21-րդ դարում յուրաքանչյուր երկրի պետբյուջեի ձևավորման հիմանական աղբյուր են հանդիսանում տարատեսակ հարկերը և պարտադիր վճարումները: Սույն հոդվածում ներկայացնում ենք Իսրայելի հարկային համակարգը:

Իսրայելը 70 տարեկան պետություն է՝ տեղաբաշխված Միջերկրական ծովի հարավարևելյան ափին: Իսրայելը հրեական պետություն է, որը ստեղծվել է ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի որոշմամբ շուրջ 2000 տարվա պետականության բացակայությունից հետո:

Պետականության ստեղծումից հետո տեղի ունեցավ կապիտալի և հատկապես անգլիական կապիտալի մեծ ներհոսք դեպի իսրայելական տնտեսություն, որը հնարավորություն տվեց կարճ ժամանակահատվածում ապահովել տնտեսական աճի բարձր ցուցանիշներ: Խոշոր միջոցներ են հոսում նաև ԱՄՆ-ից, Գերմանիայից, Բելգիայից, Նիդեռլանդներից, ինչպես նաև սիոնիստական կազմակերպություններից՝ որպես հանգանակություն:

Սակայն որքան էլ մեծ ֆինանսական հոսքեր կատարվեն դեպի երկրի պետբյուջե, առանց խելամիտ տնտեսական և հարկային քաղաքականության վարման շատ կարճ ժամանակում այդ միջոցները կարող են հօդս ցնդել և չծառայել իրենց նպատակին:

Իսրայելի  հարկային համակարգի ձևավորման համար հիմք է ծառայել հարկային քաղաքականության վարման հենց բրիտանական մոդելը, որից հետո այն շարունակաբար կատարելագործվում է: Հիմնական հարկային օրենքը համարվում է «Հարկերի սահմանման մասին օրենքը»: Ամբողջ հարկային համակարգը հիմնված է ռեզիդենտության սկզբունքի վրա: Ամեն հինգ տարին մեկ Իսրայելում անց է կացվում սպառողական զամբյուղի ուսումնասիրություն: Ելնելով դրանից ամբողջ Իսրայելի բնակչությունը (8.08 միլիոն բնակիչ 2013թ.)  բաժանված է 10 սոցիալական խմբերի, որի հիմքում դրված է յուրաքանչյուր խմբի սպառողական հնարավորությունները: Անհրաժեշտության դեպքում պետությունը վճարում է հաստատագրված լրացուցիչ գումարներ սպառողական հնարավորությունների մակարդակը մինչև նվազագույն շեմը հասցնելու համար: Հարկ է նշել, որ Իսրայելում նվազագույն սպառողական զամբյուղի արժեքը կազմում է 450 ԱՄՆ դոլար, ինչը համարժեք է 1800 շեկելի, ընդ որում նվազագույն աշխատավարձը կազմում է 900 դոլար կամ 3600 շեկել:

Իսրայելի հարկային համակարգը առանձնացնում է երկու տեսակի հարկատուների՝ կազմակերպություններ և պայմանագրային հիմունքով աշխատողներ: Ամենամյա հրապարակվող հարկային հայտարարությունն ամեն տարի ըստ հերթականության հրապարակում է այն քաղաքացիների ցուցակը, որոնց տարեկան եկամուտը գերազանցում է 590 հազար շեկելը, ինչը դոլարային արտահայտությամբ կազմում է 147.5 հազար դոլար: Հարկային այս հայտարարության մեջ ընգրկվում են նաև նրանք, ովքեր աշխատում են մի քանի վայրերում: Բոլոր հարկերով զբաղվում է Իսրայելի պետական եկամուտների կառավարման հանձնաժողովը՝ պետական եկամուտների նախարարության գլխավորությամբ:

Կառավարման հանձնաժողովն իրականացնում է հետևյալ գործառույթները.
1.Հարկային ծառայություն
2.Մաքսային ծառայություն, որը զբաղվում է նաև ԱԱՀ-ով
3.Դատական բաժնի ծառայություններ
4.Տնտեսական ստորաբաժանում, որն իր մեջ ընդգրկում է մանր վերլուծական բաժինները և մակրոէկոնոմիկայի բաժինները
Այսօր Իսրայելի հարկային համակարգում աշխատում է ուրջ 5800 աշխատակից, իսկ մաքսային բաժնում շուրջ 3000:

Իսրայելի ամբողջ տարածքը բաժանված 43 վարչական շրջանների և յուրաքանչյուր շրջանում գործում է հարկային մեկ մարմին, ընդ որում հաշվի է առնված շրջանի հատկանիշները:

