Sose Zaqaryan

Կարոտել եմ

Շատերի կարծիքով ուսանողական տարիները կյանքի ամենալավ տարիներն են: Ինչ խոսք`այո: Ավելի լավ ու երջանիկ են անցնում հատկապես այն ուսանողների համար, ովքել եկել են մարզերից և իրենք են իրենց «գլխի տերը»: Այդպիսի ուսանող եմ նաև ես: Ապրում եմ ընտանիքիցս հեռու: Ամեն առավոտ միայնակ դասի եմ գնում, վերադառնում: Ամեն անգամ հասարակական տրանսպորտ նստելուց մտածում եմ. «Կարո՞ղ է` սխալ եմ նստել, կարո՞ղ է` հանկարծ կորչեմ»: Միշտ մտածում եմ` տեսնես այսօր մերոնք ի՞նչ արեցին, ի՞նչ եղավ մեր բակում, և այլն:

Կարոտում եմ ամեն ինչը. բոլորին, նույնիսկ մեր թաղի հավերին: Կարոտել եմ այն տատիկին, ով միակ մարդն էր, ում տեսնում էի դպրոցից տուն ճանապարհին: Կարոտում եմ Աիդա տատիկենց բակում դրված սուրճի սեղանը, որտեղ քննարկվում էր մեր գյուղի բոլոր նորությունները, որտեղ նշվում էին լավ իրադարձությունները: Կարոտում եմ մեր պատշգամբը, որտեղից երևում էր մեր ամբողջ գյուղը: Կարոտել եմ մեր սպիտակ ճագարներին, որոնց հետ զրուցում էի ամեն օր:

Կարոտել եմ դասընկերներիս, նրանց հյուրասիրած աշխարհի ամենահամով մրգերը, որոնք չգիտես որտեղից էին հայտնվում նրանց մոտ դպրոցում: Կարոտել եմ ուսուցիչներիս, մեր երկար դասամիջոցները, առաջին դասարանցիներին: Հա’, հա’, մեր դպրոցի տաղավար, քեզ էլ եմ կարոտել: Կարոտել եմ մեր գյուղի ավտոբուսը, տատիկներիս պատրաստած ուտելիքները:

Բարի լուրեր եմ լսում մեր գյուղից` Դարբասից: Ասում են` եկեղեցու վերևի բակը ամբողջովին ասֆալտապատել են: Ուրախ եմ, որ մեր գյուղում բարեփոխումներ են կատարվում, որ օր-օրի բարգավաճում է ծննդավայրս:

Բայց փաստը մնում է փաստ, որ ես մայրաքաղաքը սիրեցի: Այստեղ կարողանում եմ մասնակցել տարբեր միջոցառումների, առօրյաս ավելի բովանդակալից է անցնում: Մայրաքաղաքում արդեն շատ ընկերներ ունեմ և հին ընկերներիս ավելի հաճախ եմ տեսնում: Զգում եմ, որ ինչքան էլ նոր ընկերներ ձեռք բերեմ, ավելի ու ավելի եմ սիրում իմ հին ընկերներին` գյուղի պարզ ու ազնիվ երեխաներին:

Սփոփվում եմ նրանով, որ միայն ես չեմ այս կարգավիճակում: Մարզերից եկած բոլոր երիտասարդներն էլ ունեն իրենց սիրելի բակը, տատիկի պատրաստած ուտելիքները, դասընկերներին և հարազատ շատ մարդկանց:

Ես ու գյուղս

Նայում եմ գյուղիս: Ինչ գեղեցիկ է այն: Աշուն է, գունավոր աշուն: Այն աշուններից, որոնք միայն իմ գյուղին են հատուկ: Քայլում եմ աշնան շնչով լցված նեղլիկ փողոցներով և նայում աշնան մեջ սքողված գյուղիս: Քամին սուրալով մոտենում է ինձ, հասնում մինչև ոսկորներս: Իմ առանց այդ էլ բարակ հագնված մարմինը սարսռում է ու ակամա հիշում եմ , որ մայրս ինձ խնդրեց մի տաք բան հագնել, բայց ես չլսեցի: Քամու պատճառած այդ սարսուռը երբեմն այնքա~ն հաճելի է: Գիտե՞ք ինչու: Որովհետև գյուղիս քամին է: Ոչինչ, թող սարսռամ, միայն թե գյուղիս քամին սարսռացնի իմ բարակ հագնված մարմինը:

