Արթնանում ես, հաց ես ուտում, պարապմունք ես անում, հետո գալիս է ժամը, որ պետք է գնաս դպրոց, ու հավաքում ես պարապմունքիդ գրքերը և շտապում դպրոց: Դպրոցում շարունակում ես կիսատ թողած հանձնարարություններդ ու երբեմն էլի կիսատ թողնելով՝ գնում ես օրվա առաջին պարապմունքին: Մի քանի ժամ էլի պարապմունք ես անում, հետո դուրս ես գալիս առաջին ուսուցչիդ տնից, ճանապարհին ինչ-որ բան ես գնում ու ուտելով շտապում ես, որ չուշանաս մյուսից: Կան օրեր, երբ դրսում ցուրտ է, ու դու սառչում ես կանգառում, մինչ երթուղայինը 15-20 րոպեի ընթացքում գալիս է, ու դու հասնում ես տեղ:

Էսպես, մի պարապմունքից մյուսը վազելով, վերջապես երեկոյան 8-ին, երբեմն՝ նույնիսկ 10-ին, նոր հասնում ես տուն: Այնքան հոգնած ես լինում, որ երբեմն ոչինչ չես ուտում, ու նորից նստում ես պարապմունք անելու մինչև ուշ գիշեր: Ժամանակ առ ժամանակ այս ռեժիմը փոխվում է, երբ փորձում ես ինչ-որ հետաքրքրություն մտցնել այս միապաղաղ մի քանի ամսվա ապրելակերպիդ մեջ: Ու երբ ստացվում է խախտել ռեժիմը, հասկանում ես, որ դրսում մի ուրիշ ու հետաքրքիր կյանք էլ կա այս մի քանի ամիսների ընթացքում, երբեմն նույնիսկ նկատում ես, որ ընկերներիդ հետ ես քիչ հանդիպում այս պարապմունքների պատճառով, ու դա իսկապես ցավալի է:

Ահա թե ինչպիսին է դառնում ավագ դպրոցի աշակերտների կյանքը, երբ դպրոցում չեն ապահովում այն գիտելիքով, որն անհրաժեշտ է բուհ ընդունվելու համար: Դպրոցներում գիտելիքի անհրաժեշտ քանակը չստանալու պատճառով ինձ նման շատերը ոչ միայն գիտելիքի պակաս են ունենում, այլ նաև ազատ ժամանցի, բացի մեր պարապմունքի գրքերից՝ ուրիշ գրքեր կարդալու և ընդհանրապես, միմյանց հետ շփվելու:

Հույս ունեմ, որ մի օր ավագ դպրոցի աշակերտները կունենան այն ազատ ժամանակը, որի մասին հիմա ինձ նման շատերը երազում են…

Գիտե՞ս` ինչքան հաճելի է երկու տարվա դադարից հետ գրկել փոքրիկ, երկու տարեկան քրոջդ, հատկապես երբ այդ երկու տարիներդ անցել են բանակում: Աննկարագրելի մի բան է կատարվում հետդ, և՛ ուրախությունն է պատում սիրտդ, որ այլևս չես բաժանվելու նրանից, և՛ վախը, որ մի արագ ու անփույթ շարժում, ու կվնասես նրան: Դա մի աննկարագրելի ու հաճելի պահ է:

Հայոց բանակի շարքերը համալրած սիրելի համածառայակից, այո, այո, ճիշտ կարդացիր  համածառայակից, կապ չունի, որ ես արդեն մի քանի օր է` զորացրվել եմ, Հայաստան աշխարհում բոլորս համածառայակից ենք, քանի որ մեր երկրի վիճակը այնպիսին է, որ բոլորս մեկ մարդու պես  մեկնարկի  գծին կանգնած սպասում ենք հակառակորդի մեկ միլիմետրի շարժմանը, որպեսզի օգնության հասնենք սահմանին կանգնած հայ զինվորին: Դու և քո ընկերները երբեք չպետք է թերագնահատեք ձեզ, մի նայեք հակառակորդի ահռելի գումարներ արժեցող սպառազինությանը: Մենք՝ հայերս, ունենք ավելի հզոր զենք. դա մեր՝ օրհասական պահին մեկ բռունցք դառնալու և հակառակորդին ջախջախիչ հարված հասցնելու ունակությունն է: Հիշի՛ր, որ կապ չունի` դու հրետանավոր ես, սակրավոր, տանկիստ, օդաչու թե հրաձգային գումարտակի զինվոր, պետք է սիրես ու հպարտանաս քո փոքրիկ, սակայն արյան գնով ձեռք բերած հայրենիքով:

Շնորհավորում եմ բոլորիս Հայոց բանակի կազմավորման օրվա կապակցությամբ: Այսքան տարիների ընթացքում մեր զինվորները երբեք հուսախաբ չեն արել,  և դա պետք է շարունակվի դարեդար:

Ցանկանում եմ անամպ ու արևոտ երկինք: Թող հայրական տնից դուրս եկած զավակը ողջ առողջ վերադառնա տուն, և ոչ մի մոր աչքեր արցունք չտեսնեն:

Շնորհավոր մեր տոնը սիրելի զինվոր:

Եվս մի տարի անցավ: Մի քիչ ուրախ, մի քիչ տխուր օրերով, անցավ, ու թողեց վառ օրերի հիշողությունները: Եվս մի տարի անցավ, ու ավելի մոտեցավ համալսարանին հրաժեշտ տալու օրը: Սկզբում հրաժեշտ ենք տալիս մանկապարտեզին, մանկական խաղերին, հետո` դպրոցին, դպրոցական օրերի կատակները, խնջույքները, էքսկուրսիաները ու դրանցից մնացած ամենավառ հիշողությունները մնում են մեզ հետ: Մենք շարունակում ենք հիշել դասարանցիներին, ուսուցիչներին, ամիսներ անց պատահական հանդիպում ենք փողոցում` բարևում, մի քանի բառ փոխանակում: Բայց շատ բան է փոխվում դպրոցից հետո, դպրոցի փոխարեն գնում ենք համալսարան, ընդունվում ենք տարբեր բուհեր, տարբեր մասնագիտություններ ենք ձեռք բերում:

Գիտեք ինչո՞ւ եմ Նոր տարվա շեմին այսքանը գրում, որովհետև չգիտեմ ինչու, հենց այսօր զգացի, որ ժամանակը արագ է անցնում, որ ամիսներ անց կավարտեմ համալսարանը, ու հիշողություններս կավելանան:
Կհիշեմ ոչ միայն համալսարանում անցկացրած ուրախ օրերը, պահերը, այլ բուհի մյուս ուսանողների կատակները, որոնց հետ միասին նույն լսարանում էինք հաճախ նստում, մինչ դասախոսները կսկսեին տալ հանձնարարությունները: Ծանոթանում էինք, պատմում նախասիրություններից:
2018 թվականը ինձ նվիրեց նոր ընկերներ` ծանոթացա տարբեր մասնագիտությունների տեր մարդկանց հետ, որոնք շաբաթների ընթացքում դարձան հարազատ մարդիկ:
2018-ը ինձ տվեց մուսա, տվեց մտքեր, որոնցով համալրեցի իմ բանաստեղծությունների գրքի էջերը: Գուցե շարունակեմ գրել 2019 թվականին, եթե իհարկե հասցնեմ: Ասում եմ եթե, որովհետև ինձ սպասվում են խիստ գրաֆիկով ամիսներ` քննություններ, դիպլոմայինի պաշտպանություն, ինչու ոչ, նաև նոր հոդվածներ, հարցազրույցներ ամենատարբեր մարդկանց հետ, նպատակներ, որոնց պետք է հասնեմ քայլ առ քայլ, նոր մտահղացումներ ու հետաքրքիր ծրագրեր, որոնք պետք է կյանքի կոչվեն հենց 2019 թվականին:
Հա, չմոռանամ ասել նաև, որ եթե ապրում եք տխուր հիշողություններով, դրանք թողեք
2018-ում, ու Նոր տարին սկսեք երազանքներով, ուրախ տրամադրությամբ: Թույլ մի տվեք, որ անցյալը մուտք գործի նոր տարի, և գունավոր գրչի փոխարեն, սև թանաքով խզբզի ձեր կյանքի էջերին ու գողանա ձեր ժպիտը:
Իսկ նախորդ ձմեռների երազանքները, նպատակները ու բոլոր ցանկությունները տեղափոխեք 2019 թվական և կյանքի կոչեք…

Եվ մի քանի տող Արմեն Սարգսյանի «Չկարդացած գրքեր փոխարեն» բանաստեղծությունների ժողովածուից.

Տոներին քաղաքը լի է
նախորդ ձմեռների ցանկություններով,
և ձյունը չի դադարում ընկնել
ավելի բարձր լեռներում՝
այս փոքրիկ բակերից հեռու՝
ցանկություններով նախորդ ձմեռների…

-Լսի, չփորձես ցեխը մտնես, դու հո անուղեղ չե՞ս, ախր, դու ինձ ունես։ Նայիր, ամբողջ ճամփան չոր֊չոր ա, էդտեղով պետք ա քայլես, ոչ թե հենց էն մի թիզ ցեխի միջով,-աղաչում էր ուղեղս,- Ա՞ստղ, Ա՞ստղ, լսո՞ւմ ես…

Ցեխով անցա։ Ոչ էն բանի համար, որ հետևել եմ «սրտիդ լսիր» հայտնի խոսքերին, որ ցանկացածը գոնե մի անգամ (թեկուզ նախորդ կյանքում) ցիտել է իր սոցիալական էջում, ուղղակի «օրգանաժողովի» հերթական նիստի աղմուկի պատճառով ուղեղիս բազմաբովանդակ ճառի համարյա կեսը չեմ լսել։ Ինչպես միշտ։ Հաստատ էդ նիստերի ձայնային ռեժիսորի հարցերը պիտի լուծվի, էսպես շարունակվել չի կարող։

-Է ինչի՞ չի կարող, բա լավ չի՞։ Խելքիդ ինչ փչում եմ՝ անում ես, հենց փող ա ընկնում ձեռքդ՝ ծախսում ենք, ամեն անգամ լիքը հիմար որոշումներ ենք կայացնում, ազատ ժամանակդ պարապելու կամ մի հետաքրքիր բանի վրա չենք ծախսում, կյանքդ մի լավ հարամում ենք. ի՞նչ վատ ա որ, դու էլ մենակ բողոքես,- բեմահարթակը իր ձեռքն առավ սիրտս, որը, եթե ուզում եք իմանալ, ձեր՝ մատիտով նկարած սրտիկներին ոչ մի բանով նման չի։ Գրիչով նկարածներին էլ։

-Հա՜, սրտի հետ ես էլ եմ համաձայն, էս կյանքի իմաստն իրոք ուտելու մեջ ա, ուրեմն քեզ զրկենք ամեն օր անառողջ զիզի֊բիզի բաներ ուտելուց, ինչ է թե աչքերդ Փարիզ են ուզում տեսնել ու էդ փողերը որ կուտակես, կկարողանաս ճանապարհորդե՞լ,- նիստի երրորդ խոսնակը ստամոքսս էր։ Հա, եթե մի օր մտածեք, թե ինչի է ստամոքսն աղմկում, որովհետև կենսաբանության էդ դասը անամոթաբար շրջանցել եք, իմացեք, որ ՕԺ-ի (օրգանական ժողով) հերթական նիստն է։

-Ձեզ ի՞նչ կա, է: Էդ մենք ենք, որ ամեն օր ստիպված ենք նույն դեմքերը տեսնել, նույն փողոցները, նույն փողոցների սև կատուներին, նույն շենքերն ու խանութները, մե՛նք։ Ու հլը մի բան էլ Փարիզ չտեսնե՞նք,- աչքերս էին։

-Բա լավ չի՞, իրեն էլ եք տեսնում,-արտահերթ, նորից խոսեց սիրտս։ Փորիս միջի թիթեռները լուռ ժպտում էին։

-Հավանելը դա դեռ սիրահարված լինելը չէ,-հայկական արտադրության քիթս էր, որը հավանում է բենզինի, ներկերի, հին ու նոր գրքերի հոտը, բայց պնդում, որ սիրահարված չէ դրանց։ Ի դեպ, ուրիշ ժողովներին այդ լեգենդին ուրիշ կերպ են անվանում (If you know what I mean)։

-Այ, աչքեր ջան, այ, ցավներդ տանեմ, դուք գոնե փողոցներ ու կատուներ տեսնում եք, բա ե՞ս ինչ ասեմ. ոնց կույր կայի, էդպես կույր էլ մնացել եմ,- պահը չկորցրեց մի քիչ վատ տեսնող աղիքս, որը ցանկացած նիստին «երեսով էր տալիս» իր կույր լինելը։

-Քիչ խոսի ու գոհ էղի՝ կաս, թե չէ որ համով բաներ ուզեցի, էնպես կանեմ՝ քեզ հանել կտան, էս քաղաքի բժիշկներն էլ էդ ա, որ կարողանում են։ Ատամ ցավա՝ դու ես մեղավոր, գլուխ ցավա՝ դու ես մեղավոր, թև ու ոտք ցավա՝ դու ես մեղավոր, միանգամից կհանեն,- հայտարարեց սիրտս։ Բացի բեմահարթակից, իրավիճակն էլ էր իր ձեռքերում, չես վիճի։

-Գիտե՞ք, ձեր ասածները «խլապուշկաներ» են մեր խնդրի առաջ։ Կյանքը շատ ավելի դժվար է, երբ բոլորը քեզ սիրում են միայն փողի համար, երբ պատրաստ են ցանկացած պահի վաճառել ձեր «սերը»,-սկսեցին իրենց դարդով կիսվել երիկամներս։

-Դե լավ, էկեք չմոռանանք՝ ինչի համար ենք հավաքվել. պիտի Աստղի օրվա շարունակությունը մտածենք։ Ըհը, «բռատ», դու մի հատ էդ գրողի տարած ցեխոտ կոշիկներդ հանի, արագ հաց կեր ու նստի դասերիդ, հետո պարապմունք կանես, հետո նոր մի սերիա սերիալիցդ կնայես, ու կպառկես քնելու,-հանդիսավոր փորձեց նիստի վերջին խոսքն ասել ուղեղս, քաջ գիտակցելով, որ էլի իրեն լսող չկար (մեկ֊մեկ ուղեղիս ինքնավստահությունից եմ ուզում)։

-Չէ, ես ավելի լավ միտք ունեմ. ցեխոտ կոշիկներդ հանի, հաց կեր, մի քանի սեզոն սերիալիցդ նայի ու քնի։

-Ցեխոտ կոշիկներդ հանի, մի քանի սեզոն սերիալիցդ նայի ու քնի։

-Ցեխոտ կոշիկներդ հանի ու քնի։

-Քնի։

Որոշումն ընդունված է, նիստը՝ փակված։ Շնորհակալություն։

Լուսանկարը` Աստղիկ Հունանյանի

Լուսանկարը` Աստղիկ Հունանյանի

Լուսանկարը` Աստղիկ Հունանյանի

Լուսանկարը` Աստղիկ Հունանյանի

Լուսանկարը` Մարի Բաղդասարյանի

Ինչ-որ տեղ աշունը շտապել է, ինչ-որ տեղ՝ ուշացել։

Աշնան ու անձրևի մասին գրելը դարձել է առօրյան լրացնող զբաղմունք։ Ժամանակի ընթացքում կուտակված մտքերը այցի են գալիս նոր աշուններում։ Հա, համալսարան գնալու ճանապարհին հասցնում եմ երգեր լսել։ Դա մոտ երկու ժամ է տևում, այդ երկու ժամում լինում է այնպես, որ նույն երգը մի քանի անգամ եմ լսում, երևի նմանեցնում եմ ապրումներիս։

Օրեր առաջ Ջերմուկում էի։ Ցուրտ էր, ձյուն էր եկել, ճոպանուղու վերևում ձյան շերտ էր մնացել, արևին երևի չէր հաջողվել այն հալեցնել։

Գունավոր անտառը մի քանի մետր բարձրությունից հեքիաթային էր թվում։ Եթե անկեղծ, չեմ սիրում նույն վայրը մի քանի անգամ գնալ, ձանձրալի է։ Մենք հաճախ շտապում ենք ինչ-որ տեղ, ինչ-որ մեկի հետ հանդիպման, ուշանալ չենք սիրում, սպասեցնել՝ նույնպես, բայց ուրիշ ի՞նչ ձևով կարելի է հասկանալ, որ ինչ-որ մեկը միշտ կսպասի քեզ՝ հաշվի չառնելով անձրևն ու ձյունը, որ քաղաքի աղմուկից հեռու ինչ-որ սրճարանում, ինչ-որ մեկը նախօրոք թեյ կամ տաք շոկոլադ է պատվիրել, ու քեզ է սպասում։ Մտքերս եկան ու խառնվեցին իրար, ինչ-որ բան պակասում է, ինչ-որ մեկը հեռու է կիլոմետրերով։ Պակասում է ժամացույցս, որ երեք տարի ձեռքիս կապված էի թողել, և որը կոտրվեց շաբաթներ առաջ։ Պակասում է մեկն, ով ինչ-որ ժամանակ աշնան մեղեդին էր հորինում։

Այսպես խառը մտքերով շարունակում եմ քայլերս, կոնկրետ ինչ-որ տեղ չեմ գնում, բայց Գորիսում մի տեղ կա, որտեղ մուսաս հաճախ է այցելում, ի դեպ, միշտ հուշում է, որ շարունակեմ գրել գիրքս։ Ապագա քննի՞չ, լրագրո՞ղ, թե՞ գրող, հիմա մուսայիս ո՞նց բացատրեմ, որ ինքս էլ չեմ կողմնորոշվում, ու արդեն նոր մասնագիտություն ընտրելու մասին եմ մտածում։

Նայում եմ շուրջս՝ անծանոթ մարդիկ են, անծանոթ հայացքներ։ Իսկ նստարաններից մեկին տակառը ձեռքին նստել է մեծն Մհեր Մկրտչյանը։ Ժպիտը դեմքին՝ հետևում է քաղաքի անցուդարձին, նույն ժպիտով նայում է իր կողքին նստող ծերունիներին ու երիտասարդներին, և թե ինչ է մտածում՝ գիտի միայն ինքը։

Նստում եմ Մհեր Մկրտչյանի կողքին, և կիթառը, որ հետս էր այսքան ժամանակ, հուշում է, որ ժամանակն է նվագելու։ Նվագում եմ։ Մկրտչյանը կրկին ժպտում է։ Իսկ թե որ երգի նոտաներն են կիթառի լարերին կյանք տալիս, թող հայտնի լինի միայն ինձ և նրան։