Կարևորագույն հարկատեսակներից մեկը Իսրայելում համարվում է եկամտահարկը, որը հաշվարկվում է ըստ աճման կարգի: Մաքսային հարկերը  իրենց հերթին կազմված են երկու բաղադրիչներից՝ առանձին մաքսային հարկից 7%ի չափով և Իսրայելի տարածքում կատարված գնման համար` 9%-ի չափով: Իսրայելում գործում է նաև ԱԱՀ-ի նմանատիպ հարկատեսակ, որի դրույքը սահմնաված է 17%, գործում են նաև այլ վճարներ ևս: Նշենք, հասարակական ապահովագրությունը ևս հարկվում է 9% հարկաչափով:

Եկամտահարկի հարկումը Իսրայելում

Գոյություն ունի հատուկ սկզբունք, որի համաձայն եկամտահարկի տոկոսադրույքի չափը ուղղակի կախվածության  մեջ է դրվում եկամուտների մեծությունից: Սանդղակը ստորև.

16 տարեկանը լրացած յուրաքանչյուր քաղաքացի պարտավոր է վճարել եկամտահարկ վերոնշյալ դրույքաչափերով: Նշեմ նաև, որ եկամտահարկ պետք է վճարի յուրաքանչյուր քաղաքացի, ով վաստակել, արտադրել  կամ աշխատել է Իսրայել պետության սահմաններում կամ նրա արաբական հատվածներում: Բացի այդ, ձեռնարկատերերը նույնպես վճարում են լրացուցիչ հարկեր վարձու աշխատողների համար: Այսպիսով. աշխատողները իրենց կողմից արտադրված արտադրանքների, իսկ ձեռնարկատերերը սեփականության համար:

Այս ամենին հակադարձ մեխանիզմն է գործում գյուղատնտեսության պարագայում: Այն ամբողջությամբ ազատված է հարկերից, ինչը խթանում է ֆերմերներին և գյուղմթերք արտադրողներին զբաղվել գյուղատնտեսությամբ, չնայած նրան, որ գյուղատնտեսությունը ենթակա է լուրջ ռիսկերի:

Խոսելով գյուղատնտեսության մասին ներկայացնենք Իսրայելի գյուղատնտեսության ամբողջական պատկերը տվող մի քանի տվյալ.

• Իսրայելում գյուղատնտեսությամբ զբաղված է 80000 մարդ, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող է կերակրել 95 բնակչի: Օրինակի համար ԱՄՆ-ում այս ցուցանիշը 1:79 հարաբերակցությամբ է, Չինաստանում` 1:4, իսկ Ռուսաստանում` 1:15:
• Իսրայելական գյուղատնտեսական մթերքները արտահանվում են տասնյակ երկրներ՝ հասնելով Եվրոպա, Ասիա, Աֆրիկա, ԱՄՆ և Կանադա: Արտահանման տարեկան ծավալները հասնում են շուրջ կես միլիարդ դոլարի:
• Գրեթե ամբողջ գյուղատնտեսական արտադրությունը կազմակերպված է ամբողջովին ավտոմատացված ջերմոցային համալիրներում: Համեմատության համար նշենք, որ եթե բաց գրունտում 1 հա-ից ստացվում է 60-80 տոննա լոլիկի բերք, ապա այս համալիրներում այդ ցուցանիշը հասնում է 500 տոննայի, պղպեղի դեպքում` 200 տոննա: Եվ ինչպես նշում են իսրայելցի ֆերմերները սա դեռևս հնարավորությունների եզրագիծը չէ:
• Իրականացվում է լուրջ սելեկցիոն աշխատանքներ, որի արդյունքում ստացվում են բարձր բերքատու սորտեր, ինչպես նաև սորտեր, որոնք առավելապես հարմարեցված են տեղի անբավարար կլիմայական պայմաններին: Օրինակ, ստեղծվել է լոլիկի սորտ, որն աճում է աղի ջրում, ինչը նրան տալիս է անկրկնելի և յուրօինակ համ:
• Անասնաբուծական ֆերմաները ևս ամբողջությամբ թվայնացված են: Այստեղ բոլոր խոշոր եղջերավոր անասունների ոտքին կարող ենք տեսնել թևնոցներ: Դրանք ինքնանպատակ չեն: Այդ թևնոցները հատուկ վազքաչափեր են, որոնք ֆերմայի գլխավոր համակարգչին են փոխանցում ինֆորմացիա յուրաքանչյուր կենդանու անցած ուղու մասին օրվա կտրվածքով: Այս եղանակով հնարավոր է լինում վերահսկել անասունների առողջական վիճակը, քանի որ հիվանդության դեպքում անասունները ավելի քիչ են քայլում:
• Արդեն վաղուց իսրայելական կովերը գերազանցել են հոլանդական կովերին իրենց մթերատվության մակարդակով և տալիս են տարեկան 11000 լիտր կաթ: Համեմատության համար նշենք, որ մեր հանրապետությունում այն կազմում է 2000-2500 լիտր: Եվ Իսրայելը սեփական մսի առումով ինքնաբավ է` 80%:
• 1980-ական թթ. Իսրայելում գրանցված էր 24 նոր տարբեր մշակաբույսի սորտ, 1986թ. արդեն 98, իսկ այսօր այդ թիվը գերազանցում է 300-ը:
• Մեծ է պետության աջակցությունը գյուղատնտեսներին, որոնք առանձնակի հարգանք են վայելում հասարակության մեջ: Պետությունը ֆերմերներին տրամադրում է 20 տարի ժամկետով վարկեր, իր վրա է վերցնում բազմատեսակ անցկացվող խորհրդատվությունների վճարման բեռի 70%-ը:

Ոչ կոմերցիոն կազմակերպությունների համար վճարվելիք հարկաչափը 17% է, և որպեսզի նմանատիպ կազմակերպությունները չբազմանան սունկի պես, նրանց հարկման հիմքը համարվում է աշխատավարձը: Կենսաթոշակային ֆոնդի գործատուները վճարում են 7.5%, իսկ աշխատունակ տարիքի անձանց գործատուները` 5.5%: Կապիտալի համար հարկաչափը կազմում է 45%: Իսրայելում գործում են նաև երկակի հարկեր, օրինակ, կազմակերպության հարկումը բաժանվում է երկու մասերի.

1.ինքնին հարկը արդյունքի դիմաց-36%.

2.հարկերը շահաբաժինների համար, որոնք կազմում են 25%:

ԱԱՀ-ավելացված արժեքի հարկ, որը գործում է թե ներկրվող և թե հայրենական արտադրության ապրանքատեսակների համար, և դրույքաչափը սահմանված է 17%: Հետաքրքրական է Իսրայելի վարած քաղաքականությունը նորույթ ապրանքատեսակների համար: Այսպես. Նոու Հաուի  վաճառքի դեպքում ԱԱՀ-ի դրույքաչափը կազմում է 45%, որից 35%-ը վճարվում է սեփականությունից ստացված եկամուտների համար:

Եթե խոսենք հարկերի հավաքման մասին, ապա 2010 թվականի  տվյալներով հարկային մարմինը տարատեսակ հարկատեսակներով հավաքել է շուրջ 50 միլիոն դոլարի հարկ:

Իսրայելում գործում է նաև հարկ անշարժ գույքի համար, ընդ որում այն վճարում են բոլոր նրանք, ովքեր գնել են բնակարան կամ որևէ այլ անշարժ գույք: Այս մեխանիզմի առանձնահատկությունը կայանում է նրանում, որ եթե գնորդը գնում է մեկից ավելի բնակարաններ, ապա դրանք չորս տարվա ընթացքում կարելի է վաճառել միայն մեկ անգամ: Դա արված է նրա համար, որպեսզի բացառվեն մեքենայությունները: Եթե անձը վաճառում է բնակարանը, ապա նա վճարում է առանձին հարկ հողի բարելավման համար: Ընդ որում, Իսրայելում բոլոր հողերը պատկանում են պետությանը:

Իսրայելում գործում են նաև որոշակի հարկային զիջումներ, քանի որ պետությունը միտված է տնտեսության զարգացմանը և ամեն կերպ խթանում է ներդրումային ակտիվությունը և գործունեությունը: Այն կազմակերպությունները, որոնք ներգրավում են խոշոր ներդրողներ, կարող են պետությունից ստանալ լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ, իսկ հենց ներդրողները ազատվել հարկերից ընդհուպ 20 տարի:

Կա իսրայելական հարկային համակարգի վերաբերյալ հետաքրքիր մի վիճակագրություն: Այն հաշվարկվել է 2011 թվականին մեկ միջին խավի իսրայելցու հաշվով: Այսպես. 2011 թվականին միջին խավին պատկանող Իսրայելի քաղաքացին տարվա մեջ 182 օր աշխատում է միմիայն պետության հանդեպ պարտավորությունները կատարելու համար՝ այսինքն, ուղղակի և լրացուցիչ հարկերի վճարման համար: Առավել մանրամասն. տարվա մեջ 40 օր իսրայելցին աշխատում է ԱԱՀ-ն վճարելու, 22 օր մաքսային վճարները վճարելու, 10 օր վառելիքի ակցիզային հարկը վճարելու, 15 օր տեղական հարկերը վճարելու, 38` եկամտահարկը վճարելու համար: Բացի նշված վճարումները իսրայելցին պարտավոր է նաև գումար վճարել ապահովագրության ազգային ինստիտուտին, որը վճարելու համար նրանից կպահանջվի աշխատել ուղիղ մեկ ամիս, և ևս լրացուցիչ 15 օր` առողջության ապահովագրության համար: Սակայն այս ամենը դեռ ավարտը չէ, ևս 15-օրյա աշխատանք` կազմակերպությունից ստացված եկամուտների համար:

Իսկ մնացած 183 աշխատանքային օրերից ստացված եկամուտները միջին իսրայելցու հաշվով հետևյալն է.
52 օր կենսագոյատևելու համար,

33 օր կապի և տրանսպորտի համար,

28 օր սպառողական զամբյուղի համար,

21 օր կրթության, ժամանցի և մշակութային միջոցառումներ համար,

12 օր կահույքի գնման համար,

9 օր էլ առողջացման և այլ նպատակներով:

Մեդիան ամենահետաքրքիր հարթակն է, որտեղ պետք է ցանկացած անձ կարողանա կառավարել գիտելիքները, օգտագործել այն և փորձել հաղթահարել միևնույն ժամանակ հեշտ թվացող, մեդիադաշտի խրթին «ճանապարհները»:

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավորությամբ աշխարհի տարբեր երկրներում ամեն տարի նշվում է Մեդիագրագիտության շաբաթ` կրթական տարբեր ծրագրերով ու միջոցառումներով։ Այս տարի Հայաստանն անմասն չմնաց։ ՀՀ Կրթության և գիտության նախարարությունը և Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոնը նոյեմբերի 5-9-ը հայտարարել էին Մեդիագրագիտության շաբաթ Հայաստանի բոլոր դպրոցներում:

Վանաձորի պետական համալսարանին կից հենակետային վարժարանում նույնպես մեդիաշաբաթ էր:

Ամենագլխավորը՝ քննարկում-դասընթացն էր, որի դասընթացավարը տողերիս հեղինակն էր: Դասընթաց-քննարկման ժամանակ 10, 11 և 12-րդ դասարանի  աշակերտները, ովքեր հետաքրքրված են մեդիայով  կամ ապագայում իրենց աշխատանքն են ծավալելու մեդիա ոլորտում, ծանոթացան մեդիայի կենսագրությանը, որը ինչպես և մարդը, գալիս է անտիկ ժամանակներից։

Իմ կարծիքով, ամենամեծ հարցը, որ տրվում էր կենսագրության մեջ, դա հայերի պատմության հետ նույնականացվող հարցն էր. որտեղից է գալիս մեդիան և ուր է գնում։ Մեդիայի ճանապարհն անհասկանալիորեն գնում է այնտեղ, որտեղ մեզնից շատերը չեն էլ լինելու։ Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների հետ համընթաց զարգանում և վերելք է ապրում նաև մեդիան։ Սակայն ինչպես ամենուր, մեդիայում ևս առավելությունների կողքին կան նաև թերություններ։

Մեդիագրագիտության շաբաթվա հիմնական նպատակը թերություններին ծանոթանալն էր, դրանք կանխելը և մի շարք կարևոր գործոններ, որոնք պետք են ցանկացածիս։ Դասընթացի ժամանակ փոքրիկ թեստերի միջոցով փորձում էինք ավելի ամրապնդել ստացած տեսական նյութը, և ինչու չէ, նաև դրանք ապագայում օգտագործել գործնականում։ Հարց ու պատասխանի շնորհիվ պարզ էր դառնում, թե նոր` 21-րդ դարի սերունդը, այդքան ծանոթ լինելով նոր տեխնոլոգիաներին, սոցցանցերին, և ընկղմված լինելով դրանց մեջ, որքանով է տիրապետում անվտանգության կանոններին, որքանով է տեղեկացված  լուրերի կամ կայքերի կեղծ կամ իրական լինելուն, ինչպես է տարբերում դրանք, և իհարկե ամենակարևորը, թե ինչպես են վերլուծում  լուրերը։ Դասընթացի ժամանակ վերլուծություններ արեցինք, քննարկեցինք մի քանի նյութեր։

Դասընթացի երկրորդ մասն ավելի հետաքրքրեց աշակերտներին, քանի որ այն վերաբերվում էր սոցիալական մեդիային։ Խոսեցինք դրա վտանգների մասին, և իհարկե, ինչպես զերծ մնալ դրանցից։ Կարևորն այն է, որ երիտասարդները կարողանան զերծ մնալ  պրովոկացիոն և մանիպուլյացիոն լուրերից, տարածեն միայն ճիշտ և գրագետ լուրեր և նյութեր։

Իրազեկված լինելը շատ կարևոր է, քանզի  այդպես մենք մեզ որոշ չափով պաշտպանված ենք զգում։ Կարևորը գիտելիքն է, որ ստացան աշակերտները, և իհարկե, իրազեկված լինելով, կփորձեն խուսափել կեղծ կայքերի, լուրերի և ինտերնետային վարակներից: