Vera Sahakyan

Երկխոսություն մեր գյուղի՝ Բաղանիսի մասին

- Պապի՛, բա խի՞ են մեր գեղի անունը Բղանիս դրել։

- Դե, մեր գեղըմը վախտին տաք ջրեր են ըլըմ, դրան բաղնիս են ասելիս ըլըմ, էնա էդ անունից գեղի անունը դնըմ են Բաղնիս, հետո ժամանակի ընթացքըմ դառնըմ ա Բաղանիս։

- Պապ, բա ու՞ր են հմի էդ տաք ջրերը։

- Դե եսիմ, ժամանակի ընթացքըմ կորան, էլի, երևի… Ոչ մի բան հավերժ չի, մի օր կորչիլ տի, էլի (ժպտում է):

- Պա՛պ, լա լսե, բա մեր Հարսնաքարի անունը խի՞ են հենց էդ դրել։

-Ասեմ, բալես, ականջ արա… Վախտին մեր գեղըմ հրսանիք ա ըլըմ, մի սիրուն զույգ ա ամուսնանալիս ըլըմ, բայց հետո իմանըմ են, որ էդ աղջկան ուզըմ են ամուսնացնեն թուրքի հետ: Ի՞նչ անե էդ խեղճ աղջիկը։ Տենըմ ա, որ ուրիշ ճար չկա, էսա գալիս են իրա յեդեվիցը, վիրա կենըմ, փախչըմ սարը։ Բրձրանըմ ա սարը, տենըմ, որ հասնըմ են իրա հետևից. էլ ճար չկա։ Իրան սարից վերա գցըմ, որից յեդն էլ սարն անվանըմ են Հարսնաքար։

- Պապի՜,

- Ջանի՜։

-Պապ, բա ինչո՞վ եք զբաղվել գեղումը, դե որ կարենաք փող ըշխատեք։

- Շուտվանից էլ մեր գեղմ կով, ոչխար պահելն էր շատ։ Անասուն էինք պահըմ, հող էինք մշակըմ։ Հըմի ա, որ սաղ գեղը ուզըմ ա դուս էկած ըլի գեղիցը, գնան ուրիշ տեղ բախտները փորձեն։ Ճիշտ ա, էն վախտ էլ ըլետ դուս էկողնի ըլեին, բայց դե հըմի շտացել ա…

- Պա՜պ, բա մեր գեղըմ ի՞նչն ա հայտնի էղել, որ օրերից մի օր տուրիստ բան գա` տանենք ցույց տանք։

-Մեր գեղն ինքն իրանով արդեն հայտնի ա, ուր էլ որ գնան, մեր գեղի պես սիրուն տեղ գտնուլ չտին։ Վիզդ թեքըմ ես` հանդը իրա կանաչ ծառերով, բա որ գընըմ ես ճալու (գետակ), որքին նստըմ ես… Հրաշք չի՞, բա ի՞նչ ա։ Որ տուրիստ գա` մի փռան հաց ու պանիր վիկալ ու տար հանդըմը նստացրու շվաքի տակին, լա կտենուս` էլ ուզըմ ա՞ գնա, թե չէ…

 

 

 

lia avagyan

Մրղուզը

-Րեխե՜ք, րեխե՜ք…

Րեխեքը՝

-Ինչ ա՞ լել…

-Հլա տեսեք, Մրղուզը ծընելա (ձնել)…

Էդ բառերը լսըմ եմ ամեն աշունքի վերջ, վեր արդեն ցրտըմա ու ամեն տրետ, վեր տենըմ ենք Մրղուզը ծնած ա, գիդըմ ենք, վեր մեր կոխքին մի ամսից ծուն դի կալ արդեն: Մրղուզը Մեափորի լեռնաշղթայի ամենապարցր գագաթն ա (պարցրությունը 2993 մետր): Մեր կեղիցը (Ներքին Կարմիրաղբյուր) մոտ 50 կմ հեռավորության վըրա: Կուճուր վախտվանից եմ գիդըմ Մրղզի մասին, որովհետև ով շատ տավար կամ վեչխար էր ունենըմ, տանըմ Մրղզի տակին պահըմ ին: Էն վախտ միշտ ասըմ ի՝

-Մա՜մ, արդեն հրևաննիքը տարել են սարըմը կովերը պահիլ:

Մենք էլ ինք սար ղրգըմ տավարը, բայց հրևանների հետ: Հմի էլ են Մրղզի տակին կովեր պահըմ: Կարունքը տանըմ են, աշունքի վերջ պիրըմ: Ու վենց վեր ավանդույթ ա ջահիլնիքը չեն քնըմ տավարը պահիլ: Իրանց տան տատին ու պապին են ղրգըմ: Վենց վեր հենց իրանք տատերը ու պապերն են ասըմ՝ տա ջահիլի տեղ չի: Չնայած վեր ամեն ամառային արձակուրդներին ում վեր թոռ ա ունենըմ՝ քնըմ ա տատի-պապի կողքին կենալ: Մեր ղոլըմը լեռը մենակ պարզ ղինակի վախտն ա ըրեվըմ: Մրղուզը վերին գրական Մուրղուզ են ասըմ, մեր հըմար Մասիս պես թակ ա:

Այ սենց մեր առօրյայի մի մաս կազմող մեր թանկ Մրղուզի մասին:

Դեկտեմբեր, 2015

meri araqelyan

Խաղաղությունն ու պատերազմը տեսել եմ գյուղում

Խաղաղությունն ու պատերազմը տեսել եմ գյուղում, որտեղ ծնվել եմ:

Գյուղը, ուր անցել է մանկությունս, սահմանն է, որից սկիզբ է առնում հայրենիքը:  Երբ փոքր էի, մտածում էի, որ հայրենիքը հայրենիք են համարում նրա համար, քանի որ այն պաշտպանում է հայրս:

Պատերազմն ու խաղաղությունը զգացել եմ միշտ հայրիկի տանը լինել-չլինելով: Տարիների հետ թվերը խճճեցին միտքս, ու թվերի անհավասար զանգվածը սկսեց ճնշել էությունս: Հիմա պատերազմ է, չհայտարարված պատերազմ:

Երբեք չի եղել օր, որ մտածեմ պարտության մասին, որովհետև հարենիքը հայրիկներն են պաշտպանում ու նրանք  սահմանին են, իսկ սահման ամբողջ Հայաստանն է դարձել:

Այստեղ` սահմանին, ոգի կա, հզորություն կա, ոգեշնչում կա, և ո՞վ կարող է խոսել վաղվա օրվա չլինելության մասին: Սահմանը տունս է, որից այն կողմ թշնամին է, ով փորձում է խանգարել ապրել: Չգիտեմ, թե ինչ է տալիս թշնամուն պատերազմը, բայց խաղաղությունն ինձ հայրս է տալիս:

Լույսերը մարում են, ու կարմիր գնդակները մահաբեր արագությամբ պայթում են երկնքում՝ խլացնելով ականջները, որոնք հոգնել են աղմուկից, որոնք սկսել են ատել բարձր ձայնը, խոսքը, աղմուկը:

Իմ սահմանն այսօր դպրոցն է, որտեղ զինվորագրվել եմ ծառայելու, իմ զենքը խոսքն է, լեզուն` հայոց լեզուն:

Սահմանը ամեն ինչի սկիզբն ու ավարտն է, այնտեղ խաղաղությունը չափվում է հայրիկի տանը լինել-չլինելով:

Զգում եմ, որ հայրենիքը գրկել է ինձ սիրահարի ուժով, և ես խնդրում եմ նրան ինձ չլքել:

Inga Tamrazyan

Երեխան և պատերազմը

Մանկական տրավմաները մեծ ազդեցություն են թողնում մարդու ներաշխարհի, աշխարհայացքի և ընկալումների վրա, իսկ ինչպիսի՞ ազդեցություն կարող է ունենալ պատերազմը, արդյո՞ք սա տրավմայի մի մաս է, արժե՞ այս թեմայով խոսել երեխայի հետ, նրան տեղեկացնել պատերազմի մասին։
Այս առիթով զրուցել ենք մանկական հոգեբան Անի Քոչարյանի հետ։

- Անի, շատերն են ասում, որ մեծ տարիքում մեզ անհանգստացնող վախերը գալիս են փոքր տարիքից, որքանո՞վ է դա համապատասխանում իրականությանը։

- Վախեր, ֆոբիաներ և տագնապներ կան, որ առաջանում են հենց մեծ տարիքում` կյանքի իրադարձություններով պայմանավորված, իսկ կան վախեր, որոնք գալիս են մանկությունից, նաև ներարգանդային կյանքից, կան նաև վախեր, որոնք երեխաներին են փոխանցվում ծնողներից։

- Մենք, որպես պատերազմող երկիր, արդյո՞ք պարտավոր ենք խոսել երեխաների հետ, նրանց ներկայացնել, թե ինչ է պատերազմը։

- Եթե չլինեինք էլ պատերազմող երկիր, պետք է երեխային ասենք, թե ինչ է պատերազմը, բնականաբար, իր տարիքային առանձնահատկությունների շրջանակներում։ Դեռահասության տարիքում արդեն լիարժեք կարող ենք ներկայացնել, թե ինչ է պատերազմը, իսկ ավելի փոքր տարիքում կարող ենք դա ցույց տալ մուլտֆիլմերի միջոցով, հնարավոր տրավմաներից խուսափելու համար, բացառությամբ այն դեպքերը, երբ երեխան ականատես է լինում ռազմական գործողությունների:

- Կարծրատիպ կա, որ երեխան ինչքան քիչ բան իմանա մեր շուրջը կատարվող վատ իրադարձությունների մասին, այնքան մանկությունը ավելի գունեղ կանցնի, ճի՞շտ է արդյոք դա։

- Նայած որ իրադարձությունների մասին է իմանում, եթե բացասական, բնականաբար գունեղ չի անցնի, իսկ եթե դրական, ապա հակառակը։ Պետք է կարողանանք մեծացնել հոգեպես առողջ երեխաներ, պահելով ոսկե միջին կոչվածը։

-  44-օրյա պատերազմի ժամանակ տարածվել էր մի տեսանյութ, որտեղ երեխան ասում էր, որ պատերազմում կորցրել է իր հայրիկին, ի՞նչ եք կարծում սա հետագայում որքանով կանդրադառնա երեխայի հոգեբանության վրա։

- Շատ անհատական հարց եք տալիս, որի դեպքում ենթադրություններ անելը շատ սխալ է, բնականաբար երեխայի մոտ կա կորուստ, որը պետք է կարողանա ապրվի իր կողմից և հաղթահարվի։ Իսկ հետագան, թե ինչպես կանդրադառնա, կախված է մեծահասակների քայլերից:

- Անի, հետաքրքիր է, երբևէ փորձ ունեցե՞լ եք աշխատել նման երեխաների հետ։

- Այո, և՛ քառասունչորսօրյայից հետո, և՛ հիմա։

- Ո՞ր դեպքում եք խորհուրդ տալիս դիմել հոգեբանի, ինչպե՞ս հասկանալ, որ երեխան ունի հոգեբանի կարիք։

- Կան ախտանշաններ, որոնց դեպքում պետք է աշխատել՝ սննդի ընդունման խանգարումներ, քնի խանգարումներ, վարքային փոփոխություններ, տրավմայի չապրման զգացողություն և այլն։

- Արդյո՞ք դրանք շուտ հայտնաբերելու և բուժելու դեպքում  երեխային այլևս չի անհանգստացնի։

- Դեպքեր կան, որ աշխատանքը պահանջում է տարիներ։ Հետագայում, նաև մեծ տարիքում, անդրադարձ տվյալ հարցերին։

- Եվ վերջում, ի՞նչ խորհուրդ կտաք ծնողներին, ինչպե՞ս աշխատել երեխաների հետ, նրանց մոտ հնարավորինս առողջ մանկություն ձևավորելու համար։

- Առաջինը` լինեն «բաց» երեխաների նկատմամբ, ունենան լսելու և կարեկցելու կարողություն և հաճախ զրուցեն երեխաների հետ։

Խաչմերուկ

Մեր գյուղի` Բաղանիսի միջով անցնում է երկու ճանապարհ: Երկուսն էլ տանում են Երևանից Թբիլիսի: Ամենազարմանալին այն է, որ այդ ճանապարհները հատվում են մեր գյուղի մեջտեղում, իսկ այդ ճանապարհների հատման տեղը գյուղացիները անվանում են Խաչմերուկ: Հիմա կմտածեք, թե ինչու եմ ճանապարհներից խոսում: Ճանապարհները երբեմն լինում են դժվարանցանելի, հանգիստ, հանդարտ, բայց այս երկուսն ունեն իրենց կառուցողական իմաստը մեզ համար, իսկ որոշ մարդկանց համար այդ ճանապարհները ընդամենը սովորական ճանապարհներ են: Նրանք գալիս անցնում են ու մոռանում այդ ճանապարհների մասին:

Ճանապարհներից մեկն անցնում է գյուղի երկայնքով և գտնվում է հակառակորդի դիրքերից մոտ 150 մետր հեռավորության վրա: Այն գնդակոծվում է թշնամու դիրքից, և այդ պատճառով ութ տարի առաջ կառուցվել է երկրորդը, որն անցնում է  գյուղի հանդիպակած Հարսնաքար լեռան լանջով և գրեթե անտեսանելի է թշնամու դիրքից: Այդ մի ճանապարհը կիսով չափ անցնում է գյուղի միջով:

Մի դեպք պատմեմ: Երեխաներով կանգնած էինք այդ խաչմերուկում, երբ Ռուսաստանից մարդիկ էին անցնում: Նրանք կանգ առան.

-Բարի օր, տղե՛րք:

-Բարի օր,- պատասխանեցինք մենք:

-Ո՞ր ճանապարհով գնանք, որ վտանգավոր չլինի:

Մեր տղաներից մեկը կատակեց.

-Է՜ն ճանապարհը վտանգավոր ա, իսկ է՜ն մինը՝ «ապասնի»:

…Ճանապարհները նման են մեր կյանքին:

Մարտ, 2016 

Saro Adamyan

Նախշուն աղջիկը

Կար-չկար, մի տխուր գյուղ կար: Կար այդ գյուղում մի կին: Օրերից մի օր էլ այդ կինը մի աղջիկ ունեցավ: Անցավ քառասուն օր, և մայրը կանչեց գյուղի քահանային, որ օրհնի դստերը: Տերտերը աղոթք կարդաց, օրհնեց մանկանը, իսկ վերջում ավելացրեց.

-Ձեր աղջիկը շատ գեղեցիկ է: Եթե ես ձեր փոխարեն լինեի, անունը Նախշուն կդնեի:

-Դե, եթե ասում եք, անունը Նախշուն կդնեմ: Երևի Աստծո կամքն էլ հենց դա է, – պատասխանեց մայրը:

Տերտերն օրհնեց օջախն ու քայլեց դեպի դուռը, բայց հանկարծ ինչ-որ կարևոր գյուտ արածի նման կանգնեց, խորհրդավոր նայեց կնոջն ու ասաց.

-Լսե՛ք, ձեր աղջիկը այս գյուղը նախշունացնելու է:

Անցան տարիներ, աղջիկը մեծացավ ու դարձավ իսկական նախշուն:

Մի օր մայրը կանչեց աղջկան և ասաց.

-Նախշո՛ւնս, դու արդեն մեծ աղջիկ ես. մի կարևոր բան կա, որ պետք է իմանաս: Երբ դու ընդամենը քառասուն օրական էիր, մեր գյուղի տերտերը քեզ օրհնեց, բայց նաև ասաց, որ քո անունը պետք է Նախշուն դնեմ, և որ դու ես այս գյուղը նախշունացնելու:

Աղջիկը այսպես պատասխանեց.

-Մա՛յր, իսկ ինչո՞ւ շուտ չասացիր. գիտե՞ս՝ ոնց եմ հոգնել այս գորշ ու տխուր գյուղից:

-Գիտե՞ս ինչու, – ասաց մայրը,- ես պարզապես վախենում էի, վախենում էի, որ կգնաս ու ինձ մենակ կթողնես:

-Իմ անո՜ւշ մայրիկ, մի՛ վախեցիր և մի՛ տխրիր, ես վաղը պետք է ճամփա ընկնեմ. ճանապարհն ինձ ցույց կտա լուծումը:

-Դե լավ, Նախշո՛ւնս, եթե այդպես ես որոշել, ես էլ գնամ, մի բան պատրաստեմ, որ հետդ վերցնես. երկա՜ր ճանապարհ ունես գնալու, հանկարծ քաղցած չմնաս:

Առավոտը, երբ աքաղաղը կանչեց, Նախշունը վեր կացավ, վերցրեց մոր պատրաստած պարկը, վերջին համբույրը տվեց ու վերցրեց մորից և ճամփա ընկավ: Անցավ գյուղերով, դաշտերով, անտառներով: Շատ գնաց, թե քիչ, մեկ էլ հանկարծ անտառի լռության մեջ զգաց, որ մեկը տանջվում է մտքերի բեռից:

-Է՜յ,- կանչեց աղջիկը,- ո՞վ կա այդտեղ:

Ծառերի հետևից դուրս եկավ մի տղա:

-Բարև,- ասաց Նախշունը, – ո՞վ ես դու և ի՞նչ ես անում այս մութ անտառում:

Տղան պատասխանեց.

-Ես թագավորի տղան եմ, անունս Արա է: Կյանքի գույներն եմ կորցրել, գույներ եմ որոնում: Իսկ դու ի՞նչ ես կորցրել այս անտառներում,- հարցրեց տղան:

-Իմ գյուղի գույներն եմ կորցրել, ուզում եմ գտնել:

-Արի՛ միասին փնտրենք,- առաջարկեց տղան:

Նրանք շատ քայլեցին, երկար էր ճանապարհը, բայց երկուսով կարճ էր թվում: Երբ հոգնում էին, դադար էին առնում, նստում, Նախշունը բացում էր մոր տված պարկը, որ սովը լռեցնեն:

Շատ անցավ, թե քիչ, մեկ էլ հանկարծ լեռան գագաթին տեսան երկու սպիտակ բան, որ լույս էր արձակում: Մեծ դժվարությամբ Արան և Նախշունը բարձրացան լեռան կատարը, և ի՞նչ տեսնեն՝ երկու հրեշտակ: Հրեշտակներից մեկն ասաց.

-Ի՞նչ եք անում այս մութ անտառներում. չէ՞ որ վտանգավոր է:

Նախշունը պատասխանեց.

- Մեր գյուղին գույներ ենք փնտրում, որպեսզի այն նախշունացնենք:

-Այո՛,- վրա բերեց Արան, – ճիշտ այդպես:

-Այսինքն՝ Աստված նրանց է ընտրել,- ասաց ավագ հրեշտակը կրտսերին:

-Ո՛չ,- ասաց Նախշունը,- տեր հայրն է ընտրել:

-Տեր հոր շուրթերով հենց Աստված է խոսել,- բացատրեց հրեշտակը:- Հիմա ասեմ, թե ինչ պետք է անեք: Այնքան պիտի քայլեք, մինչև հասնեք մի քարքարոտ տեղ: Այդ քարերի մեջ աճած կգտնեք մեն մի ծաղիկ: Դա հրեշի սիրելի ծաղիկն է: Հենց պոկեք ծաղիկը, կհայտնվի հրեշը: Իսկական վտանգը կգա այդ ժամանակ: Դուք պետք է սպանեք հրեշին: Համոզված ենք, որ դուք կարող եք դա անել, որովհետև ձեզ Աստված է ընտրել:

Շատ են գնում, թե քիչ, հասնում են քարքարոտ մի դաշտ: Նախշունը տեսնում է այդ սև քարերի մեջ մի նախշուն ծաղիկ, որի թերթիկների վրա կային աշխարհի բոլոր գույները: Երբ աղջիկը զմայլված քաղում է ծաղիկը, դուրս է գալիս հրեշը: Արայի ուժը ինչ-որ հրաշքով յոթ անգամ ավելանում է, և նա մի հարվածով սպանում է հրեշին: Այդ պահին մի լույս է վառվում: Նախշունի գյուղը նույն վայրկյանին գույներ է հագնում, իսկ Արան հասկանում է, որ գտել է իր կյանքի նախշերը՝ Նախշունին: Նրանք ամուսնանում են, ունենում են յոթ զավակ՝ յոթ գույն, ապրում են երկար ու երջանիկ:

 

Տավուշի մարզ, գյուղ Գետհովիտ 

9 տարեկան

astghik ghazaryan

Առանց նրա

-Ուռա~, ման եկած հաց,- ճչում էինք բոլոր թոռներս` վազելով դեպի Երեմ պապը, երբ նա, հանդից տուն վերադառնալով, բացում էր ուսապարկը: Պապս նախիր էր պահում ու ամեն անգամ գործի գնալիս հետը տանում էր հաց, պանիր, խաշած ձու… Ու ամեն անգամ, երբ տուն էր վերադառնում, հետը տարած ուտելիքի կեսը տուն էր բերում, և մենք` յոթ թոռներս, թողնելով տան թարմ հացը, շատ մեծ ախորժակով խժռում էինք «ման եկածը»: Չգիտեմ ինչու, մեզ թվում էր` էդ հացն ավելի համով է, ու մինչև հիմա էլ այդպես ենք կարծում:

Մինչ նախիր պահելը Երեմ պապը եղել է վարորդ, շուրջ քառասունհինգ տարի իր կյանքն անց է կացրել իր մեքենայի ղեկին: Ինչպես ինքն էր ասում. «Նախկին սովետի բոլոր քաղաքներում եղել եմ»: Գրեթե անգիր գիտեր, թե որ քաղաքը որ քաղաքից քանի կիլոմետր է հեռու, բայց վերջին տարիներին մի քիչ շփոթում էր: Ուներ ճանապարհային քարտեզ ու միշտ ուսումնասիրում էր դա:

Վերջերս ուզում էինք իմանալ, թե Ռուսաստանի չգիտեմ որ քաղաքից Երևան քանի կիլոմետր է: Վերցրինք պապիկի քարտեզը, և ի՞նչ… Պարզվում է, որ միայն պապիկը գիտեր դրանից օգտվելու ձևը: Ու թեև համացանցով կարողացանք վայրկյանների ընթացքում գտնել մեր ուզածը, բայց ավելի լավ կլիներ, որ պապիկը ողջ լիներ, բացեր քարտեզը ու երկար-երկար փնտրեր:

Դեկտեմբեր 13, 2015

serine harutyunyan

Մարած լույսի, փակ դռան ու էլի շատ բաների մասին

Հարևանիս տան դուռն էլ, Կոթիի շատ ու շատ տների դռան նման փակ է: Ու ինձ համար հիմա էլ նույն երազանքն է. երանի մի օր բացվի ու էլ չփակվի, երանի մի օր տան ջահելները հետ գան, բացեն տան դուռն ու իրենց ապագան կերտեն պապական տանը, հայրենիքում, թեկուզ սահմանին, բայց՝ հարազատ օջախում:

Տանտիրուհին՝ Ռոզիկ տատը, չնայած վեց զավակ ուներ, այնուամենայնիվ մենակ էր ապրում արդեն երկար տարիներ: Անցյալ տարի աշնանը մահացավ: Քանի ամիս է` չեմ լսում նրա «հաճուխ»-ն ու «ջու-ջու»-ն: Ռոզիկ տատը հանգիստ նստել չէր սիրում, ամբողջ օրը գործ էր անում, նրան օրվա մեծ մասը կարելի էր տեսնել այգում: Հաճախ էլ Ռոզիկ տատին տեսնում էի իր հավերի կամ շան հետ խոսելիս: Նա մի հետաքրքիր սովորություն ուներ՝ երբ հարևաններից մեկը կանչում էր իր հավերին, ինքն էլ էր սկսում կանչել, ու խեղճ հավերը չէին հասկանում, թե որ կողմ գնան:

Հաա՜, մեկ էլ հիշում եմ, որ միշտ ասում էր, թե հավերը երեք տարբեր հավանոցներում է պահում: Խնդիրը շատ հավ ունենալը կամ հավանոցի փոքր լինելը չէր:
-Եթե գողանան կամ դալեն (հավ խեղդող կենդանի)  մտնու խեղդե, գոնե չիմ չվերանան,- բացատրում էր միշտ Ռոզիկ տատը:
Ռոզիկ տատը չկա, բայց նրա այգին անմշակ չի մնալու: Տղան ու հարսն են Նոյեմբերյանից եկել: Նրանք Ռոզիկ տատի կենդանության ժամանակ էլ միշտ գալիս էին, օգնում նրան: Հիմա էլ եկել, ցանկապատը վերանորոգել են, փորում են, ցանում: Ուրախանում եմ, երբ դասից գալիս եմ ու տեսնում, որ նրա այգում մարդիկ կան, որ այգուց գյուղատնտեսական գործիքների ու մարդկանց ձայներ են լսվում, ու ինքս ինձ ասում. «Ինչքա՜ն լավ կլիներ, որ հիմա էլ Ռոզիկ տատի տան լույսը մարած չլիներ, որ նրանից հետո նրա տան դուռը չփակվեր»:
-Տեսնում եմ, որ ամեն տարի գալիս, օգնում էիք Ռոզիկ տատին, իսկ ինչո՞ւ գյուղում՝ նրա մոտ չէիք ապրում, ձեզ մո՞տ էլ նույն՝ աշխատանք չլինելու խնդիրն էր, որ գնացել եք քաղաքում ապրելու,- հարցնում եմ ես Ռոզիկ տատի որդուն ու հարսին:
-Դե, ընդով ամեն տեղ էլ կար,- պատասխանում են նրանք:-Էն ժամանակ, որ մենք գնացել ենք, ամեն տեղ էլ աշխատանք կար: Հըմի ընդեղ էլ չկա, բայց դե արդեն հենց չի գյուղի վիճակը, որ մենք գանք, գյուղում մնանք, բալիկ,- հոգոց հանելով պատասխանում է տիկին Սիլվան:
-Դհենց էլ գրիլ տի՞ս, բալիկ,- կատակում է պարոն Անաստասը:
-Դե հա, որ բառերը փոխեմ, նյութիս համ ու հոտը կկորչի,- պատասխանում եմ ես ժպտալով:
-Հա բա, մեր գյուղական բարբառը պետք ա ըլի,- ասում է տիկին Սիլվան, հետո շարունակում,-դե տենց, էլի, աշխատանքը պատճառ չի: Էս ընտանիքը բազմանդամ ընտանիք ա էլել, պետք ա  բաժանվեինք գնայինք, էլի: Հըմիկ էլ դե տատիկը մենակ էր, գալիս էինք, օգնում էինք:
Ինչ վերաբերվում է աշխատանքին՝ պարոն Անաստասն ասում է.

