Վարդիգյուլը

Երբ տատիկիս տանը նկարներն էի նայում, մի կնոջ նկար տեսա, ով հայկական տարազով էր` ճակատին կոպեկներ, մեջքին` քամար: Հարցրեցի տատիկիս, ասաց, որ իր տատն է` բուն ղարաքիլիսեցի Վարդիգյուլը, որին հիմա էլ բոլորը հիշում են ու պատմում նրա մասին հյուսված անեկդոտները:

Սուրբ Հովհաննես եկեղեցու լեռան լանջերին էր փռված հին Ղարաքիլիսան` իր ծուռտիկ-մուռտիկ փողոցներով և նեղ անկյուններով, որտեղի բնակիչներին նամակներ էին ուղարկում հետևյալ հասցեներով. «Ուգլ Կասպունսկի` Ղազի բներ, փթիր Աղավնիկին կամ Օյին Վարդիգյուլին»: Եվ փոստատարը մեծ պատրաստակամությամբ հանձնում էր այդ նամակները նրանց: Հաջորդ օրը ծերանոցի կանանց խումբը հետաքրքրվում էր, թե ինչ է եկել նամակներում, թեև փոստատարը չէր մոռացել օր առաջ նամակի բովանդակությունը ներկայացնել թաղի կանանց: Ղարաքիլիսայի բոլոր դեմքերը հավաքվում էին ծերանոցում, իսկ ծերանոցը հին բաղնիքի շենքն էր: Վարդիգյուլը ծերանոցի կարկառուն դեմքերից էր: Այստեղ էր գալիս գդոզ Ռուբենը, որ շատ գրական էր խոսում, Աղագուլը, շատ գրքեր կարդացած Թամաշ բիբին, որ խոսում էր Նապոլեոնից, Պյոտր Առաջինից, Լենինից, և այնքան էր պատմել նրանց մասին, որ Վադիգյուլ տատը քնած ժամանակ արտասանում էր նրանց անունները, իսկ երբ տատիկս հարցնում էր իր տատիկից, թե.

-Նանա, էտ ի՞նչ մարդկանց անուններ էիր տալիս:

-Աղջի, ի՞նչ եմ նալ: Թամաշը մէ շաբաթ ի` էտ գիրքն ի պատմել:

Ամենակոմիկականը տատի ամուսնությունն է. ամուսնացել է 12 տարեկանում: Բակում ցեխի հետ խաղալիս հարևան Գուգուշը եկել է նշանելու` մի սանր ու մի լվացքի տաշտ ձեռքին: Վարդիգյուլը հարցնում է.

-Հլը սանդրը պերի ես` պերիր, բա էտ տաշտը ինչի՞ խմա էս պերի:

-Վարդիգյուլ,- պատասխանել է փեսան,- իրիկունը ջուր կտաքցուցես, էդ ցեխոտ ոտքերդ կվլանաս:

Բա:

Իսկ 45 տարեկանում մի հինգ գիշերանոց է պահել և պատվիրել.

-Ախչի, Վայրը,- ասել է հարսին, որ մեռնեմ, էս խինգն էլ կխաքցուցես, ընդի ցուրտ է լինելու, հանկարծ չմրսեմ, գինա՞լ ես, խողը պաղ ի, կպաղեմ: Իսկ ինքը մահացել է 98 տարեկանում: 90-ից հետո մի հինգ անգամ տնեցիք ծախսերի ցուցակ են գրել, պատրաստվել, իսկ ինքը անկողնու միջից գլուխը բարձրացրել է ու ասել.