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Քայլում եմ գյուղով ու նայում եմ տերևներին, տներին, քարերին: Այնքա~ն կարոտ կա այդ գույնզգույն փոքրիկ տերևների մեջ և այնքան սեր:

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Ահա մոտեցա մի տան: Դուռը կողպված է: Ինչքա~ն դատարկություն կա այդ տան մեջ, որը տարիներով սպասում է ինչ-որ մեկին, ով կմաքրի իր մոռացված կահույքի փոշին: Այդ նույն տնից մի ժամանակ լսվում էր երեխաների անհոգ ծիծաղը, այնտեղից միշտ բուրում էր համեղ կերակուրների հոտը, և այդ տունը միշտ պատրաստ էր ընդունելու անձրևից թրջված անցորդին` մի բաժակ թեյ խմելու…

Ինչքա~ն քար կա, ու երևի այնքա~ն պատմություններ ու հիշողություններ այդ քարերի հետ կապված: Ա’յ, այս քարին ժամանակին հովիվն է նստել, որ մի փոքր շունչ առնի և վայելի իր մի կտոր հաց ու պանիրը: Մյուս քարին երևի մի տղա է նստել ու նայել հեռուն, մտածելով իր սիրելի աղջկա մասին: Այս մեկին մի երեխա է բարձրացել և փորձել ապացուցել իր ընկերներին, որ կարող է թռչել քարից: Իսկ ահա այս մեկին կնստեմ ես և կպարուրվեմ աշնան մեջ թաթախված գյուղիս: Կնայեմ լեռներին, կփորձեմ լեռների հետ զրուցել, զրուցել նրանց անցած ճանապարհի մասին…

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Ես տարվել եմ լեռների հետ զրույցով և չեմ նկատում, թե ինչպես է մառախուղը հետզհետե ծածկում նրանց վեհ գագաթները: Անձրևի երկու խոշոր կաթիլ ընկան կոպերիս, և ես սթափվեցի: Անձրևը սաստկացա~վ:

Այո’, ես ուզում եմ թրջվել, ուզում եմ թրջվել մինչև ոսկորներս, միայն թե գյուղիս անձրևը թրջի ինձ…

Shushan stepanyan

Երազած ծերություն

Այն, որ աննկատ մնացած մի բան եմ նկատում, դրանից երբեմն հուզվում ու մի քանի օր մտորումների մեջ եմ ընկնում, դարձել է առօրյայիս մի մաս: Ու ամեն օր հուզմունքի մի առիթ, մի նոր մտորում. վերջ չկա:

Մի քանի օրվա (գուցե, վաղուցվա) մտորումներիս առարկան կյանքն արդեն ապրած, բայց դեռ ապրել ցանկացող տատիկ-պապիկներն են: Հերիք է մի պապիկ տեսնեմ՝ հազիվ քայլող կամ մի տատիկ՝ դողդոջուն, ճաքճքած ձեռքերով, փոխում է մոլորակիս իր պտույտն արեգակնաձև, ու անասելի տխրում եմ: Միշտ վախեցել եմ ծերանալուց, ու այդ վախն ավելի շատ կորցնելու վախ է: Երբ նայում ես իրենց աչքերին, Աստվա՜ծ իմ, ամեն հայացքը բարության մի երանգ է, էլ չեմ ասում իրենց ժպիտները ջահել: Հերիք է օգնես` փողոցն անցնել կամ տրանսպորտում տեղդ զիջես, շնորհակալության նման խոսքեր ես լսում. «Վա՜յ, շատ ապրես, բալիկ ջան» ,«Կյանքդ երկարի, աղջիկ ջան», «Գործերիդ հաջողություն, բալես»: Այդ բառերը ոնց որ գրկեն հոգիդ, ու քեզ թվում է, թե մեծ բան ես արել: Ու ինքնագոհ զգացումով լի օր ես ունենում:

Ես ուրիշ կերպ եմ պատկերացնում ծերությունը: Գրեմ, միասին պատկերացնենք: Միշտ պատկերացրել եմ, որ ծերերին լիքը-լիքը արտոնություններ պիտի տրվեն, որ իրենք իրենց ուրախ, ապահով, առողջ ու ջահել զգան: Նախ, թոշակները պիտի տրվեն ոչ թե միայն շաքարավազ ու ալյուր առնելու և թոռնիկների կոնֆետի համար, այլև իրենց անձնական ծախսերի համար, ասենք, օրինակ, տատիկ-պապիկ հանգստի գնան, խանութներ ու միասին հագուստ ընտրեն, սրճարանում սրճեն, հիշեն ջահել օրերի հանդիպումները: Հիվանդանոցները հատուկ հոգածություն ցուցաբերեն նրանց նկատմամբ, օրինակ, երկու-երեք ամիսը մեկ անվճար այցեր կազմակերպեն, բժշկական զննում անցկացնեն ու ողջ-առողջ նրանց տուն ճամփեն: Պատկերացրել եմ նաև, որ հասարակական կազմակերպություններն իրենց կամավոր աշխատակիցներով հաճախակի այցեր կազմակերպեն նրանց տներ՝ ծաղիկներով, փուչիկներով ու մեծ հավատով: Պատկերացրել եմ նաև, որ ծերանոցները վերածվեն ծերերի ժամանցի վայրերի, որտեղ նրանք կհավաքվեն, իրենց «թվերի» ֆիլմեր կդիտեն, երաժշտություն կլսեն, անցած-գնացած օրերն ու սերերը կհիշեն: Այնքան կուզեի նաև, որ հարգանք լիներ նրանց հանդեպ, համբերատարություն, նրանց կրկնվող հարցերին տրվող մեղմ պատասխաններ, նրանց, գուցե, ոչ ճիշտ հանդիմանություններին՝ ընկալում:

Մի բան էլ կուզեի: Կուզեի, որ նրանց համար հատուկ ցածր տրանսպորտ լիներ, այն էլ անվճար, ախր, այնքան դժվար են ավտոբուս բարձրանում, իջնում, որ նեղվում ես: Չգիտեմ, երևի նման ցանկալի պայմանների դեպքում ծերության տխուր իմաստը փոխվեր «երազած ծերության»:

Այնքան կուզեի…

«Քաղաքացի» նախագիծը ավագ դպրոցի Իրավագիտական հոսքում

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

-Երեխաներ, կա նախագիծ, որի անունն է «Քաղաքացի»: Այս նախագծով պետք է ներկայացնենք մեր համայնքում առկա խնդիրները,- ասաց ընկեր Գրիգորյանը, երբ դասն ավարտվեցինք:

Մեզ շատ հետաքրքրեց նախագիծը և միասին սկսեցինք ներկայացնել համայնքային խնդիրներ:

-Ընկեր Գրիգորյան, մեր թաղի ասֆալտապատումը, որ քանի ամիս ա` սպասում ենք, կլինի՞:

-Գետափի այգին, որտեղ լիքը թափված տերևներ են, ու չեն մաքրում:

-Երեխաներ, տանը կմտածեք ու հաջորդ ժամին կներկայացնեք,- հանձնարարեց մեր ուսուցիչը:

Անցավ երկու օր, և ողջ դասարանը ներկայացրեց համայնքային խնդիրները:

-Այս նախագծի համար ինձ պետք են 16 հոգի, ովքեր կներկայացնեն ու կաշխատեն այս խնդիրների վրա: Ովքե՞ր են ցանկանում:

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

Արձագանքեցինք աղջիկներով, և ընկեր Գրիգորյանը զարմացած ասաց.

-Չհասկացա: Էս ոչ մի տղա չի՞ ուզում: Ամոթ է, առաջինը հենց տղան պիտի ձեռք բարձրացնի:

Սկսեցինք  քննարկել նշված խնդիրները:

-Ընկեր Գրիգորյան, եկեք այգիների խնդիրը միացնենք խաղահրապարակների խնդրինն, որովհետև իրար հետ կապված են:

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

Ես քանի որ կողմնակից եմ շրջակա միջավայրի մաքրությանը, բարձրաձայնեցի մեր քաղաքում հոսող Որոտան գետի աղտոտվածության խնդիրը.

-Օրինակ, Որոտան գետը հիմա ահավոր կեղտոտ է: Ու մաքրության աշխատանքներ չեն կատարվում:

-Բայց մի քանի տարի առաջ մաքրման աշխատանքներ են կատարվել,- ընդհատեցին խոսքս, ասելով այն, ինչ պատրաստվում էի ասել:

-Ճիշտ է, բայց ինչքան ժամանակ է անցել դրանից հետո:

Հաջորդ ժամին ես գրատախտակի մոտ կանգնած ներկայացրեցի մեր վեր հանած հիմնախնդիրը.

-Մեր քաղաքում հոսում է մի գետ, որը շատ աղտոտված է, և չի մաքրվում: Գետի ափի մի հատվածում կան տներ, որոնց բնակիչները գարշահոտության պատճառով խուսափում են հողագործությամբ զբաղվել իրենց բանջարանոցներում: Բացի այդ, երբ մեր քաղաք զբոսաշրջիկներ են գալիս, շատ տհաճ է այն, որ նրանք տեսնում են այդ աղտոտված մասերը և զգում գարշահոտությունը:

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

Ինձնից հետո մյուս աշակերտուհին ներկայացրեց մեր քաղաքի մարզասրահի խնդիրը.

-Մեր մարզասրահի հատակը վնասված է, որի պատճառով մարզումների ժամանակ մարզվող աշակերտները հաճախ են մարմնական վնասվածքներ ստանում:

-Ես մի անգամ ծունկս վնասել եմ, երբ վազելիս ոտքս մտավ հատակի փոսերից մեկի մեջ ու, հավասարակշռությունս կորցնելով, ընկա գետնին -ասաց այդ դեպքերից մեկի «զոհ» դարձած մեկը:

Ահա երկար քննարկումներից հետո որոշվեց, որ ամեն մի խումբ իր հիմնախնդիրը ներկայացնի փաստարկներով:

Ես անմիջապես գտա տեսախցիկ և մեր Սիսիանի մի կամրջից կամ մեր լեզվով ասած, Աղջկա արձանի մոտից, լուսանկարեցի գետը: Լուսանկարելու ժամանակ  գետի ճահճուտների հոտի պատճառով ստիպված եղա շունչս պահել: Ինչևէ, աշխատանքս կատարեցի և ցույց տվեցի նկարները ընկեր Գրիգորյանին:

Մինչ օրս էլ շարունակում ենք աշխատել ծրագրի վրա, և իհարկե, հարցազրույցների միջոցով հաշվի ենք առնում քաղաքի բնակիչների կարծիքները:

Հետագա աշխատանքների մասին կներկայացնեմ հաջորդ նյութիս մեջ, հուսով եմ, այս անգամ խնդիրը լուծված տեսքով:

zabel arustamyan-2

Նպատակներ և երազանքներ

Ամեն երազանք նպատակ չէ, ու ամեն նպատակ չէ, որ երազանք է։ Աստղերը երազել են սիրում, արևն ու լուսինը երազել են սովորեցնում, մարդիկ երազում են, միայն երազում, ու վերջակետով ավարտում, հենց այդ պարզ նախադասությունը:

Ուժեղ մարդիկ… Իսկ այ, ուժեղ մարդիկ երազանքները դարձնում են նպատակներ, և նպատակներով ու երազելով հասնում և ստեղծում են իրենց մոլորակն ու ապրում այնտեղ։

Բոլորս էլ լսած կլինենք. «Երազի,երազի, երազելն էլ հո փողով չի՞»։

Դե հա, համաձայն եմ, սովորական մարդկանց համար երազելը անվճար է, իսկ այ, ուժեղ ու նպատակասլաց մարդկանց երազանքները իրականացնելու համար մի քիչ միջոցներ պետք կգան։

Դե օրինակ, ես մանկուց երազել եմ լինել Փարիզում, սիրող ու սիրվող քաղաքում, Էյֆելյան աշտարակի չորրորդ հարկի սրճարանում էլ մեկ գավաթ սուրճով վայելեմ Փարիզյան սիրառատ գիշերը։ Ի՞նչ եք կարծում, իմ երազա՞նքն էլ է անվճար։ Դե իհարկե, ոչ։ Երազանքիս հասնելու համար մի փոքր ջանք է անհրաժեշտ։

Ես սիրում եմ երազել: Ամեն գիշեր աստղերի հետ, նույն երկնքի տակ երազում եմ, պատկերացնո՞ւմ եք։ Գիշերը հեքիաթային է դառնում, երբ մարդիկ թողած ամեն մի հոգս ու մտածմունք նստում են  աշնանային այգու գունաթափված նստարանին ու սկսում են երազել, կամաց-կամաց հավաքում են երազանքները, դրանք դարձնում նպատակներ, խլում աստղային անսպառ էներգիան ու առաջ շարժվում։

Իսկ դուք գիտե՞ք, թե ինչով են տարբերվում երազանքները նպատակներից: Դե, երազանքները ունեն սկիզբ, իսկ վերջաբան չունեն։ Երազանքերը պղպջակների կամ թիթեռնիկների պես են. գեղեցիկ, բայց անհավանական։ Նպատակները ծնվում են ուժեղ երազանքներից, այն երազանքներից, որ ապրելու ու իրականանալու համար պայքարում են, երկար ու երկար, ու ի վերջո հասնում են իրենց պլանավորած վերջաբանին։

Ամեն երազանք կունենա վերջաբան, եթե սկսենք հավատալ ու պայքարել։

Մեր գյուղի նստարանները

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Այս նստարանները կառուցվել են իմ գյուղում` Անգեղակոթում: Մենք ողջ համայքով շատ էինք սպասում այդ օրվան: Գյուղում նման հաճելի անկյուններ չկային, սակայն մեր գյուղապետի շնորհիվ դա ևս կառուցվեց: Մեծ և ճոխ բացում չեղավ, առաջինը շնորհավորել են մեր գյուղի պապիկները (նկատի ունեմ, որ գյուղապետը փոքրիկ ճաշկերույթ էր կազմակերպել,  որին մեր գյուղի պապիկներն են մասնակցել):

Կառուցման աշխատանքները շատ ձգձգվեցին, քանի որ մեր գյուղում ընդամենը մեկ վարպետ կա, և բացի նտարաններից ցանկապատվում էր նաև գյուղի մանկապարտեզը: Երբ ցանկապատման համար ինչ որ շինանյութ էր պահանջվում, վարպետը տեղափոխվում էր երկրորդ աշխատավայր մինչև շինանյութի բերելը, և հակառակը:

Եկավ սեպտեմբերի 29-ը, և թե մանկապարտեզի ցանկապատի, թե նստարանների կառուցումն ավարտվեց:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Հիմա բոլորս սպասում ենք մեկ այլ նորության. Իսրայել Օրու արձանի տեղադրումն է: Ուզում եմ նշել, որ հենց Անգեղակոթում է տեղի ունեցել Իսրայել Օրու կազմակերպած գաղտնի ժողովը: Ես կուղարկեմ նյութ կապված արձանի հետ, և բոլորդ այն կտեսնեք անկախ գտնվելու վայրից:

Նստարանները թողած արձանից եմ պատմում: Նստարանները կառուցվել են գյուղի մեջտեղում, որը մենք համարում ենք ոչ թե գյուղամեջ, այլ գյուղի հրապարակ: Նստարանների շնորհիվ հրապարակում էլ արդեն լույս կա, որը մինչ այդ չկար: ժամանակի հետ փոխվում է նաև մեր գյուղը, իհարկե, դեպի լավը, և դրա վառ ապացույցը մեր նստարաններն են:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Ani asryan

Փոխանակում

Աշուն, ձմեռ, 6 ամիս, որի ժամանակ սպառվում է գյուղացու պաշարը: Սեպտեմբերին սկսվում է, էսպես ասած, «փոխանակում կատարելու սեզոնը»: Մինչ այսօր ես այնքան զբաղված էի, որ չէի հասցնում տանը շատ ժամանակ անցկացնել: Աշնանային առաջին օրն է, որ զբաղվածությունս քիչ է, և կարող եմ տանը գործ անել: Մեկ էլ կեսօրին դարպասը բացվեց, ու տատիկիս կանչեցին.

-Տատի պարյոր: Էղած ենք ծախում, օզո՞ւմ չես:

-Բարև ծեզ, հի՞նչ եք ծախըմ, հինչա՞վ ա:

Մտածեցի. «Ո՞նց, արդեն սկսել են առևտրով զբաղվել, բայց չէ որ դեռ պապան ամբողջ բերքը չի բերել տուն»:

-Կարտոշկավ, լոբավ, փողավ:

Հա~,երևի ինչ կա` հենց դրանով էլ տատս առևտուր կանի:

-Անի բալաս, քամ` տեսնամ տան մըհար հինչ կա` առնեմ:

Տատս այսպես ասաց ու դուրս եկավ, ես էլ այդ պահին նյութի թեմա էի փնտրում, և ահա ինչպես ասում են, «թեման իրա ոնդավ եկավ կոշտս»:

-Էս ծեթի լիտրը հիշքա՞ն ա,- հարցրեց Լարիս տատիկը:

-Ես կանֆետ եմ ուզըմ,- ասաց Ալին տոտան:

-Ես կոֆե յեր կունեմ:

-Ախչի, Լարիս, մակարոն ալ կա:

-Ամանների գուպկա չունե՞ք:

-Չէ տատի, հաջորդ ռեսին կպիրենք: Հինչ օզում էս` ասի, էն մի տրետին կիլի, պատվերավ ալ ենք պիրըմ:

Բոլորը «փոխանակում» արեցին և գնացին գումարի փոխարեն կարտոֆիլ բերելու: Հիմա մեր նկուղում ենք:

-Բա~, տատի, սա ես հո՞ւնց յորնեմ, լավ կրտոպի չի:

-Այ բալա, էտա իլածնիս:

-Ա~ դե, օզում չեմ: Օրիշ պան ունե՞ս տալի:

-Լավ պսկաթան ունեմ, կարո՞ղ ա ուզես:

-Պսկաթանը վե՞րնա, էն, վեր ծուն մին ալ ալուրը խառնում են ուրո՞ւր:

-Հա, բայց իմ տալինս սարքած ա, աման հինչը պադրաստ ա, մնումա` էփես, սոխյեռ անես, փրթես ուտես: Կնեկդ կգիդա էլի ձևերը:

-Կնեկ չոնիմ:

-Պիա~,- մեջ մտան հարևանները:

-Մեծ մարդ ես, խե չե՞ս փսակվըմ, խոխա պիրես, ուրխանաս:

-Ը~մ, սիրուն, սիմպատիչնի տղա եմ, վեր փսակվեմ` իրեքը պիտի օզեմ:

Թեման փոխեց տատիկս:

-Մհեկ քանի լիտր ես օզըմ:

-Տատի, մի 2 լիտր պիր:

Տատս գնաց տուն, իսկ ես մնացի ու շարունակեցի հետևել նրանց զրույցին: Ալին տոտան փողի դիմաց առաջարկեց իր պատրաստած, ինչպես ասում է ինքը, «յուղը վիրան» պանիրը:

-Կարո՞ղ ա` պանիր առնես:

-Չէ, տրա անունը տա մի: Հունց սեղանին տրանա իլումա, ես ըտեղ նստում չեմ:

-Իսկ կարո՞ղ ա խնձորավ փոխանակեք,- հարցրեց տատս:

-Թե լավ խնձոր ա, տան մհար կօզեմ: Գինը հիշքա՞ն ես ասում:

-150 էլի:

-Լավ, հեսա կյեշեմ:

Խնձոր էլ վերցրեց: Հետո նկատեցի նրա դժգոհ հայացքը: Առևտրականը իր աշխատանքից դժգոհում էր, նայում էր սևացած ձեռքերին, փոշոտ շորերին ու ասում.

-Բա սա գո՞րծ ա, հալալ չէր են մի աշխատանքիս:

-Դե, էս էլ սեզոնային ա, էլի,- ասաց Ալին տոտան:

Բացում էր պարտքերի ցուցակը և նայում, թե որ թաղամասում պետք է կանգնի: Հավաքելով կարտոֆիլ, պասկեթան, խնձոր, նստեց մեքենան և հեռացավ:

Դուք ինքներդ էլ երևի պատկերացրեցիք, թե գյուղի բնակիչները ինչպես են սպառում հավաքած բերքը:

albina hovsepyan

Ես և Համո Սահյանը Լոր գյուղից ենք

Նոր ծանոթյունների ժամանակ հաճախ են ինձ հարցնում, թե որտեղից եմ, և ես պատասխանում եմ ` Լորից:

Գրեթե միշտ հասկանում կամ լսում են Լոռիից: Հպարտությամբ ուղղում եմ նրանց` նշելով, որ ես մեծ բանաստեղծ Համո Սահյանի Լոր գյուղից եմ: Սահյանական ոգին և շունչը տիրում է ողջ գյուղում: Չկա այնպիսի մի գյուղացի, որ չիմանա Սահյանի բանաստեղծություններից: Տարիներ առաջ վերակառուցվեց Համո Սահյանի տուն-թանգարանը, որը դարձավ Լոր գյուղի խորհրդանիշը: Ասելով` Լոր, բոլորը հիշում են Սահյանին:

Մեծ հպարտություն է ապրել այնտեղ, որտեղ ծնվել և մեծացել է Սահյանը, շնչել այն օդը, որը նա է շնչել: Տուն-թանգարանի վերակառուցումից մեկ տարի անց բանաստեղծի գյուղում շատ մեծ շուքով նշվեց նրա 100-ամյակը: Բազմաթիվ գրողներ, ճանաչված մարդիկ, մշակութային, գիտական և ամենատարբեր ոլորտներից ունեցանք շատ հյուրեր:

Այդ օրը թանգարան էին այցելել նույնիսկ այն մարդիկ, ովքեր նախկինում երբեք չէին եղել թանգարանում, հեռու էին ստեղծագործելուց, կարդալով նրա որոշ ստեղծագործություններից, արբելով սահյանական ոգով, այցելել էին թանգարան:

Յուրաքանչյուր լորեցու բարևը սկսվում է Սահյանով, օրը շարունակվում նրանով և անգամ բարի գիշեր ասելուց հիշում են մեծն լորեցուն:

Բերքի տոն և հին ու բարի հիշողություններ

Հոկտեմբերի 9-ին Դարբասում բերքի տոն էր: Ահել-ջահել հավաքվել էին եկեղեցու բակում: Օրը սկսվեց Սուրբ Պատարագով: Աշնանային հիանալի տրամադրություն էր: Անընդհատ հանդիպում էի բոլորի ուրախ ու զվարթ դեմքերին: Մեկը սեղանն էր ձևավորում, մյուսը` պար փորձում, մի քանիսն էլ երգում էին: Նկարչության և ուլունքագործության խմբակի երեխաները ցուցադրեցին իրենց կատարած գեղեցիկ աշխատանքները: Կիրակնօրյա դպրոցի աղջիկները հետաքրքիր միջոցառում էին կազմակերպել համեմված երգով, պարով և ասմունքով: Այսօր առաջին անգամն էր, որ չէի մասնակցում կիրակնօրյա դպրոցի միջոցառմանը: Առաջին անգամն էր, որ իմ այդքան սիրելի տարազը չէի հագել: Դե, ես էլ մեծացա, դասերը, պարապմունքները սկսեցին, ու որոշեցի այլևս չհաճախել: Բայց դա չէր նշանակում, որ բաժանվում եմ իմ սիրելի ուսուցիչներից, երեխաներից: Նրանց շա~տ-շա~տ եմ սիրում: Ու ամեն անգամ այնքան մեծ ուրախություն եմ զգում, երբ ինձ ջերմորեն ընդունում են: Հանդիպեցի երգի ուսուցչուհուն, ինձ ամուր-ամուր գրկել էր ու ասում էր.

-Սոնա, խի՞ չես մեկ-մեկ գալիս, քեզ կարոտում ենք:

Ակամա հիշում եմ, թե ինչ ուրախ, նաև տխուր և անմոռաց պահեր եմ անցկացրել կիրակնօրյա դպրոցի երեխեքի ու իմ շատ սիրելի ուսուցիչների հետ և քիչ էր մնում լաց լինեմ: Հիշում եմ այն օրը, որ խոսեցի ուսուցիչներիս հետ և ասացի, որ էլ չեմ կարող հաճախել պարապմունքների, ինչքան էի հուզվել ու ինչքան լաց եղա: Երեխեքը անգամ կատակում էին, որ ինձ ուրախացնեն.

-Սոնա, կարո՞ղ ա ուսուցիչները քեզ մի լավ ծեծել են, դրա համար ես լացում:

Իսկ ես արցունքների միջից ծիծաղում էի: Ու այսօր ամեն ինչ այսքան փոխվել է: Ու չեմ կարող բացատրել, թե ինչ էի զգում: Կողքիս Հերմինեն ու Սոսեն էին: Նրանք էլ ինձ հետ հին ու բարի հիշողությունների գրկում էին: Դե, այնպես ստացվեց, որ Զաքարյաններով լքեցինք կիրակնօրյա դպրոցը, բայց հոգով մնացինք այնտեղ: Է~, մեծանալն էլ մի բան չի: Բայց դե ի՞նչ կարող ենք անել…

Այդ օրը տարբեր հեռախոսներ էին ձեռքումս, անգամ չգիտեի` ումը որն է: Դե մի բան պիտի անեի, չէ՞: Ես էլ որոշեցի նկարահանումը ինձ վրա վերցնել: Այնքան նկարեցի, որ այսպես ասած, մեջքս ծռվեց: Դե, ոչինչ, կարևորը, որ լավ կադրեր ստացված լինեն: Հենց այդ օրն էլ հասկացա, թե ինչ բարդ ու պատասխանատու գործ է լրագրողի աշխատանքը: Իսկ միջոցառումը ուղղակի հիանալի էր: Թող Դարբասում բերքը միշտ առատ լինի, և մարդիկ հպարտանան իրենց կատարած աշխատանքով:

Բերքի տոն էր…

Shushan stepanyan

Ու ինչ-որ մեկին մենք կարոտում ենք

Ինչ-որ մի պահ, ինչ-որ մի տեղ, ինչ-որ մի բան ու ինչ-որ մեկին մենք կարոտում ենք: Ես էլ եմ կարոտում: Հաճախ ինձ թվում է, թե իմ կարոտն ուրիշ է, ուրիշ գույնի է, ուրիշ են ապրումները նրա: Ես կարոտել եմ, ու այնքան բան կա կարոտիս գրկում՝ սրտիս մեջ պահված:

Երբ ցերեկ է, կարոտում եմ մայրամուտի կարմիրն ու դեղինը, գիշերվա սև ու մութ ամպերը, կապույտում լողացող աստղերը քնքուշ, իսկ երբ գիշեր է, արևն եմ կարոտում, ցերեկվա լույսը, դեռ նոր բացված օրը: Ամռանը ես ձմռան սպիտակն եմ կարոտում, ձյան ձայնը, սառույցի հետ իմ պարը, օդի մաքուր սառնությունը, ձմռանը ամառն եմ կարոտում, արևի ժպիտն ու աչքերս ծակող տաք ջերմությունը:

Ես կարոտում եմ աշնան գույները՝ մայթերին քնած, քամու ձայնն ու անորոշ տխրությունը: Ես կարոտում եմ ասված-խոսված բառերը, լսված ձայներն ու տեսնված հայացքները, ամեն մի անցած պահը, մի վայրկյան առաջն ու հենց այս պահը:

Ես կարոտում եմ օտարացած ծանոթ հայացքները, գիշերային փողոցի տխուր լուսավորությունն ու մարդաշատ քաղաքի դատարկ անկյունը:

Երբեմն էլ ինքս ինձ եմ կարոտում, երբ երկար ժամանակ սրտիս ձայնը լսած, նրա  հետ զրույց արած չեմ լինում:

Ես դպրոցս ու պարապմունքներս եմ կարոտում, աղմկոտ դասամիջոցներն ու դասի ժամին կողքիս նստողի հետ մեր զրույցները: Ես մեր բակի խաղերն եմ կարոտում՝ «ռեզին», «հալամուլա», «տուն-տունիկ», «խանութ-խանութ», «պատի հիսուն»…

Կարոտում եմ նրանց, ովքեր հիմա երկնքում են, մեզ են նայում վերևից:

Ինչ-որ մի պահ, ինչ-որ մի տեղ, ինչ-որ մի բան ու ինչ-որ մեկը մեր կարոտի կանչն են կարծես:

Մենք կարոտում ենք…