-Ընդով աշխատանք շատ կար, էէէ՜, ստի էլ, ամեն տեղ էլ կար, կարեիր երեք տեղ աշխատես:
Տիկին Սիլվան էլ հավելում է.

-Ընդով հաա՜, ինչ կար, էէ՜… Ապրելուն, հըմի ա, որ լրիվ ավարտած, դիպլոմը ձեռներին, տեղ չկա աշխատելու: Հըմի իմ աղջիկը 2-րդ կարմիր դիպլոմը կստանա, բայց տեղ չկա, որ աշխատի, չգիտենք` ոնց տենք անի, որ տեղ ճարենք:
-Պետք ա տեղ ըլի, որ ճարես, որ կա ոչ, որդե՞ն ճարես,- կես կատակ-կես լուրջ ասում է պարոն Անաստասը:
Ավարտում եմ խոսակցությունս, հաջողություն մաղթում հարևաններիս ու գնում տուն: Մտածում եմ, հասկանում, որ ինչքան էլ նրանք աշխատանք չլինելու պատճառով չէ, որ հեռացել են գյուղից, այնուամենայնիվ այսօր նրանք էլ շատ-շատերի նման նույն հարցի առաջ են կանգնած: Այն հարցի, որի պատճառով արտերկիր են գնացել Ռոզիկ տատի մյուս որդիներն ու թոռները: Այն հարցի, որի պատճառով այսօր նրա տան լույսը չի վառվում, նրա տան դուռը ուշ-ուշ է բացվում: Ու էլի տարբեր ընտանիքներում շատ ու շատ բաներ չեն լինում հենց այդ հարցի՝ գործազրկության պատճառով:
Ռոզիկ տատն էլ չկա, բայց ես գիտեմ՝ որդին չի թողնի, որ նրա այգին անմշակ մնա:
Շունը, որի հետ Ռոզիկ տատը զրուցել շատ էր սիրում, օր ու գիշեր հսկում է տան դուռն ու կտուրը:
Ես, որ այն ժամանակ դժգոհում էի հարևանիս ամբողջ օրը «ջու՜-ջու՜» կանչելուց, հիմա տխրում ու կարոտով եմ հիշում այն օրերը, երբ Ռոզիկ տատի ձայնից հոգնած փակում էի ականջներս:

Կարոտում եմ, երանի տալիս այն օրերին, որ Ռոզիկ տատի տան լույսը վառվում էր, դուռն էլ՝ ամեն օր էր բաց…

Մարտ, 2016թ.

sona saribekyan

Երևի մի օր ավելի լավ կլինի

Ես ծնվել եմ Հայաստանի սահմանամերձ գյուղերից մեկում՝ Ոսկեվանում, որտեղ ամեն օր լսվում է արդեն սովորական դարձած կրակոցների ձայնը:

Մեր գյուղի մարդիկ սիրում են իրենց երկիրն ու հողը, և չնայած ամեն օր լսվող կրակոցներին, նրանք մնում են  գյուղում ու վառ պահում իրենց  տան ճրագը:

Ամեն առավոտ դուրս եմ գալիս  պատշգամբ ու մտածում`տեսնես  այսօ՞ր էլ են կրակելու: Եթե անկեղծ` վախենում եմ… Մեր և նրանց միջև ընդամենը հինգ հարյուր մետր տարածություն կա:

Մեր  ընտանիքը բաղկացած է հինգ հոգուց: Հայրս մասնագիտությամբ ռադիոտեխնիկ է, բայց հիմա զբաղվում է շինարարությամբ և  արդեն երեսուն տարի է` մեկնում է   արտագնա աշխատանքի:  Մայրս տնային տնտեսուհի է: Ունեմ քույր, եղբայր: Քույրս սովորում է Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան մանկավարժական համալսարանի հոգեբանության բաժնում: Եղբայրս դպրոցն ավարտելուց հետո  հայրիկիս հետ մեկնել է արտագնա աշխատանքի…

Եվ այսպես հայրս ու եղբայրս ուրիշ երկրում, քույրս՝ Երևանում… Տանը մնացել ենք  ես ու մայրս: Մի տեսակ դատարկվել է  տունը, և   ձայներ էլ  քիչ են լսվում:

-Մա՞մ:

-Ասա՛:

-Ձայն լսեցի՞ր:

-Հա, չվախես, նստի՛ր տեղդ, պատուհանի մոտ մի՛ գնա:

Մեր տան լռությունը ամեն անգամ խախտվում է  հերթական կրակոցներից: Այդ ժամանակ  մայրս գալիս, նստում է  կողքս, ամուր գրկում, որ չվախենամ… Բայց, ախր, ինչպե՞ս չվախենաս, ինչպե՞ս հանգիստ նստես, երբ մտածում ես, որ ամեն պահի  գնդակներից մեկը կարող է քո ուղղությամբ գալ: Մտածում ես  համագյուղացների, ընկերների, եղբայրների մասին, ովքեր գնդակների առաջ կանգնած, պաշտպանում են, ինձ, ձեզ, բոլորիս: Այդ միտքը հանգիստ չի տալիս, չես կարողանում զսպել զգացմունքներդ, արցունքներդ: Մայրս էլ տեսնելով ինձ, տխրում ու անպաշտպան է  զգում իրեն: Ես էլ, իմ հերթին, փորձում եմ զուսպ լինել ու չհեռանալ նրանից…

Ամեն գիշեր, երբ  պառկում եմ  քնելու, աղոթում եմ բոլոր նրանց համար, ովքեր դիրքերում կանգնած` մեր հանգիստն  են հսկում: Աղոթում եմ, որ առավոտյան  արթնանամ… Երբեմն, անկախ քեզնից, վախենում ես, որ չես արթնանա…

2014 թվականի օգոստոսի սկիզբն էր… Նորից  կրակոցներ  սկսվեցին… Որոշ ժամանակ անց դրանք ավելի սաստկացան  ու շատ մոտիկից  էին լսվում: Տանը մնալն արդեն անհնար էր:

Վազեցինք   հետևի սենյակ ու փորձեցինք պատուհանից դուրս գալ: Առաջինը ես դուրս եկա: Հետո` մայրս: Տան հետևում` ապահով վայրում, մեզ էր սպասում հորեղբայրս: Կրակոցների ձայնից ես անընդհատ լաց  էի լինում, չէի կարողանում զսպել արցունքներս: Մի կերպ դուրս եկանք այդ դժոխքից… Առավոտը դրախտ էր, իսկ երեկոյան արդեն՝ դժոխք: Թե՛ ինչպես դուրս եկանք տնից, ինչպես հասանք տատիս տուն, չեմ հիշում…

Երբ հաջորդ առավոտյան արթնացա` ծանոթ, բայց տարակուսած ձայներ լսեցի.

-Հա՛, բանկեքն ա ջարդվել, տուն ա ընկել, պատին ա տվել… ,- հորեղբորս կնոջ ձայնն էր:

Վազեցի դուրս:

-Հարսի՛կ, էդ  ին՞չ ասիր, ի՞նչ ա ելել, ո՞ւմ բանկեքն ա ջարդվել, ո՞ւմ պատին ա տվել:

-Դե, դե…,- հարսիկս սկսեց կմկմալ:

-Ո՞ւր ա մամեն:

-Գնաց տուն,- ասաց նա ու փորձեց ինձ հանգստացնել:

Բայց ես չէի կարող նստել ու սպասել, թե երբ մայրս կգա: Արագ պատրաստվեցի ու դուրս եկա: Գլխումս այնքան մտքեր էին պտտվում, որ էլ չէի համբերում, թե երբ եմ տուն հասնելու:

Հասա մեր թաղը:   Շուրջս  այնքան դատարկ էր… Վերջապես մտա տուն, ու… ահավոր էր: Պատուհաններին,  դռներին,  ամեն տեղ կրակոցի հետքեր էին…

Մտա մեր նկուղը… Մայրս տխուր` խռով ձայնով,  քթի տակ խոսելով հավաքում էր ջարդված բանկաների կտորները: Ամառվա ընթացքում արած գործը` մորս չարչարանքը, ջուրն էր  ընկել: Գրեթե ամեն ինչ ջարդվել էր: Մոտ մեկ ամիս ապրում էինք այդ անորոշ իրավիճակում ու մինչև օրս վախը սրտներումս քնում ու արթնանում ենք` մտածելով ու հուսալով, որ «Երևի մի օր ամեն ինչ ավելի լավ կլինի»:

Մարտ, 2016թ.