00:00, ոչինչ չպատահեց: Եթե վերջակետերը հանենք, կարելի է այն կոչել նախասկիզբ կամ մեկնարկ, ոնց կուզես: Բայց վերջակետերը դրել են զուտ նրա համար, որ աշխարհի մի անկյունում կիսաքնած պարապող մեկը հասկանա, որ օրը փոխվեց, արժի դադարեցնել ու քնել: Ասենք թե քնեց, եթե վերցնենք ողջ ընթացքը, այսինքն՝ նրա քնի տևողությունը, ու հանենք թվերի արանքում խցկված վերջակետը, որ սահմանափակում է անվերջությունը, կստանանք, որ նա մոտավորապես 8 դար, կամ որ նույնն է` 800 տարի կորցրեց դրա վրա ու չտեսավ՝ ինչպես օրինակ, հայերը հաստատեցին թագավորություններ, մոնղոլներն ու մամլուքներն իրար միս կերան, արաբները եկան, թալանեցին ու մեծ ավարով, գերիներով հեռացան, կամ ինչպես իր նման պարապող աշակերտ, որ ժամանակին լավ ուսում էր ստացել, ջանք չխնայեց ստեղծելու մի ժողովրդի գոյության անկյունաքարերից մեկը՝ այբուբենը: Ա՜յ թե ինչ կորցրեց նա այդ ութ ժամվա ընթացքում: Բայց դե մնացած 16 ժամը հո գիտի՞ ճշգրիտ օգտագործել: Գիտի, որ պարտադիր պետք է երազանք պահել 17:17-ին կամ 19:19-ին, կամ երբ ուզի: Չէ՞ որ երազանքները ժամանակ ու տարածություն չեն ճանաչում:

Մինչև պարապմունքի գնալը, օրինակ, անպայման մտաբերում է Պոլսի գրավումը (1453 թվական կամ որ նույնն է` 14:53) ու դուրս գալիս տնից, որ ավտոբուսից չուշանա:

Ինչպես այս շիլաշփոթ տողերից հասկացաք, ես պատմություն եմ պարապում: (Ի դեպ, նույն հաջողությամբ կարող էի ասել, որ 00-ից հետո դրված վերջակետից հետո գրված զրոն պիտի մեծատառ գրվեր, բայց չեմ ասի): Իրականում, օրվա բոլոր ժամերն ինձ համար ասոցացվում են ինչ-որ պատմական իրադարձությունների հետ, ու դա միշտ այդպես է եղել: Բայց ես ստիպված եմ կապանքներ դնել «բոլոր ժամեր» կոչվածի վրա, քանի որ իմ հիշողությունն ու պատկերացումը բավականացնում են մինչև  20:19-ը (2019): Դե որովետև չեմ կարող գուշակել, թե մեկ րոպե հետո՝ ավելի կոնկրետ մեկ տարվա ընթացքում, պատմական ինչ իրադարձություններ տեղի կունենան անկանխատեսելի աշխարհիս վրա: Գիտե՞ս՝ մտքովս հենց նոր ինչ անցավ: Առաջարկում եմ 2020-ի բոլոր 20:20-ներին երազանք պահել, եթե օրինակ, բոլորս միասին ցանկանանք, որ աշխարհում խաղաղություն տիրի, հաստատ կկատարվի: Ես հավատում եմ, այ դու՝ չգիտեմ:

Արդեն 23:44 է, բայց ես տխուր եմ կամ էլ անորոշ: Ինձ նորություններ ու փոփոխություններ են պետք: Ես այսօր կքնեմ 10 րոպե շուտ ու առանց վերջակետի, կամ էլ` 00:00-10: Ժամացույցիս սլաքը կշրջվի մեր թվարկությունից առաջ, ու ես կշարունակեմ կորցնել նույն 800 տարին և ևս 10 րոպե: Այս սևացրած թղթերի պարունակությունն էլ սովորությանս համաձայն կարտագրեմ, կտպեմ մի քանի օրինակից, որ, մեկ էլ տեսար,2000 տարի հետո պեղումներ իրականացնելիս բարձիս տակ գտնեն մի քանի օրինակ ու…Եսիմ:

Զգում եք, չէ՞՝ արդեն քունը հաղթել է ինձ, խառնվել պատմության հետ ու քիչ-քիչ հոգեկան աշխարհս խառնաշփոթի է մղում:

Արմինե Կարապետյան, 23:50, 2019 թվական, Երկիր մոլորակ: Բոլոր իրավունքները պահպանված են: Բարի գիշեր:

Ձմեռն եկավ։ Ուրախանում ենք, որ շուտով Նոր տարի է, տարին փոխվելու է՝ իր հետ տանելով ամեն ինչ՝ լավ, թե վատ… Ուրախանում ենք՝ միամտորեն չհասկանալով, որ 2019-ը մեր կյանքի ևս մեկ էջ թերթեց ու շարժեց ժամանակի թափանիվը:

Օրերը վերջերս սկսել են արագ անցնել, երևի զբաղվածությունից է, որ չես էլ հասցնում շունչ քաշել, ու ժամերը թռչում են: Շուտով Նոր տարի է. ես հավատում եմ ամանորյա հրաշքներին, հավատում, որ դրանք իրականանալու միտում ունեն:

Ամանորին շատ երկրներում պատուհաններից դուրս են նետում սենյակի հին, անպետք իրերը ու տարին դիմավորում նորություններով լեցուն: Գիտեք՝ հաճախ մարդիկ շփոթում են կյանքը սենյակի հետ՝ չհասկանալով, որ կյանքը սենյակ չէ, որ չսիրածդ իրերը դուրս շպրտես: Որ տարվա ընթացքում ձեռք բերածդ պիտի ամուր գրկած պահես, որ բաներ կան, որ վաղեմության ժամկետ չունեն ու նրանց պիտի ընդմիշտ գնահատես: Ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել հենց իրեն՝ 2019-ին, որ պատմության մեջ մեկ անգամ է լինում ու կրկնվելու հատկություն ընդհանրապես չի դրսևորում: Շնորհակալություն իր յուրօրինակության, կորցրած ու գտած մարդկանց, ուրախ ու տխուր պահերի, ամենահիշվող, վայրկյաններ տևող անակնկալների, ամենաերջանիկ ակնթարթների համար:

Եկեք խոստովանենք, որ յուրաքանչյուր տարվա վերջում մենք նույնը չենք, ինչ եղել էինք: Գոնե մի փոքրիկ մաս փոխվել է մեզնից, ու տարին գլորել է մի վատ բան դեպի անդունդը: Թող տողերս պաշտոնական չթվան. ոչինչ չեմ չափազանցնում: Այսօր արդեն մենք բացել ենք ամենասիրուն ձմռան ճերմակ թուղթը ու պատմություն ենք գրում՝ ինչպես նոր եկած փափուկ ձյան վրա սովորություն դարձրած սրտիկներ նկարելը: Հիշո՞ւմ եք՝ ձյունը գալիս էր ու փակում մեր նկարած սրտիկները, ստիպված էինք նորից նկարել կամ էլ ձանձրանալ ու թողնել:

Տարվա մնացած եղանակների նման այս ձմեռն էլ կանցի, ձյունը էլի կգա, բայց չի փակի նկարները, որովհետև էլ չենք էլ նկարում (տարիների ընթացքում փոխվում ենք): Կգա ու իր հաստ շերտը կփռի մեր հոգիներին, որ հետո՝ գարնանը, ձնհալը հոգիներս պատի, որ ներենք ու հասկանանք…

Չեմ շտապում, սպասում եմ Նոր տարվան, սա այն սովորական սպասումներից չէ, որ ես ունենում եմ ամեն զույգ օր՝ ավտոբուսին սպասելիս, սա խորհրդավոր է ու տաք, միևնույն ժամանակ՝ հրաշքներով ու սպասումներով լցված: Սպասումներով լի սպասում։

Դեկտեմբերն աշխարհի ամենաշուտ անցնող ամիսն է: Եթե սկսես գրել նրա մասին, չես հասցնի, գլուխդ խառնվում է, իսկ նա էլ թողնում է ու փախչում: Ու ես երբ արդեն սկսեմ գրել հետտոնական տրամադրությունների մասին կամ ամանորից 2 օր առաջ, էլի կնշեմ այս տողերը, բայց թող այստեղ էլ լինեն․ շնորհակալ եմ բոլոր այն մարդկանց, ովքեր այս տարի էլ իմը եղան:

Մենք ճանաչվեցինք 2020-ի երիտասարդական մայրաքաղաք։ Մենք՝ Կապանը։ Հոդվածների մի շարք ունեմ, որտեղ մեր բարբառից, Կապանի սիրուն տեղերից, առանձնահատկություններից եմ պատմում։ Այդ հոդվածներս գրելիս դեռ Կապանում էի ապրում, երևի մոտ երկու տարվա վաղեմություն ունեն։ Հիմա՝ Կապանից հեռու ապրելու երկրորդ տարվա թոհուբոհից, ուզում եմ էլի գրել․ նույն ձեռագրով, բայց տարբեր զգացողություններով։

Ես միշտ սիրել եմ ծննդավայրս, կապված եմ եղել միշտ, հարազատությունից բացի համ էլ անբացատրելի խաղաղություն ու հանգստություն եմ զգացել միշտ։ Այն, որ քաղաքում մեքենաներ են գնում-գալիս, բայց և այնպես խցանումների կիզակետում չենք հայտնվում երբեք, այն, որ խանութ-ռեստորանների առկայությունը «բնության հաշվին» չի, այն, որ մարդիկ տարբեր են, տարբեր են և իրենց հոգսերը, բայց հասնող են ու բարեսիրտ, ու այն, որ իրենց նմանը միայն Շվեյցարիայում ունեցող բարձրահարկ շենքերի կողքին ծվարում են գողտրիկ, ջերմ սեփական տները, ինձ խաղաղության, ջերմության ու մտերմության ուրիշ զգացողություն են միշտ հաղորդել։

Մեր ավտոբուսները 15 րոպեն մեկ չեն գալիս-գնում։ Ժամ կա, ժամանակացույց կա։ Ու բոլորը գիտեն այդ ժամերը, բոլորը ունեն ավտոբուսի «չվացուցակի սքրինշոտը»՝ իրենց հեռախոսներում։ Մի քանիսն էլ ինձ նման մինչև հիմա ապահովության համար զանգում, հարցնում են՝ տատ, 8 համարը 2-ից 20 պակաս էր, չէ՞, բարձրանում։ Մենք ավտոբուս նստելիս չենք հարցնում՝ Պոլիտեխնիկ հասնո՞ւմ եք, այլ ասում ենք՝ բարև, Սամվել ձյաձյա։ Որովհետև մենք գիտենք բոլոր կանգառները, գիտենք ավտոբուսի ուղղությունները էնքան բնական ու կանոնավոր կերպով, ինչպես որ գիտենք մեր դպրոցի կամ աշխատավայրի հասցեն։ Մենք վարորդին երբեք չենք խնդրում կանգառում կանգնել։ Վարորդը մեծ հաշվով գիտի՝ որ ուղևորը որ կանգառում է իջնելու։

Մենք կհանդիպենք քաղաքապետարանի այգում, կամ մարզպետարանի դիմաց։ Բայց ավելի շատ՝ մարզպետարանի դիմաց, որովհետև ամռանը շատրվաններն են էնտեղ, ձմռանն էլ՝ տոնածառը։ Մենք բոլոր հավանական համերգներից առաջ կհավաքվենք Մշակույթի կենտրոնի դիմաց՝ տեսնելու՝ արժե՞ մնալ, թե մի քիչ քայլենք, բարձրանանք տուն։ Բայց արժե, հավատացե՛ք, արժե մնալ․․․

Մենք ախր, քաղաքի ոչ մի հատվածով անտարբեր անցնել չենք կարող: Բոլոր տեղերում ինչ-որ հիշողություն կա, ինչ-որ ծանոթ, ինչ-որ ընկեր-բարեկամ․․․

Մեր քաղաքը ծաղկեց ու մեծացավ մեզ հետ: Ունիվերմագը դարձավ Կապան Մոլ, Մարզպետարանի դիմացը՝ շատրվանների մոտ, Լամպերի մոտը՝ Եվրոպական քոլեջի մոտ։ Վերանորոգվեց հիվանդանոցը, վերանորոգվում է մշակույթի կենտրոնը, սիրուն, շատ սիրուն կամարաձև լույսերով զարդարվեց քաղաքապետարանի այգին, ու վերանորոգվեց նաև իմ «Պերեմենիի մոստը» (էս մեկը չեմ հասցրել տեսնել, ես որ հետ եկա Իտալիա, դեռ աշխատում էին):

Ամերիկյան անկյան այցելուների թիվը բազմապատկվեց։ Տարիներ առաջ մի երկու-երեք կամավոր հազիվ լինեինք, հիմա արդեն իրար հերթ չտալով երիտասարդները կամավորություն են անում, անգլերեն են սովորեցնում։ Կինոթատրոն ունեցանք։

Մի տեսակ էս ամեն ինչը քայլ առ քայլ, կամաց-կամաց անելով՝ մեր քաղաքը հասցրինք էս սիրուն, կարևոր օրվան։

Երիտասարդությունն ապրում է իմ Կապանում։ Երեխեքը գնում են երաժշտական դպրոց, պարի, շախմատի, ու էլի շատ ու շատ տարբեր խմբակներ: Ու հա, հնարավոր է պինդ ու ամուր գիտելիք ստեղծել էնտեղ, որտեղ բոլորն իրար ճանաչում են, որտեղ ասում են՝ էսինչի աղջիկն է, էնինչի՝ տղան, ու մարդիկ միանգամից «տեղն են բերում»։

Երևանը փոքր ժամանակ չէի սիրում։ Գլխավոր պատճառներից մեկն այն էր, որ շատ երևանցիներ մինչ օրս էլ մտածում են, որ շրջաններում գտնվող քաղաքները (չգիտես՝ ինչու) բարձրահարկ շենքեր, ժամանցի վայրեր, հավես միջոցառումներ կամ նմանատիպ բաներ չունեն։ Հարգելինե՛րս, ժամանակակից տեխնոլոգիաների հզորությանը ջատագովելով՝ google-եք, խնդրում եմ, ու վերջնականապես գիտակցեք, որ տարածքային տարբերությունը ամենևին մտավոր, ստեղծարար ու պոտենցիալ տարբերություն չի ենթադրում։ Ու եթե դուք մտերիմ եք ձեր համադպրոցականների կամ բակի ընկերների հետ միայն, ու դրանով մեծ ու լայն եք համարում ձեր շրջապատը, ապա մենք մի ամբողջ քաղաքով ենք մտերիմ, լա՞վ։

Էս մի կողմ, Երևանը սիրուն ու սեր քաղաք է, բան չեմ ասում, ուղղակի մեկ-մեկ (երբեմն՝ հաճախ) թյուրըմբռնմանն արձագանքելիս անտարբերություն դրսևորել մի տեսակ չի ստացվում։

Վերադառնալով երիտասարդական մայրաքաղաքիս, ասելու շատ բաներ կան, պատմելու 16 (ու կես) տարվա հուշեր կան, ջերմության, սիրո ու երջանկության մի մե՜ծ, ձեռքերը դողացնելու աստիճան փարթամ ծաղկեփունջ։ Բայց մենակ մի բան եմ ուզում ասել: Ես կարոտում եմ: Մեծ ու սիրուն, հին ու անտիկ, պատմական ու գունավոր քաղաքները աչքերս՝ անթարթ ու դեմքս՝ հիացմունքից ապշած են պահելու միշտ, բայց ես մեկ է՝ կարոտելու եմ․․․ Ես կարոտելու եմ էն բնական, համարձակ ու իսկական ժպիտը, որ կրում էր դեմքս քաղաքովս քայլելիս: Բայց ես գիտեմ, որ ո՛չ դեմքս, ո՛չ քայլքս, ո՛չ էլ ժպիտս երբեք չեն մոռացվի: Մենք չափազանց հարազատ ենք՝ իրար մոռանալու համար:

Շուտով արդեն Ամանորյա տեսք կստանա քաղաքս: Իսկ ես միշտ կարոտելու եմ էն բոլոր Ամանորները, որոնք անցել են քաղաքի մեծ տոնածառի հետհաշվարկի հետ:

Շնորհավոր, իմ սրտի մշտական, հավերժական ու իսկական մայրաքաղաք Կապան․․․

Ասում են՝ աղջիկները իրենց հայրերին շատ են նման։ Ինձ էլ միշտ բնութագրում են՝ հորդ կտորն ես։

Եվ իրոք, ոչ միայն արտաքինն է, որ կփաստի դրա մասին, այլև բնավորության ամենաթեթև ու ծանր գծերը։

Չնայած դժվարին պատանեկությանն ու իր երազանքներին չհասնելուն՝ հայրս ոչ մի վայրկյան չի կոտրվել ու կյանքի մարտահրավերները պատվախնդրորեն է հաղթահարել։

-Ինչ որ պիտի լինի, լինելու ա իր ճիշտ ժամանակին։ Պիտի համբերատար լինես։
Երազում էի համալսարանում կրթություն ստանալու մասին, բայց հնարավորություն չունեցա. հո կյանքը դրանով չավարտվեց։ Վաղ թե ուշ գտա ինձ՝ վարպետություն սովորեցի ու սիրեցի աշխատանքս։ Քեզ էնպիսի մասնագիտություն ընտրիր, որ հետաքրքրությունդ էդ բնագավառում մարելու փոխարեն օր առ օր աճի, ու որ չփոշմանես կատարածդ ընտրության հարցում։

Գիտե՞ս՝ միշտ ձգտել եմ նմանվել քեզ ու էնքան երախտապարտ եմ, որ աշխարհի հայրերից հենց դու ես ինձ բաժին ընկել։

Ոչ մի բանի հետ չեմ փոխի քեզնից ստացած հոգատարությունը ու ինձ խնայելու հորդորները, ինձ՝ դասից կտրել վախեցող զգուշությամբ սենյակս մտնելդ ու գլուխս շոյելդ, չնայած սեփական հոգնածությանդ՝ ինձ մեքենայով պարապմունքի հասցնելը՝ ի՞նչ քայլել, ցուրտ ա, կմրսես, և հետո միայն կիսատ մնացած աշխատանքին վերադառնալու պատրաստակամությունդ։

Ոչնչի հետ չեմ փոխի քեզ հետ ունեցած զրույցները, որևէ հարցի շուրջ քեզ հետ ունեցած բանավեճերը ինձ տված խորհուրդներդ։ 40-ամյա կյանքիդ 16 տարին ինձ ես նվիրել, պա՛պ։ Գիտե՞ս՝ ամեն ինչ կտայի քեզ միշտ գրկելու, սպիներով պատված ձեռքերդ շոյելու, քեզ համար թեյ պատրաստելու, հարազատ ժպիտովդ ուրախանալու ու քեզ հետ երկար տարիներ հիշողություններ ստեղծելու համար։

Շնորհակալ եմ քո աղջիկը լինելու համար։