-Էդ ի՞նչ եք անել: Քելեխիս ցուցակ կգրե՞ք,ես չեմ մեռնելու, մեռնեմ, որ Փառոյի Եղիշը կա` խացս ուտի՞:
Եղիշն էլ Ղարաքիլիսայի մահախոսական կարդացողն էր:
Վարդիգյուլը մահացել էր ու ոչ-ոքի չէր ասել իր բոխու թփերի տեղերը:

Հարսը հարցրել է.
-Մամի, բա բոխու թփերի տեղը ինձ չե՞ս ասելու: 

-Աղջի, բա որ չմեռնե՞մ:

Պատասխանել է մամը և հավիտյան փակել աչքերը:

sona zaqaryan

Պապս

Փոքր ժամանակից պապիկիս հետ շատ մտերիմ էի, նրա անունը Սուրեն էր: Հիշում եմ, միշտ կանչում էր ինձ, գումար էր տալիս և ասում.
-Քինա խանութ` պապիրոս առ, որ փող մնա, քեզ մհար կանֆետ կառնես:
Երբ մայրիկս իմ վրա բարկանում էր, նա ինձ միշտ պաշտպանում էր:
Պապիկս հիվանդ էր, դժվար էր քայլում, միշտ նստած էր բազմոցին: Մենք մի փոքրիկ կատու ունեինք: Կատուն միշտ գալիս էր ու նստում պապիկիս ծնկներին: Հարցնում էի.
-Պապիկ, կատուն խիա՞ միշտ նստում ծնկներիդ:
-Բալաս, կատուն հիվանդ մարդկանց մոտ ա քինում, ես ալ հիվանդ եմ,- պատասխանում էր պապս:
Հիշում եմ, երբ ամեն անգամ գնում էինք այգի աշխատելու, նա միշտ ուզում էր մեզ հետ գալ, չնայած չէր կարողանում աշխատել: Շատ աշխատասեր մարդ էր: Տատիկս պատմում է.
-Պապիկիդ նհետ երգան աշխատալ ենք, կոլխոզումն ենք աշխատալ, հող ենք մշակալ, արտ ենք ցանալ, արտ ենք վարալ: Շատ ա աշխատալ պապիդ, շատ դժվարություններ ա տեսալ: Պապիդ շոֆեր ա իլալ, համալ շատ բարի մարդ ա իլալ: Գեղըմը հով շենք ա շինալ, պապիդ օգնալա: Հյուրասեր ա իլալ, միշտ դրսից ղոնաղ ա պիրալ մեր տոն, ասալ ա միշտ ղոնաղին հաց կտան, տեղ կտան:
Տատիկս մի զվարճալի պատմություն պատմեց պապիկիս հետ կապված.
-Պապիդ թորք ծանոթներ ուներ, կալիս էին մեր կեղացի Սաքոյանց տոն: Մի անգամ վեր կալիս են կեղը, պապիիդ տեսնըմ են հարցնըմ են` «Սաքոն հունց ա՞», պապդ ասում ա` Սաքոն մահացալ ա: Էս թորքերը վեր են կենում, վեր քինան Սաքոյանց տոն, ճանապարհին տեսնըմ են Սաքոն հենա պահեստի մոտ կանգնած, սկսըմ են ծիծաղելը:
Ասըմ են. «Մենք գիտեինք, թե Սաքոն մեռալ ա»: Սաքոն էլ ասըմա. «Էտ հաստատ Սուրենի գործերը կիլի»:
Այսպիսին է եղել պապիկիս կյանքը և կատակներով, և հոգսերով լի…
Հինգ տարի է, ինչ պապիկս մահացել է: Շատ եմ կարոտում նրան, ինձ համար մի տեսակ անսովոր է գալ տուն և տեսնել, որ պապիկս տանը չէ, որ չեմ կարող վազել, գրկել նրան ու ասել. «Պապի 5 եմ ստացել»: Երբ սովորում էի 6-րդ դասարանում, անցնում էինք Ստեփան Զորյանի «Պապը» ստեղծագործությունը: Ուսուցչուհիս հանձնարարեց, որ կարդամ դասը, և ես ակամայից սկսեցի լաց լինել…
Մինչև հիմա էլ հիշում եմ պապիկիս, հիշում եմ նրա դողդոջուն ձեռքերը, թախծոտ աչքերը և բարի ժպիտը: Միևնույն է, նա չի մահացել, նա միշտ իմ սրտում կմնա որպես բարի, ազնիվ և հոգատար պապիկ:

Երբ կգա այդ օրը

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Իմ դպրոցը (Սյունիքի մարզի Սիսիանի շրջանի Դարբասի միջնակարգ դպրոց) կառուցվել է 1966 թ-ին և սկսել է գործել 1969 թ-ից: Այդ օրվանից մինչև հիմա այն հիմնովին չի վերանորոգվել: Վերանորոգվել են միայն երեք սենյակներ` ուսուցչանոցը, համակարգչային և անգլերենի դասասենյակները, որի համար շնորհակալ ենք մեր ամերիկացի բարեկամներից:
Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի


Դպրոցի շենքը վթարային և սեյսմիկ անկայուն վիճակում է: Հիշում եմ, երբ գյուղում երկրաշարժից ցնցումներ եղան, պատերի վրայի ճեղքերը ավելի լայնացան: Դա ընդամենը 3-4 բալի դեպքում: Ես անգամ չեմ ուզում պատկերացնել, թե ինչ կլիներ, եթե ավելի ուժեղ երկրաշարժ լիներ: Երբ ցնցումներ եղան, մենք բոլորս դուրս եկանք դպրոցից և գնացինք ֆուտբոլի դաշտ: Վախեցել էինք, որովհետև մտածում էինք, որ հետցնցումներն ավելի ուժգին կլինեն, բայց բարեբախտաբար ամեն ինչ լավ ավարտվեց:
Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի


Մենք երազում ենք վերանորոգված և մաքուր սպորտ դահլիճ ունենալու մասին: Սպորտ դահլիճի չվերանորոգված լինելու պատճառով մենք շատ ենք տուժում: Չենք կարողանում նորմալ դասեր անցկացնել այնտեղ: Հարմարություններ չկան հագուստ փոխելու համար: Հանդերձարանները անմխիթար վիճակում են: Մեր երեխաների սերը այնքան մեծ է սպորտի հանդեպ, որ չնայած վատ պայմաններին, սպորտ դահլիճում վոլեյբոլ են խաղում: Ամեն անգամ ընկերուհիներս ասում են.
–Սոն, արի իջնենք սպորտ դահլիճ, վոլեյբոլ խաղանք:
-Երեխեք, ախր, էնտեղ փոշի ա ու շատ ցուրտ ա:
-Ոչինչ, կխաղանք, կտաքանանք:
Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Բացի այս ամենից սպորտ դահլիճի պատուհանները կոտրված են: Այնտեղ խաղալով և առավել ևս դաս անելով մենք մեր առողջությունը կվնասենք: Միայն դպրոցի երեք սենյակները եվրոպատուհաններ ունեն, իսկ մնացած պատուհանները մի փոքրիկ քամուց կարող են ջարդվել: Մի քանի շաբաթ առաջ ուժգին քամի էր, և մեր դպրոցի մի քանի պատուհաններ ջարդվեցին: Անգամ դպրոցի արհեստանոցի տանիքն էր վնասվել: Չնայած այդ ամենին, մենք մեծ խանդավառությամբ ենք սովորում, որ խելացի և կրթված մարդիկ դառնանք: Գուցե հետագայում կարողանանք օգնել մեր դպրոցին:
Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Պապիկ ուսուցիչը

Երբ առաջին դասարան էի, մեր դպրոցում մի պապիկ կար: Չէի հասկանում` ով էր նա, և ինձ շատ տարօրինակ էր թվում, որ նա ամեն օր գալիս էր դպրոց: Մի անգամ մայրիկիս հարցրեցի, թե ով է այդ պապիկը: Մայրիկս պատմեց, որ պապիկը, որն ինձ տարօրինակ էր թվում, ընկեր Պողոսյանն է` մեր դպրոցի մաթեմատիկայի ուսուցիչը: 

Մեր բախտը բերել էր, որովհետև մեր դասարանը ուսուցչանոցի մոտ էր: Նա հաճախ էր այցելում մեզ և հարցեր էր տալիս տարբեր առարկաներից: Գալիս էր և առաջին հերթին հարցնում էր մեր ազգանունները: Չէինք հասկանում, թե ինչու: Յոթանասուն տարեկանում գալիս էր և մեզ հետ անգլերեն սովորում: Բայց մեր ուսուցիչն ավելի ուրիշ պատմություն ուներ: Նա Հայրենական մեծ պատերազմի վետերան էր, հետախուզության ժամանակ կորցրել էր իր ձեռքը, վերադարձել գյուղ ու իրեն նվիրել աշակերտներին: Շուրջ կես դար աշխատել էր մեր դպրոցում և վայելել աշակերտների և ծնողների սերն ու հարգանքը: Ամեն մայիսի իննի նա պատմում էր իր կյանքի պատմությունը: Ամենահետաքրքիրը նրա ձեռքը կորցնելու պահն էր: Փրկել էր մի ռուս զինվորի և նրա փոխարեն գնացել հետախուզության: 

Չնայած գալիս էր հարևան Գետաթաղ գյուղից Դարբաս, երբեք չէր ուշանում և մեքենա չէր նստում: Ապրում էր մենակ, մշակում էր այգին, մի ձեռքով խոտ էր հնձում, կով կթում: Նրա երեք տղաները ապրում էին մայրաքաղաքում, բայց ինքը երբեք չէր ուզում գնալ մայրաքաղաք` թողնել իր հայրենի գյուղը, կնոջ գերեզմանը և իր կառուցած տունը: Անհուն սիրով էր սիրում աշխատանքը: Ոչ մի րոպե իր կյանքը առանց դպրոցի չէր պատկերացնում, և պատահական չէր, որ ընկեր Պողոսյանին անվանում էին բոլոր ժամանակների ուսուցիչ, դասավանդել էր` և տատիկիս, և հայրիկիս, և ինձ: Ուսուցչուհի մայրս միշտ հպարտանում էր նրանով և միշտ ասում էր. «Ընկեր Պողոսյանը ինձ համար մի համալսարան է, ես նրանից շատ բան եմ սովորում»: 

Արդեն մեկ տարի է, ինչ մահացել է, բայց Պողոսյան ուսուցիչը մեր վայրերում կմնա որպես մեր ժամանակների Մեսրոպ Մաշտոց:

Հումորը մեզնից անպակաս

Ողջույն բոլորին: Հուսով եմ, որ բոլորիդ տրամադրությունը լավ է: Իսկ եթե կան մարդիկ, ում տրամադրությունը այդքան էլ լավ չէ, ես ցանկանում եմ իմ փոքրիկ նյութով բարձրացնել այն: Ինչպես շատ տեղերում, այնպես էլ մեր գյուղում, եղել են շատ զվարճալի և հետաքրքիր պատմություններ, իհարկե, մեր տատիկների և պապիկների մասնակցությամբ: Թեև ծանր կյանքին և բազում դժվարություններին, հումորը նրանցից անպակաս է եղել:
Վերջերս մի գիրք գտա «Ծիծաղում է Դարբասը» վերնագրով (հեղինակ`Սմբատ Ղազարյան), որտեղ զետեղված են հումորային պատմություններ մեր գյուղի մեծերի մասին: Ուզում եմ ձեզ ներկայացնել մի քանի զվարճալի պատմություններ այդ գրքից և հուսով եմ, որ դրանք կարդալուց հետո ձեր դեմքին ժպիտ կհայտնվի:

***
Ավտովարորդ Սուրեն Զաքարյանին (պապիկիս) համագյուղացիներից մեկը հարցնում է. –Զաքարյան, մաշինավ շտե՞ղ ես քինում: -Ջիվիր Քար սարի կովաբուծական ֆերման: -Վեր մի պան խնդրեմ, կանե՞ս: -Հի՞նչ: -Կուլան տամ, Ակնաղբյուրից մի կուլա ջուր պիր ինձ մհար, սերտս ոզում ա: -Խնամի ջան, հինչ ասես կանեմ, բայց էտ մինը կարալ չեմ: -Խե՞: -Ակնաղբյուրի ջուրը նախագահի կարգադրությամբ խառնըմ են կոլխոզի կաթին, հանձնըմ պետությանը,- լրջորեն պատասխանում է Զաքարյանը:

***

Պապն իր երկու տարեկան թոռան հետ նույն ափսեից կեռաս էր ուտում, պապը`փունջ-փունջ, թոռը`հատ-հատ: Երբ ափսեն կիսով չափ պակասեց, թոռը լացակումած նայեց պապին ու ասաց. -Պապի~կ ջան, մեկ-մեկ կեր, կխեղդվես:

***
Վարսիկին ուղարկեցին քաղաք`բժշկական ուսումնարան ընդունվելու: Վարսիկը գնաց ու ետ եկավ: Չէր կարողացել ընդունվել: -Հի՞նչ իլավ, բալա,- հարցնում է հուզված հայրը: -Կտրեցին: -Հինչի՞ց: -Թթուներից: -Կարացի՞ր ոչ պատասխանես: -Պատասխանեցի: -Հի՞նչ ասիր: -Ասի` կաղամբի թթու, վարունգի թթու, տանձի թթու, սարի շուշանի թթու: -Ճըխթթոն (թթու դրած բազուկ) ասա՞լ չես: -Չէ: -Ասըմա` չէ… Լավ էլ ըրալ են, վեր կտրալ են:

***

Թագուհի մայրիկի դեղնակտուց աքլորը թառել էր դարպասի վրա, վզի երակները ձգել ու այնպես էր կանչում երկինքն ի վեր, ասես ուզում էր արար աշխարհքին տեղյակ պահել, որ ինքն էլ է աքլորավարի կանչել սովորել.
-Ծու~ղ-րու-ղու~…
-Սրան տեսեք, դիպլոմն ա պակաս, վեր դիպլոմ էլ ունենա, պառլամենտի անդամ կտառնա,- ասում է Թագուհի մայրիկը:

Հ. Գ. Հեղինակը գրել է գրական հայերենով, սակայն ես գրել եմ մեր բարբառով, քանի որ չեմ ուզում, որ մեր բարբառը վերանա: Թող այն փոխանցվի սերունդներին և դարերով պահպանվի:

Լավաշ թխելու ծեսը

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Երբ խոսում են լավաշի մասին, միտս է ընկնում, թե ինչպես էինք լավաշ թխում մեր տանը: Լավաշ թխելը մի հատուկ ծես էր: Երկու օր առաջ պետք է տատիկս մաքրեր թոնրի տունը, հետո պետք է տեղյակ պահվեր «օգնողներին», ովքեր պետք է հացը «ետ անեին և պուլեին» (գնդեին ու գրտնակեին), և ամենապատվավոր մարդը, որ պետք է ներկա լիներ, հացթուխն էր:
Հաց թխելու առավոտը սկսում էր ժամը 4-ին: Տատիկս արթնանում  էր և սկսում խմորը հունցել:
-Սոսե,- ընդհատեց ինձ տատիկս.
- Մենք իրիգունն էինք հունցում. ես, Վալյան ու Աիդան, խմորը ծածկըմ ինք, մնում էր մինչև ժամը 4-ը: 4-ին թոնիրը վառըմ ինք, պուլում ու արագ սկսըմ ինք թխել:
-Բա ինչո՞ւ էիք այդքան շուտ անում խմորը, մեկա արագ գալիս է:
- Է, այ բալամ, էն վախտը թթխմոր չկար, մենք «խաշով» էինք անում:
-Իսկ «խաշն» ի՞նչ է:
-«Խաշը» էտ հին հացից վերցրած խմորն էր, որ թթվել էր:

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Ինձ ու քրոջս համար մեծ ուրախություն էր, որովհետև մենք էլ գործ ունեինք անելու: Պետք է պուլերը կրեինք, բայց Աստված չանի, թե հանկարծ մի պուլը կոխ տայինք: Հա, մոռացա պատմեմ, թե ինչպես էր գալիս հացթուխ Լաուր տատիկը: Երբ նա գալիս էր, առաջին բացած պուլը գցում էր թոնրի մեջ և սկսում երգել: Հա, անպայման նշեմ, որ մինչև յոթ հացը չլրանար, չէինք կարող ուտել:
-Տատիկ, ինչո՞ւ հենց յոթը:
-Վեսկավերի հացն է»:
-Էտ ի՞նչ ա, տատի:
-Տղամարդիկ քինըմ են, առավոտը շուտ եզները լծըմ են, վեր վարեն հողը, և էտ կոչվըմ ա «վեսկավեր»: «Վեսկավերի» հացը պիտի դզվի, վեր արդեն ուրիշները ուտեն:
Ահա~, հասկացա, թե ինչու: Հիշում եմ նաև, որ Լաուր տատիկը պատմում էր իր սկեսրայրի` Գոգոլ դայու արկածները: Գոգոլը մեր գյուղի ամենահումորով մարդն էր, որ արդեն կես դար է, ինչ մահացել է, բայց ամեն օր հիշվում է: «Օգնողներց» մեկը ասում էր.
-Լաուր, մի պատմի, թե հունց էս Գոգոլ դայուն ասալ Հաչոցըմը Այնաբի պարկալու մասին:
Ու Լաուր տատիկը սկսում էր, և այդպես չէինք զգում, թե ինչպես օրը ավարտվեց: Օրը ավարտվելուց հետո նորից սկսում էր մի ուրիշ աշխատանք. պետք է ամբողջ փողոցին նոր թխված լավաշ հասցնեինք: Իսկ ինչ կմնար, արդեն փռում էինք մեր բակում, որպեսզի չորանար:
Ցավոք, այսօր մենք չենք տեսնի այդպիսի բան:
Հա~, մոռացա նշեմ, Գոգոլ դայու մասին կպատմեմ հաջորդ անգամ:

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

 

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

 

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

 

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

 

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոսե Զաքարյանի

Երաժշտությունը իմ կյանքն է

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Ինձ թվում է, չկա այնպիսի մարդ, որ երաժշտություն չսիրի: Ճիշտ է, բոլորիս ճաշակները երաժշտության հարցում տարբերվում են իրարից, սակայն ամեն մեկս էլ ունի իրեն հարազատ երաժշտությունը: Երաժշտությունն ինձ օգնում է մտքերս իմի բերել և ստեղծագործել: Իմ կարծիքով, այն շատ լավ միջոց է մարդու հոգեվիճակը նկարագրելու համար:
Երաժշտությունը մի ուրիշ աշխարհ է, աշխարհ, որտեղ գտնում ես ինքդ քեզ: Ես իմ կյանքը առանց երաժշտության պատկերացնել չեմ կարող…

Ահա թե ինչ է լինում, երբ տատիկս ինձ տեսնում է ականջակալներով.

-Էդ անգոջնիդ (ականջներիդ) հի՞նչ էս տիրալ:

-Տատի, ականջակալներ ա, երգ եմ լսում:

-Քինա տասերդ է սովորի:

-Տատ, սովորել եմ արդեն:

Ու տատիկս գլուխը շարժելով հեռանում է: Հետո գալիս է եղբայրս:

-Հեռախոսդ տուր մի քիչ խաղ խաղամ:

-Ամբողջ օրը կոմպի մոտ նստած ես, հիմա էլ ասում ես` տուր խաղամ: Երգ եմ լսում, չեմ կարա տամ:

Ու եղբայրս նեղացած գնում է: Հիմա էլ մայրիկը.

-Սոն~ա,Սոն~ա: Չե՞ս լսում:

-Հա, մամ, ի՞նչ ա եղել, երգ եմ լսում:

-Արի’, ինձ օգնելու բան կա:

-Մամ, կլինի՞ մի քիչ հետո, մի քիչ երգ լսեմ նոր:

-Դիր մի կողմ, արի, հետո կլսես:

Ու մայրիկը բարկանում է…

Ախր, ի՞նչ անեմ, որ առանց երաժշտության չեմ կարող: Չեմ հասկանում` ե՞ս եմ մեղավոր, թե՞ երաժշտությունը:

Միայնակ կատուն

-Մյաու, մյաու, մյաու:

-Վայ, Սոն, կատուն եկավ, գնամ մի քիչ հաց տամ, թող ուտի,- ասում է փոքր եղբայրս:

-Սպասիր, գամ` միասին գնանք:

Ես ու եղբայրս դուրս ենք գալիս, որ կատվին կերակրենք…

Մի քանի տարի է, ինչ այս կատուն գալիս է մեր բակ: Համարյա ամեն օր տեսնում ենք նրան: Ես ու եղբայրս նրա անունը Մուրզիկ ենք դրել: Երկար ժամանակ չէինք կողմնորոշվում, թե ինչ անուն տանք նրան: Մի օր մի հետաքրքիր պատմվածք կարդացինք, որի հերոսը կատու էր, իսկ կատվի անունը Մուրզիկ էր, և որոշեցինք նրան էլ Մուրզիկ անվանել: Մուրզիկը մի գեղեցիկ ընկերուհի ուներ և շատ էր սիրում նրան, լինում էր նաև այնպես, որ միասին էին գալիս մեր բակ, և մենք խաղում էինք նրանց հետ:
 Մի օր էլ Մուրզիկը կրկին եկավ մեր բակ: Երբ մենք տեսանք նրա դեմքը, շատ վախեցանք, այն ամբողջովին արյունլվա էր եղել և ծածկվել էր վերքերով: Տեսնես` ի՞նչ էր եղել: Մենք փորձեցինք հարևաններից հարցնել, գուցե նրանք իմանային:
Պարզվեց, որ Մուրզիկի ընկերուհին ընկել էր մեր հարևանի շների ձեռքը: Մուրզիկը փորձել էր պաշտպանել, բայց չէր կարողացել: Մենք շատ տխրեցինք: Նայում էինք Մուրզիկի աչքերին և տեսնում էինք նրա աչքերում թաքնված անսահման թախիծը…
 Այդ դեպքից հետո Մուրզիկը ուշ-ուշ էր գալիս մեր բակ: Միշտ տխուր էր լինում, մեզ հետ չէր խաղում: Մենք ամեն ինչ անում էինք, որ նա իրեն լավ զգա, չտխրի: Բայց միևնույն է, նա այլևս առաջվա Մուրզիկը չէր:

Այս ամենից հետո ես հասկացա, որ կենդանիները որոշ դեպքերում ավելի շատ բան են հասկանում, քան մենք կարող ենք պատկերացնել: Չէ՞ որ նրանք էլ զգացմունքներ ունեն:

Խնձորի այգին

Աշունը նկարագրելիս չգիտեմ, Տերյանի՞ն հիշեմ, Բակունցի քնարական արձակի՞ն անդրադառնամ, թե՞ ապավինեմ մանկությանս հուշերին, երբ տատիկիս հետ գնում էի Սիսիանի շրջանի «Գետաթաղի տակ» կոչվող այգիները։ Ոչ մի նկարիչ այսպիսի կախարդական գույներով չի կարող նկարել այդ չքնաղ տեսարանը, կարծես գույների կախարդ ծերունին շռայլել է իր ներկապնակի բոլոր գույները։ Կարմիր, դեղին եւ կանաչը խառնվել են իրար եւ ստեղծել մի հիասքանչ բնանկար։

Երբ ուղղակի ուզում եմ կտրվել աշխարհից, գնում եմ այնտեղ եւ նայում ծառերին։ Աշխարհի ամենահամով տանձն ու խնձորը այնտեղ է։ Չգիտեմ, ինչ-որ բան կա այնտեղ, որ բոլոր մարդկանց ձգում է։ Ամեն տարի իմ ամենաերջանիկ օրերից է, երբ այնտեղ տատիկիս հետ պետք է խնձոր հավաքենք, որ պետք է տատիկս ծառի վրայից կանչի.

-Սոսե, եկ էս կյոքը երկալ։ Անպայման լավ խնձորը կճոկես, լցնես յաշիկը, վեր հանկարծ առնողը մեզանա դժգոհ չիլի։

Ու այսպես են անցնում իմ օրերը Գետաթաղի տակին։

Մեկ աղջիկ և հինգ տղա

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի


Ողջույն: Ես Սոսեն եմ: Սովորում եմ Սյունիքի մարզի Դարբասի միջնակարգ դպրոցում: 12-րդ դասարանում: Սա այն դեպքը չէ, որ ես շարունակեմ խոսքս` ասելով, թե ունեմ շատ ընկերներ, ընկերուհիներ, որովհետև ես մեր դասարանի միակ աղջիկն եմ. մեր դասարանում սովորում է մեկ աղջիկ և հինգ տղա:
Զարմացա՞ք, դե ոչինչ, կյանքում ամեն ինչ էլ պատահում է:
Չնայած դրան` իմ օրերը անցնում են ուրախ ու զվարթ, որովհետև ես ուշադրության կենտրոնում եմ: Եվ գյուղում, և դպրոցում ոչ ոք չի կարող ինձ խեթ նայել. հինգ կտրիճները մեջքիս կանգնած են:
Օրերս որոշել էինք «Ոսկե աշուն» միջոցառմանը բեմադրենք Հ. Թումանյանի «Կիկոսի մահը»: Ինչպես ասում են, սա արդեն տասներկուսների «վերջն» էր: Ես հայրն էի, իսկ տղաները` իմ ընտանիքի անդամները: Հագել էի հին խորհրդային ոստիկանության մի բաճկոն, դրել ականջավոր գլխարկ, իսկ տղաները` իրենց տատիկների խորհրդային խալաթները, գլխներին կապել էին շալեր: Բոլորը հենց մեր տեսքից ծիծաղից ուշաթափվել էին:
Իսկ ամենահետաքրքիրը տղաների  օրն է: Արդեն սեպտեմբերից գումար եմ հավաքում, որ նվեր գնեմ իմ դասընկերներին, իսկ նրանք այստեղ-այնտեղ պարծենում են, թե իրենք ազատվել են մարտի 8-ի տանջանքից, իրենց Սոսեն է, էլի, մի տուփ կոնֆետ կգնեն, ու վերջ:
Բա~, ես էլ այսպես եմ ապրում իմ դասընկերների հետ: Ֆուտբոլ խաղալիս դարպասապահը ես եմ, հերթապահություն անելիս ամեն օր պետք է ես մնամ, ու էլի շատ էլիներ, որոնք թույլ են տալիս ինձ որպես  հարգված ու սիրված դասընկերուհի կայանալու:
Շնորհակալ եմ մեր դասարանի տղաներից, որոնք երբեք թույլ չեն տալիս ինձ մենակ զգալ: