիոնալները դառնում են ամենատարբեր մանիպուլյացիոն եղանակներ կիրառելու վարպետներ։ Հեռուստաընկերություններից, հայտնի լրատվական կայքերից շատերը քաղաքական գործիչների են պատկանում, մի մասն էլ տարբեր կազմակերպությունների կողմից են ֆինանսավորվում, ինչը բերում է անկախ մամուլի իսպառ վերացմանը։

Չնայած նրան, որ Հայաստանում մինչ օրս լրատվության գլխավոր աղբյուրը, ըստ վիճակագրության, հեռուստատեսությունն է, Հեղափոխությունից հետո հեռուստատեսության նկատմամբ վստահությունը նվազեց, և ավելի առաջատար դիրքեր սկսեցին գրավել սոցիալական ցանցերը և էլեկտրոնային մեդիան։

Սլովակիայում իրականացրած հետազոտությունների արդյունքում մեր թիմը եկավ այն եզրահանգման, որ հայ ընթերցողների մեծամասնությունը աղմկալի վերնագրերով է առաջնորդվում՝ առանց խորանալու նյութի բովանդակության մեջ։ Այդ պատճառով սոցիալական ցանցերում կեղծ, վիրուսային նյութերը լույսի արագությամբ են տարածվում։ Ըստ իս, Հայաստանում տեղի ունեցած քաղաքական իրողություններից շատերը նույնպես այս կեղծ նյութերի արագ տարածման արդյունքն են։ Ինչքան հաճախ ենք մեր մամուլում հանդիպում «դուխով», «թավշյա հեղափոխություն», «շոկ», «աննախադեպ» և այլ նման վիրուսային բառերին, սրանք բոլորը միտված են նյութին ավելի ազդեցիկ երանգ հաղորդելուն։

Բայց այս ամենի մեջ շատ ավելի աղետալի է լրատվությունը կասկածի տակ չդնող ընթերցողը։ Հասարակությունը սիրում է ամեն ինչ սկուտեղի վրա ստանալ և երբեք չի ցանկանում լրացուցիչ ջանքեր գործադրել։ Օրինակ՝ քանի՞ անգամ եք ձեր սոցիալական ցանցերում կարդացած նյութի ճշմարտացիությունը փորձել ստուգել։ Կարծում եմ՝ ոչ այնքան հաճախ, ինչքան անհրաժեշտ է։

Լրատվությունը սխալ ընկալելու, այն ֆիլտրելու և անբովանդակ նյութերը տարածելու խնդիրների հիմքը բոլոր երկրներում էլ մեդիագրագիտության պակասն է։

Մեր օրերում շատ կարևոր է ճիշտ, գրագետ ընթերցողներ կրթելը։ Բայց ավաղ, այս խնդիրը մեր կառավարությունը նույնպես չի դիտարկում՝ առհասարակ չգնահատելով մանկապատանեկան մամուլի դերն ու արժեքը։ Վատ ընթերցողը երբեք լավ մամուլ չի պահանջի։ Կարծում եմ սա ձեռնտու է բոլոր այն իշխանություններին, որոնք ձգտում են բթացնել մարդկանց ուղեղները` հաղորդելով միայն այն ինֆորմացիան, որն իրենց է անհրաժեշտ։ Այդպես վարվել են միշտ և շարունակում են վարվել։

Հուսով եմ, որ մենք կունենանք գիտակից ապագա սերունդ, որը չի արժեզրկի մամուլը և այդ ոլորտի նվիրյալներին, իսկ մամուլի ազատության օրը ուղղակի օրացուցային օր չի լինի։

dayana amirkhanyan

Ես դասընթացավար եմ

Ահա և կյանքի կոչվեց հերթական դասընթացը Վանաձորի պետական համալսարանի հենակետային վարժարանում, այս անգամ «Արտաքին ազդակների ազդեցությունը մեր գործողությունների և որոշումների վրա» թեմայով: Դասընթացավարն էր հենակետային վարժարանի աշակերտուհի, տողերիս հեղինակ` Դայանա Ամիրխանյանը:

Դասընթացի մեջ տեղ գտած նյութերը արդի էին, և մեծապես առնչվում էին մեզ` երիտասարդներիս:

Դասընթացը սկսելուն պես նախ ներկայացրի, թե ով եմ ես դպրոցից զատ, ինչու եմ անում այս դասընթացը, և որն է դրա նպատակը:

Քանի որ ես «Համայնքը ես եմ» 5-րդ ճամբարի մասնակից ներկայացուցիչ եմ և ներկայումս կատարում եմ իմ ծրագիրը, այս շրջանում նախատեսված է նաև իրազեկող դասընթացներ մի շարք հաստատություններում, և ինչու չէ, նաև հենց այն դպրոցում, որտեղ սովորում ենք: Խոսեցի իմ ծրագրի մասին, դրա կարևորության և դրանից բխող առավելությունների մասին: Ապա սկսեցի դասընթացի բուն հատվածը: Ի՞նչ է արտաքին ազդակը, որո՞նք կարող են լինել մեր հիմնական գործողությունները և որոշումները, որոնք իրենց վրա կարող են կրել հասարակության կարծիքը: Դասընթացի մեծ մասը տրամադրված էր քննարկումներին, որոնք չափազանց բուռն էին և ակտիվ:

Ընթացքում ներկայացրի, թե ինչ է ուզում մեր դիմացինը, որն է հասարակության այն հատվածը, որն ամենից շատ է պահանջում ուշադրություն, խոսեցինք մեր վախերի մասին, ռեալիստների ու ռոմանտիկների մասին, մեզ տրվող «չար ու բարի» հարցերի մասին, դպրոց-իրավունք-պարտականություն կապի ու մարդկային փոխհարաբերությունների, մեր մոտեցմանը կամավորական աշխատանքին և մեր կայուն աշխատանքի մասին:

Քննարկման կարևորագույն մասն էր կազմում ազատ խոսելը, միմյանց հարգելը և չբռնանալը մյուսների կարծիքի վրա: Դասընթացին ներկա էին մոտ յոթանասուն 12-րդ տարբեր հոսքային դասարանների աշակերտներ և ուսուցիչներ: Ամենահաճելի պահերից էր ստանալ դրական կարծիքներ` թեկուզ անանուն, թերթիկների վրա, որտեղ ամենակարևորն ինձ համար, ինչին հաճախակի հանդիպեցի, այն էր, որ ըստ ներկաների` դասընթացը ձանձրացնող չէր:

Սա թվով 5-րդ դասընթացն էր, որ վարում էի դպրոցում և դպրոցից դուրս: Իմ նպատակներից մեկն էլ հենց սա է. բացի բուն մասնագիտությունը, նաև հմուտ դասընթացավար դառնալ: Հետայսու, հուսով եմ, այս շարքը կշարունակվի ավելի հետաքրքիր թեմաներով և տարբեր վայրերում:

seda mkhitaryan

Մի քիչ ուշացած

Հենց նոր կարդացի Ինեսայի հոդվածը 17-ի հինգերորդ տարելիցի մասին ու…

Ուզում եմ պատմել մեր մասին, կլսե՞ս:

Մենք` ես ու 17-ը, ծանոթացանք չեմ հիշում` երբ։ Էդպես է, չէ՞, երբ մարդու հետ շատ ես մտերմանում, չես հիշում երբվանից ես ճանաչում նրան։ Մենք ծանոթացանք, ու ես մի քիչ փոխվեցի, մի քիչ ուրիշ աչքեր ձեռք բերեցի, մի քիչ ուրիշ մտքեր, մի քիչ շատ մարդու սկսեցի ճանաչել:

Գիտե՞ք, երբ ինչ-որ տեղ եմ գնում, միշտ մի ծանոթ մարդու հանդիպում եմ, որը 17-ցի է, այո, մենք ամենուր ենք։ Գուցե մի մասի համար սա կայք է, որտեղ մի քանի երիտասարդ պատմում են, թե ինչպես են ծանոթացել իրենց պապիկն ու տատիկը, մի մասի համար ուղղակի այդ երիտասարդների օրագիրն է, մյուսների համար սա կայք է, որտեղ բոլորը գովում են իրենց գյուղերը… Գուցե, բայց չէ…

Նախ` 17-ը միայն կայք չէ, սա մի ամբողջ ընտանիք է, մե՜ծ, շատ մեծ ընտանիք, երևի Հայաստանի ամենամեծ գերդաստանը։

Հետո` այո, 17-ի միջոցով այդ ընտանիքի անդամները պատմում են իրենց խնդիրների, վախերի, հիշողությունների, լսածների ու պատկերացրածի մասին, պատմում են, հիշեք, պատմում են շատերին, հանրությանը։ Դժվար է, գիտե՞ք, ուժ գտնել ու գրածներդ տալ հանրությանը, անել դա մի քիչ պրոֆեսիոնալ մակարդակում, ոչ թե ասենք` ֆեյսբուքյան ստատուս վիճակում։ Այո, 17-ն է այն տեղը, որտեղ երիտասարդները օգտվում են իրենց ազատ խոսքի իրավունքից, որտեղ տպագրվում է մեր մեծ ընտանիքի հիշողությունը, որտեղ մենք կռիվ ենք տալիս մեր խնդիրների բարձրաձայնման ու լուծման համար…

Պատկերացնո՞ւմ եք, չլիներ 17-ը: Պատկերացրի՞ք: Տխուր էր, չէ՞:

Դրա համար այն կա, որ մենք ժպտանք մեր հոդվածը տեսնելիս, տիկին Ռուզաննան ժպտա մեր նոր ուղարկած սիրուն պատմությունից, մաման ժպտա իր աղջկա հերթական նոր նյութը տեսնելիս, ու դուք ժպտաք, որ կարող եք ձեզ ու ձեր երեխայի համար ունենալ մի սիրուն, բարի կայք, որը կօգնի հեռու մնալ այսօրվա ագրեսիվ, գռեհիկ ու անորակ մեդիայից:

Դե ինչ, ժպտանք, չէ՞ որ 17-ը կա:

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

MEDIA BEHIND THE SCENES, ՍԼՈՎԱԿԻԱ, ՕՐ 7-ՐԴ

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Ուղիղ մեկ շաբաթ ամեն օր քնած էի մնում ու նախաճաշում  այն ժամանակ, երբ ճաշարանը գրեթե դատարկ էր։ Իսկ այսօր անկախ ինձանից շուտ արթնացա, ենթագիտակցորեն հասկանալով, որ գնալու ժամանակն է։

Օրը սկսեց Նավիդի և Ալիի հետ նախաճաշելով: Նրանք  մեր հարևան Իրանից են, բայց այժմ Գերմանիայում են ապրում։ Գերմանիայում ապրելով հանդերձ, նրանք իրենց արմատներից եկած արևելյան համն ու հոտը չէին կորցրել, և հենց դա էր երևի պատճառը, որ նրանց  շատ սիրեցի։ Նախաճաշից հետո նրանց մեկնելու ժամանակն էր։ Բոլորիս գրկեցին, խոստանալով, որ շուտով կհանդիպենք Հայաստանում։

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

09։00 հավաքվեցինք սեմինարների համար նախատեսված սենյակում՝  մեկ շաբաթվա ամբողջ աշխատանքը ամփոփելու համար։ Յուրաքանչյուրս մեր թիմով պետք է ցուցադրություն ներկայացներ։ Մեր թեման մեդիագրագիտությունն ու քննադատական մտածողությունն էր։ Ցուցադրության միջոցով փորձեցինք ցույց տալ, թե ինչպես կարող է մեդիագրագիտության պակասը անդրադառնալ յուրաքանչյուր անձի վրա, հատկապես կարևորելով երեխաների մեդիագրագետ լինելը և անհրաժեշտ կրթության ապահովումը։ Մնացած թիմերից ինձ համար ավելի շատ տպավորիչ էր  Իտալիայի ներկայացուցիչներից մեկի աշխատանքը, ով միավորել էր իր երկու մասնագիտությունները՝ լրագրությունը և լեզվաբանությունը։ Մի հոդվածի օրինակով նա ցույց տվեց, թե ինչպես կարող են մարդիկ լեզվաբանորեն սխալ կառուցված նախադասությունները այլ կերպ ընկալել, և ինչպես են ազդում մարդկանց վրա հուզական բառերը։

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

Այս շաբաթվա ընթացքում հասցրեցինք «Գաղտնի ընկեր» էլ խաղալ։ Ես լիտվացի Տոմայի գաղտնի ընկերն էի, ում անկողնու վրա երեկ քաղցրավենիք էի հասցրել թողնել։ Բայց ինքս գաղտնի ընկերոջից դեռ ոչինչ չէի ստացել և անհամբեր սպասում էի դրան։ Բոլոր թիմերի աշխատանքները ներկայացնելուց հետո սկսեցինք պարզել, թե ով ում գաղտնի ընկերն է։ Մեկը աչքերը փակած կանգնում էր շրջանի կենտրոնում, իսկ նրա գաղտնի ընկերը՝ մեջքի հետևում։ Հասավ իմ հերթը, կանգնեցի, և մի քանի վայրկյան հետո մեջքիս հետևում ծանոթ ձայն լսեցի, դա Յանն էր։ Յանի հետ արդեն հասցրել էի ընկերանալ, դե հասկանում եք, երկուսս էլ նույն հեռուստասերիալի սիրահարներ ենք, ինչպես կարող էինք չընկերանալ։

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

Նվերս ստացա, և գնացինք ընթրելու։ Այսօրվա ընթրիքը նման չէր մնացած ընթրիքներին, որովհետև այն վերջինն էր Սլովակիայում։ Բակում հարազատ հայկական խորովածի հոտ էր ընկել, ինչը ավելի էր ախորժակ գրգռում: Ինչ խոսք, այն, ինչ համտեսեցինք,  հայկականին երբեք չի հասնի։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Ընթրիքից հետո դեռ երկար զրուցեցինք, երգեցինք, ու եկավ մեր գնալու ժամանակը։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Հիմնականում նման պահերին նորմալ մարդիկ տխրում են, բայց ես այսօր տխուր չեմ, որովհետև ինչ-որ ներքին ձայն ինձ հուշում է, որ մենք դեռ հանդիպելու ենք․․․

Դե լավ, ես գնացի, մեզ դեռ Վիեննայում էլ են արկածներ սպասվում․․․

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի